Mijn stukje natuur in het Hart van Brabant
b
i
I
T'
4Umi
If
w o»
as?
Hoe kom ik er
Hoe kom ik er
iv S -■
F W.
S
H
PAGINA 13
van zijn jongste neefje/erfgenaam.
Dat betekende 68 jaren, want neef
was pas 12 jaar oud! Het betekende
ook jaren van verval, want geen der
erfgenamen voelde veel voor het be
heer. Zij hadden daar ook weinig of
niets over te zeggen, want alle goe
deren, waaronder ook kasteel Hees-
wijk, waren onder beheer gesteld van
derden. Zelfs het noodzakelijkste on
derhoud bleef achterwege: lekke da
ken en goten, vermolmde vloeren,
rottend behang, geen kwastje verf op
het hout.
Van de eens zo prachtige tuinen is
nauwelijks nog iets terug te vinden.
Dat vonden wij bijzonder jammer. In
1985 zijn wij daarom begonnen met
de rekonstruktie van het landschap
van Nemelaer-Noord.
In het park voor het kasteel zijn door
verwijdering van o.m. berkenopslag,
Nemelaer-Zuid heeft een veel natuur
lijker karakter dan Nemelaer-Noord.
In het centrum ligt een typisch Bra
bantse boerderij met de naam Ki-
vitsblek.
Zeker heer Kivits was hier vroeger de
bezitter van een 'heibleek', dat is een
laag stuk in een heideveld dat 's win
ters onder water staat. De heide is
ontgonnen, maar de lage stukken
niet. Zij staan nu bekend als de Mod
dervelden, schier ontoegankelijke
voedselarme moerassen met een rij
ke gagelbegroeiing waarin het plant
je beenbreek voorkomt. Ook als
broedgebied voor vogels hebben zij
betekenis. Tot vóór 50 jaar werd hier
nog regelmatig turf gestoken.
In de afgeplagde terreingedeelden
kunnne zich de vleesetende planten
klein- en rondbladig zonnedauw
handhaven.
Het afplagen van enkele weelderig
met gagel begroeide plekken zal ieder
jaar de aandacht krijgen. Hierdoor is
de ontwikkeling van kale bodem via
pionier planten, naar heide, naar ga
gelstruweel, naar berken, naar uitein
delijk eiken-berkenbos in alle stadia in
het terrein aanwezig.
In de zeer natte terreingedeelden kan
een vitale groei van een andere vlee
seter waargenomen worden, name
lijk het blaasjeskruid. Het zijn losdrij
vende waterplanten zonder wortels
alleen de bloeistengel steekt boven
het water uit. Zij dragen kleine blaas-
maatregelen getroffen om de gracht
weer in oude glorie te herstellen.
Nemelaer-Noord bereikt u via de
Oisterwijksedreef in Haaren, volg de
bebording. Zoals gezegd vindt u op
Nemelaer Noord, in de kasteelboer-
derij, het kantoor van Brabants
Landschap.
Aan het eind van de kasteellaan, vindt
u voor de poort van het kasteelpark
parkeerruimte. U loopt daarna in
oostelijke richting de kasteellaan in.
U ziet dan na ca. 50 meter een slag
boom, op de boom ernaast ziet u een
blauwe stip. Dit is de start van de
wandelroute door Nemelaer-Noord.
Als u deze blauwe stippen volgt komt
u op de meest aantrekkelijke plekjes
van het landgoed. De route is ca. 3
km.
kasteel ligt is de Voorste Stroom. Een
deel van de Voorste Stroom is nog al
tijd in het landschap te bewonderen.
De wandelroute voert u er naar toe.
Vanaf een rustiek voetbrugje heeft u
een aantrekkelijk uitzicht op oeverlan
den van de beekjes. De Voorste
Stroom is nu zelfs weer een stromen
de beek.
Het wordt door het meer natuurlijke
gedrag van de beek weer mogelijk de
kenmerkende natte tereinsituaties in
aangrenzende oeverlanden te herstel
len. Eendensoorten als Wintertaling
en Zomertaling vinden er nu weer een
geschikt leefmilieu, evenals Waters
nip en Wulp.
Water speelt een belangrijke rol. Eer
tijds werd het kasteel geheel omslo
ten door een gracht. Deze gracht is
echter in de loop der tijd gedeeltelijk
dichtgegroeid. Thans zijn er echter
In het landbouwgebied rondom het
kasteel zijn bossages en houtwallen
aangeplant ter verfraaiing van het
landschap.
De naam Nemelaer is ontleend aan
het beekje de Nemer, dat achter het
kasteel stroomde. In het weiland kunt
u nog steeds de restanten van dit
beekje vinden. De droogstaande
beekbedding herkent u aan slingeren
de, lintvormige laagte in het weiland.
Een ander beekje dat achter het
■jes, voorzien van een opening met
een klepje, dat alleen naar binnen
open kan. Zodat wanneer een diertje
naar binnen zwemt, het niet meer
naar buiten kan komen. De plant
scheidt een zuur af en de prooi wordt
verteerd.
In het dennenbos tegenover Kivitsbek
vindt u het Beeldven. Daar, op een
klein eilandje, had Jhr. Donat een
grafkelder laten bouwen, waarop
twee beelden geplaatst waren: een
man en een vrouw. Aan deze beelden
ontleend het ven zijn naam. Het is niet
alleen een prachtig ven, maar ook een
botanicus kan hier zijn hart ophalen
door de aanwezigheid van veel bijzon
derheden. Zo vind je er Moerasherts-
hooi en glidkruid.
Het ven is omgeven door een bosgor
del, waardoor de natuurlijke klimato
logische verschillen in de oeverveae-
voert het pad langs de Moddervelden,
de Schaapskooi en het Beeldven.
Nemelaer is één van de 48 landgoe
deren die Brabants Landschap voor
u heeft aangekocht en voor u
beheert.
Steun daarom het Brabants Land
schap die zich al meer dan 55 jaar
sterk maakt voor een leefbare pro
vincie.
Juist nu is een strijdbare natuurbe
scherming meer dan nodig. Al meer
dan 16000 mensen zijn lid van Bra
bants Landschap, volg hun voor
beeld. Geniet van al die merkwaardig
heden in de natuur, die beschreven
worden in het natuurtijdschrift van
Brabants Landschap. Een tijdschrift
dat leden vier keer per jaar gratis ont
vangen.
Verder biedt Brabants Landschap
haar leden:
een handboek met beschrijvingen
van ca. 1000 ha natuurterrein
- excursieprogramma's
natuurterrein die Brabants Land
schap aankoopt en beheert
- uitgezette wandelroutes die het u
mogelijk maken te genieten van de
natuur
Wordt lid, schrijf een briefje aan Bra
bants Landschap, antwoordnummer
13005, 5060 VE in Haaren. Een post
zegel is niet nodig. Telefoon
04117-2775.
Als eerste in de rij van landgoederen
die eigendom zijn van Brabants Land
schap stellen wij u het landgoed Ne
melaer voor.
Nemelaer niet alleen een heel afwis
selend landgoed, maar ook de thuis
haven van het kantoor van Brabants
Landschap. In de kasteelboerderij van
Nemelaer is namelijk het kantoor van
Brabants Landschap gevestigd.
Het landgoed is 138 ha groot en ligt
in de gemeenten Oisterwijk en
Haaren.
Nemelaer wordt sinds 1865 doorsne
den door de spoorlijn Boxtel-Tilburg.
Dit bracht ons ertoe het landgoed te
verdelen in Nemelaer-Noord en
Nemelaer-Zuid.
We beginnen met Nemelaer-Noord
waar statige lanen naar kasteel Neme
laer voeren.
Toen Brabants Landschap in 1963 ei
genaresse werd, torende het in ver
vallen staat verkerende kasteel hoog
op tussen oude eiken, beuken, linden
en platanen.
Na lang gezocht te hebben naar een
passende bestemming werd het
kasteel in 1967 toevertrouwd aan de
Stichting Kasteel Nemelaer, die op
gericht werd met het doel het kasteel
te behouden en passend te ex
ploiteren.
Jammer genoeg werd op 8 maart
1969 het kasteel door brand verwoest.
De bijgebouwen bleven gelukkig
bespaard. Ondanks deze tegenslag
ging de stichting Kasteel Nemelaer
opnieuw aan de slag. Het kasteel is
thans weer geheel uit de as herrezen.
Vooral aan het doorzettingsvermogen
van de slotvoogd en zijn echtgenote
is het te danken dat de restauratie vol
tooid is.
Toen reeds had Nemelaer een bewo
gen geschiedenis achter de rug, die
teruggaat tot in de 13e eeuw.
De laatste eigenaar/bewoner, Jonk
heer Donat Theodore Albéric van den
Bogaerde (1829/1895), liet het kasteel
omstreeks 1880 ingrijpend in neo-
renaissance stijl verbouwen. Mooi of
niet, er gaat iets van dit machtige
bouwwerk uit. Sfeer hangt er op de
binnenplaats in de schaduw van bo
men en gebouwen, een sfeer gescha
pen door Jhr. Donat. Een vrijgezel,
die in zijn testament bepaalde, dat het
kasteel onbewoond en onveranderd
moest blijven tot de 80ste verjaardag
tatie nog zijn versterkt. Het duidelijkst
is het verschil te zien tussen die van
de warme, vrij door de zon bestraal
de noordoever en die van de koude
overschaduwde zuidoever.
Het bos om het Beeldven is duidelijk
een 'aangelegd' bos. Het is sterk
doorgreppeld en daardoor ontoegan
kelijk. De houtopstand bestaat over
wegend uit grove den. Langs de weg
ziet u in de buitenrand zware Oosten
rijkse dennen. Hier en daar in het bos
ziet u ook dennen staan, waarvan het
opvalt dat de stammen bezet zijn met
kortlot; zij dragen een baard! Het is
de doomden (Pinus rigida), die hier
aangeplant is door Jhr. Donat. De
schubben van de kegels dragen een
doorntje. In afwijking met de andere
dennensoorten draagt deze 3 naalden
in één pakje. Het is een 'ongevaarlij
ke' exoot uit oostelijk Amerika, die
zich moeilijk door natuurlijke bezaai
ing verspreidt.
Het bosbeheer richt zich op het ver
krijgen van een natuurlijker bos.
Noodzakelijk voor het verkrijgen van
een natuurlijker bos is het gebruik ma
ken van natuurlijke processen in het
bosbeheer. Onder de oude grove den
nenopstanden heeft zich op veel
plaatsen opslag van inlandse loof-
houtsoorten gevestigd, waardoor het
bos een natuurlijker karakter heeft ge
kregen. Eiken en berken komen
steeds meer voor.
Als u goed oplet is de kans aanwezig
dat u een ree of jagende torenvalk
snapt.
U bereikt Nemelaer-Zuid vanuit
Oisterwijk. U volgt de Gemullehoe-
kenweg, gaat bij het hertenkamp
linksaf en volgt deze weg tot een
scherpe bocht naar rechts: de Schei-
baan. Daar gaat u rechtuit de Kivits-
blekweg in. Aan deze smalle weg ligt
de Brabantse Volkshogeschool, ge
heel ommanteld door bezit van Bra
bants Landschap.
Vlak vóór de Volkshogeschool is
rechts langs de weg een parkeerruim
te uitgespaard van waaruit met een
gele markering een rondwandeling
van ruim 3 km is uitgezet. Zij voert 300
meter over de verharde weg naar de
voormalige boerderij 'Kivitsblek'. Vlak
daarvóór buigt het pad linksaf het na-
tl ii irriphipH in ooo
"MOERGESTEL NIEUWS" - WOENSDAG 21 DECEMBER 1988(Bron: wv-Tilburg)
Landgoed Nemelaer
vrijstellen van gezonde parkbomen,
herstel beukenhaag en aanplant van
een nieuwe generatie parkbomen de
stijlkenmerken versterkt. De parkbe-
planting wordt doorgezet in zuidelij
ke richting, ter aksentuering van het
kasteel. Bovendien wordt hierdoor de
achter het kasteel gelegen kultuur-
grond weer bij het park betrokken,
een situatie die een kleine eeuw ge
leden bestond.
Ten oosten van het kasteelpark, tus
sen de Voorste Stroom en de kasteel
boerderij, is een hoogstam-vrucht-
boomgaard gerestaureerd en uitge
breid. Een belangrijke aktiviteit, daar
het in Brabant slecht gesteld is met
hoogstamfruitbomen.
^y^x
V->.4 J
7
