NIEUWS
De Moergestelse busondernemingen Q
Een verhaal over ondernemersdurf en gevechten om te overleven
V
1
tllH
V',
HM!
De rol van de overheid en de
oorlogsjaren
De nadagen van de Vitesse
de Moergestelse busondernemingen zoals dat geschreven werd
door oud-Moergestelnaar Ad Wolfs, tegenwoon
Eindhoven. Voor de totstandkoming van de geschiedenis van de
In 'n drietal afleveringen brengen wij u het volledige verhaal over
geschreven werd
dig woonachtig in
iniedenis van de
busondernemingen sprak hij o.a. met Jan van Beers en Rien
Bertens. Vandaag de laatste aflevering.
In 1994 is al
400.000 ton
vruchtbare compost
gemaakt van al het groen
te-, fruit- en tuinafval.
Meer danj1/2 miljoen
huishoudens werkten hier
aan mee.
ï3
MOERGESTEL-NIEUWS’ WOENSDAG 5 APRIL 1995
PAGINA 11
L. Fick en zijn vrouw Johanna van Beek.
A.P. Wolfs
■4
Jan Bertens voor zijn touringcar kort na de oorlog.
EEN BETER MILIEU
BEGINT BIJ JEZELF
GROENTE, FRUIT- EN
TUINAFVAL APART
door particulieren tekent de N.S. bezwaar aan.
In de loop der nu volgende jaren koopt de N.S.
vele bedrijven op.
In 1934 lijden vele tram- en buurtspoorweg-
diensten verliezen. Dit is enerzijds een ge
volg van de crisisjaren, anderzijds van de con
currentie van de meer en meer oprukkende
autobus. Provincie en gemeenten besluiten
tot een sanering. Het tram- en buurtspoorweg-
net wordt gesloten en de Brabantsche Buurt
spoorwegen en Autodiensten (B.B.A.) gaan met
bussen de diensten overnemen.
De B.B.A. tracht van vele particuliere onder
nemers de concessies over te nemen en in
1940 heeft het autob.usnet een lengte van 660
km. Vitesse blijft vooralsnog zelfstandig. Van
af 1937 worden de vergunningen afgegeven
door de Commissie Vergunningen Personen
vervoer en komt het toezicht op vergunnin
gen, tarieven etc. te liggen bij de Rijks Ver-
keersinspectie. Het doel is te voorkomen, dat
op eenzelfde traject onnodig meerdere lijnen
in
van de vorming van Streekvervoersbedrijven.
In 1940 worden alle interlokale concessies
ingetrokken. Degene die nog willen rijden
moeten nieuwe aanvragen indienen. Door
deze wet wordt de uitstoot van particuliere
busondernemers versneld.
De overheid voert in de dertiger jaren in feite
een anti-busbeleid voor vrije ondernemers. De
bus is een concurrent van de Nederlandse
Spoorwegen.
Na invoering van het vergunningenstelsel
wordt de N.S., die een 'eigen' autobusnet heeft
opgezet uitgevoerd door de A.T.O., (Algeme
ne Transport Onderneming), vaak bevoor
deeld. Tegen bijna alle vergunningaanvragen
Uit deze vergelijking laat zich het aantal
bussen van de E.M. A.D. en andere bedrijfsge
gevens globaal berekenen.
Het is niet duidelijk over welke lijndiensten
Vitesse eind jaren dertig beschikt. De aan
vraag in 1930 om Tilburg-Oisterwijk-Esch-
Vught-'s-Bosch te mogen rijden wordt afge
wezen omdat zit teveel concurrentie zou
betekenen voor de bestaande diensten 's-
Bosch-Vught en Tilburg-Udenhout-Helvoirt-
's-Bosch.
In 1937 blijkt op zondag gereden te worden
van de Heuvel en de Broekzijde naar het cen
trum om de kerkgangers ter wille te zijn. Deze
dienst bestond overigens al in 1931. Pastoor
Janssen gebruikt deze dienst dan als een van
de argumenten om de bisschop er van te over
tuigen, dat het niet nodig is in de Heijze een
kerk te bouwen,- een wens van de bewoners
van Heuvel en Broekzijde.
In 1936 wordt de dienst Chaam-Gilze-Hul-
ten-Tilburg overgenomen van A. Franssen uit
Gilze. Aanvankelijk heeft Vitesse haar gara
ge in Oirschot achter de kerk, naast café 'de
Beurs'. In de dertiger jaren wordt in Oirschot
een nieuwe garage gebouwd (huidige garage
Vullings).
De geldingsdrang van de B.B.A., die ook een
oog heeft op de lijn Tilburg - Eindhoven, is
even bedreigend geweest voor Vitesse. Na
onder meer verweer van de gemeente dat het
niet fair is Vitesse deze concurrentie aan te
doen, nu zij zojuist de E.M.A.D. voor veel geld
heeft overgenomen wordt het verzoek afge
wezen.
Het is niet bekend, waarom Leo Fick in 1940
het vertrouwen in de toekomst van zijn on
derneming gaat verliezen, maar bovenstaan
de ontwikkelingen moeten zeker een rol ge
speeld hebben.
Hierbij opgeteld de moeilijkheden van de
Met bijzondere dank aan Rini Bertens voor
zijn mondelinge bijdrage en het beschikbaar
stellen van foto’s en stukken en aan Tonnie
Vriens, die de contacten legde me^ verschil
lende leden van de familie Fick, het opsporen
van fotomateriaal en de namen van de hierop
voorkomende personen.
is, dat het comité niet verder gaat dan de voor
bereidingsfase. Als het benodigde kapitaal er
is, moet exploitatie en beheer in handen ko
men van de aandeelhouders, dus in een door
de aandeelhouders gekozen bestuur.
Ook de benoeming van personeel moet ge
schieden door het nieuwe bestuur, zo vindt
een deel van het comité.
Als enige comité-leden de levering van wa
gens aan een bepaalde firma willen gunnen
wordt het smeulend conflict een uitslaande
brand. De vertegenwoordigers van de buiten
gemeenten treden uit. Zij geven als reden op,
dat het te lang duurt voor het kapitaal bijeen
is en dat er dus wel niets van zal komen. Het
comité gaat verder met enige nieuwe leden
uit respectievelijk Tilburg en uit Moergestel.
Velen echter die toezeggingen hebben gedaan
in de vorm van voorinschrijvingen, voor deel
name aan het maatschappelijk kapitaal van
de op te richten Naamloze Vennootschap,
trekken zich terug.
Zo laten 26 Moergestelse geldschieters in een
gezamenlijke brief weten af te zien van fi
nanciële steun. Een goed initiatief gaat on
der in competentiestrijd.
Wellicht heeft de jonge Leo Fick zijn affini
teit voor het busvervoer aan deze vroege po
ging tot een lijndienst te komen overgehou
den. Merkwaardig is het wel te noemen dat
meerdere leraren in die tijd actief zijn ge
weest in het opzetten van lijndiensten.
Het is duidelijk dat de situatie door de hevige
concurrentie met de kapitaalkrachtiger Vi
tesse niet lang stand kan houden en in 1932
legt de E.M.A.D. dan ook het loodje. Vitesse
neemt de onderneming voor een bedrag van
12000 gulden over. De chauffeurs Eysermans
en Treure gaan mee over. De bussen blijven
eigendom van J. Bertens. Zowel de lijn
Oirschot-Tilburg als de wekelijkse dienst op
's-Bosch worden overgenomen.
'Omdat het niet langer vol te houden was
wilde mijn vader van de lijndienst af. Hij werd
uitgenodigd naar een bepaalde persoon, waar
schijnlijk de notaris, te komen, want er was
een koper. Toen hij daar merkte dat die aspi
rant koper L. Fick was is hij woedend wegge
lopen. De onderlinge strijd was zo hevig ge
weest dat hij het in eerste instantie niet over
zijn hart kon verkrijgen aan hem te verko
pen. Maar mijn moeder en mijn opa hebben
hem er tenslotte van overtuigd, dat dit de bes
te oplossing was. De lijndienst werd verkocht,
maar het groepsvervoer behield hij'.
De vervoerscapaciteit van beide ondernemin
gen is toch aanzienlijk geweest. In 1931 zijn
er in totaal 10 bussen met een capaciteit van
270 passagiers. De ondernemingen hebben
dan 13 personen in dienst en er is bijna
200.000 km. afgelegd over een gemiddelde tra-
jectlengte van 28 km. Er zijn in dat jaar 145000
passagiers vervoerd. Officieel wordt de
E.M.A.D 16 december 1932 opgeheven. Ter
vergelijking met het voorgaande jaar blijkt
na de overname in 1932 dat in dat jaar met 8
bussen, die een capaciteit hebben van 228
personen, over 210.300 km. 73000 passagiers
zijn vervoerd. Het gemiddelde traject is dan
56 km. geworden. Er zijn dan nog 8 personen
in dienst.
stand worden gehouden. Dit is het begin
n dp vnrmino van ^rrppV vprvnprehprlriivpn
gehele dorp veel betekend. Hij overlijdt in
1919.
In de ontwerpstatuten van de op te richten
Naamloze Vennootschap wordt aanvankelijk
als naam ‘Eerste Noord-Brabantsche Auto-
Omnibus Onderneming' gekozen. Later ko
men we de nieuwe naam 'Autobus-Onderne-
ming Tilburg-Moergestel-Oirschot-Best' te
gen. De bedoeling van de Handelsvereniging
oorlogsjaren, moeten de vooruitzichten slecht
zijn geweest. Begin 1940 vordert eerst het
Nederlandse leger Vitessebussen en gedure
nde de bezetting zien de Duitsers deze als
een gewilde prooi. Na de oorlog wordt bekend
dat zelfs in Rusland een Vitessebus is gesig
naleerd.
In 1940 treden L. Fick en zijn vrouw uit het
bedrijf. De nieuwe directeur wordt Joh. van
Bokhoven uit 's-Hertogenbosch. Waarschijn
lijk is dit zijn mede-firmant uit de beginjaren.
Samen met een aantal andere bedrijven wordt
de Vitesse kort daarna een volle dochter van
de N.S. De naam Vitesse blijft hierbij gehand
haafd. Pas in 1949 als de M.B.S. (Maas Buurt
spoorwegen) worden toegevoegd, gaat de nieu
we combinatie voortaan Zuidooster Autobus
diensten heten.
In dit overzicht van de Moergestelse auto
busondernemers en de verlossing van Moer
gestel uit haar isolement mogen pogingen
daartoe in een vroeger stadium, te weten in
1914, niet onvermeld blijven. Een reden te
meer is te vinden in het feit dat bij deze vroe
ge pogingen A.C. (Alphons) Fick betrokken
was.
Begin 1914 neemt de Handelsvereniging ‘Til
burg’ het initiatief om te komen tot een auto
busdienst Tilburg-Moergestel-Oirschot-Best.
Het achterliggende belang ligt in het naar
Tilburg trekken van winkelend publiek uit
de genoemde plaatsen. Zij vormt een comité
onder voorzitterschap van Mr. P. Arts raadslid
van de gemeente Tilburg. Uit elk van de be
trokken gemeenten zijn enkele personen in
het comité vertegenwoordigd. Voor Moerge
stel zijn dat J. Appels-van Bommel en A.C.
Fick.
Jan Appels is geboren in 1882 in Goirle en
wordt slethts 33 jaren oud. Hij is agent in
lederwaren- en fournituren. Alphons Fick
komt ter wereld in Schijndel in 1853. Hij is
drie jaren schoolhoofd in Bergeijk voor hij deze
functie in 1883 verwisseld voor eenzelfde in
Moergestel. Deze eigenzinnige bovenmeester
heeft niet alleen voor de jeugd, maar voor het
