Fietsen met trapbekrachtiging:
een Gazelle vliegt tegen de wind in
Behoudend Nederlands fietserswereldje omarmt revolutie van elektrisch steuntje in de rug
(Door Paul Spapens)
Een verhaal over
Gazelle-fietsen in
Moergestel-Nieuws
PAGINA 7
'MOERGESTEL-NIEUWS'- WOENSDAG 17 SEPTEMBER 2008
gefietst. Ze vliegt! Hoe is het mogelijk?
De elektrische fietsen worden op de zgn. Michael Boogerd'-band afgemonteerd.
Een paar deuren verwijderd van de 'martel
kamer' komen fietsenframes uit een spuit
cabine. Bungelend aan haken zijn ze maag
delijk wit gespoten. Een aantal medewer
kers staat klaar om ze een liefdevolle
behandeling te geven. De een kijkt keurend
of de lak goed is, de ander wrijft met een
zachte doek of werpt een scherpe blik op
iets dat de leek ontgaat. Er hangt een sfeer
van serieuze betrokkenheid gepaard aan
het amicale dat goede collega's met elkaar
hebben. Deze 'tedere' behandeling staat in
schril contrast tot de ruige manier waarop
hetzelfde materiaal in de 'martelkamer'
wordt aangepakt. Een beetje behoorlijke
nieuwe fiets is een rib uit het lijf, maar in
de fabriek van Gazelle zie je met eigen
ogen dat deze bedragen te verantwoorden
zijn. Gazelle-fietsen worden in Nederland
ontworpen en gemaakt op een manier die
past bij de eigenheid van een fiets:
ambachtelijk en veel handwerk.
de beweging, het snelle wendbare van een
fiets uit het Gelderse Dieren uit. Het logo
siert nog altijd de balhoofden van de rijwie
len die jaarlijks in de Gazellefabriek in
elkaar worden gezet.
ervaart, besef je waarom de elektrische
fiets het gaat maken. Dit is gewoon handig,
onder bepaalde omstandigheden.
De fiets met trapbekrachtiging heeft nog
wel zijn beperkingen. De maximale afstand
die met een Gazelle kan worden afgelegd is
50 tot 78 kilometer. Voor de meeste
elektrofietsers is dat voldoende. Het vergro
ten van de actieradius zal de fiets met trap
bekrachtiging nog meer gebruikers geven.
Dat zal niet lang op zich laten wachten,
want de ontwikkelingen gaan razendsnel.
Zo gaat het de kant op om bestaande
modellen deze voorziening te geven, wat
overigens eenvoudig kan want er hoeft
alleen maar een accu, een motortje en
elektronica aan worden toegevoegd.
Fietsstickers worden zorgvuldig met de
hand aangebracht.
Ook in de eigen showroom heeft de
elektrische fiets 'n plaatsje gekregen.
Het verhaal over Gazelle in Moergestel-
Nieuws is nog een voortvloeisel van de
10.000 kilometer die Guus Moonen rond
Moergestel heeft gefietst. Gazelle was
een belangrijke sponsor van het totale
evenement. Tijdens een sponsordiner in
Den Boogaard ten behoeve van het
plaatselijke Rode Kruis, bood de
Moergestelse schrijver Paul Spapens een
bedrijfsreportage aan. De directeur van
Gazelle, die in Moergestel woont, bood
500 euro. Uitgever Martien Oerlemans
van Moergestel-Nieuws schonk een
gratis pagina voor het plaatsen van dit
verhaal. Onlangs reisden Martien
Oerlemans en Paul Spapens af naar
Gazelle in Dieren. Het verslag van Paul
Spapens met foto's van Martien
Oerlemans staat op deze pagina.
TEGELTABLEAUS
Een bezoek aan de Gazellefabriek zet de
fietser bij herhaling op een verkeerd been.
Het bedrijfspand aan de Wilhelminaweg in
Dieren is in 1902 gebouwd. Dat werkelijk
niets aan dit monument van Gelderse
industrialisatie is veranderd, blijkt in de
entreehal van het hoofdgebouw. Daarin zijn
aan weerskanten tegeltableaus ingemet
seld, dit bij gelegenheid van het 35-jarig
bestaan van Gazelle. Het bedrijf is in 1892
is opgericht. Een postbeambte begon met
het importeren van fietsen uit Groot-
Brittanië. Dat liep zo gesmeerd, dat begin
vorige eeuw de eerste eigen fiets in pro
ductie ging. Gazelle in Dieren is nu de oud
ste fietsenfabrikant van Nederland. Het is
tevens de grootste met een productie van
350.000 rijwielen - deze degelijke bena
ming voor een fiets staat boven tegen de
gevel te lezen.
Het ene tegeltableau laat zien hoe begon
nen werd in een villa-achtig fabrieksge-
bouwtje, in 1902 opgevolgd door het pand
dat nu nog steeds aan de Wilhelminaweg
trots de merknaam Gazelle bovenaan de
gevel torst. Het andere tableau is een idylli
sche schildering van de Veluwe. Als je de
zachte gloed van de purperen heide ziet,
de machtige bomen en de verstilde land
weggetjes, kun je je voorstellen dat de
Nederlandse fietsenfabricage in dit perifere
gebied van Nederland tot wasdom en vol
wassenheid is gekomen. Fietsen door de
natuur is immers een van de grootste fiets-
geneugten in Nederland.
Op het tweede tegeltableau staat een
gazelle, niet de fiets van het gelijknamige
merk, maar het dier. Maar een gazelle, een
Afrikaans dier, dat hoort hier toch niet? Het
is bekend hoe de oprichter van het bedrijf
tijdens een wandeling over de Veluwe een
'brainwave' kreeg. Hij zag een hert en hij
vertaalde dat dier in een vlaag van zelfver
trouwen in zijn product in een gazelle: een
beeldmerk dat tot de iconen van de
Nederlandse industrie zou gaan horen was
geboren. Een gazelle straalt de elegantie,
FIETSREVOLUTIE
Aan deze revolutie is niet alleen Gazelle
onderhevig, maar het complete
Nederlandse fietsenwereldje. De voorspelde
stap voorwaarts heet 'een fiets met trapbe
krachtiging', maar de Nederlandse volks
mond kiest voor het veel vlotter uitspreek-
bare 'elektrische fiets'. Dit in het besef dat
deze volkse benaming bepaald niet de
lading dekt, wat 'trapbekrachtiging' wel
doet. Een elektromotor in de voornaaf
bekrachtigt inderdaad elke trap met de
trapper. De elektrofietser moet altijd blijven
fietsen. Hij krijgt slechts ondersteuning, bij
voorbeeld bij wind tegen of als hij na een
bezoek aan een zomers terrasje enige gla-
sjes pils in de benen heeft. De droom om
altijd met wind mee te kunnen fietsen,
wordt door de trapbekrachtiging waarge
maakt. Als je dat voor de eerste keer
TOER POPULAIR
Er is zo weinig fantasie voor nodig om met
een Gazelle een reuzenstap in de historie
van de Nederlandse fiets te zetten. Het
bedrijf heeft voor het seizoen 2009 34
gewone modellen fietsen in de aanbieding,
24 modellen sportfietsen en daarnaast kin
derfietsjes, een bakfiets en drie typen fiet
sen met trapbekrachtiging. Een van de
hardst lopende fietsen uit dit grote aanbod
is de Toer Populair. Het is de oer-Hollandse
fiets die in de 'prijscourant' van 1938 als
'Gazelle nummer 1' er precies hetzelfde uit
ziet. Het is het fietsmodel dat door buiten
landers met Nederland wordt geassocieerd
samen met de molen, de klompen en
tegenwoordig de wietkwekerijen. Zelfs dit
rijwiel is in principe op een eenvoudige
manier om te bouwen tot een fiets met
trapbekrachtiging. Net als een moderne
auto, kan een elektrische fiets door de fiet-
op te laden - of daarnaast uiteraard in elk
willekeurig stopcontact.
Op steeds meer plaatsen worden 'tappun
ten' voor elektrische fietsen gemonteerd,
zoals bij cafés en supermarkten. Of dit een
echt effectieve service is, valt te betwijfelen
omdat de fiets slechts kort bij de winkel
voor de deur staat. Toch is het een interes
sante ontwikkeling omdat het duidelijk
maakt dat de fiets met trapbekrachtiging
aan een doorbraak is begonnen. In 1960
bracht Gazelle de eerste elektrische fiets op
de markt. Dat werd een flop. Dat de
Nederlandse fietser er nu wel rijp voor is,
heeft een aantal redenen. Een belangrijke
is dat je nauwelijks nog kunt zien dat er
iets bijzonders aan de hand is met de fiets.
Daardoor ontworstelt deze fiets zich aan
een oubollig imago, wat weer terug te zien
is in de groeiende belangstelling onder een
jonger publiek. Met name voor het woon
werkverkeer wordt de fiets met trapbe
krachtiging momenteel ontdekt. In de prak
tijk is het inderdaad zo dat je niet meer
bezweet op kantoor aankomt. Tegelijk ben
je wel in beweging en ben je buiten, twee
heerlijkheden die je op de koop toekrijgt.
De verkoop van fietsen met trapbekrachting
groeit explosief, naar 120.000 in 2009.
Gazelle gokt op 45 procent van deze ver
koop, onder meer te realiseren door uitbrei
ding van het assortiment dat met name de
jeugd aan moet spreken.
'Martelkamer' wordt het testlaboratorium van de Gazelle fietsenfabriek
in het Gelderse Dieren door de 550 medewerkers genoemd. Bij deze
nogal boude karakterisering kun je je wel iets voorstellen. Complete
fietsen, fietsframes en fietsonderdelen worden er ter meerdere eer en
glorie van de kwaliteit afschuwelijk gepijnigd, zoals het frame van een
elektrische fiets waaraan uit alle macht door mechanische armen wordt
gerukt en getrokken. Ocharm. De behandeling gaat de fietsliefhebber
aan het hart. Maar de lasnaden wijken geen millimeter. Ongehavend
wordt het frame uit de hydraulische pijnbank gehaald en van de
elektronische duimschroeven ontdaan. De fietser kan er straks van op
aan dat hij gezeten op een stevig frame door de wereld toert.
senhandelaar aan een computer worden
gekoppeld om eventuele storingen 'uit te
lezen'. Het kan een uniek beeld opleveren:
de uiterst klassieke Toer Populair verbon
den met een pc.
MODERN EN CONSERVATIEF
Komt dit allemaal nogal nostalgisch over, de
bezoeker moet opnieuw snel switchen als
hij langs de 'martelkamer' en de spuiterij
dieper in de bedrijfshallen doordringt.
Moderne machines met beeldschermen
voeren gedwee de opdrachten uit. Sterker
nog komt een gevoel van moderniteit en
bij-de-tijdsheid naar voren bij de onderde
len waarmee de fietsen in rap tempo wor
den opgetuigd. Zoals een nieuw type kop
lamp of het verstelbare stuur waarop
Gazelle patent heeft. De naafdynamo, daar
was Gazelle ook als eerste mee. Deze fiet
senmaker onderscheidt zich onder meer
van de collega's door steeds met innovatie
ve onderdelen op de proppen te komen. En
dat ontstaat allemaal achter een gevel uit
1902. Hiermee drukt Gazelle, wellicht onbe
wust, de typische eigenheid van fietsen en
de fietser uit.
Een fiets is een van de beste uitvindingen
ooit gedaan. Sinds de uitvinding is aan het
oorspronkelijke concept nauwelijks iets ver
anderd. De fietser die over het algemeen
conservatief is, zit niet op revolutionaire
veranderingen te wachten. Waar hij voor
kiest is uit te drukken met de Nederlandse
tegeltjeswijsheid 'rustig aan, dan breekt het
lijntje.niet'. Dus veranderingen langs de
weg der geleidelijkheid. Bij Gazelle wordt
hij op zijn wenken bediend, al lijkt nu dan
toch de revolutie voor de deur te staan.
ELEKTRISCHE BEKRACHTIGING
De elektrische fietsen zijn ook gewoon zon
der hulpmotortje te gebruiken. Daar wreekt
zich het extra gewicht van accu, motor en
bedrading. Vanaf stilstand neemt de
bekrachtiging langzaam toe, om bij 16 kilo
meter per uur op het maximum te zitten.
Daarna neemt het steuntje in de rug af om
bij 25 kilometer per uur helemaal weg te
vallen. Een fiets die harder gaat valt onder
andere wetgeving. De Gazelles hebben een
paar opvallende slimmigheidjes, zoals de
mogelijkheid de demontabele accu door
middel van de 12 volt-aansluiting in de auto
FIETSERSGEMAK
Het effect van de trapbekrachtiging is een
fenomenale gewaarwording, al moet je als
fietser met ervaringen als mountainbiker,
toerfietser en met name als lange afstands-
fietser wel een lichte gêne overwinnen. Ben
ik niet te jong voor een fiets met trapbe
krachtiging? Word ik aangezien voor een
ouwe vent? Maar het gemak dient de
opportunistische fietser en al snel wen je
aan de geneugten van een 'fiets met trap
bekrachtiging'. Je leert het geheim kennen
van de fietsers die met een schijnbaar gro
ter gemak dan de gewone fiets de pedalen
rond laat draaien. Iedereen die fietst móét
wel een keer een en al verbazing zijn
geweest als hij door een dame op leeftijd
tegen de wind in gracieus en zonder noe-
menswaardige inspanningen voorbij wordt
gefietst. Ze vliegt! Hoe is het mogelijk?
