n
^Moergestel
ar o en
frtuurlijk
Van vlinderstruiken tot
vogelbosjes
if
Natuurlijke tuintips
Voor een vogelrijke tuin
Natuur in eigen tuin 4)
Bomen en struiken vormen belangrijke elementen in de tuin. Ze geven
niet alleen structuur aan de tuin en plaatselijk luwte en schaduw, maar
ook voedsel en schuil- of nestgelegenheid aan veel dieren. De vruchten
van veel wilde soorten zijn geschikt voor menselijke consumptie. In
hun beschutting groeien vele kruiden, zowel zonplanten op lichte
plekken, als schadusplanten op plaatsen waar de zon slechts een deel
van de dag of helemaal niet doordringt.
Bomen en struiken zijn in de tuin op verschillende manieren toe te
passen, alleenstaand, in strakke heggen, losse hagen, struikpartijen,
boomgaarden en bosjes tot complete bostuinen. De keuze in de
soorten is groot, hun waarde voor het tuinleven verschillend.
r
r.
w
MOERGESTEL-NIEUWS - WOENSDAG 26 MEI 1993
PAGINA 9
IA 8
J
Groenstructuurplan Moergestel 'Spuit er uit, natuur er in'
‘Natuur in eigen tuin Onder deze titel verschijnen zes weken lang artikelen in
Moergestel Nieuws, met informatie over, en tips voor tuinieren met de natuur
Natuur houdt niet op bij beschermde natuurgebieden en is niet alleen de verantwoor
delijkheid van Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer. Het is de verantwoordelijjk-
heid en vreugde van ons allemaal. In de eigen tuin is nog heel veel mogelijk. Om
tuinbezitters op ideëen te brengen deze artikelenreeks.
De reeks bestaat uit zes artikelen. De onderwerpen: 5 mei, Tuinieren met de natuur; 12
mei, Van bloemrijk gazon tot bloemenweide; 19 mei, Van vlinderrijke plantperken en
borders tot natuurlijke randbeplantingen; 26 mei. Van vlinderstruiken tot vogelbosjes;
2 juni, Water in de tuin; 9 juni, Bijzondere milieu's en elementen in de tuin.
De artikelen zijn geschreven door Johan Kollen van Nieuwland Advies, de opstellers
van het Groenstructuurplan. Johan Kollen is zelf een enthousiast natuurtuinier en heeft
al vele tuinen aangelegd. Praktische tips van iemand die uit eigen ervaring praat.
Natuurlijker heggen en wilde hagen
Vooral de altijd groene coniferenheggen
geven een saai, doods beeld en hebben nau
welijks enige natuurwaarde. Bovendien willen
er vaak nauwelijks andere planten onder en
tussen groeien. Gemengde heggen die uit
meerdere struiksoorten bestaan geven een
4. Inheems bosplantsoen is verkrijgbaar
via allerlei boomkwekerijen. Vooral in
Noord-Brabant zijn deze te vinden.
Bosplantsoen is niet alleen waardevol voor
de natuur maar vaak veel goedkoper dan
vele sierstruiken.
Oostindische kers
Kamperfoelie
Klimop
Heggerank
Hop
Bosrank
(Hebe spec.)
(Ligustrum ovalifolium)
(Ligustrum vulgare)
(Prunus spinosa)
(Rubus spec.)
(Syringa spec.)
(Viburnum lantana)
(Taxus baccata)
(Rosa rugosa)
(Rosa rubiginosa)
(Prunus serotina)
(Corylus avellana)
(Comus sanguinea)
(Juniperus spec.)
(Cytisus scoparius)
(Ulex europaeus)
(Genista tinctoria)
(Amelanchier)
(Betula spec.)
heid vooral veel bessen die aantrekkelijk zijn
voor merels en lijsters.
Verschillende Clematissoorten zijn belangrij
ke medeleveranciers voor insekten in het
voorjaar. Ook leefruit tegen zonnige huis- of
tuinmuren kan een aantrekkelijke voedings
bron zijn voor mens en dier.
Sleedoorn en wilde, botanische rozen als
Egelantier en Hondsroos die zich liever niet
laten scheren. Doordat deze hagen niet
geschoren worden vertonen ze in het alge
meen een rijkere bloei en vruchtzetting, aan
trekkelijk voor mens en dier.
Natuurvriendelijk snoeiwerk
Wanneer er gesnoeid moet worden is het in
de eerste plaats belangrijk om dit niet in het
broedseizoen van vogels te doen. Najaar of
winter is de beste tijd. Daarnaast is het voor
de natuur beter om niet al het snoeihout af te
voeren. Hier en daar een dikke tak of een
deel van een stam laten liggen geeft mogelijk-
2. Alleen al in Noord-Brabant liggen een
20-tal natuurtuinen en -parken waarin
volop ideeën zijn op te doen voor meer
natuurlijk plantsoen in eigen tuin. Een
overzicht wordt gegeven in de Oase
Heemtuin Gids, bestellen door ƒ15 over
te maken op giro 6318003 van de Landel.
Werkgroep Heem- en Natuurtuinen te
Munstergeleen. Een greep hieruit:
Asten, Bloemen- en kruidentuin bij
Natuurstudiecentrum en Museum Jan
Vriends, Ostaderstraat 23, 04936-1865
(o.a. oude fruitbomen en struiken),
Eersel, Heemtuin bij Agrarisch Streek
museum, Kapelweg 2, 04970-15649
(o.a. oude fruitrassen),
Eindhoven, Heempark Frater Simon
Deltour, Genneperweg 145, 040-526665
(div. struwelen, hagen, stinzenplanten),
Helmond, Natuurtuin 'De Robbert',
Harmoniestraat/Kemenadelaan, tel.
04920-45103 (o.a. bosjes, struwelen,
hagen, mutsaard (houtstapel)),
Hoogerheide, Het Kooibos, Kooiweg/
Postweg, 01646-14477 (vlinderbosje),
Made, Natuurpark 'De Liniehof,
Kievitstr., 01621-17965 (o.a. bosrand),
Oirschot, Heemtuin 'Scharekker',
Korenaar 49, 04994-71614 (heesters),
Roosendaal, Heemtuin in ‘t Godwaldt-
park, 01650-57018 (diverse bostypen).
zontalis, x watered, frigida, simmonsii)
(Rosa canina)
(Sambucus nigra)
(Ribes rubrum)
(Ribes nigrum)
(Rubus spec.)
(Rubus idaeus)
Eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna)
Hulst (Ilex aquifolium)
W. liguster (Ligustrum vulgare)ongeknipt
Vuurdoom (Pyracantha spec.)
Wilde lijsterbes (Sorbus aucuparia)
Wil. kardinaalsmuts(Euonymus europaeus)
Sneeuwbal
Taxus
Rimpelroos
Egelantier
Sleedoorn
Hazelaar
Rode kornoelje
Klimplanten voor vlinders:
(Tropaeolum majus)
(Lonicera spec.)
(Hedera helix)
(Bryonia cretica)
(Humulus lupulus)
(Clematis spec.)
Breedbladige lathyrus (Lathyrus latifolius)
Voedselstruiken voor vogels:
Appel (Malus spec.)
Zuurbes (Berberis spec.)
Vogelkers (Prunus padus)
DwergmispelfCoroneastór spec., vooral hori-
-- r
Hondsroos
Gewone vlier
Rode bes
Zwarte bes
Braam
Framboos
Speciale soorten voor de heidetuin:
Jeneverbes
Brem
Gaspeldoorn
Verfbrem
Drents krenteboompje
Berk
3. Speciaal voor onderzoek naar bestui
ving door insekten en bijenteeltvraagstuk-
ken is door het Landelijk Proefbedrijf
Insektenbestuiving en Bijenhouderij
Ambrosiushoeve een drachtplantenarbo-
retum aangelegd in Hilvarenbeek. Deze
tuin bevat een rijke verzameling bomen en
heesters die voedsel leveren aan honing
bijen. Bij elke plant vindt men een etiket
met naam, bloeitijd en drachtwaarde.
Open op afspraak. Inl.: Ver. Vrienden van
de Ambrosiushoeve, Vughter weg 19, 's
Hertogenbosch, 073-140134.
1Boeken waarin informatie over natuur
lijke bos- en bosrandbeplantingen e.d. te
vinden is zijn o.a.:
Londo, G, Natuurtuinen en -parken,
Zutphen, 1977, ISBN 90 03 95000 8,
Stevens, John, Wilde planten in de tuin,
Amsterdam, 1987, ISBN 90 70485 435,
Wullaert, Johan, De Wilde tuin,
Haarlem, 1992, ISBN 90 6097 330 5,
Brookes, John, Landelijke tuinen, Ede,
1988, ISBN 90 210 01039,
Bakker, P. en E. Boeve, Stinzenplanten,
Zutphen, 1988, ISBN 90 6255 2993.
Sierplantsoen en bosplantsoen
Behalve in een heg of haag kunnen struiken
en bomen ook alleenstaand of in kleine groe
pen geplant worden.
Bij de keuze voor sierplantsoen is naast de
belevingswaarde ook de voedingswaarde voor
insekten, vogels en kleine zoogdieren belang
rijk. Soorten als Vlinderstruik, Kolkwitzia en
verschillende Sneeuwbal- (Virburnum-) soor
ten zijn favoriet bij vlinders. Diverse
Dwergmispelsoorten Cotoneaster) en sierap-
pels leveren voor vogels aantrekkelijk vruch
ten. De Rimpelroos, die ook vaak in open
baar plantsoen wordt gebruikt, wordt in de
winter graag bezocht door hele zwermen
Groenlingen die zich te goed doen aan de
grote bottels.
Inheems bosplantsoen heeft in het algemeen
grote aantrekkingskracht op het dierenleven.
De meeste struik- en boomsoorten trekken al
gauw enige tientallen soorten insekten. De
inlandse eik behoort wel tot de recordhouders
met circa 2000 insektensoorten! Daarnaast
leveren de meeste inheemse struik- en boom
soorten wel een of andere vrucht (bes, bottel,
noot) die voor veel diersoorten (vogels, egels,
muizen) eetbaar zijn.
Zowel voor sierplantsoen als voor bosplant
soen geldt dat een gevarieerd aanbod aan
bloemen en vruchten een gevarieerd dierenle
ven kan aantrekken. Daarnaast is spreiding
van bloemen en vruchten door het jaar heen
belangrijk, dus zowel vroeg als laatbloeiende
soorten en in zomer en winter aanwezige
vruchten.
heden aan allerlei planten en dieren om erop,
in on onder te leven (denk aan paddestoelen,
mossen, varens, insekten, padden etc.).
Door in een afgelegen hoek van de tuin, langs
een haag of onder struiken en bomen een tak-
kenhoop te maken ontstaat een prima schuil
plaats voor vogels, egels, padden en allerlei
andere dieren.
Ook een dode boom kan nog leven herber
gen. Door de takken af te zagen en een deel
van de stam te laten staan (ca. 3 m) hoeft er
geen gevaar voor vallende takken of omwaai
en meer te bestaan. De stam kan dan dienst
doen als groeiplaats voor allerlei kruiden en
klimmers en nestgelegenheid bieden aan hol
bewoners.
Mogelijkheden in de tuin
Met een goede keuze van bomen en struiken
kan elke tuin iets van de natuurlijke rijkdom
van de vroegere bosrand- en hegvegetaties
terugkomen. Veel van de inheemse wilde
struiken en bomen geven zo wel een rijke
bloei als vruchtzetting. Daardoor zijn ze niet
alleen decoratief maar ook aantrekkelijk voor
veel insektensoorten en vogelsoorten.
Doornstruiken geven extra bescherming aan
nestelende vogels. Ook wanneer gekozen
wordt voor sierstruiken en -bomen zijn er
voldoende soorten verkrijgbaar die naast sier-
waarde ook nog een extra natuurwaarde aan
de tuin kunnen geven, bijv, als nectar- of
vruchtleverancier. In de luwte en schaduw
van bomen en struiken kunnen allerlei krui
den groeien die schaduwverdragend zijn.
Naast wilde planten kunnen dit ook bijv,
bodembedekkende cultuurplanten zijn.
Hoewel sommige sierheesters goed samen
gaan met wilde struiksoorten is het in het
algemeen mooier om sierplantsoen direct
rond het huis toe te passen en wilde heggen,
hagen en bosjes meer in de randzone of ach
terin de tuin aan te leggen. Met cultuurlijke
gazons en bloemperken dichtbij huis en wilde
bloemenweiden, akkerflora e.d. verder van
het huis worden zo goede combinaties ver
kregen.
Boomgaarden en bosjes
Een boomgaard in de tuin of een tuin als
boomgaard levert zowel voor mens als dier
een overvloed aan voedsel. De rijke bloei is
niet alleen mooi om te zien maar ook belang
rijk voor vele bijen en andere insekten in het
voorjaar. Van de vruchten kunnen, naast de
tuinbezitter, ook vele vogels en kleine zoog
dieren profiteren. Appel-, pere-, kerse-, prui-
me- en notebomen tezamen met allerlei klein
fruit als Rode en Zwarte bes, Braam,
Framboos, Mispel, Kruisbes leveren een
grote variatie aan voedsel en daardoor een
verscheidenheid aan dierenleven.
Bos in de tuin of een bostuin kan een grote
rijkdom aan planten en dieren opleveren,
vooral als daarbij variatie is in open, zonnige
plekken en gesloten, schaduwrijke plekken.
Bij zorgvuldige planning en onderhoud en het
nodige geduld kan een mozaïek ontstaan van
bloemrijk grasland (bosweide), kruidenrijke
akkertjes (bosakkers), soortenrijke bosranden
en bosvegetaties met weelderige ondergroei.
Vooral in grote tuinen zijn hiervoor mogelijk
heden; in kleine tuinen zijn bosrandmilieu's
goed te realiseren.
Klimmers en leiplanten
In natuurlijke bosranden horen allerlei klim
mende plantensoorten thuis. Wilde soorten
die aan losse hagen en bosplantsoenranden
een extra dimensie geven en de natuurwaarde
vergroten zijn Kamperfoelie, Wilde bosrank,
Hop en Heggerank. Ook schutting en muren
en pergola's kunnen hiermee gesierd worden.
Klimop doet het vooral goed op donkere
noordmuren en in dichte schaduw onder
bomen en struiken. Behalve wilde soorten
zijn ook allerlei uitheemse of cultuursoorten
goed bruikbaar, vooral tegen of in de directe
omgeving van het huis. Klimhortensia tegen
een huismuur geeft veel nestgelegenheid aan
vogels. Vuurdoom geeft naast nestgelegen-
Bij insecten favoriete struiken:
Vlinderstruik (Buddleia spec.)
Struikheide (Calluna vulgaris)
Hazelaar (Corylus avellana)
Eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna)
Tweestijlige meidoorn (Crataegos laevig.)
Struikereprijs -
Haagliguster
Wilde liguster
Sleedoorn
Braam
Sering
Sneeuwbal (Viburnum x burkwoordii x carl-
cephalum)
Krenteboompje (Amelanchier canadensis)
Vogelkers (Prunus padus)
Framboos (Rubus idaeus)
(Wilde) peer (Pyrus communis)
Vuilboom, SporkehoutfRAamnus frangula)
Kolkwitzia (Kolkwitzia amabilis)
tuin een veel natuurlijker aanblik. Soorten als
Meidoorn, Spaanse aak, Liguster, Beuk en
Haagbeuk kunnen goed door elkaar geplant
worden en verdragen tevens regelmatig knip
pen. Voor wintergroene accenten in dergelij
ke heggen kunnen inheemse soorten als
Taxus en Hulst zorgen. Ook deze soorten
kunnen geschoren worden.
In grotere tuinen is wellicht voldoende ruimte
voor een wildere, losse haag die niet geknipt
wordt maar waarin alleen hier en daar een tak
wordt teruggesnoeid. Hierin kan een grotere
variatie aan struiksoorten geplant worden:
naast de eerder genoemde soorten ook:
Kardinaalsmuts, Vlier, Gelderse roos,
Krenteboompje en vooral doornstruiken als
r
p
5'
