1
RONDOM DE KERK
00 n
DE ZEVEN WERKEN VAN
BARMHARTIGHEID (4)
DE ZIEKEN BEZOEKEN
'PftROCMf
Si j/mow/mpm
DE DODEN BEGRAVEN
O UW
MOERGESTEL NIEUWS’ - WOENSDAG 7 NOVEMBER 2007
PAGINA 10
TvE
Wij nodigen u van harte uit om deze avond
aanwezig te zijn.
In het kader van het 75 jarig bestaan van de
parochiekerk, met als thema: “De zeven wer
ken van barmhartigheid'1, worden er vier
thema-avonden georganiseerd. De vierde en
laatste avond zal gaan over de werken: zie
ken bezoeken - doden begraven.
Thema-avond: Zieken bezoeken - Doden
begraven
Spreker: Marinus van den Berg, verpleeg
huispastor
Datum: woensdag 7 november 2007
Plaats: aula Zorgcentrum Stanislaus,
Kloosterdreef 3, 5066 AA Moergestel
Programma:
19.30 uur - 20.00 uur ontvangst met koffie en
thee
20.00 uur - 20.15 welkom door Will Pellis,
voorzitter parochiebestuur
20.15 uur - 21.00 uur lezing door Marinus
van den Berg
21.00 uur - 21.15 uur pauze
21.15 uur - 22.00 uur informeel samen zijn,
discussie, mogelijkheid tot het stellen van
vragen
Inleiding op thema:
De zorg voor ongeneeslijk zieken en sterven
den is palliatieve zorg gaan heten.
Er komen steeds meer hospices en eenheden
palliatieve zorg in verpleeg- en verzorgings
huizen. Vrijwilligers Terminale Palliatieve Zorg
(VTPZ) zijn er voor ernstig zieken en hun
naasten om thuis te kunnen sterven. In het
woord palliatief zit het woord pallium en ver
wijst naar de mantel die Martinus deelde met
een kwetsbaar mens. Het gaat om verlichten
van pijn en lijden.
De warme en persoonlijke zorg wordt ook
meer en meer gewenst als het gaat om de uit
vaartzorg. Rituelen moeten ruimte bieden
voor het persoonlijke. Er is een nieuwe dis
cussie gekomen over de vraag: van en voor
wie is de uitvaart.
Het zijn de eigentijdse accenten bij de oude
werken van barmhartigheid: zieken bezoeken
en doden begraven die deze avond centraal
zullen staan.
Marinus van den Berg is verpleeghuispastor
en publiceerde over palliatieve zorg en rouw
o.m. in “Voor de laatste tijd",“Voorbij het
einde”,“Door je verdriet heen groeien” en
“Verdriet dat niet verdwijnt”. Hij werkt momen
teel in het verpleeghuis Antonius IJsselmonde
te Rotterdam.
Zo bestaan in elke gemeenschap en in elke
parochie, ook in de onze, groepen die zich
inzetten voor de zieke medemens. Denk bij
voorbeeld, naast de professionele hulp, eens
aan de Zonnebloem, die verspreid over het
land, 1500 afdelingen heeft, die zich bezig
houden met het verlichten van de ziekte voor
duizenden zieken en bejaarden.
Denk aan de parochiële zieken(bezoek)groe-
pen die belangrijk werk verrichten bij het
bezoeken van zieken, het bezorgen van een
bloemetje en het aangaan van een gesprek,
waardoor zieken zich niet alleen voelen in
hun ziekte.
Denk aan mensen
die zich bezighou
den met het bege
leiden van zieken die
op pelgrimstocht
gaan naar een bede
vaartsplaats.
En denk tenslotte
aan al die naamloze
hulpvaardige men
sen die, ongezien,
maar met veel warm
te, zich inzetten voor
de zieke naaste in de straat, de wijk.
Al deze vrijwilligers verrichten hun taak geheel
belangeloos, uit solidariteit met de zieken,
vaak vanuit een diep geloof.
lend ze ook kunnen zijn, gaan uit van een diep
geworteld beséf dat het belangrijk is om
respectvol om te gaan met de overledene.
Naast de zorg voor een passende uitvaart of
crematie, uit die zorg voor de stervende en
de overledene zich in pastorale en diacona
le zorg, óók met betrekking tot de nabestaan
den, de rouwenden.
Pastoraal zijn de vragen die het sterven en de
dood oproepen met betrekking tot geloof en
zingeving. Stervensbegeleiding is een belang
rijke pastorale taak. Niet alleen pastores hou
den zich bezig met die pastorale zorg, vrij
willigers in de parochie begeven zich ook op
dit terrein. Denk bijvoorbeeld aan het werk van
een parochiële rouwverwerkingsgroep. Ook
aan het werk van de avondwakegroepen zit
een pastorale kant.
De diaconale zorg uit zich in meer concrete
hulp en zorg, praktisch, emotioneel en soms
ook financieel. Die zorg is gericht op ver
zachten, samen dragen en het oplossen van
noden.
Vaak zijn de grenzen tussen pastorale en dia
conale zorg moeilijk te trekken. Ze lopen in
elkaar over of overlappen elkaar.
Een en ander laat zien hoe belangrijk de zorg
voor stervenden en overledenen is in onze
maatschappij. Niet weglopen voor pijn, angst,
woede, lijden en dood. Daarmee draag je bij
aan de kwaliteit van leven van stervenden én
rouwenden en geef je tegelijkertijd vorm aan
je eigen kwaliteit van leven.
Redactie: Ton van Elsdingen
Hans Festen
Jo van Os
Ireen Stieger
Ad Wolfs
Paul Dijckmans
VERANDERINGEN
Ziekte kan in iemands leven ingrijpende ver
anderingen met zich meebrengen. Wanneer
de ziekte zodanig is (verlamming, vérgaan
de dementie) dat de zieke niet meer thuis te
verplegen is, zal overbrenging nodig zijn naar
een verzorgingshuis, een verpleeghuis of een
hospitium.
Dat betekent niet alleen een enorme omslag
in het leven van de zieke, maar ook in het leven
van degenen die de zieke tot die tijd hebben
verzorgd. Mantelzorg kan ver gaan, maar eist
ook vaak veel van de betreffende mantelzor-
ger, zoveel zelfs, dat die zorg niet altijd kan
worden voortgezet, omdat de mantelzorger
er dan zelf onderdoor dreigt te gaan.
BETAALBAARHEID
Het zorgstelsel in ons land is de laatste jaren
onderwerp (geweest) van veel discussies.
De betaalbaarheid voor nu en in de toekomst
staat op het spel. De kosten van medische
ondersteuning en voor de medische techno
logie van de ziekenhuizen en andere medi
sche instellingen stijgen dramatisch. Een en
ander is mede het gevolg van de toenemen
de vergrijzing van de populatie.
Dat brengt naast de vraag naar de betaalbaar
heid ook de vraag naar de mate waarin je zorg
moet en kunt aanbieden. Moet je alles aan
bieden wat kan? Wie betaalt de zorg? Wat
is de taak van de overheid? Hoever gaat de
taak van de verzekering? Hoe zit het met de
opleiding van artsen en verplegenden? Moet
de rol van de mantelzorger en de vrijwilliger
worden uitgebreid?
EINDIGHEID
In onze maatschappij is lange tijd hoofdza
kelijk aandacht geweest voor de steeds meer
toenemende mogelijkheid om ziekten te gene
zen. Daardoor was er minder aandacht voor
mensen bij wie dit niet meer mogelijk was:
chronisch zieken, gehandicapten, hoogbejaar
den, stervenden. Wanneer iemand overleed,
was dat een zaak van de uitvaartonderneming.
Geleidelijk echter is er weer meer aandacht
gekomen voor de kwetsbaarheid en eindig
heid van elke mens. De zorg voor stervenden
nam weer toe. De omgang met de dood kreeg
weer een grotere plaats in onze samenleving.
Dat uit zich in de manier waarop wij tegen
woordig (weer) omgaan met de stervende en
dode medemens. Mensen worden weer vaker
thuis opgebaard, de nabestaanden hebben
weer een belangrijke stem bij de wijze van
afscheid nemen en er zijn talloze rituelen ont
staan rondom een begrafenis. Dood en kwets
baarheid horen nu eenmaal ook bij het leven:
een belangrijk motief om stervenden en rou
wenden bij te staan.
ZORG
Elke cultuur en elke godsdienst kent zijn eigen
begrafenisrituelen. Al die rituelen, hoe verschil-
AVONDWAKE
Vrijwilligers van een avondwakegroep hebben
een belangrijke taak in een parochie. Ze zijn
bezig op velerlei terreinen: pastoraal, diaco
naal, liturgisch en gemeenschapvormend.
Vroeger was de avondwake een burenplicht:
na een overlijden kwamen de buren samen
om gezamenlijk de dode te begeleiden in
gebed en praktische zorg.. In bepaalde delen
van ons land bestaat deze burenplicht nog
steeds. Elders is (een gedeelte van) dit werk
overgenomen
door de avondwakegroepen. De leden van de
groep gaan op bezoek bij de nabestaanden
van de overledene, brengen troost, maar lui
steren vooral. Daarna bieden zij de mogelijk
heid tot het houden van een liturgische bijeen
komst, waarin de nabestaanden zelf een grote
rol kunnen vervullen wanneer zij dat wensen.
Ze bieden teksten, bijbellezingen en muziek.
De leden van een avondwakegroep bieden
op deze wijze niet alleen pastorale en diaco
nale hulp aan de nabestaanden, hun werk is
ook van betekenis voor hen zelf. Een van de
leden van de Moergestelse avondwakegroep
verwoordt dat aldus: “Ik ben gaandeweg
anders gaan aankijken tegen de dood. De
dood hoort bij het leven. Als je jong bent raakt
de dood je niet zo. Ouder wordend wordt de
dood “gewoon”, je raakt vertrouwd met de
gevoelens van mensen die de dood in eigen
kring meemaken. Dat resulteert in een inten
sief gesprek, soms heel persoonlijk, en in een
gedegen voorbereiding bij het schrijven van
het “in memoriam”.
Dat doe je niet in een verloren halfuurtje. Het
gaat over afscheid nemen en dat raakt me
diep.”
GEMEENSCHAP
Hoezeer de dood van een medemens onder
werp van pastorale, diaconale en praktische
zorg is in een gemeenschap, kunnen we zien
in de vele groeperingen die met deze zorg
bezig zijn. Naast de uitvaartonderneming, de
pastores, de rouwverwerkingsgroep en de
avondwakegroep, die bovenstaand al zijn
genoemd, zijn rondom de stervende en de
overledene ook actief:
- de zieken(bezoek)groep;
- de acolieten voor de uitvaart;
- de begraafplaatsbeheerder en de begraaf
plaatsadministratie;
- de kerkhofwerkers en de grafdelver;
- de versiergroep;
- de koren.
AANDACHT
In de media wordt de laatste tijd veel aandacht
besteed aan ziekte, ziektebestrijding en
-preventie en medische problemen, soms wel
zoveel dat mensen er zich weer voor gaan
afsluiten. Dat is uiteraard niet de bedoeling,
want de zieke mens moet aandacht houden.
Dan wordt duidelijk dat onze maatschappij in
de praktijk eigenlijk niet zo is ingesteld op men
sen met een handicap. Dat zien we bijvoor
beeld aan de niet altijd optimale vorm van toe
gankelijkheid van straten, gebouwen (scho
len, theaters, kerken) voor mensen die gebruik
moeten maken van rolstoelen. Denk ook aan
de arbeidsmarkt die niet altijd op mensen
met een handicap of met weinig energie is
ingespeeld (rolstoelers, mensen met gehoor-
of gezichtsproblemen, met rugklachten of
ME).
Zieken bezoeken - doden begraven
Wanneer je ernstig ziek wordt, staat je hele
leven op z'n kop. Wat je eerst allemaal kon,
dat kun je nu niet meer, of met heel veel moei
te. Je gaat onder ogen zien dat je kwetsbaar
bent, dat je moet gaan leven met een handi
cap, dat je misschien nog maar heel weinig
perspectief hebt. Je moet je gaan afvragen
hoe je met deze situatie moet omgaan, hoe
je staat ten opzichte van God en je geloof in
God. Naast de lichamelijke ongemakken die
een (ernstige) ziekte met zich meebrengt,
zijn zulke overwegingen extra belastend.
TABOE
Aan sommige ziekten hangt bovendien nog
eens een taboe of stigma. Denk bijvoorbeeld
aan AIDS, dat heel lang, en soms nog steeds,
gekoppeld werd en wordt aan een bepaald
gedrag.
Denk ook aan ME (het chronisch vermoeid
heidssyndroom) of aan bepaalde soorten van
depressie, die vaak niet begrepen worden
en waarvan de lijders vaak worden
beschouwd als aanstellers “het zal wel tus
sen de oren zitten”). Ook wanneer je een
maal in het psychiatrische circuit bent beland,
wordt vaak gedacht: “eens gek, altijd gek”.
UITNODIGEN
De dood is een uitnodiging om het leven te
beschouwen. Allereerst het leven van de over
ledene zelf. Hoe was hij/zij? Hoe was hij wer
kelijk, in zijn eigenheid, zonder vooroordelen
en niet bezien door de bril van de niet-oplet-
tende beschouwer? Pas wanneer we die bril,
dat vooroordeel opzijschuiven, doen we recht
aan de dode, met alle respect voor deze
mens, geschapen naar Gods beeld.
Maar het overlijden van een medemens brengt
ons er ook toe ons eigen leven weer opnieuw
te beschouwen, soms op confronterende
wijze. We worden uitgenodigd om naar ons
zelf te kijken en ons af te vragen: “wie ben ik?”
en “waar ga ik voor in dit leven?’ Elke ster
vende confronteert ons met onze eigen kwets
baarheid en onze eigen dood te zijner tijd.
Het begraven van de doden en alles wat
daarmee samenhangt, hoorde van oudsher
niet thuis in het rijtje van de Werken van
Barmhartigheid, zoals verwoord in Mattheus
25. In de christelijke traditie heeft men het
begraven van de doden later toch opgeno
men als zevende werk van barmhartigheid.
Het verzorgen, uitgeleide doen en begraven
van de dode en het begeleiden van de nabe
staanden wordt met grote aandacht en lief
de verricht, niet alleen in onze christelijke cul
tuur, maar evenzeer in alle andere culturen.
VRIJWILLIGERSWERK
Met betrekking tot die vrijwilligers: er wordt in
ons land erg veel tijd gestoken in vrijwilligers
werk in de ziekenzorg. Je kunt je daarbij afvra
gen waarom vrijwilligers dit soort werk doen.
Wanneer het gaat om familieleden is die vraag
vrij gemakkelijk te beantwoorden: de zieke
hoort bij jou; hij/zij heeft jou vroeger verzorgd,
nu doe je het hem/haar. Wanneer het gaat om
zieken uit de kring van een gemeenschap, een
parochie, ligt de zaak iets ingewikkelder, maar
is toch nog steeds heel logisch: je deelt met
elkaar de zorg voor mensen met wie je een
gemeenschap vormt, je steunt elkaar in moei
lijke tijden.
www.parochiemoergestel.nl
www.kerk-in-oisterwijk.nl
