De Brabantse vlag wappert op steeds meer plaatsen
Brabantse vlag heeft Antwerpse
oorsprong
De Brabantse vlag
en de Brabantse Hoeders
Het verschil
tussen de Brabantse vlag
en Brabants bont
De Brabantse Hoeders zijn mensen die zijn
onderscheiden met de Brabant Bokaal.
Jaarlijks kent het Prins Bernhard Cultuur
fonds Brabant aan maximaal drie Braban
ders deze onderscheiding toe. De Brabant
Bokaal gaat naar mensen die zich inzetten
voor de cultuur en de natuur van Brabant.
De laureaten hebben zich verenigd in de
Brabantse Hoeders. De voorzitter van de
Brabantse Hoeders is Moergestelnaar Paul
Spapens.
Een artist impression van de Moergestelse molen met molenzeil in de print van de Brabantse vlag.
Foto: Brabantse Hoeders.
Brabant buigt kromming
in voegen en beken
schrijft er hun bochten
doorheen haar oud land
licht buigend wenkt
Brabant klank in haar taal,
moduleert langs meanders
in zangerig spreken
maar rechtlijnig schikt ze
warm rood en stil wit
in het veld van haar vaan
kleurt vierkant veelkantig
energie en bezinning
in het vlak van haar vlag
bakent banieren
een vendelend lint
laat kromming en golving
aan het spel van de wind
‘Schakering’ een gedicht
over de Brabantse vlag
Als onderdeel van het project ‘De Brabantse
Vlag’ hebbend e Brabantse Hoeders een
poëziebundel uitgegeven. De dichters lieten
zich inspireren door de Brabantse vlag.
Pien Storm van Leeuwen is dichteres en
lid van de Brabantse Hoeders. Van haar is
dit gedicht ‘Schakering’.
Expositie kleding geïnspireerd op de Brabantse vlag
Een kleine geschiedenis van de op een na bekendste provincievlag van Nederland
ROOD EN WIT
De kleuren rood en wit komen in relatie tot
de (het Hertogdom) Brabant al vroeg voor.
Deze lijken vooraf te gaan aan de kleuren
zwart en goud in het hertogelijke wapen, waar
in een gouden leeuw op een zwart veld te zien
was. De precieze herkomst van de kleuren
rood en wit waren in het verleden aanleiding
voor levendige discussie. Maar wanneer we
de legendarische verhalen en heraldische pre
tenties opzij zetten, blijft er weinig zekerheid
over de oorsprong van die kleuren. Zowel de
veronderstelde lijn vanuit het balkenwapen
van het hertogdom Lotharingen, als dat van
het grafelijke huis Leuven zijn gebaseerd op
legendevorming. Het hertogdom Lotharingen
voerde een rood schild, waarin een zilveren
balk, dat zeker reeds in de veertiende eeuw in
gebruik was. Ook het wapen van de graven
van Leuven, voorouders van de hertogen van
Brabant, zou teruggaan op het balkenwapen.
Het bleef deel uitmaken van de heraldische
afbeeldingen, waarmee de hertogen van Bra
bant hun bezittingen en pretenties als een
beeld van de oorsprong samenvatten.
Tegenwoordig wordt verondersteld dat het
leeuwenwapen van Brabant oorspronkelijk de
kleuren rood en zilver vertoonde. De invoering
van de kleuren goud en zwart als hertogelijke
wapenkleuren is op basis van Middeleeuwse
kronieken en wapenboeken te dateren vanaf
1248.
De lange tijd ontbrekende zelfstandigheid van
het gewest was één van de oorzaken voor het
ontbreken van een eigen provincievlag. Toen
zich in de loop van de twintigste eeuw in toe
nemende mate een zelfbewustzijn in Brabant
manifesteerde, was de tijd rijp om naast een
nationale vlag ook een uiterlijk teken van deze
regionale identiteit te ontwikkelen. In 1959
besloten Provinciale Staten van Noord-Brabant
dan ook om de al langer in zwang zijnde vlag
bestaande uit rode en witte blokken, officieel
vast te stellen als provincievlag.
In laatstgenoemd jaar vierde ’s-Hertogenbosch
het 750-jarig bestaan en werden vlaggen voor
alle Brabantse gemeenten gemaakt op basis
van de blokkenvlag voorzien van het gemeen
tewapen, naar ontwerp van Smit. Ondanks
hevige discussie onder Brabantse intellectuelen
werd tijdens het regeringsjubileum van Konin
gin Wilhelmina in 1938 ook de blokkenvlag
als symbool voor Noord-Brabant meegevoerd.
Regelmatig diende zich ook na de oorlog de
vraag naar een provinciale vlag aan, terwijl
bij officiële gelegenheden steeds vaker de blok
kenvlag al werd gebruikt. Reacties van de
Brabantse archivarissen, het Provinciaal Ge
nootschap van Kunsten en Wetenschappen
en tenslotte ook de Hoge Raad van Adel, leidde
uiteindelijk tot het besluit van Provinciale
Staten op 21 januari 1959 tot instelling van
een vlag voor de provincie Noord-Brabant:
‘rechthoekig, bestaande uit 4 horizontale ba
nen, verdeeld in 6 aangrenzende vlakken van
rood en wit en 6 verticale banen, verdeeld in
4 aangrenzende vakken van rood en wit.’. Het
bovenste blok aan de mastzijde is daarin rood.
Daarmee was de invoering van de huidige
blokkenvlag van Noord-Brabant, Nederlands
op één na bekendste provincievlag, een feit
In het Klok Peel
Museum in Asten is tot
en met 16 augustus een
Brabant Paviljoen inge
richt. In dit paviljoen
wordt onder meer een
kledinglijn geëxposeerd
die is geïnspireerd op de
Brabantse vlag. De kle
ding is ontworpen en
gemaakt door Truus de
Kanter uit Tilburg. De
Brabantse vlag-kleding
is een van de projecten
van de Brabantse
Hoeders. Het Brabant
Paviljoen is een presen
tatie van alles wat met
Brabant te maken heeft.
Een van de aandacht
trekkers is een van de
eerste DAF-personenau-
to’s (‘Dafke’) met een
beschildering van de
Brabantse vlag. Meer
informatie: www.
museumklokenpeel.nl
Financieel gesteund door het Prins Bern-
hard Cultuurfonds Brabant organiseren de
Hoeders jaarlijks een cultuurproject dat
Brabant-breed en vernieuwend moet zijn.
Een van deze projecten was het vertalen
van liedjes van Jacques Brei in de Brabantse
dialecten. Deze liedjes zijn op een cd gezet
en door middel van een concertreeks in de
provincie ten gehore gebracht. In andere
projecten is aandacht besteed aan de cultuur
van immigranten en de cultuur van het
Brabantse streekproduct.
Het verschil tussen de Brabantse vlag (onder)
en Brabants bont (boven) is groot.
De Brabantse vlag is vrij eenvoudig van
opzet. In de breedte heeft de vlag zes rode
blokken, afgewisseld door vier witte blokken.
Het eerste blok links bovenin is rood. Verti
caal heeft de vlag vier rode- en witte blokken.
De rood-witte ruit van de vlag wordt vaak
verward met Brabants bont. Waar in de Bra
bantse vlag de rode en witte blokken elkaar
in een strak patroon afwisselen, heeft het
Brabants bont een ‘tussenruitje’ van een
gemengde rode en witte draad.
RELATIE MET ANTWERPEN
De Brabantse blokkenvlag is vanaf het einde
van de zeventiende eeuw afgebeeld als één van
de op zee gebruikte vlaggen. Gezien de schei
ding van Brabant in die tijd in een noordelijk
en zuidelijk deel is het niet zeker welk van de
beide gewesten daarbij exact bedoeld is. Omdat
‘ons’ noordelijk deel geen belangrijke haven
steden kende en de vlag vaak in combinatie
met die van steden uit de Zuidelijke Nederlan
den voorkomt, is een herkomst uit het zuiden
aannemelijk. Burgercompagniëen uit Antwer
pen gebruikten rond 1577 rood-wit geblokte
vaandels. Het voorkomen van de geblokte zee-
vlag aan het einde van de zeventiende eeuw
heeft mogelijk dan ook zijn oorsprong in deze
belangrijke Brabantse havenstad. De onder
verdeling van het veld in blokken noemt men
naar analogie van het schaakbord ‘geschaakt’.
De rode en witte blokken of‘schaken’ zouden
reeds vanaf het midden van de zeventiende
eeuw een aantal van 4 hoog hebben gehad,
zoals we die nu nog kennen in de Brabantse
provincievlag. Het aantal blokken in de lengte
lag toen nog niet vast.
NAAR EEN EIGEN VLAG VOOR
NOORD-BRABANT
Vanaf de veertiende eeuw krijgen nagels en
tong van de Brabantse leeuw een rode kleur.
Omdat dit rood een ondergeschikte toevoeging
is, is het gebruik van een ‘Brabantse’driekleur
met rode, gele en zwarte banen, gevoerd tijdens
de periode van opstand in de Zuidelijke
Nederlanden vanaf 1786 eigenlijk minder juist.
De kleuren zijn uiteindelijk overgenomen in
de nationale vlag van het afgescheiden België.
De kleuren zwart, geen en rood kwamen na
1795 ook voor in het noordelijk deel van
Brabant. Dat beperkte zich tot franjes en sjer
pen, maar leidde nooit tot een daadwerkelijke
vlag. Vanaf het einde van de negentiende eeuw
behielp met zich in Noord-Brabant met een
vlag waarop het beeld uit het provinciewapen,
een gouden leeuw op zwarte grond, werd afge
beeld. Na de vaststelling van het provincie
wapen bij Koninklijk Besluit in 1920 werd
ook de roep om een eigen provincievlag actueel,
gestimuleerd door bewegingen als Brabantia
Nostra.
De Brabantse Rijksarchivaris Smit deed in
1924 en 1935 pogingen om tot de invoering
van een vlag voor Noord-Brabant te komen.
Op steeds meer plaatsen, ook in Moergestel, wappert de Brabantse ‘tweekleur’
als vlag of als banier. Het rood-wit-geblokte dundoek wordt steeds meer gebruikt,
in vlaggenmasten voor een woning, op bedrijfspaden en bij overheidsgebouwen.
Na de vlag van de Friezen is de Brabantse vlag de bekendste provincievlag van
Nederland. Net als het nationale rood-wit-blauw is het Brabantse rood-wit een
uitdrukking van identiteit. Als de Brabantse vlag meer wordt uitgestoken is dat
een manifestatie van de behoefte de Brabantse identiteit te benadrukken en te
laten zien. Als lid van de Hoeders (zie kaderstuk) schreef historicus drs. Jac.
Biemans een beknopte geschiedenis van de Brabantse vlag.
De totstandkoming van de Brabantse vlag is
een lang en ingewikkeld proces geweest. De
geschiedenis van de Noordbrabantse vlag is
nauw verweven met die van het gebied dat we
nu als provincie Noord-Brabant aanduiden.
Grotendeels voorgekomen uit het oude Hertog
dom Brabant, daarna ongeveer twee eeuwen
als Generaliteitsland Staats-Brabant zonder
eigen autonomie vanuit Den Haag bestuurd,
kon het pas na 1795 tot een eigenheid uit
groeien die na de totstandkoming van het
Koninkrijk in 1815 de naam Noord-Brabant
kreeg, een naam die na de afscheiding van
België definitief bleef.
Voor 2014/2015 kozen de Brabantse Hoeders
de Brabantse vlag als thema voor het geza
menlijke project. Dit thema is op meer dan
tien verschillende manier uitgewerkt.
’MOERGESTEL-NIEUWS’ - WOENSDAG 15 JULI 2015
PAGINA 5
ABANTSE MODEjr'MEEB
HJKJEJI
De twee foto's links op deze pagina
zijn gemaakt door Paul Spapens.
Voor meer informatie:
www.debrabantsevlag.nl
W.A. van Ham, Wapens en vlaggen van Noord-
Brabant (Zutphen, De Walburg Pers 1986)
Willem A. van Ham, De Brabantse vlag. Geschiedenis
en betekenis (Tilburg, Stichting Brabants Heem 2003’
