0900*0*8844
Expositie:
expressie in vorm en kleur
“2003, het Jaar van de Boerderij” (5)
mm
Doe Het Zelf Centrum op ’t Hoog
^1
Fotogroep Oirschot
heeft haar jaarlijkse
expositie
Lezing: "met hond en
hondenkar terug in de
historie"
RSMM
Industrieweg 20, Moergestel, tel. 13-5136149
kitten/pur
cement/zand
kastwandsystemen
bestellingen op maat
gereedschappen
diverse bouwmaterialen
DOE HET ZELF ARTIKELEN EN TIMMERWERKPLAATS
■SIS!!
OPENINGSTIJDEN:
Maandag t/m vrijdag: 8.00-12.30 en 13.30-18.00 uur
Zaterdag: 8.00-12.30
U kunt bij ons terecht voor:
laminaat vloeren
plafonds
bouwbeslag
plaatmateriaal
balkhout
bevestigingsmaterialen
w
o
,9-
M O*
jf
F
te,W
W- 1
PAGINA 4
F
I i I II g ii I
Aan de hand van dit overzicht is een grove inschatting te maken voor wat betreft de ouderdom van een
boerderij. Bij restauratie zou het derhalve aanbeveling verdienen om geen oneigenlijke elementen in de
bouw te verwerken.
d.
zesruits schuifraam
19e eeuw)
e.
T-vensier (eind 19e
en begin 20e eeuw)
kruiskozijn (tot in
de 17e eeuw)
GEEN SPOED, WEL POLITIE
empire; achtruits
met draairamen be
neden (eind 18e en
19e eeuw)
b.
schuifraam met
kleine roede (eind
17e en 18e eeuw)
In aflevering 4 is uitvoerig stilgestaan bij het gebint, met name het ankerbalkge-
bint dat toegepast werd in de boerderijen in Moergestel. Deze keer wordt de aan
dacht gericht op de wanden of muren en op de ramen van de boerderij.
Als de totale gebintconstructie klaar was en
de dakbedekking (riet of stro) was aange
bracht, dan werd begonnen met het in gereed
heid brengen van de wanden. De belangrijk
ste wanden van de boerderij, die van het
woongedeelte en van de stal, werden vroeger
van vlechtwerk gemaakt. De allereerste
vlechtwerkwanden kenden nog geen regels of
voetplaten. De staken en latten werden in
de grond gestoken tussen de in de grond
gegraven staanders en werden met twijgen
aaneengevlochten. Als vlechtwerk werden
takken en twijgen of tenen gebruikt van de
wilg, berk, hazelaar, lijsterbes of vuilboom. De
vuilboom of hondsknoppenhout werd overi
gens ook voor andere doeleinden gebruikt,
zoals tegen hardlijvigheid.
Het vlechtwerk werd aan beide kanten
besmeerd met een brij van leem en water, soms
ook vermengd met kaf, hooi of koehaar om
krimpen te voorkomen. De eerste grove laag
werd verder bewerkt met één of meerdere fij
nere bovenlagen om het oppervlak mooi glad
te maken. De leem wand zorgde als gevolg van
de luchtkamers voor een perfecte isolatie. Om
het water van de wand goed af te voeren werd
vaak nog een laagje kalk opgebracht. Pas later
kwam de baksteen. De bakstenen werden vaak
in veldovens bij de bouwplaats gebakken. De
muren werden meestal niet van een fundering
voorzien, omdat zij geen dragende functie had
den. Ze werden opgemetseld tot onder de muur-
plaat. Omdat deze muurplaat vaak niet water
pas lag, kwam de metselaar niet altijd uit met
zodanig dat die na het stukadoren nog ongeveer
een cm buiten de muur steken. Verder wor
den er platstukken aan het kozijn aangebracht,
zodanig, dat het raam daarachter kan schuiven.
Aan de onderdorpel van het kozijn wordt een
houten geprofileerde vensterbank aangebracht.
Het schuivend gedeelte van het raam wordt
gesloten door middel van een koperen raampen
die in een door het raam en in de kozijnstijl
geboord gaatje wordt gestoken. Ook kan door
middel van deze raampen het raam in ver
schillende standen worden open gezet. Als het
gaatje “uitgeleuterd” was, dan nam men wel eens
zijn toevlucht tot een blokje hout, dat men
onder het raam zette. De luiken werden gemaakt
van brede eiken delen, die aan elkaar gelijmd
werden en voorzien van eiken klampen.
Noud Smits
Heemkundekring “De Kleine Meijerij”
Huize Nieuwenhof, voorheen Stanislaus, is een uitstekende lokatie voor een
expositie. Het sfeerrijke gebouw ligt achter een groot ijzeren hek aan een gracht
met zwanen en beschikt over een aula, geknipt voor deze bijzondere en gevarieerde
tentoonstelling: "Expressie in vorm en kleur".
In het laatste weekend van april gaan de deu
ren daarvan open, en eigenlijk is het jammer
dat dit evenement maar drie dagen duurt, want
er is veel moois te zien: schilderkunst, beeldende
keramiek, kleurenfotografie, sculptuur in steen
en metaal en florale objecten.
Ryszard Bialek uit Polen, opgeleid aan de
Kunstacademie van Poznan, is een welkome en
bekende gast die al vaker in onze regio expo
seerde. In olieverf en pastel legt hij de natuur
vast: landschappen en zeegezichten met impo
sante wolkenpartijen in schitterende kleuren.
Deze keer verrast hij ons ook met portretten:
je zou zo je (klein)kinderen of je partner wil
len laten vereeuwigen. Even overrompelend is
zijn restauratie-vaardigheid om berookte en
vervuilde schilderstukken weer tot leven te
wekken: details die verdwenen leken, springen
er weer uit.
Ardi van Elsdingen-van de Ven (uit Haaren)
maakt beeldende keramiek. In klei kan zij
haar
fantasie de vrije loop laten en zo ontstaan
gestileerde man-, vrouw- en dierfiguren. Die
speelsheid uit zich ook in de bijpassende
benamingen. Jarenlang experimenteerde zij
met eigen glazuren en uiteraard maakt zij de
recepten daarvan niet bekend, net zo min als
een kok dat doet!
Ton van Elsdingen (Moergestel) is al vele jaren
in de ban van de fotografie. Dat uit zich in
boeiende reisfoto's en in portretten die sterk aan
spreken. Het liefst werkt hij met vaak waarde
loze materialen zoals glas en schroot, en dan ont
staan abstracte vormen met wonderlijke en
“nog op waren”. Aan de grote variëteit aan
bovenlichten in boerderijen zullen we apart
aandacht besteden.
Het oorspronkelijk karakter van een boer
derij en/of stal is aan de buitenkant vaak af
te leiden aan de herkenbaarheid van de
ramen. Vooral bij ramen springt in het oog als
de roedeverdeling niet harmonieert met de
rest van het gebouw. Zo horen er geen schui
framen met een kleine roedeverdeling (eind
17e en 18e eeuw) thuis in een eind 19e- of 20e-
eeuwse boerderij. Bijgaand overzicht geeft
een goed beeld van de verschillende kozijn-
vormen. Er wordt jammer genoeg nog al eens
tegen “gezondigd”, omdat het zo’n romanti
sche aanblik geeft.
De oude ambachtslieden hadden een juist gevoel
voor de goede verhoudingen van de ruiten en
namen de juiste maten over van bestaande
ramen. Meestal werden de ramen gemaakt als
schuiframen. Voor de kozijnen en ramen werd
vaak eikenhout gebruikt. Het kozijnhout
varieerde van 9 x 14 cm tot 12 X 20 cm. Het
raamhout 3 x 5‘/z cm en de raamroeden maxi
maal 2'/z x 3’/z cm. Het kozijn wordt met een
negge van ongeveer 2 cm in de muur geplaatst.
Onder het kozijn wordt een platte laag gemet
seld die gelijk zit met het kozijn; onder die
laag een rollaag van een halve steen, die gelijk
is met de buitenkant van de gevel. Aan de bin
nenzijde van het kozijn worden aan zij- en
bovenkant dagstukken aangebracht en wel
de lagen van het metselwerk. Daarom werd
onder de muurplaat het metselwerk opgevuld
met een zogenaamde stroomlaag (een rij schuin
geplaatste stenen). Het schuine gedeelte van
de eindgevels werd dikwijls voorzien van vlech
tingen in het metselwerk. Ook rollagen komen
al vroeg voor. Op bijgaande foto van de 17e-
eeuwse boerderij aan de Donkhorst 3 is heel dui
delijk het vlechtwerk te zien in het schuine
gedeelte en eveneens de rollagen boven het
markante kozijn in het midden van deze gevel.
De wanden van de delen van de boerderij, die
niet bewoond werden, zoals de schuurge-
deelten en vrijstaande schuren en kar-
schoppen werden gemaakt van houten wan
den op stijlen (gepotdekselde delen) of van
wanden van fitselstek (ook wel geschreven als
vitselstek). Op een eiken stijl- en regelwerk
werden eiken latten bevestigd, waar tussen
de wilgentenen gevlochten werden. Ook dit
vlechtwerk werd - evenals dat gold voor de
vroegere boerderijen - besmeerd met leem en
vermengd met gehakt stro, koe- en varkens
haar.
Aan de ramen en deuren van een boerderij her
kent men vaak de stijlperiode. De deur is een
eenvoudige, opgeklampte deur, eventueel met
een klein bovenlicht. De ramen waren altijd
voorzien van luiken of vensters, die dan ook
functioneel waren, d.w.z. dat zij er niet voor de
“chic” hingen, maar ook daadwerkelijk het
totale venster ’s avonds aan het oog onttrokken.
Een bovenlicht verraadde dan voor de voor
bijganger, dat de bewoners van de boerderij
Volgens traditie heeft de Fotogroep Oirschot in
het voorjaar haar expositie. Deze wordt gehou
den in het gemeenschapshuis de Enck in
Oirschot.
De Fotogroep Oirschot is een groep van 15
enthousiaste leden die de fotografie als hobby
bedrijven. Zij komen 2-wekelijks bijeen om
hun fotowerk te bespreken en met elkaar te
verbeteren. Daarnaast heeft een aantal leden dit
jaar gewerkt aan het thema "de fotografische
fruitmand". Doel van deze opdracht was om een
stuk fruit te fotograferen.
Wij nodigen u uit om het resultaat van onze
groep op de komende tentoonstelling te komen
bezichtigen. De expositie wordt op vrijdag 25
april om 20.00 geopend. Verdere opening
stijden zijn op zaterdag 26 april en zondag 27
april, beide dagen van 13.00 tot 17.00 uur. De
toegang is gratis.
In een lezing, donderdag 1 mei in café Den
Bartel te Haaren, geeft de inleider een uiteen
zetting over de manier, waarop men tussen
1850 en 1950 in verschillende beroepsgroepen
zoals bakkers, boeren, kruideniers, petro
leumventers e.d. met de hondenkar werkte en
hoe men er zijn brood mee verdiende. Met dia's
luistert de inleider zijn lezing op maar ook
neemt hij een aantal voorwerpen en materialen
ter verduidelijking mee. De lezing begint om
20.00 uur; de toegang is gratis; ook niet-leden
van De Kleine Meijerij zijn van harte welkom.
betoverende kleuren. Cas van Houtert (Moer
gestel) werkt in staal, brons, koper en steen en
gebruikt dieren om bepaalde eigenschappen
uit te beelden in zijn sculptures. Zo verzinne
beeldt een pauw bij hem schoonheid en trots
en geven hanen statigheid en felheid weer.
Vrouwelijk schoon laat hem niet onberoerd, en
door hem de kijker ook niet.
Annie van Roessel (Haaren) houdt van alles
wat groeit en bloeit en is altijd aan het werk
met wat de tuin en de vrije natuur haar aan
bieden. Zo ontstaan creaties van plantaar
dig materiaal, florale objecten, door een com
binatie van fantasie en gevoel voor vormen
en kleuren. Haar devies? Kijk goed om je
heen, dan zie je wat anderen niet zien."
De tentoonstelling wordt geopend door de heer
Frans Romanesco, bekend in de regio en ook
zelf creatief bezig met de camera. Huize
Nieuwenhof, Kloosterdreef. Vrijdag 25 april
van 19 tot 22 uur. Zaterdag en zondag 26 en 27
april, van 10 tot 17 uur.
Oisterwijkseweg 43, Moergestel
Tel. (013) 513 2268
In een latere aflevering zal meer uitvoerig stilgestaan worden bij deze boerderij. Typisch en daardoor ook
goed te dateren is het kozijn, dat in het midden geplaatst is van de kopgevel. Deze kopgevel bestaat uit
zongebakken stenen. De gevel was vroeger bepleisterd en was drie zongebakken stenen dik. De gebroe
ders Janus en Jan van Laarhoven hebben destijds het evenbedoelde kozijn exact nagemaakt.
DE GÈSSELSE’-WOENSDAG 23 APRIL 2003
’'*S2*ï^**S
y
- ss
k w
te 1
