■i
1
BERICHTEN
w
00 00
BI
’Cursiefje’
5
J.v.R.
J.v.O
’ZOEKERTJES’ SCHRIFTELIJK OPGEVEN!
-BON
7
t
Waardering
Ons kerkgebouw
Maria-mozaiek
Techniek
Zorg
Moergestel
150 jaren terug...
Van de klok en de
klepel
INA 8
PAGINA 9
MOERGESTEL-NIEUWS’ WOENSDAG 5 OKTOBER 1994
TvE
Mozaïek gemaakt door Jan Dijker
lö
Naam
Straat
Woonplaats
Telefoon
door
Pastor
H. v/d Broek
De muis
'Weet jij wat vrede is?’
vroeg de muis aan de
olifant.
’Nee’ zei de olifant. ’Wat is
dat dan?’
’Heel eenvoudig’, zei de
muis. ’Vrede is als je precies
doet wat ik zeg.’
Het geluk wordt elke dag op
nieuw geboren.
’s Morgens dank ik God dat
ik er weer ben;
’s avonds dat ik er nog ben.
f
I
Redactie: Ton van Elsdingen
Sjef Nijtmans
Jo van Os
Julia van Rijsingen
Ireen Stieger
Peter Verheijen
’God kan niet overal tegelijk
zijn,
daarom schiep hij moeders’.
Joods gezegde
‘Er zijn veel mensen, die het luiden
van de klok -vooral bij speciale gele
genheden- waarderen. Ook naar het
uurwerk wordt veel gekeken. Als er
eens iets kapot is, wordt er meteen op
gebeld. Sommige mensen kunnen ho
ren of ik luid of iemand anders. Het
gebeurt ook weleens dat er wat ver
warring wordt gezaaid, bijvoorbeeld
als tijdens het rondleiden van eerste-
communicanten iemand een keertje de
t/m
10 regels
f 7,50
t/m
6 regels
f5,-
De kleine sacristieklok
Het is de moeite waard dit mozaiek
eens nauwkeurig te gaan bekijken, niet
alleen om kennis te nemen van de
techniek, maar vooral om de afgebeel-
de taferelen te bewonderen, die Jan
Dijker zo prachtig voor ons heeft vast
gelegd.
Het is weer oktober en deze maand
is, zoals U weet, net als de mei
maand, gewijd aan de H. Maagd Ma
ria. Het is dus logisch om in deze ru
briek weer eens een afbeelding van
Maria te gaan bekijken. Het is deze
keer de Maria-mozaiek achter in de
kerk in de devotiekapel van de H.
Maria. Dit mozaiek is in 1953 daar
aangebracht door Jan Dijker, onze
plaatselijke kunstenaar, die vorig jaar
helaas overleed.
Wat is nu precies een mozaiek? Het is
een compositie die ontstaat, wanneer
je kleine stukjes glas, steen, marmer of
hout, volgens een vantevoren gemaak
te tekening dicht tegen elkaar groe
peert in natte cement, zodat een (ge
woonlijk) kleurig patroon ontstaat.
Reeds in de 5e en 4e eeuw voor Chris
tus werden mozaieken gemaakt,
meestal van kiezelstenen. Zulke mo
zaieken heeft men gevonden in huizen
in Macedonië. Ook de Perzen, Egyp-
tenaren en Grieken maakten mozaie
ken, veelal voor vloeren. In Italië werd
de traditie voortgezet. Bij de opgravin
gen in Pompeji, de oude stad die ge
heel onder de lava verdween, heeft
men veel mozaieken teruggevonden.
In de Romeinse keizertijd ging men
mozaieken ook gebruiken als muur-,
gewelf- en plafonddecora tie.
De belangrijkste mozaieken dateren
van na 313. In de vroegchristelijke ba
silieken, graf- en doopkapellen werd
deze techniek ruimschoots toegepast
op de muren en gebogen vlakken van
de absis. Later in de Byzantijnse ker
ken ook in de tongewelven en de koe-
pelschalen. Jammer is dat in de tijd
van het iconoclasme (de beeldenstrijd
in het Byzantijnse Rijk in de 8e - 9e
eeuw) bijna alle mozaieken uit die
vroege tijd zijn vernietigd. De meeste
Byzantijnse mozaieken die nog bestaan
dateren uit de 10e eeuw of later. Maar
ook van die mozaieken is later weer
veel vernietigd door de Turken. Na
1300 verdween de techniek geheel. Pas
in de 17e eeuw leefde de techniek weer
op in Italië. In Nederland ging men
pas mozaieken maken in de 20e eeuw.
Men gebruikte hiervoor veelal mate
rialen als glas en geglazuurde steen.
Ouders hebben zorg over hun kinde
ren. Zij geven hun kinderen, wat ze
nodig hebben. Dat is meer dan eten en
drinken geven, een dak boven het
hoofd en kleren aan hun lijf. Het is
ook mogelijkheden aanreiken, om zich
te ontwikkelen. Ouders leren kinderen
praten, zich aankleden en tal van vaar
digheden. Ze kiezen een school, sport
clubs enz. Ze wijzen op wat gevaarlijk
is en op wat leuk kan zijn. Ze luisteren
naar hun gedachten en verlangens, ze
geven antwoord op hun vragen. Ze la
ten liefde blijken in tederheid en ver
rassingen. Ze brengen kinderen in
contact met anderen om er medemen
sen van te maken. Die zorg gaat soms
gepaard met moeite en pijn, maar ook
soms met plezier en dankbaarheid.
Zo gaat het zo’n beetje met allerlei
zorg in de samenleving: in de gezond
heidszorg b. v. Er moet eten en drin
ken gegeven worden, een medicijn
toegediend, maar vooral ook hartelijk
heid geboden worden en aandacht...
Ook die zorg gaat soms met moeite,
dan weer met voldoening gepaard.
Zo gaat het met zorg in de gemeen
schap van een parochie.
Er moet wat kennis worden aangereikt
t.a.v. de geloofsinhoud; het leven
moet gevierd worden in allerlei facet
ten; de dood moet bezien worden in
hoopvol perspectief; er moet aandacht
gegeven worden in mensen met hun
vreugde en met hun verdriet; er moet
gewezen worden op gevaren, die goed
leven bedreigen en op geattendeerd op
wat gelukkig maakt; er moet gemeen
schapszin gekweekt worden... Heel
die zorg in de geloofsgemeenschap
noemen we pastorale herderlijke)
zorg. Die zorg gaat ook gepaard met
onbegrip soms, dan weer met waarde
ring. .En zoals ouders keuzes moeten
maken en consekwent moeten zijn, wil
hun zorg met chaotisch worden, zo
moeten in de pastorale zorg ook keu
zes gemaakt worden en consekwent
aan die keuzes gewerkt... Een flinke
groep mensen maakt er werk van...
van die zorg om mensen.
H. v.d. Broek, pastor
ne klokken had geleverd - over de aan
schaf van nieuwe klokken. Uiteinde
lijk wordt op 28 oktober 1948 gekozen
voor drie nieuwe klokken:
- 1 klok in toon f, diameter 117 cm,
gewicht 1000 kg, de klepel 41 kg
- 1 klok in toon g, diameter 104 cm,
gewicht 700 kg, de klepel 28 kg
- 1 klok in toon a, diameter 93 cm, ge
wicht 500 kg, de klepel 20 kg
De totale kosten bedragen bijna
12.000,-.
Het R.K. Kerkbestuur zal zelf nog
een klok aanschaffen voor het kleine
torentje. (Tegenwoordig wordt de
klok in deze toren nooit meer gebruikt
omdat dat te gevaarlijk is in verband
met de slechte staat van deze toren).
Nadat de klokken in 1949 door de bis-
schop worden gewijd kunnen ze in de
toren worden opgehangen.
Uw 'Zoekertjes' kunt u uitsluitend tegen kontante betaling
opgeven bij ons redaktie-adres:
Oisterwijkseweg 43, Moergestel.
Ook kunt u gebruik maken van onderstaande bon (gewoon
stukje papier mag ook). Wilt u de bon duidelijk invullen?
Achter elk woord een hokje openlaten; elke punt of komma
is ook een hokje.
Voor brieven onder nr. betaalt u f 2,50 extra.
De opgave moet uiterlijk de zondagavond vóór plaatsing in
ons bezit zijn.
(Bon geld in envelop in de bus stoppen s.v.p.l)
Eind 1949 neemt de gemeenteraad
het besluit het eigendom van de kerk
toren voor een gulden over te dragen
aan het kerkbestuur. Dit verplicht
zich de toren goed te onderhouden
en vrije toegang te verlenen voor het
luiden van de klokken ingeval de be
volking gealarmeerd moet worden en
voor het uithangen van de nationale
vlag.
Van 1922 tot 1950 was de koster te
vens bij de gemeente als klokkenist in
dienst. Op 1 mei 1922 benoemde de
raad in die functie de heer G. van Oir-
schot, geboren op 7 augustus 1904 in
Hilvarenbeek, wonend aan het Root-
ven 31. De beloning bedroeg F 35,-
per jaar. Met de overdracht van de to
ren aan het kerkbestuur komt aan dit
dienstverband ook een einde.
Tegenwoordig worden de klokken ge
luid door de huidige koster, de heer
Jan Mulders. Hij volgde op 1 novem
ber 1983 koster van de Wiel op.
Hij vertelt hierover het volgende: ‘De
hele en halve uren, evenals het Ange
lus om 12 uur en ’s-avonds 6 uur gaan
automatisch. Dat wordt geregeld door
de moederklok in de sacristie. Verder
moet er speciaal geluid worden. Niet
meer met een touw, maar door het
omzetten van een hendel. Voor iedere
mis met de Angelusklok. ’s-Zondags
om kwart voor tien voor de hoogmis
met alle klokken.’
‘Speciaal voor Moergestel is het luiden
wanneer er iemand overleden is. Dat
gebeurt ’s-morgens om 11 uur. Bij een
overleden man wordt begonnen met
de zware klok, voor een vrouw met de
middenklok en voor een kind met de
Angelusklok. Bij een begrafenis wor
den alle klokken vooraf geluid, en ook
op het moment dat de stoet naar het
kerkhof gaat.
Het Maria-mozaiek van Jan Dijker in
de kerk van Moergestel is een verza
meling van 3x3 taferelen. Rechts en
links zijn van boven naar beneden tel
kens drie taferelen uitgebeeld met be
trekking tot de schepping.
In het midden treft men drie taferelen
aan die betrekking hebben op Maria.
Het bovenste tafereel is de Annuncia
tie (de boodschap van de engel aan
Maria), het onderste tafereel is de Vi
sitatie (het bezoek van Maria aan haar
nicht Elisabeth). In het midden van
deze reeks en dus ook in het midden
van het gehele mozaiek is Maria afge-
beeld als O.L Vrouw van Altijdduren
de Bijstand, zoals zij ook in veel Rus
sische iconen is afgebeeld. In de gro
te boog boven deze 3x3 taferelen ziet
men de H. Michaël met de draak.
klok mag luiden, of wanneer de klok
ken eens gerepareerd worden. Dan is
Moergestel van slag! De mensen hou
den het ook bij of er te vroeg of te laat
geluid wordt. De klok is een belang
rijk ding in de parochie. Wat mij be
treft zouden ze nog vaker geluid mo
gen worden. Ik doe het graag.’
Naast de ingang naar de sacristie
hangt nog een klein klokje, dat de
misdienaars voor en na de mis mo
gen luiden. Het heeft de niet nader
verklaarde inscriptie ‘1774 Gerrit
Bakker’.
Op geregelde tijden is er in Moergestel
nog een klok te beluisteren: om 5 voor
8 wordt in het klooster Stanislaus de
klok in het torentje van de Nieuwen
hof geluid voor het ochtendgebed, om
5 voor half 1 voor het middageten en
om 5 voor half 6 voor de Vespers.
De drie torenklokken hebben ieder
een eigen naam en inscriptie:
de zware klok
Johannes heet ik
De Hemelen meet ik;
Onthoofd zelfs weet ik
Mijn Stem nog groot:
De levenden vraag ik,
De dooden beklaag ik,
Uw zielen draag ik
In Abrahams Schoot.
2e. klok
Joseph is mijn naam
Rijk aan deugden,
Man van Maria mijn faam,
Jezus mijn vreugde.
3e. klok
Henricus Rex:
Laus mea lex
Het 10e hoofdstuk van het ’registrum
memoriale’ van onze parochie ver
meldt ’van alle merkwaardige dingen,
die in de Parochie zijn voorgevallen’.
Zoals in 1844: Toen is de ingang van
de kerk veranderd.
Vroeger ging men in de kerk aan de
Zuide kant, maar toen is de kerkhof
vrijgemaakt, met eenen bueke tuin
rond om te planten, en van toen af op
den eersten dag van de maand van Ma
ria heeft men ingegaan door den toren
met toelating van den Burgemeester.
Hier moet bemerkt worden dat vroe
ger het schoolhuis stond op den kerk
hof, doch dat de kerk een stuk grond
heeft aangekocht om eene nieuwe
school te bouwen digt bij het klooster,
en dat toen de school is afgebroken en
de grond bij den kerkhof getrokken.
De kerkhof vrijgemaakt zijnde, zoodat
er geen paden meer overliepen, is de
Zelve gewijd geworden door de paters
Redemptoristen in het jaar 1845, ter
gelegenheid dat die Eerw. paters de
eerste missie in deezen gemeente heb
ben gegeven: met wijwater van de
D.H. W.Heer.
J. Zwijsen, Bisschop, daartoe gewijd:
toen heeft men ook voortaan de lijken
kerkelijk op den kerkhof begraven vol
gens de ritualen.
Toen is ook tegen de kerk in het oost
een missie-kruis door de
Eerw. paters opgehangen: aan hetwelk
volgens de paters tienduizend jaren af
laat vergund zijn, als men voor het
Zelve vijf onze vader en weesgegroet
zal gebeden hebben.
Pastoor van onze parochie was toen
Lambertus van Dooren. Hij was de
opvolger van Hieronymus Pessers, die
gestorven is den 27 mei 1838 en aldaar
te Moergestel op het kerkhof be
graven.
Zijne voortzaten werden gemeenlijk
naar de abdij van Tongerlo vervoerd
om daar begraven te worden.
Op Hieronymus Pessers is gevolg
Lambertus van Dooren, den 29 mei
1838: zoodat de nieuwe pastoor alreeds
in bezit was, eer de voorzaat begraven
was: de rede van deze zoo spoedige
promotie was, om te voorkomen dat
ergeen Abdij Heer zoude benoemd
worden.
1
In Moergestel is regelmatig het ge
beier van kerkklokken te horen.
Maar het klinkt niet altijd hetzelfde.
Wat zijn het voor klokken en door
wie worden ze geluid? Een speur
tocht langs gemeente- en parochiear-
chief en enkele vragen aan de koster
geven wat meer inzicht.
Op 1 februari 1943 namen de Duitsers
drie torenklokken en de ‘Engel des
Herenklok’ die boven het priesterkoor
hing mee. Deze klok was van de kerk,
het torenuurwerk en de klokken in de
toren waren eigendom van de gemeen
te. Ter vervanging kwam er in de to
ren een klein Angelusklokje. Na de
oorlog doet de gemeente nog een po
ging de klokken weer op te sporen,
maar de klokken zijn en blijven ver
dwenen.
In 1947 begint er een correspondentie
tussen de gemeente, de pastoor en de
klokkengieterij Petit en Fritsen te
Aarle-Rixel - die ook de verlorengega-
