n
Bijzondere milieus en
elementen in de tuin
(Moergestel
ar o en
atuurlijk
Ki
n
1
F
Natuurlijke tuintips
Voor een levendige tuin
7
Natuur in eigen tuin (6)
IJ
4
J
In de vorige artikelen is al gewezen op het belang van tuinen als
leefplaats voor veel planten en dieren. Door niet te intensief
onderhoud, het gebruik van wilde planten en cultuurplanten die nectar
leveren voor vlinders en bijen, de aanplant van struiken (en bomen)
die eetbare vruchten leveren voor vogels en kleine zoogdieren en de
aanleg van vijvers kunnen tuinen voor allerlei diersoorten aantrekkelijk
zijn. Er kunnen echter nog extra's in de tuin gemaakt worden in de
vorm van bijzondere milieus en elementen. Hierdoor kan het plante
en dierenleven in de tuin nog rijker worden.
MOERGESTEL-NIEUWS - WOENSDAG 9 JUNI 1993
PAGINA 9
56
'C
Plantensoorten voor beschaduwde, voch
tige muren en andere stenige milieus zijn:
-- 'V
Groenstructuurplan Moergestel ’Spuit er uit, natuur er in’
'Natuur in eigen tuinOnder deze titel verschijnen zes weken lang artikelen in
Moergestel Nieuws, met informatie over, en tips voor tuinieren met de natuur
Natuur houdt niet op bij beschermde natuurgebieden en is niet alleen de verantwoor
delijkheid van Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer. Het is de verantwoordelijjk-
heid en vreugde van ons allemaal. In de eigen tuin is nog heel veel mogelijk. Om
tuinbezitters op ideëen te brengen deze artikelenreeks.
De reeks bestaat uit zes artikelen. De onderwerpen: 5 mei, Tuinieren met de natuur; 12
mei, Van bloemrijk gazon tot bloemenweide; 19 mei, Van vlinderrijke plantperken en
borders tot natuurlijke randbeplantingen; 26 mei, Van vlinderstruiken tot vogelbosjës;
2 juni, Water in de tuin; 9 juni, Bijzondere milieu's en elementen in de tuin.
De artikelen zijn geschreven door Johan Kollen van Nieuwland Advies, de opstellers
van het Groenstructuurplan. Johan Kollen is zelf een enthousiast natuurtuinier en heeft
al vele tuinen aangelegd. Praktische tips van iemand die uit eigen ervaring praat.
Kruidenspiraal
Vooral in kleine tuinen is een zogenaamd
kruidenspiraal een ideale oplossing om op
een beperkte ruimte toch een behoorlijk aan
tal planten te kunnen laten groeien. Door op
een zonnige plek stenen te stapelen in de
vorm van een 'slakkenhuis' en de tussenruim
te op te vullen met puin en schrale grond
ontstaat een spiraalvormig heuveltje waarin
allerlei tuinkruiden geplant kunnen worden.
Tussen de stenen aan de buitenkant kunnen
muur- en rotsplanten aangebracht worden.
Schuilgelegenheid voor amfibieën
Voor padden, kikkers en salamanders kan
schuilgelegenheid gemaakt worden door op
rustige plekken in de tuin bloempotten op
hun kant voor de helft in te graven en te vul
len met wat blad of ander plantmateriaal.
Met hetzelfde doel kan ook een holte met
toegang onder een tuintegel gemaakt worden.
Een hoopje stenen met wat plantafval ertus
sen en erover voldoet ook goed.
2. Een goede handleiding bij het maken,
ophangen en onderhouden van nestkasten
vormt het boekje:
Noppert, F. e.a., Nestkasthandleiding,
Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht, 1988.
5. Hommelnestkastjes zijn o.a. te koop bij:
BBZ, Verl. Grachtstraat 12A/14, 9717 GG
Groningen, 050-145027.
Bleek schildzaad
Dikbladig vetkruid
Gele helmbloem
Gele kamille
Klein glaskruid
Muurpeper
Tripmadam
Wit vetkruid
Rode spoorbloem
Muurbloem
Blaasvat >n
Gewone eikvaren
Mannetjesvaren
Moederkruid
Muurleeuwebek
Muurvaren
(Alyssum alyssoides)
(Sedum dasyphyllum)
(Pseudofumaria lutea)
(Anthemis tinctoria)
(Parietaria judaica)
(Sedum acre)
(Sedum reflexum)
(Sedum album)
(Centranthus ruber)
(Cheiranthus cheiri)
1Boeken waarin informatie wordt gegeven
over muurbegroeiingen zijn o.a.:
Londo, G., Natuurtuinen en -parken,
Zutphen 1977, ISBN 90 03 950008,
Kruyt, W., Wat groeit en bloeit op oude
muren, Zutphen, 1987, ISBN 9003901007,
Ministerie van Landbouw en Visserij,
Bedreigde Muurplanten, Den Haag, 1988.
3. Voor adviezen over en werktekeningen van
nestkasten voor verschillende vogelsoorten
kan men terecht bij:
Vogelbescherming, Driebergseweg 16B,
3708 JB Zeist, tel. 03404-25406,
I.V.N. Plantage Middenlaan 41, 1018 DC
Amsterdam, 020-228115.
4J5
Houtstapels en takkenbossen
Houtstapels, bijv, voor openhaardhout, vor
men vaak goede schuilplaatsen en overwinte-
ringsplekken voor insecten, waaroner vlin
ders, padden, salamanders e.d..
Snoeihout, gewoon op een hoop gegooid of
in bundels samengebonden en verwerkt tot
een takkenschoof, vormt ook een ideale ver
blijfplaats voor allerlei dieren waaronder egels
en misschien zelf wezels.
(Chelidonium majus)
(Asplenium scolopendrium)
(Athyrium filix-femina)
(Asplenium adiantum-nigrum)
(Hieracium murorum)
den die, afgedekt met een laagje grond, een
droog en kalkrijk milieu vormen waarin
muur- en rotsplanten een groeiplaats kunnen
vinden.
Ook kunnen paden gemaakt worden van aan
gestampt puin waarin zich een speciale tred-
plantenvegetatie kan ontwikkelen.
Speciale voorzieningen rond tuin en huis
Met vaak heel eenvoudige middelen zijn rond
huis en in de tuin allerlei extra levensmoge
lijkheden te creëren voor planten of dieren.
Dat kan variëren van het (weer) toegankelijk
maken van holten in muren, onder daken, in
kruipruimten e.d., het maken van takkenho
pen, het ophangen van nestkasten tot het
bouwen van speciale muren voor muurvege-
taties en allerlei holbewonende dieren.
muleerd worden door neststeunen aan te
brengen onder dakranden en -goten.
Deze bestaan uit een balk of een niet te
dunne plank (breedte ca. 12 cm) die onge
veer 10 cm onder de dakrand of goot beves
tigd wordt en waarboven een stukje fijnmazig
gaas aan de muur wordt aangebracht (hieraan
kan het nestmateriaal goed vastkleven). Ook
zijn volledige kunstnesten verkrijgbaar die zo
onder de dakrand opgehangen kunnen wor
den. Voor Gierzwaluwen zijn zowel speciale
nestkasten als speciale dakpannen verkrijg
baar waarin of waaronder zij kunnen neste
len. Gierzwawluwen zijn echte koloniebroe-
ders. Daarom kan het aanbrengen van meer
dere nestgelegenheden bij elkaar, bijv, als
gezamelijke activiteit van rijtjeshuisbewoners,
eerder tot nestelen van Gierzwaluwen leiden
dan het aanbrengen van slechts een nestel-
voorziening.
Nestgelegenheid voor kleine zoogdieren
Hoewel vleermuizen ook wel gebruikt maken
van vogelnestkasten kunnen zij extra gehol
pen worden door het ophangen van speciale
vleermuiskasten.
Voor egels kan een omgekeerde (groente)kist
(met toegang) op een rustige plek in de tuin
(onder struiken, heg of takkenhoop) een extra
aantrekkelijke nestplaats vormen, vooral als
er ook wat stro, bladafval e.d. onder wordt
gelegd.
4. Nestkasten zijn ook te koop bij dierenhan
del, tuincentrum e.d.. Zeer duurzame nest
kasten worden gemaakt van houtbeton. Zij
zijn o.a. te verkrijgen bij:
Waveka vogelbeschermingsartikelen
Lindelaan 29, 3971 HA Driebergen,
Ook sommige bezoekerscentra van
Natuurmonumenten verkope.d. nestkasten.
(Naast de duurzaamheid hebben deze nest
kasten het voordeel van een verwisselbaar
front zodat het type vliegopening gevarieerd
kan worden.)
Plantensoorten voor zonnige, droge mu
ren en andere stenige milieus zijn o.a.
6. In 'Oase', het tijdschrift voor Heem- en
Natuurtuinvrienden, wordt geregeld informa
tie gegeven over mogelijkheden voor bijzon
dere voorzieningen in tuinen voor planten en
dieren. Nieuwe abonnementen kunnen
schriftelijk of telefonisch worden opgegeven
bij het secretanaatsadres van de Stichting
Oase, Westeihd 13, 9636 CC Zuidbroek,
05980-91138. Een jaargang kost 25.
o
O
7. In Noord-Brabant zijn verschillende
natuurtuinen en -parken waar bijzondere ele
menten als begroeide muren te bezichtigen
zijn, o.a. in:
Eindhoven, Heempark Frater Simon
Deltour, Genneperweg 145, tel. 040-
621837 (o.a. een muurstapeling),
Helmond, Natuurtuin 'De Robbert',
Harmoniestraat/Kemenadelaan, tel. 04920-
45103 (o.a. een 'mutsaard', dit is een specia
le houtstapel),
's Hertogenbosch, Heempark Zuiderplas,
tel. 073-566990 (o.a. voorzieningen voor
muurvegetaties en extra voorzieningen voor
vogels (nestkasten)),
Made, Natuurpark 'De Liniehof,
Kievitsstraat, tel. 01621-17965 (o.a. een
grote muur met een kalkrijke zuidhelling en
een op het noorden gerichte stapelmuur).
Voorzieningen voor insekten
Hommels nestelen graag in holen, vooral in
verlaten muizeholen. Deze kunnen worden
nagebootst door op een zonnige plek een ste
nen bloempot op zijn kop in te graven, net zo
diep dat het ontwateringsgaatje net boven de
grond uitsteekt. Het gaatje mag niet kleiner
zijn dan 15 mm. De holle ruimte onder de
pot moet halfvol opgevuld worden met wat
mos of hooi. Met een grotere steen op een
kleine steen wordt het ontwateringsgaatje
afgeschermd tegen regenwater.
Voor allerlei kleine, wilde bijen- en wespen
soorten, die de mens niet tot last zijn maar
juist helpen bij de bestrijding van vaak
schadelijke andere insekten, kunnen kunst
matige nesten gemaakt worden. Door bijv, in
een niet-geïmpregneerd of ongeverfd stuk
hout gaatjes te boren van 2 tot 8 mm en deze
met de openingen naar het zuiden op een
zonnige plek op te hangen of op een paal te
zetten wordt nestgelegenheid geboden aan
o.a. Metselbijen. Als deze de gaatjes ontdek
ken kunnen zij hierin eieren leggen en de
ingang dichtstoppen met speeksel en zand.
Het volgende jaar zullen zich dan jonge
Metselbijen naar buiten knagen.
Hetzelfde kan bereikt worden door bundeltjes
dorre rietstengels, of kortgezaagde bamboe-
of tonkinstokken op te hangen. Allerlei dier
tjes kunnen deze als kraamkamers gebruiken.
Een kaal stukje zandgrond op een zonnige
plek in de tuin kan het leefgebied vormen van
de Spinnendoder. Deze graafwesp graaft hier
in holletjes waarin een prooi (een spin)
gestopt wordt waarnaast een eitje gelegd
wordt. Het zandbed kan ook door allerlei
andere, voor de mens niet lastige, wilde bijen
en wespen gebruikt worden.
Boorgaatjes in zonbeschenen muren trekken
muur- en metselwespen en goudwespen aan.
Puin in de tuin
Met puin kunnen, behalve stapelmuurtjes,
ook puinbuiten en -hellingen gemaakt wor-
Begroeide muren
Voor in muren groeiende planten kunnen
groeimogelijkheden gemaakt worden in de
vorm van speciaal daarvoor gemetselde
muren of losse stapelmuurtjes. Vooral muren
die gemaakt worden van (oude) zachte bak
steen en kalkspecie die makkelijk verweren
zijn (op den duur) geschikte groeiplaatsen
voor muurplanten. Tuinmuren als tuinaf
scheiding, keermuren van afritten naar kel-
dergarages, keermuren voor het opvangen
van hoogteverschillen in tuinen, muren rond
zitkuilen en gemetselde plantenbakken zijn
voorbeelden van gemetselde muren die, mits
gemaakt met de juiste materialen en voorzien
van plantgaten, kunnen veranderen in leven
de muren. Door ze als spouwmuren te const
rueren met toegankelijke holten kunnen zij
tevens schuilgelegenheid geven aan allerlei
dieren. Losgestapelde muren zijn ook moge
lijk, vooral om kleine hoogteverschillen te
overbruggen. Behalve bakstenen kunnen hier
voor ook puinbrokken, oude stoeptegels e.d.
opgestapeld worden waartussen wat humeuze
grond (of oude koemest) gestrooid wordt en
waarin muurplanten aangebracht worden.
Door zowel muurgedeelten in de zon als in
de schaduw te maken kunnen geheel verschil
lende groeiomstandigheden gemaakt worden:
van vochtige, koele noordmuren tot droge en
warme zuidmuren. Voor meer uitgebreide
informatie over aanleg en onderhoud kunnen
verschillende boeken geraadpleegd worden
(zie tip 1).
Begroeide daken
Ook op daken kunnen vaak heel bijzondere
planten groeien, vooral op oude pannenda
ken. Het zijn vaak soorten die goed bestand
zijn tegen droogte zoals allerlei Sedumsoorten
en Huislooksoorten. Pannendaken van bijv,
schuurtjes of afdakjes voor openhaardhout
kunnen met dergelijke soorten veranderen in
een kleurrijk begroeid rotsmilieu.
Grasbanken
In vroeger tijden kwamen in natuurlijke tui
nen wel grasbanken voor. Deze bestonden uit
opgehoogde grond afgedekt met graszoden
waarop gezeten kon worden. Dergelijke gras
banken zijn makkelijk zelf te maken. Vooral
als er in een tuin graszoden overblijven, bijv,
na afsteken van een gazon, biedt dit de moge
lijkheid het gras te verwerken. Door de gras
plaggen eenvoudigweg te stapelen (als bij een
muur) en de gaten te dichten met grond is
een grasbank te maken in elke gewenste
vorm: bijv, van rechte bank tot rondlopende
zitkuil. Door het zitvlak geregeld te knippen
en de rest, net als een bloemenweide, één- of
tweemaal per jaar te maaien ontstaat zo gelijk
een bloemrijk graslandje.
Nestgelegenheid voor vogels
Voor de holenbroeders onder de vogels kun
nen allerlei nestkasten opgehangen worden.
Ze zijn gemakkelijk zelf te maken en anders
op verschillende adressen te koop. Door de
vliegopeningen te variëren in vorm en grootte
kunnen zo voor verschillende vogelsoorten
broedgelegenheden gemaakt worden.
Voor Huiszwaluwen kan de nestbouw gesti-
I
(Cystopteris filix-fragilis)
(Polypodium vulgare)
(Dryopteris filix-mas)
(Tavacetum parthemium)
Cymbalaria muralis)
(Asplenium ruta-muraria)
Steenbreekvaren (Asplenium trichomanes)
Stinkende gouwe
Tongvaren i
Wijfjesvaren
Zwartsteel
Muurhavikskruid
Stengelomvattend havikskruid (Hieracium
amplexicaule)
A8
<0 o ~a
X. o
