Onvermoeibaar traditioneel
Kers(t)vers uit
het Limburgse bos
Tip voor rond
de kerstboom
I
I
t
KERST
DE GESCHIEDENIS VAN DE KAARS IN NOTEDOP
DRIEPOOT EN KERST ONVERBREKELIJK VERBONDEN
fr
Onzin
Wijnvlekken
Romantiek
Bijenwas
Promenade
Kaarsvetresten
Veerpont
Nieuwe grondstoffen
Pagina 27
MOERGESTEL-NIEUWS’ WOENSDAG 19 DECEMBER 1990
■j
Kerstfeest, kaarsjesfeest
i
vervoerskosten extra aantrek
kelijk. Ook voor een flink uit de
kluiten gewassen boom waarin
zeker tien jaar kwekersgeduld
werd geïnvesteerd.
De Nederlandse' sparreboom
behoudt bij een goede behande
ling lang zijn fraaie naalden,
(foto Gert van de Kamp)
ma-olie. Vanaf 1880 verdrong
de paraffine de stearine.
Nog steeds verzorgt het Leger
des Heils kerstbijeenkomsten
voor eenzame of noodlijdende
mensen. En die zijn er ook anno
1990. Al zien wij datnietmeerzo
direct. Onvermoeibaar zet de
heilsoldaat de traditie voort.
Een vertrouwd gegeven in de
drukte rond de feestdagen.
Deze Nederlandse bomen wor
den dus speciaal voor de kerst
viering gekweekt. Van lukrake
kaalslag in de bossen is beslist
geen sprake. Het is maar een
weet, net zo goed als het kerst
liedje ’oh denneboom’ u op het
verkeerde spoor brengt. Onze
boom waarbij wij ons flonke
rende feestvieren is namelijk
een sparreboom.
Op vlekken van rode wijn zout
strooien. Als u er echter eerst
wat witte wijn opgiet, dan de
plek droogbet en pas daarna met
zout bestrooit, zult u merken dat
het nog beter gaat.
Na de laatste wereldoorlog
heeft het gebruik van kaarsen in
de zogenoemde ’profane’ sector,
dat wil zeggen buiten de kerken,
zich stormachtig ontwikkeld.
De achtergrond van de toene
mende vraag is te verklaren uit
een verlangen van de moderne
mensen naar meer romantiek in
Een vast punt in de drukke win
kelstraat. Herkenbaar en ver
trouwd. De heilsoldaat bij de
kerstpot. Mensen passeren vaak
gejaagd. Op zoek naar dat ene
koopje of op weg naar huis. De
heilsoldaat staat daar maar. In
alle rust. Hij hoeft niets te zeg
gen om de aandacht op zich te
vestigen. De driepoot doet zijn
werk. Als de heilsoldaat praat, is
het om een enkele onwetende uit
te leggen wat een kerstpot is en
wat een heilsoldaat. Of om voor
de gezelligheid en het contact
gewoon even een praatje te ma
ken.
Als grondstof werd bijenwas en
verder plantaardige of dierlijke
vetten gebruikt. Het beste mate
riaal was de bijenwas, wat een
gelijkmatige vlam gaf, rustig
brandde en het minst droop. Het
was ook het duurste materiaal
en heeft daarom ook bijna uit-
Daardoor kan de kwaliteit van
die bomen tegenvallen, hetgeen
meestal pas aan het licht komt
als ze schitterend opgetuigd in
de huiskamer staan: de takken
verliezen snel hun naalden.
In onder andere de provincie
Limburg worden speciaal voor
de kerstviering honderdduizen
den kerstbomen gekweekt, die
pas op het laatste moment wor
den omgezaagd en dus gegaran
deerd vers zijn. Bovendien zijn
de prijzen door de veel lagere
Nog steeds zoekt de heilsoldaat
een punt op waar veel volk pas
seert. Nog steeds boekt de pot
succes. De tekst is eigenlijk niet
zoveel anders als toen in 1894.
De kerstboom... de komende da
gen worden er weer honderd
duizenden gekocht. De meeste
bomen komen uit Luxemburg of
uit de Belgische Ardennen, waar
ze al weken (soms zelfs maan
den) geleden zijn omgezaagd om
vervolgens dicht samengepakt
op vrachtauto’s hun reis naar de
Nederlandse consument te be
ginnen.
Kaarsenmakerij Zaka in Driel
maakt kaarsen op ambachtelij
ke wijze naar eigen ontwerp.
onze steeds harder en zakelijker
wordende samenleving.
Kaarsenmakers hebben deze
vraag onderkend door kaarsen
te maken in allerlei vormen,
kleuren en decoraties, waardoor
de kaars uit de-traditionele sfeer
van huis- en/of kerstartikel is
gestapt en nu het gehele jaar
door een gewild artikel is ge
worden.
Wijn hoort onverbrekelijk bij
feest. Wijnvlekken vaak ook.
Verwijder ze goed en grondig.
Van textiel: eerst afkrabben,
dan uitstrijken, linnen en ka
toen vervolgens in de wasma
chine doen.
Van tapijt: eerst afkrabben, dan
onder vloeipapier strijken.
Heeft u echte kaarsjes in de
kerstboom, leg dan onder de
boom plastic neer die u afdekt
met dunne takken. Dit houdt de
vloerbedekking echt schoon!
Van meubels: niet afkrabben,
maar stevig afwrijven met een in
olie gedrenkt stuk crêpepapier.
Hij sjouwde wat af in die dagen.
Deur na deur vroeg hij om een
bijdrage. Het succes was be
droevend. Vlak voor kerst kwam
hij langs de etalage van een han
delaar in scheepsartikelen.
Daar stond een driepoot waar
een grote zwarte pot in hing. Van
zijn laatste geld kocht hij de het
hele spul en trok ermee naar de
oprit van de veerboot tussen
Oakland en Almeda. Op dit
drukke punt verzamelde hij veel
geld. Alleen door er te staan. De
driepoot met de pot, voorzien
van een tekst met daarop het
doel van de actie, was voldoen
de.
Kerstmis zonder kaarsjes is niet echt. Kaarsen zorgen voor een
beetje mystiek, die herinnert aan de oorspronkelijke betekenis van
de winterfeesten. De dansende kaarsvlammetjes zijn het symbool
van licht, van de goede dingen des levens en van vrolijkheid. In deze
tijd, waarin het elektrische licht overal als een vanzelfsprekend
heid wordt ervaren, zijn kaarsen een artikel geworden die sfeer en
romantiek moet oproepen. Vroeger werden kaarsen ontstoken om
dat zij nagenoeg de enige lichtbron waren, als de duisternis was in
gevallen.
sluitend een toepassing gevon
den als verheven lichtbron bij
erediensten.
Reeds in de 12e eeuw was het ge
bruik van waskaarsen in kloos
ters en kerken omvangrijk. In de
huishoudens bleef het gebruik
van kaarsen tot de 15e eeuw ge
ring. Men was aangewezen op
resten vet, waarmee men met
eenvoudige werktuigen zelf
smeerkaarsen maakte. Deze
kaarsen waren slecht, gaven
weinig licht, walmden, dropen
verschrikkelijk en de pitten ver
koolden.
brandend lont hebben we te
danken aan de Franse ingenieur
Cambacères, die rond 1825 de
pit van gevlochten katoendra-
den propageerde. In 1826 slaag
de de - eveneens Franse - schei
kundige Chevreuil erin om stea
rine uit dierlijk vet te halen,
waardoor er betaalbare, reuklo
ze kaarsen kwamen. In 1830
werd de paraffine als grondstof
voor kaarsen ontdekt. Al in 1855
kon paraffine uit aardolie ge
wonnen worden en wel uit Bur-
Het begon in 1894. De stad San
Fransisco in de Verenigde Sta
ten had zwaar te leiden onder
een economische crisis. De
scheepvaart lag vrijwel stil.
Duizenden zeelieden en haven
arbeiders waren werkloos. Ka
pitein Joseph McFee was gezag
voerder op een groot zeeschip
voor hij heilsoldaat werd. Hij
voelde het als zijn plicht iets aan
de nood te doen. Zijn bevelvoe
rend officier had hem een klein
bedrag gegeven om een soep-
keuken en een klein logement te
openen. Maar hij moest zelf zor
gen dat hij de zaak draaiend kon
houden.
Wanneer de eerste kaarsen ge
maakt zijn, is moeilijk aan te ge
ven. De voorlopers van de kaars
waren de olielampjes en de
toortsen, waarbij olie, vet en pit
al een rol speelden. De Romei
nen leerden het kaarsenmaken
van de Etrusken en voerden het
in Griekenland, het Nabije Oos
ten en West-Europa in.
Pas in de 19e eeuw kwam hierin
verbetering. Het regelmatig
