Pasen 2001 w Dfl OOT RONDOM DE sr. Mfm/mre HET PAASFEEST PAASGEBRUIKEN De soldaat die Jezus kruisigde VOLKSGEBRUIKEN ROND HET PAASFEEST HET PAROCHIEKOOR EN DE PAASWEEK DE PAASHAAS EN HET PAASBROOD '13 'DE GÈSSELSE’ - WOENSDAG 11 APRIL 2001 PAGINA 11 1 Chris is. re zen De Heer is waar-lijk op-ge-staan, al-le - lu - ia. Martinus Nijhoff (1894-1953) AW Al vroeg werd het ei gezien als symbool van Nieuwe leden zijn altijd welkom. Kom daarom eens rustig luisteren op een don derdagavond, wanneer van 19.00 tot 20.00 uur de dames, van 20.00 tot 21.00 uur het gehele koor en van 21.00 tot 22.00 uur de heren repeteren in het Paro chiecentrum. Ook een goed koor moet zich terdege op de paasweek voorbereiden. De 35 dames en 17 heren van het paro- chiekoor kregen nog niet zo lang geleden vele complimenten, toen het een viering met Mgr. Bluyssen opluisterde. Trouwe kerkgangers klinkt dat niet vreemd in de oren. Want ons koor hééft kwaliteit! Met veel enthousiasme en plezier heeft dirigente Maaike Horsten ruim 13 jaar het koor onder haar hoede. En haar gedegen leiding en opleiding van het koor ligt aan die kwaliteit ten grondslag. Belangrijkste bronnen: A. van Oirschot. Het Land van de Brabanders. H. Knippenberg. In Helvoirt, Haaren en Cromvoirt schijnt tot voor kort een oud gebruik bestaan te heb ben, waarbij de jongens op een dag in de Goede Week langs de huizen trokken om eieren op te halen. Ze hadden gesneden paasstokken in de hand en zongen: ‘Vrouwke, vrouwke, doet-oew-best, haal de eikes uit oew nest, van de witte henne, God zal ze kenne, Één ei is gin ei, twee ei is een hallef ei, drie ei is een poasei’. Het is een eeuwenoud gebruik dat nog uit de late middeleeuwen zou stammen, toen aan vankelijk de pastoor, de koster en de vorster, later ook de schutters, de ronde maakten om eieren op te halen. Hoewel vermoedelijk in latere jaren de boeren meer eieren naar de pastorie hebben gebracht dan door de koster eertijds werd opgehaald, klinkt het liedje van die tijd ons nog bekend in de oren: 'De koster lust geen eieren. Wat lust hij dan? Spek in de pan Met een roggeboterham. De oorsprong van de christelijke viering ligt in de joodse liturgie, die een lange geschiedenis heeft. Twee tradities vloeien daarin samen. Die van de ongedesemde broden en die van het slachten van het lam. De christelijke paasviering was in het Oosten en Het Westen bekend vanaf de tijd van de apostelen, zoals blijkt uit de bericht en over de zogenaamde paasstrijd in de tweede eeuw.Deze paasstrijd ging om de week, waarin de 7 dagen durende Pesach werd gevierd.Het was een tweestrijd tussen joden- en heidenchristenen en bereikte in de tweede eeuw haar hoogtepunt. Het con cilie van Nicea heeft in 325 de tijdsbepaling vastgesteld op de eerste Zondag volgend op de eerste volle maan na begin van de lente. Historisch kent de paasviering verschil lende periodes: Vóór de kerkvrede van het jaar 313 bestond de viering uit vasten. Om te treuren over de dood van de Heer. Deze tijd werd afgesloten met een nachtwake, waarin uit de Schrift de Zowel het christelijk als het joodse geloof vieren het paasfeest. In het Oosten en het Westen is het Paasfeest het centrum van de liturgische vieringen van het kerkelijk jaar. passages over het paaslam en het lijden van de Messias werd gelezen. Na de kerkvrede van 313 speelde het ver loop van de gebeurtenissen in de laatste dagen van Jezus een grote rol, zoals ze geschreven staan in de vier evangeliën. Vanaf deze tijd was de Paaszondag de blijde afsluiting van de driedaagse viering: Goede Vrijdag, Paaszaterdag en Paas-zondag. In een laatste stadium vanaf de Middel eeuwen tot de moderne tijd werd de Paaszondag losgekoppeld van de drie voorafgaande dagen. De drie dagen beston den toen uit Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag en waren de voor bereiding op Paaszondag. Men verloor de eenheid van het paasmysterie langzamer hand uit het oog, ofschoon men de oude teksten wel handhaafde. De liturgische beweging in de Rooms Katholieke Kerk streefde weer naar de een heid van het paasmysterie in de liturgievier ing. Één van de resultaten van het tweede Vaticaans Concilie was dan ook een gehele herziening van de paasliturgie, die, in 1955 ingezet,in 1970 werd gerealiseerd met als basis de gegevens van de geschiedenis, zoals die zich had afgespeeld. Ook in de protestantse kerken heeft de litur gische beweging nieuwe initiatieven met betrekking tot de paasviering ontwikkeld en gestimuleerd. Mocht u, als lezer, uit eigen ervaring of door ‘horen vertellen' van uw ouders of van anderen, nog oude paasgebruiken in ons dorp kennen, schrijf die dan eens op en deponeer ze in de bus van het Parochiecen trum of bel 513 2309 eens. Zo kunnen we ze behouden voor het nageslacht. Nu, als een dwaas, een spijker door mijn hand, Trek ik een visch - zijn naam, zijn monogram - In iedr’ en muur, in iedr’en balk of stam, Of in mijn borst of, hurkend, in het zand. En antwoord als de menschen mij wat vragen: ‘Hij heeft een spijker door mijn hand geslagen'. VAN PAASEI TOT PAASHAAS Er zijn geen kerkelijke feesten, waar om heen in de loop de eeuwen zoveel folk lore is ontstaan - en deels ook weer is verdwenen - als die van de Paastijd. Vooral in vroegere tijden was Pasen een feest vol symboliek, waarin de mensen op hun wijze uiting gaven aan hun vreugde: het einde van de vasten, de opstanding van Christus. Zoals gezegd zijn veel van deze gebruiken verdwenen, maar resten ons dan alleen nog maar het Paasei en de Paashaas? VAN PAASKLOKKEN EN GEKLEURDE EIEREN In de grote vastentijd was het eten van eieren niet toegestaan. Met Pasen mocht de rem eraf. Van de eieren, die op Paasmorgen door de kinderen werden gezocht, werd verteld dat die door de klokken van Rome waren meegebracht. Eerder, op Witte Donderdag na het Gloria, waren ze daarheen vertrok ken. Dit geldt natuurlijk ook voor de choco- lade-eieren die een grotere aantrekkings kracht hadden, maar wel zeldzaam waren. De Paasweek is niet alleen de belangrijkste maar, wat de vieringen betreft, ook de meest drukke week van het kerkelijk jaar. Te beginnen op Palmzondag eindigt de week op Paasmaandag (tweede paasdag). In totaal zijn er dan 7 dagen, waarop het koor de vieringen opluistert. Achtereenvolgens zingt het op Palmzondag, tijdens de boete doening op Dinsdag, op Witte Donderdag, Goede Vrijdag, op Paaszaterdag, Paaszon dag en tenslotte op tweede Paasdag. Elke viering heeft een andere betekenis, inhoud en sfeer. En vereist daarom een aangepast repertoire. In nauw overleg met de liturgiegroep en de pastores worden ruim vier maanden daaraan-voorafgaand de thema's bepaald en uit de .“voorraad” liederen en missen keuzes gemaakt en eventuele nieuwe inge studeerd. Uitgangspunt daarbij is, dat de muziek één geheel vormt met de thema’s van de vieringen. Daarnaast dienen luister en meezingliederen de vieringen af te wis selen, zodat, wat de laatste categorie be treft, ook de bezoekers actief bij de vierin gen betrokken worden. Er gaat dus veel werk aan vooraf, voordat het koor in stemmige kledij haar plaats op het priesterkoor inneemt. OUDE VOLKSGEBRUIKEN ROND PALMZONDAG In Oost-Nederland dragen zingende kinde ren de palmpaasjes rond. Palmpaasjes zijn palmtakken versierd met vlaggetjes en een krans van koekdeeg. Het is een overblijfsel van de palmprocessie die tot de reformatie in hoog aanzien stonden, maar in de eerste helft van vorige eeuw in onmin is geraakt. Nog steeds brengen we op Palmzondag de gewijde takjes uit de Eucharistieviering mee naar huis. Bij veel mensen worden ze nog steeds in een kruisbeeld gestoken en bewaard, maar ze zullen waarschijnlijk niet meer gebruikt worden om met wijwater het huis te zegenen bij een fiks onweer of bij andere dreigingen. Waar zouden we trou wens het wijwater moeten halen? De palmprocessie moet bij de oudsten van ons ook nog wel bekend zijn. Met de zegen ing van de velden werd Gods zegen afges meekt voor een goede vruchtopbrengst. '-'xS. Redactie: Ton van Elsdingen Hans Festen yv Jo van Os Ireen Stieger Peter Verheijen JI Ad Wolfs oneindigheid, vruchtbaarheid en herleving van de natuur en in de christelijke kerk als zinnebeeld van de verrijzenis. Daarom wer den de paaseieren vroeger gezegend en versierd met godsdienstige voorstellingen. Het is een kleine stap om ze te kleuren. De moeders hadden hiervoor hun recepten: koken in koffie (bruin), in uienschillen (geel), in spinazie (groen), in lindebloesem (rose) en wilde men ze laten glanzen dan volstond het opwrijven met spekzwoerd. Men vertelde de kinderen ook wel dat de paashaas de eieren verstopt had. Hoewel hij ook ten dage nog volop de commercie dient, is de paashaas van niet-nederlandse oor sprong. Hij is afkomstig van onze oosterbu ren. Ook daar symboliseert hij vruchtbaar heid en herleving van de natuur. Dit symbool van de lente kent een vóórchristelijke her komst en heeft nooit een christelijke interpre tatie gehad. Het eten van paasbrood, een brood vol krenten en rozijnen herinnert aan de oude offermaaltijden. Aanvankelijk reikte de bak ker dat brood aan zijn personeel uit of aan zijn klanten. Paasbrood is nog steeds een bekend pro duct. Op landelijk niveau zijn nog vele paasge bruiken te noemen, zoals de Paasvuren in Twente zij herinneren aan heidense lente- vuren. In Brabant is het rondleiden van-ver sierd vee bekend. In sommige plaatsen bestond de Paaskermis. Gebruiken als het spelen met eieren op de Paaswei (eiertikken) hebben op sommige plaatsen lang bestaan. Waarschijnlijk heeft Moergestel deze nooit gekend. Veel van de oude gebruiken zijn te herleiden tot vruchtbaarheidsriten. In Twenthe hebben twee eeuwenoude ge bruiken zich weten te handhaven: In Dene- kamp het oprichten van de paasstaak/ paasboom, die door een lange rij mannen en jongens uit het bos wordt gehaald. En in Oostmarsum het vlöggelen (vleugelen), waarbij de bevolking hand in hand in een lange rij paasliederen zingend rondtrekken. Deze tradities zijn kennelijk een herinnering aan een oude paasprocessie. Kinderen in Drenthe, Twente en de Achter hoek dragen zingend palmpaasjes rond: met “palmtakken" op met papieren vlagget jes getooide stokjes, waaraan een krans van een uit koekdeeg gestoken vogeltje of kippetje. In Hoegaarden in België wordt nog steeds de Palmezelprocessie gehouden. Ook be staat in België op sommige plaatsen nog de gewoonte akkers te palmen, dat wil zeg gen het steken van palmtakjes in het mid den en op de vier hoeken van het veld. In Rupelmonde bij Antwerpen vindt de voet wassing plaats, waarna vanaf het balkon van het stadhuis de zogenaamde apostel- brokken in de menigte wordt geworpen. Al deze paasactiviteiten gaan gepaard met het zingen van paasliederen en het bidden van psalmen en dankgebeden. Ik wrong een lach weg dat mijn tanden knarsten, En werd een gek die bloed van liefde vroeg: Ik had Hem lief - en sloeg en sloeg en sloeg Den Spijker door zijn hand in ’t hout dat barstte. Wij sloegen Hem aan ’t kruis Zijn vingers grepen Wild om den spijker toen ‘k den hamer hief - Maar Hij zei zacht mijn naam en: ‘Heb mij Lief’ En ’t groot geheim had ik voorgoed begrepen. Pasen heeft in ons land en daarbuiten verschillende volksgebruiken en symbo len waarvan er velen tot vruchtbaar heidsriten zijn te herleiden. Het meest bij ons bekende symbool is het paasei. De grote rol die eieren in de paasgebruiken spelen is terug te voeren op het feit dat het ei al heel vroeg als te ken gold van vruchtbaarheid, nieuw le ven en oneindigheid. Een volksgedachte zegt dat de echte en/of vervangende chocolade-eieren door de klokken van Rome zijn hier gebracht. Het gebruik om op de paaswei met eieren te spelen (het eiertikken) is grotendeels ver dwenen, evenals de paaskermis. tus die ver

Kranten Regionaal Archief Tilburg

Weekblad Moergestels Nieuws | 2001 | | pagina 11