Expositie fotogroep FoMo 2005
Hoe het hier reilt en zeilt...
Moergestel 1962
Johan Adolfs, tweede van rechts.
Mogelijk is deze auto ook in Moergestel gebruikt.
Het succes van de filmactie was groot, en in de
jaren na 1950 nam het aantal dorpen en kleine
steden dat gefilmd wilde worden zienderogen
toe. Adolfs breidt zelfs uit naar West-Duitsland,
waar de markt voor deze ’’Heimatfilms” nog vele
malen groter is dan in Nederland. Tussen 1956
en 1958 worden er zo’n 160 films opgenomen
in Duitsland, volgens precies hetzelfde con
cept als in Nederland.
door werden zoveel mogelijk inwoners van het
dorp gefilmd in hun dagelijkse doen en laten,
’s Avonds was er een optocht van alle plaatselijke
verenigingen.
Johannes Adolfs heeft Moergestel echter een
historisch document nagelaten van onschat
bare waarde en mag hem daar zeer dankbaar
voor zijn.
Met het uitbrengen van de DVD met bovengenoemde titel komen veel
Moergestelnaren binnen nu en niet al te lange tijd definitief in het bezit van
een kostbaar stukje Moergestelse historie. Historie die werd geschreven in 1962,
maar... door wie...?
De afgelopen tijd is er veel gespeculeerd over wie de film dan wel gemaakt zou
hebben. Een intensieve speurtocht op internet bracht mij bij Eddy Appels, free
lance journalist te Amsterdam. Na druk mailverkeer over en weer kon er maar
één ding geconcludeerd worden: Johannes Adolfs is de man geweest die in 1962
Moergestel op de film heeft gezet. Eddy Appels heeft de geschiedenis van het
’fenomeen’ Johannes Adolfs op papier gezet voor zover dat kon worden nage
gaan. Het ontstaan van, zoals later genoemd blijkt te zijn, zijn Landelijke
Filmactie bracht de heer Appels uit op een DVD die ik onlangs van hem kreeg
toegestuurd. Daaruit komt ook het verhaal hieronder, waardoor ik u graag een
beetje wil laten ’proeven’ zoals het in 1962 moet zijn gegaan, ’n Hartelijk woord
van dank aan de heer Eddy Appels is hier meer dan op zijn plaats.
Martien Oerlemans
In Cultuurcentrum Tiliander
Op vrijdag 7, zaterdag 8 en zondag 9 januari 2005 houdt Fotogroep FoMo weer haar
jaarlijkse foto- en diapresentatie. Deze expositie vindt plaats in Tiliander te
Oisterwijk.
Op de expositie zijn circa honderd foto’s te
zien waarvan het overgrote deel in kleur, maar
ook zwart-wit is aanwezig. De onderwerpen
variëren: realistische natuur- en landschaps-
opnamen, architectuur en candidfotografie wor
den afgewisseld met abstracte vormen, spelin
gen met licht, dichtbij opnamen etc. etc.
25 Leden presenteren zich op deze jaarlijkse
expositie, ook worden foto’s getoond van het
thema ’’Schaduw” waaraan de leden in het afge
lopen seizoen gewerkt hebben. Tevens wordt
ook een diapresentatie verzorgd, waaraan deze
keer vier leden deelnemen. De expositie wordt
op vrijdag 7 januari om 20.00 uur geopend door
de heer Jan Buster, fotograaf, kunstkenner en
redactielid van het West-Brabantse fotoblad
’’Beeldschrift”, dat verspreid wordt onder alle
leden van de afdeling Brabant West van de
Nederlandse Fotobond. Op deze avond is de ten
toonstelling te bezoeken van 20.00 tot 22.00
uur. Zaterdag 8 en zondag 9 januari zijn de
deuren geopend van 12.00 tot 17.00 uur.
Met deze tentoonstelling en diapresentatie hoopt
FoMo veel mensen een plezier te doen door het
kijkgenot wat ze eraan kunnen beleven.
DE WERKWIJZE
Adolfs’ werkwijze was gebaseerd op een inge
nieus systeem, dat voor alle dorpen en steden
in principe gelijk was, enkele lokale uitzon
deringen daargelaten.
Het systeem was erop gericht, het financiële risi
co voor zowel Adolfs als voor de deelnemende
verenigingen zo klein mogelijk te houden. De
financiële details van de deelname fluctueerden
nogal in de loop der jaren, maar globaal kwam
het erop neer, dat de vereniging een vast bedrag
uit de opbrengsten kreeg. Van de opbrengsten
die boven dit vaste bedrag binnenkwamen
mocht de vereniging 80 behouden, de overige
20 ging naar Adolfs. De opbrengsten beston
den uit de recette van de filmvoorstellingen
plus de gelden die binnenkwamen uit de
reclame voor de plaatselijke middenstand. Voor
een bepaald bedrag konden de lokale winkeliers
zich namelijk van tevoren opgeven om in beeld
te komen:
Adolfs bedacht vele manieren om kostenbe
sparend te werken. Zo werd er een zeer strak
opname -en projectieschema gemaakt. De opna
men werden in de zomer gemaakt, in principe
van april t/m september (afhankelijk van het
aantal aangemelde verenigingen kon dit langer
of korter zijn). De cameraman kon dan maxi
maal van het aanwezige daglicht profiteren.
DE ’’FILMACTIE”: 1950-1970
Johan Adolfs kon met de opgedane ervaringen
in het jaar 1949 serieus aan de filmactie begin
nen, en een systeem bedenken dat jarenlang
nagenoeg onveranderd zou blijven functioneren.
deelnemende verenigingen van de burgemeester
vrijstelling van vermakelijkheidsbelasting
zouden krijgen, wat meestal ook inderdaad het
geval was. In 1970 werd echter de verplichte
BTW ingesteld in Nederland. De Filmactie
werd daardoor in een klap financieel niet meer
lucratief. Tevens liep de belangstelling voor de
actie terug. De televisie had massaal zijn intrede
gedaan in Nederland. Bovendien kon iedereen
nu zelf makkelijk en goedkoop films maken
door de introductie van de gebruiksvriendelijke
en laaggeprijsde super-8 mm. camera’s. De
combinatie van deze factoren deed Johan Adolfs
er toe besluiten, te stoppen met zijn unieke
filmactie. 7 jaar later, in 1977, overleed hij op
59-jarige leeftijd.
’’Heel Nederland op de film”. Zo betitelde de
Enschedese zakenman Johannes Willem Lam-
bertus Adolfs (1917-1977) zijn ’Landelijke
Filmactie’.
De uiteindelijke ’Landelijke Filmactie’ van
Adolfs was bijzonder succesvol. Tussen 1948 en
1970 filmde hij, of liever gezegd: gaf hij opdracht
tot het filmen van, zo’n 1800 dorpen in
Nederland. De opzet van de films was een bewe
gend foto-album van het dorp te maken, waar
bij zoveel mogelijk activiteiten, verenigingen
en inwoners getoond werden. ”Het wordt dus
een gemeentefilm van -, over en door de plaats
genoten. aldus de brochure die Adolfs uit
bracht.
Ruim twee decennia bestaat deze groep enthou
siaste amateurfotografen inmiddels en ook in
het afgelopen jaar hebben zij weer aardig aan
de weg getimmerd. Daarvan getuigt de expo
sitie die alweer voor de zeventiende keer plaats
vindt. De basis wordt gelegd tijdens de weke
lijkse bijeenkomsten in Tiliander.
De samenstelling van de fotogroep is tamelijk
regionaal te noemen: behalve inwoners van
Oisterwijk en Moergestel, waar de groep in
1983 ontstond, komen de leden ook uit Berkel-
Enschot, Haaren, Hilvarenbeek, Tilburg en
Udenhout.
DE OPNAMEN
Als eenmaal het schema was opgesteld, werden
de opnamedata doorgegeven aan de contact
personen in de dorpen en plaatsen. Elke te fil
men plaats had een contactpersoon, meestal
een plaatselijk lid van de deelnemende vereni
ging. Hij of zij moest de door Adolfs voorge
drukte brieven, waarin de plaatselijke verenigin
gen werden uitgenodigd tijdens de opnamedag
aan de grote optocht deel te nemen, aan de in
die plaats aanwezige verenigingen versturen.
Tevens stond in de krant het opnameschema
voor de dag vermeld. De opnames voltrokken
zich altijd volgens een vast stramien: ’s mor
gens kwam de opnamewagen het dorp bin
nenrijden. Eerst werden het gemeentehuis,
burgemeester en personeel gefilmd, gevolgd
door scholen met de schoolkinderen, en karak
teristieke doorkijkjes en plaatjes. Tijdens het
rondrijden van de opnamewagen werd muziek
ten gehore gebracht. Dit moest de mensen uit
de huizen lokken, zodat deze gefilmd konden
worden, vaak vanaf het dak van de opnamewa
gen om ze in hun ’’dagelijkse doen” te betrap
pen. ’s Middags waren er demonstraties van de
verschillende verenigingen in de plaats. Tussen-
Om u een voorproefje te geven vindt u hier
een korte schets van wat u van de diverse deel
nemers op de expositie kunt verwachten.
Peter Bastiaansen - Peter heeft een voorkeur
voor experimentele fotografie, veelal geba
seerd op onscherpe beelden. Zijn foto’s geven
een sfeerimpressie van niet of nauwelijks her
kenbare situaties.
★Harry Bekkers - Dit jaar laat hij beelden uit
de botanische tuin van Mondo Verde zien. Het
zijn foto’s van tropische planten, die zich
kenmerken door het oog voor detail en sfeer.
Ton van Elsdingen - Ton is meester in het vast
leggen van fraaie beelden. De laatste jaren
heeft hij veel abstract werk laten zien. Dit jaar
vormde Oisterwijk Sculptuur zijn inspiratie.
★Joep van Gorp - Joep presenteert foto’s van
verschillende beelden, die door een gekantelde
weergave een bijzonder kenmerkend beeld
opleveren.
★Peter van der Ham - In zijn sportfoto’s gaat
hij verder dan alleen een registratie van het
moment en weet naast het karakterstieke van
de sporter(s) ook een bijzondere sfeer vast te
leggen.
Piet Huijgens (ook dia’s) - Dit jaar laat Piet
enkele foto’s uit een speciaal verlichte tunnel
zien en een treffende foto van de hedendaagse
jeugd. Ook bij de diaporama’s laat hij een
kenmerkende serie zien.
Jolanda Jansen (ook dia’s) - Jolanda heeft zich
de laatste jaren sterk toegelegd op de fotografie
van mensen. Haar foto’s geven de personen
in kwestie op een bijzonder treffende wijze
weer.
Jos de Kort - Ook Jos is een fotograaf met een
voorliefde voor het fotograferen van mensen.
★John Kusters - Getuige de foto’s die John
laat zien, heeft hij geen duidelijke voorkeur
bij het kiezen van de onderwerpen, die hij wil
fotograferen.
Marion Luijten - Haar foto’s kenmerken zich
niet alleen door details, maar ook de belich
ting en niet in de laatste plaats de afwerking
maken haar werk bijzonder.
Co Mei (ook dia’s) - In zijn foto’s heeft Co een
bijzonder oog voor het totaal als ook voor de
details die hij als fotograaf op zijn weg tegen
komt.
★Jeroen Nouwens - Bij het fotograferen van
mensen heeft Jeroen als modelfotograaf steeds
de aandacht van zijn onderwerp. De zwart/wit
opname van Laura, die Jeroen ons voor
schotelt, geeft een heel integer beeld van het -
meisje dat recht in de lens kijkt.
Coen van den Oetelaar - Dit jaar weer weet
Coen de bezoeker te verrassen met bijzonde
re beelden. Deze keer vormden de kalkoenen,
die hij tijdens een wandeltocht voor de kerst
(nog) zag lopen.
★Nelleke Okkers - Met drie karakteristieke
opname’s heeft Nelleke kans gezien de sfeer
van Oisterwijk Sculptuur vast te houden.
Els Petersen Nobbe - Els is een nieuw lid van
FoMo die een uitgesproken voorkeur heeft
voor zwart/wit fotografie en zich verdiept in
de afwerktechniek in de donkere kamer.
Martin Prumpler - Martin heeft de aloude
analoge fototechniek op een heel bijzondere
wijze weten te combineren met alle voorde
len die photoshop ons biedt.
Elly Snoeijer - Op haar reis door Zuid-Afrika
heeft Elly op een heel ontwapenende manier
portretten gemaakt van de plaatselijke bevol
king.
★Door Timmermans - Als je midden in de
natuur leeft, is het haast van zelfsprekend dat
je regelmatig natuurfoto’s maakt. Door maakt -»
gebruik van macrofotografie om de schoon
heid van de natuur vast te leggen.
Twan van de Ven - Twan laat ons dit jaar ken
nis maken met het geënsceneerde onderdeel
van de fotografie. Hierbij neemt hij de kijker
op een komische wijze mee in zijn fantasie
wereld.
Ad Verhoeven - In de fotografie heeft Ad
geen directe voorkeur voor onderwerp en
fotografeert wat hij op zijn weg tegenkomt.
Qoise Vos - Coise laat met deze twee onderwer
pen zien dat zij de fotografie op een brede ma
nier eigen is. Met de bladeren ziet u wat de
invloed van de tijd op een afgevallen blad is.
Wim van Vught - Wim heeft een voorliefde
voor het fotograferen van architectuur. Bij
de foto’s in de HSL tunnel onder Antwerpen
laat hij de mogelijkheden van kleurfotogra-
fie heel goed tot zijn recht komen.
Gijs Vugts (ook dia’s) - Uit de foto’s van Gijs
blijkt dat hij een bijzonder goed oog heeft voor
kleur, vorm en compositie.
Wil Vugts - Wil is pas sinds kort lid van FoMo
en is slechts met een bescheiden presentatie
aanwezig, maar die wel laat zien dat we in de
toekomst meer van hem kunnen verwachten.
DE VERTONINGEN
De vertoningen van de films waren min of
meer identiek aan de opnamen georganiseerd.
Er werd door Adolfs een projectieschema
opgesteld, waarbij geografische nabijheid het
belangrijkste criterium was. De contactperso
nen werden weer ingeschakeld om de kranten
waarin de vertoning werd aangekondigd te ver
spreiden. Tevens moesten er in de plaats affich
es verspreid worden, ook hier was de contact
persoon verantwoordelijk voor. De films heet
ten zonder uitzondering: ”Hoe het hier reilt en
zeilt”, en werden in de filmkranten en op de
affiches aangekondigd als: ”De Plaatselijke
Film” of ”De Gemeentefilm”. De kop van de
krant was steevast: ’’Eindelijk is het zover! De
Plaatselijke Film Komt”.
De vertoning moest plaatshebben in zalen van
minimum 125 mensen, om een minimum
recette te waarborgen. Tevens mochten de
zalen niet te groot zijn, de voorstellingen kon
den alleen plaats hebben in zalen die ten
hoogste ongeveer 25 meter lang waren. Dit
kwam door het formaat van het gebruikte
filmmateriaal, dubbel 8mm. Bij grotere zalen
zou de projectie niet meer scherp zijn, tenz
ij de projector midden in de zaal zou komen
te staan, maar dan zouden de mensen achterin
geen goed zicht meer hebben, en bovendien
te ver van het doek af te komen zitten.
De financiële berekeningen van Adolfs waren
voor een deel gebaseerd op de aanname, dat de
De verwachting was, dat door het geven van een
zo volledig mogelijk beeld van het alledaagse
dorpsleven, compleet met zoveel mogelijk por
tretten van inwoners, er een maximaal aantal
inwoners de vertoningen zou bijwonen, en al
dus de kas van de opdrachtgevende vereniging
spekken.
Hij benadrukte ook dat er louter gebruik werd
gemaakt van professionele camera - en
geluidsmannen, en ook hij schreef: ”Wat is
er nodig om deel te nemen? Alleen een klein
beetje activiteit, niet van de hele vereniging,
doch van één persoon”.
Zoals Adolfs op het affiche dat de inwoners op
de filmvertoning attendeerde vermeldde: ”De
plaatselijke film is geen kunstzinnige filmische
documentaire over de plaats, doch een gezellige
film, met jong en oud als ’filmsterren’”. Om
daaraan toe te voegen: ”De garantie wordt gege
ven dat men de toegangsprijs terug ontvangt
wanneer er niet hartelijk wordt gelachen”.
4484’
f 4
PAGINA 15
DE GÈSSELSE’ - WOENSDAG 22 DECEMBER 2004
t
♦ju"
