Poppen- en Speelgoed-
museum Tilburg
pi
“2003, het Jaar van de Boerderij” (4)
2-Daagse Prestatieloop
Hondenvereniging Kyon Haaren
Collecte Kinderhulp
Kinderspeelgoedmarkt
op jaarmarkt!
MOERGESTEL
PAGINA 9
19 april
Noud Smits
Heemkundekring “De Kleine Meijerij”
Een gebint bestaat in principe uit twee verticale stijlen die met elkaar verbon
den zijn door een horizontale gebintbalk. Om de hele constructie steviger te maken
worden alle hoeken met “schoren"en “korbelen” vastgezet. In onze streek werd
eikenhout gebruikt en de gebintbalken werden bewerkt met een dissel.
Een groot aantal geïnteresseerden heeft vragen gesteld met betrekking tot het
geen in aflevering 2 stond vermeld aangaande de bepaling van de ouderdom van
boerderijen, daarbij lettend op details.
De vragenstellers zouden graag zien, dat er wat uitgebreider werd ingegaan op een
aantal uiterlijke kenmerken van de authentieke boerderij in onze omgeving, zoals
de gebinten, de raampartijen en de kleurstelling. Een verheugend verschijnsel is
het te mogen constateren, dat de artikelen met belangstelling gelezen worden.
Deze bijdrage zal derhalve verlucht worden met een tekening en met herkenba
re foto’s. Deze aflevering handelt over de gebinten.
omgeving voorhanden
was. Als er riet te vin
den was, dan werd een
rieten dak gemaakt en
anders nam men zijn
toevlucht tot stro,
maar dat moest dan
wel roggestro zijn.
Men sprak van een
gedreven dak als het
stro met de aren naar
boven lag en van een
gehangen dak als de
aren naar beneden
hingen. Het stro of riet
werd op de rietlatten
vastgehouden door
gaarden die met wil-
genteehhout werden
vastgebonden. De vor
sten van rieten of
strooien daken werden
afgedekt met graszo
den die ondersteboven
over de nok werden
gelegd en met houten
pennen in het riet- of
strodak werden vast
gezet.
Voor de houtconstruc
ties van de boerderij
werd in het algemeen
inlands eikenhout
gebruikt. De eiken
werden vaak rond de
boerderij voor dit doel
aangeplant. Het eiken
hout werd voor de
gebinten vierzijdig behakt met de dissel. Deze
balken waren vaak erg krom en in oude boer
derijen zien we dan ook dikwijls dergelijke
kromme gebintbalken. Wanneer een boerderij
of schuur gebouwd moest worden, werd begon
nen met het stellen van de gebinten die tevo
ren ter plaatse passend gemaakt werden. De ver
schillende onderdelen werden vaak van een
telmerk voorzien, zodat ze in de bouw niet ver
wisseld konden worden. Op de plaatsen waar
de houten onderdelen met elkaar verbonden
zijn, zijn in de meeste boerderijen de tel-
merken nog goed terug te vinden. Al in de
Middeleeuwen had men - om vergissingen te
voorkomen - een systeem hiervoor ontwik
keld. Alle elementen in het vlak van één gebint
werden met hetzelfde getal gemerkt. Voor het
Telefoonstraat 13-155038 DL Tilburg
Tel. (013) 543 6305
Tentoonstelling Poesie-albums en poesie-
plaatjes
Alleen al bij het woord poesiealbum ziet men
op vele gezichten een weemoedige glimlach
verschijnen. Men denkt bij dat woord onmid
dellijk terug aan voorbije tijden. Op de lagere
school kreeg men vaak met Sinterklaas of een
verjaardag een poesiealbum cadeau. Dit album
was dan leeg maar in de kortste keren was het
vol of tenminste halfvol geschreven. Het is een
ongeschreven wet dat de eerste bladzijde
bestemd was voor jezelf om te vertellen hoe je
heette, waar je woonde en dat je verwachtte dat
degene die erin schreef dat ook netjes zou doen.
De daarop volgende bladzijden waren voor je
vader en moeder en daarna je broertjes en zus
jes. Ook peetooms en peettantes blijken een
plaatsje voorin het album te krijgen. Natuurlijk
kwamen de schoolvriendjes en vriendinnetjes
ook aan bod en niet te vergeten de leraar of lera
res.
In de 16e eeuw begonnen jongens een album
amicorum oftewel vriendenboek aan te leg
gen als herinnering aan de tijd dat ze op een
universiteit studeerden. Medestudenten en
hoogleraren schreven in een verzorgd hand
schrift vriendenblijken op losse velletjes
papier die in een doosje bewaard werden.
Het waren niet alleen teksten die het papier
sierden maar ook prachtige gekleurde wapen
schilden van adellijke personen en vaak onge
looflijk mooie tekeningen die welhaast klei
ne schilderijen lijken te zijn.
Aan het einde van de 18e eeuw verloren de jon
gelingen hun interesse in het album amico
rum. Gelukkig raakte het album niet in de ver
getelheid. De meisjes gingen zich over het
album ontfermen en daarmee veranderde het
album volkomen. In eerste instantie imiteerden
ze de heren met franse en engelse verzen maar
later werden er gedichten van vaderlandse
bodem in het album geschreven. Meestal waren
het stichtende verzen over goed gedrag, ver
trouwen op God, nette levenswandel, oppassen
voor het kwade en goed zijn voor de ouders. Het
waren geen vrolijke verzen maar veeleer op
preken lijkende vermaningen.
Door de jaren heen veranderde ook het uiter
lijk van de albums. Als men een collectie poe
siealbums bekijkt valt het op dat voor 1900 en
Wegens groot succes in 2002 organiseert HV
Kyon ook dit jaar op vrijdag 16 mei en zater
dag 17 mei voor de 2e keer een groot opge
zette wandeltocht. De afstanden bieden voor
zowel eigenaar als hond een mooie uitda
ging. Deelnemers maken op vrijdagavond
een wandeling van 10 kilometer en hebben
op zaterdag de keuze tussen een tocht van 20
of 30 kilometer. Voor wandelaars die mee wil
len doen aan de tocht, is het zeker raadzaam
op tijd te gaan trainen met de hond. Vanaf
heden is het dan ook mogelijk hiervoor in te
schrijven.
Bij oude Brabantse boerderijen is de gebint-
constructie het meest wezenlijke deel. Op de
gebinten (of gebonten) rust namelijk hét dak
van de boerderij. Het gebint bestaat uit gebint-
stijlen welke op zogenaamde poeren rusten.
Deze poeren werden gemetseld en aangelegd op
de vaste bodem. In de boerderijenbouw werden
vier soorten gebinten gebruikt, te weten het
tussenbalkgebint, voornamelijk in Noord- en
Zuid-Holland en in het westen van Utrecht; het
ankerbalkgebint, dat vrijwel in het gehele land
gebruikt werd; het kopbalkgebint, dat in
Twente, de Achterhoek en in Limburg werd toe
gepast en het dekbalkgebint, dat voorkwam in
het westen en in de noordelijke provincies. Als
we ons in deze bijdrage richten op het hier
veelvuldig voorkomend gebint, dan werd elk
paar gebintstijlen verbonden door een anker-
balk (heeft te maken met “verankeren”). Aan
de einden van de ankerbalk zijn pennen
gemaakt die passen in gaten welke in de gebint
stijlen zijn aangebracht. Deze pennen steken een
eindje (ongeveer 15 a 20 centimeter) door de
gebintstijlen heen en worden vastgemaakt met
wiggen. Óm het schranken van het gebint te
voorkomen worden schoren aangebracht die
ook een pen- en gatverbinding hebben. Door
toogpennen (of toognagels) worden deze onder
delen vast verbonden. Ook werden wel korbe
len (of karbelen) gebruikt om de constructie op
de hoeken steviger te maken. Een korbeel is
naast een uit de muur vooruitspringende steen,
waarop de balk komt te rusten ook een steun-
balkje tussen een gebintstijl. Zowel de teke
ning als de foto van de boerderij in afbraak
laten duidelijk de constructie zien.
De gebinten staan op een afstand van 4 a 5
meter van elkaar. Het aantal gebinten is dus
afhankelijk van de grootte van de boerderij.
Over de gebintstijlen werden in de lengte
richting van zo’n boerderij zware balken aan
gebracht. Zo’n balk noemen we de worm en
deze werd in het dialect aangeduid als “worm”.
Om het schranken van de gehele constructie in
De wandelaars die op beide dagen deelnemen,
worden samen met de hond op vrijdagavond
vanaf 16.00 verwacht op een camping aan de
Loonse en Drunense duinen in Biezenmortel.
Deze avond wordt als warming up een mooie
tocht gelopen van zo 'n 10 kilometer rondom
de duinen. Aansluitend vindt een gezellige
avond plaats op de camping en bestaat de moge
lijkheid om samen met de hond te overnach
ten in de eigen tent.
Op de zaterdag worden de deelnemers ver
wacht bij de kantine van de hondenvereniging
Vrijdag 18 april gaan we paashaas schieten, en
niet zomaar een haas, nee, dit is iemand uit het
bestuur. Dus heb je nog frustraties kom dan 18
april om 20.30 uur naar café ‘t Draaiboompje.
Vrijdag 2 mei gaan we katten in Eindhoven;
houd deze datum vast vrij, verdere informatie
volgt nog.
Na het grote succes van de Hallie-Gallie-avond
hebben we ook dit jaar weer iets besproken.
Dus mannen: houd vrijdag 16 mei vrij, want
dan hebben we een Lick the Chicky-avond.
En voor de vrouwen hebben we natuurlijk ook
iets: topless bediening. Deze avond begint om
21.00 uur. Graag tot ziens bij onze activiteiten.
BS.: Óns postadres is gewijzigd in: Postbus 88,
5066 ZH Moergestel
Voor meer informatie kijk op www.geoci-
ties.com/kpjmoergestel
in Haaren. Hier komt de echte uitdaging pas
en lopen de wandelaars met hun trouwe vier
voeter een tocht van circa 20 of 30 kilometer.
De tocht zal afhankelijk van de gekozen afstand,
voeren door de mooie natuurgebieden die mid
den Brabant rijk is. Wandelen maakt echter
hongerig en daarom wordt de dag afgesloten met
een barbecue en is er voor alle deelnemers een
leuke attentie.
Voor deze tweedaagse wandeltocht wordt een
bedrag van 20,- p. p. in rekening gebracht.
Dit bedrag is inclusief overnachting, ontbijt,
lunchpakketje en barbecue. Wil je alleen op
de zaterdag meelopen en lekker eten van de bar
becue, dan geldt een bedrag van 14,- p.p. Niet
alleen cursisten van de eigen vereniging wor
den uitgenodigd, maar ook van andere hon
denscholen of gewoon de fanatieke wandelaars
met hun hond.
De lezers die enthousiast geworden zijn en zin
hebben om op originele wijze een leuk week
end met hun hond door te brengen, kunnen zich
nu opgeven voor deze uitdaging! Voor infor
matie en inschrijvingen kunt u terecht bij Willy
Verhagen, tel: 0411-625239, of Evelien Vromans
013-533 5540.
Kinderhulp zet zich in voor tienduizenden
kinderen in Nederland die niet in een 'norma
le' thuissituatie kunnen opgroeien. Via instel
lingen voor jeugdzorg probeert het fonds wat
meer kleur te brengen in het bestaan van deze
kinderen. Om aan het stijgende aantal aanvra
gen vanuit deze instellingen te kunnen vol
doen, is Kinderhulp sterk afhankelijk van de
opbrengst van de jaarlijkse collecte. Tijdens de
landelijke collecteweek, dit jaar van 20 tot en
met 26 april, gaan ongeveer 30.000 vrijwilligers
voor Kinderhulp met de collectebus op pad.
Samen moeten zij zorgen voor een groot deel
van de inkomsten van Kinderhulp.
Op 4 mei organiseert carnavalsvereniging
De Dorstvlegels haar 26e Jaarmarkt. Op veler
verzoek organiseren wij ook dit jaar weer een
Kinderspeelgoedmarkt!
Als je je van je ouders opgeven mag, dan zit er
ook een presentje bij die dag.
Lijkt dit ook iets voor jou, zoek dan je oude
speelgoed gauw.
Óok hebben we een prijsje weg te geven. Ben
jij de gezelligste verkoper/ster die dag, dan ben
jij degene die de prijs ophalen mag.
De markt begint om 10.00 uur en je mag gaan
wanneer je zelf wilt. Kosten van de kraam zijn
5,-.
Wil je je opgeven? Bel dan voor 19 april naar
Annelies Weijtmans, 511 2249 of Patricia van
de Wouw, 513 3992.
onderscheid tussen rechts en links werd een
extra teken of een knikje in het merk aange
bracht. De wijze van het merken geeft ons enig
houvast bij het dateren van constructies. Tevens
is aan de volgorde van de telmerken te zien of
de boerderij veranderingen of uitbreidingen
heeft ondergaan. Op bijgaande foto zijn op het
voorste gebint drie gegutste putjes zichtbaar;
het middelste gebint is voorzien van een tel
merk, bestaande uit twee gegutste putjes en
het achterste gebint is gemerkt met één putje.
Bij het bezichtigen van oude boerderijen en
schuren is het daarom interessant te zien hoe
het bovenstaande verhaal erbij past.
kort erna veel albums uitgevoerd werden met
een mooie fluwelen kaft in diverse tinten.
Opmerkelijk is ook dat er altijd van metaal of
koper een mooie versiering op de voorkant is
aangebracht. Deze versieringen werden opge
plakt maar helaas zijn deze menigmaal verd
wenen of voor een gedeelte verloren gegaan.
De albums van rond 1900 zijn voornamelijk uit
gevoerd in goud op snee en aan de binnenkant
van de kaft bekleed met papier bedrukt met klei
ne bloemetjes of een ander klein motief. De eer
ste bladzijde was steevast versierd met een grote
gedrukte prent van bloemen of soms een prach
tig landschap.
Enkele keren treft men op verschillende plaat
sen in het album deze gedrukte prenten aan.
Echt lederen kaften komen ook voor met
prachtige ingedrukte motieven die vaak met
goudkleur zijn ingeschilderd. In de oorlogs
jaren 1940-1945 zijn de voorkanten van de
albums heel sober omdat er een grote schaars
te was aan materialen. Typisch voor deze tijd
zijn de albums waar de voorkant beplakt is
met behangsel papier. Ook aan poesieplaat-
jes was een gebrek maar dat werd opgelost
met uitgeknipte plaatjes uit ansichtkaarten
en diverse andere beschikbare versieringen.
Momenteel zijn veel jonge kinderen in het
bezit van een vriendenboek. Met een foto en bij
zonderheden over vriendjes of vriendinnetjes
is het later een blijvende herinnering aan de ver
vlogen kindertijd.
De tentoonstelling "Rozen verwelken, scheep
jes vergaan" is t/m 19 oktober 2003 te bezich
tigen op woensdag, donderdag, vrijdag en
zondag van 13.00-16.00 uur.
De verschillende onderdelen werden van een telmerk
voorzien, zodat ze in de bouw niet verwisseld zou
den worden.
de lengterichting te voorkomen zijn dikwijls ook
tussen de stijlen en de worm schoren aange
bracht. Ook deze verbindingen zijn met pen en
gat tot stand gebracht en met toogpennen ver
zekerd. Van de muurplaat over de worm tot de
nokbalk worden sporen aangebracht op afstan
den van 50 tot 70 cm. Hierop komen de riet
latten of strolatten welke op afstanden van
ongeveer 25 cm. worden gespijkerd. Aan de
onder- en bovenzijde van de dakconstructie
worden deze latten gespijkerd op afstanden
van ongeveer 15 cm. Over deze latten wordt dan
weer het stro of het riet aangebracht. Het mate
riaal dat vroeger voor de dakbedekking gebruikt
werd was afhankelijk van wat in de directe
DE GÈSSELSE’ - WOENSDAG 16 APRIL 2003
