Hakendover: oerbrabantse bedevaart
met zeer rijke traditie
I
I
8
Interessante ontmoetingen (10)
Ja
Van heinde en verre stromen jaarlijks duizenden pelgrims naar Haken
dover, een beroemd Brabants dorpje, dicht bij Tienen in België gelegen.
Zo begint de interessante geschiedenis, uitgegeven ter gelegenheid van
het 1300-jarig bestaan van het ’Genadeoord Hakendover’.
Op het gebied van bedevaarten heeft zowel Belgisch als Nederlands Bra
bant een zeer rijke historie.
Het ’Dertien maal’
y
Voor de 65e keer...
Twaalf werklieden
Terug naar Hakendover
PAGINA 6
MOERGESTEL-NIEUWS’ WOENSDAG 6 APRIL 1994
'M
Bekende voorbeelden in België zijn: Scherpen
heuvel, met de Maria-bedevaart; het pelgrims-
dorp Hoogstraten, gelegen ten zuiden van Bre
da met z’n schitterende kerk waar de Heilige
Bloeddoeken worden vereerd, en met een beken
de klank voor Moergestel: het plaatsje Meldert in
de buurt van Hoegaarden met de beroemde
brouwerij. In Meldert wordt de H. Ermelindus
vereerd.
In vroeger jaren werd tijdens een processie in
Moergestel altijd een vaandel ter ere van deze
heilige meegevoerd. Ook de toenmalige Coöp.
Zuivelfabriek aan de Postelstraat was naar deze
heilige genoemd.
In onze provincie zijn ook vele bedevaartsoorden.
Zo zijn Ommel, Handel, Meerveldhoven, Oir-
schot en Den Bosch echte Maria-pelgrimsoorden.
Allerlei andere heiligen worden nog in vele ande
re plaatsen vereerd.
Dit vrome gebruik bestond hieruit: Om 12.00
uur in de nacht van 16 op 17 januari komen er
veel pelgrims in de kerk. De pastoor van Haken
dover hield dan een korte toespraak in het Ne
derlands en in het Frans en daarna gaf hij de ze
gen met de monstrans.
De bedevaartgangers gingen dan biddend op weg
naar Grimde, waar een prachtige kapel ter ere
van O.L. Vrouw ten Steen staat.
N
V(
d(
d(
M
H
V
di
lil
ze
P’
m
m
as
T
ki
nt
lij
vi
N.
N
m
st
k<
Graard Ketelaars werd bij gelegenheid van zijn
60e bezoek aan Hakendover onderscheiden door
Mgr. Ernst, bisschop van Breda.
van de kerk zou aanwijzen.
De gebeden werden verhoord en de ’Heer’ stuur
de een engel die zei: ’Maagden, God heeft uw ge
bed verhoord; sta op en volg Mij; Ik zal u de
plaats aanduiden die God behaagt, waar gij uw
kerk kunt bouwen’.
Grimde is een klein gehucht, ongeveer 2.5 km.
van Hakendover vandaan. In de buurt van die
kapel zouden de drie maagden begraven liggen.
De pelgrims maakten dan 13 maal de tocht van
de kerk van Hakendover naar Grimde. Telkens
als ze bij een van de godshuizen aankwamen
werd er knielend een kort gebed gezegd. Dat
was vaak geen sinecure, want de wegen zijn er
slecht en het is midden in de winter: bar koud
dus en dikwijls gepaard gaand met ijs, sneeuw
of regen. Deze dertien ’ommegangen’ slaan na
tuurlijk terug op die dertiende werkman, die
volgens de legende, de Goddelijke Zaligmaker
zelf zou zijn geweest.
Slechts enkelen herhalen vandaag de dag nog
jaarlijks dit gebruik.
De grote dag voor Hakendover is echter Twee
de Paasdag, doch voor vele pelgrims begint de
bedevaart naar Hakendover reeds op Eerste
Paasdag.
Zo hebben jarenlang tientallen Moergestelnaren
deze tocht gemaakt...
Volgens Graard Ketelaars van de Oirschotse-
weg (bijna 80 jaar...) waren het er in de vijfti
ger jaren soms wel 30. De Moergestelse bede
vaart naar Hakendover heeft volgens hem een
lange traditie. Wijlen Comelis Roozen, de mo
lenaar, maakte deze tocht al voordat de Til-
burgse processie bestond. Hij ging toen al met
de Bredase processie mee.
Andere Moergestelnaren die vroeger al samen
met Cornelis Roozen gingen waren Simon Mul
ders en Toon Vriens.
De Tilburgse bedevaart bestaat dit jaar 90 jaar:
Graard Ketelaars ging dit jaar voor de 65 keer
mee.
Volgens Graard vertrekken ze op Eerste Paasdag
reeds per bus van Tilburg naar het genadeoord,
waar ze dan om ca. 12.00 uur aankomen.
Het logeeradres is de bekende familie Rogge,
waar slaapgelegenheid voor de komende nacht
besproken wordt. De boerenfamilie Rogge heeft
voor deze paasbedevaart een grote tent geplaatst
waar men bier en andere dranken kan kopen.
Er wordt primitief geslapen; vroeger deed men
dat op een strozak, tegenwoordig zijn het meer
normale matrassen. Men ken echter niet in een
bed slapen, maar zo ergens op de grond. Volgens
Graard is het wel eens voorgekomen dat er wel
120 mensen op alle mogelijke plaatsen lagen te
ronken: in de keuken, in de kamer, op de zolder,
enz.
Tenslotte ze de engel tegen de vrouwen: ’Laat
hier een kerk bouwen en zet niet meer dan twaalf
werklieden aan het werk. God zelf zal de dertien
de zijn’. Toen hij dit gezegd had, verdween de
bovennatuurlijke geest.
De drie vrouwen waren met dit bijzonder teken
van God zeer gelukkig. Zij kozen de twaalf bes
te werklieden die er voor het bouwen van de kerk
te vinden waren.
Zolang het bouwen van de kerk duurde, werden
er op het werk dagelijks dertien arbeiders geteld,
doch bij de maaltijden en de uitbetalingen waren
er steeds maar twaalf. (Een Belgische pelgrim zei
onlangs: ’Tegenwoordig komt het wel voor dat
er maar ’n stuk of tien werken, maar dat er twin
tig komen beuren. De tijden zijn veranderd’).
Deze twaalf mensen wisten niet en konden ook
niet achterhalen wie er dan eigenlijk ontbrak,
want het leek hen dat zij allen steeds aanwezig
waren.
’Wanneer nu eindelijk de kerk op bovenstaan
de manier is gebouwd geworden, werd zij door
God’s Zegen op de volgende manier gewijd:
Iedere zondaar of zondares die deze plaats be
zoekt en een oprecht berouw heeft en een goe
de biecht spreekt, zal naar ziel ën lichaam een
zaligheid verkrijgen. Later kwamen twee bis
schoppen die vurig verlangden om de kerk naar
het gebruik van de Christenen te wijden. De
een begon het water te wijden, maar door een
goddelijke straf verloor hij het gezichtsvermo
gen en de andere bisschop pakte de wijwater
kwast en werd direct verlamd.
De twee kerkvoogden dachten lang na en zij er
kenden dat zij door God’s hand waren geslagen.
Zij vroegen de Heer om vergiffenis. God was
barmhartig; Hij verhoorde hun gebed en gaf de
twee bisschoppen hun gezondheid terug.
Sindsdien zijn vele mirakelen gebeurd, doch het
zijn er veel te veel om die allen te vermelden’.
Dit is in grote lijnen de geschiedenis van de stich
ting van de Hakendoverse kerk. Het is een gro
ve vertaling van een geschrift, dat nu nog in de
kerk van de Goddelijke zaligmaker te Hakendo
ver te zien is: ’Gedaan in het jaar 1432, de 24e
september’. (Het hele stuk is in het latijn ge
schreven en opgetekend door drie inwoners van
Hakendover. De tekst is in het Nederlands ver
taald door: S en G Callebout in ’Brabants Folklo
re’ 1964, pag. 3-52).
De geschiedenis van dit dorp vertellen is niet een
voudig; het is een erg lang verhaal.
Volgens de legende werd in het jaar 690 reeds de
eerste kerk gebouwd. De stichting van deze kerk
vond op buitengewone en wonderbare wijze
plaats, hetgeen blijkt uit een door 3 kerkmeesters
in 1432 opgeschreven verhaal.
Dit geschiedkundig verhaal werd naar Rome op
gestuurd en na een lang en nauwkeurig onder
zoek door de toenmalige paus Julius II op 10 no
vember 1508 goedgekeurd.
De inhoud van dit door de paus goedgekeurde
verhaal bevat in grote lijnen het volgende.
Omstreeks 690 leefden er in de omgeving van
Hakendover drie godvruchtige adellijke maag
den. Deze drie vrouwen wilden op hun kosten
doch met goddelijke inspraak ter ere van de Za
ligmaker en tot zaligheid van alle gelovigen een
kerk laten bouwen.
Het grote probleem was echter, waar die kerk
dan gebouwd zou moeten worden. In opdracht
van de drie maagden is er diverse keren aan de
bouw begonnen, doch wat overdag door de wer
klieden gebouwd was, werd de nacht daaropvol
gend weer door engelen afgebroken.
Toen de drie vrouwen zagen dat het ondernomen
werk niet afgemaakt kon worden, werden ze zeer
bedroefd. De adellijke dames dachten dat het
kwam omdat ze zondaressen zouden zijn.
Zij hebben toen tot de ’Almachtige’ gebeden en
hoopten, dat hun zonden vergeven zouden wor
den en dat God de goede plaats voor het bouwen
-
Dit keer in de serie ’Interessante Ontmoe
tingen’ een geheel ander verhaal van Ge
rard Knijpers. Telkenjare trekt hij met en
kele andere Moergestelnaren op Tweede
Paasdag ter beevaart naar Hakendover.
Over het waarom van Hakendover en
waaruit de bedevaart precies bestaat gaat
het hierbijgaande verhaal. De foto van de
heren Hofhuizen, Ketelaars en Jonkers
kwam van de hand van onze fotograaf
Chris van den Bijgaart. De andere foto’s
komen uit het privé-archief van de hoofd
personen en de auteur.
De logieskosten zijn altijd hetzelfde gebleven:
100 frank per nacht. Ook de koffie kost er te
genwoordig nog steeds 20 frank en men kan er
zo veel drinken als men wil.
Er heerst een gezellige sfeer; de mensen die er
komen hebben over het algemeen een agrari
sche achtergrond. Ik zou bijna zeggen: Bra-
bantser kan het niet!
"Sss
Het beeld van de Goddelijke Zaligmaker.
Dit gebeurde op de 13e dag na Driekoningen.
Het had hard gevroren en gesneeuwd. Als de
maagden de plek naderden die was aangewezen
en waar de kerk nu nog staat, zagen zij de God
delijke tekenen en mirakels. Rondom heel de
oppervlakte waarop de tegenwoordige kerk
staat, zagen zij een zijden draad. Binnen die
draad stonden vele prachtige, met overvloedi
ge dauw verfriste, bloeiende planten, en op de
plaats waar nu het hoofdaltaar staat, stond en
bloeiende hagedoom (meidoorn); groen en vol
bloemekens.
Allerlei vogels zongen het hoogste Red en een van
die vogels droeg in zijn rechterpootje een papier
waarop stond: ’Dit is de door God uitverkoren
plek’.
h
