'U
I
H
I
I
Hl
obsidiaan en bergkristal. Over kristal gaat dit verhaal.
Kristal is zo oud als de wereld. Althans, natuurkristal. Wat is kristal
eigenlijk? In feite is kristal niets anders dan glas. Bijzonder glas welis
waar, maar toch....glas. In de natuur komen twee soorten glas voor:
gj
O
Mooi en nadeel
Primitief
Revolutionair
Sieraad
fc 3
Geheim
’"5
iff
MOERGESTEL-NIEUWS" - WOENSDAG 1 FEBRUARI 1984
PAGINA 7
EEN SPROOKJE DAT
WERKELIJKHEID WERD
Hel geheime procédé.
Kunst in kristal; begeerd door de eeuwen heen.
Ruwe vorm groeiend tot schoonheid.
En als siervoorwerp: pure gratie in kristal.
,1
Kristal werpt een romantisch licht.
Bergkristal is mooi. Juist door z’n grilligheid
en vaak bizarre vorm boeit bergkristal de lief
hebber.
Maar bergkristal heeft ook een nadeel:
het is meestal niet volkomen zuiver en bevat
over ’t algemeen veel ’valse’ lucht. Dat kan het
eindprodukt, zoals vazen, kommen en glazen,
negatief beïnvloeden.
Zo’n driehonderd jaar terug (relatief kort
geleden, dus) begint de moderne geschiedenis
van het kristal. Toen namelijk, ontdekte men
dat gewoon glas kon worden bewerkt tot
kristal. Hierdoor werd het glas veredeld tot een
waardevol sierprodukt dat door z’n fraaie
schittering en geheimzinnige glans grote aan
trekkingskracht uitoefende op mensen met ge
voel voor schoonheid en vorm.
Zo groot was de begeerte naar dit unieke
produkt dat kristal maatschappelijk werd op-
Ook in ’gewone’ gebruiksvoorwerpen verheft kristal
zich tot glanzende schoonheid.
Toen bewezen de technische vernieuwingen
die Swarovski op het gebied van de polijstme-
thode had getest hun onschatbare waarde. Na
invoering van dit slijpsysteem bleken de
kristalstenen probleemloos geslepen te kunnen
worden. Zonder kras of braam. Diende een
’steen’ een doorsnee van 0,8 milimeter te krij
gen dan gebeurde dat ook. Desnoods 100.000
maal achtereen.
Om zijn geheim tegen industriële spionage
(toen ook al!) te beschermen, trok Daniël met
zijn familie naar Oostenrijk en vond in de
buurt van Innsbruck een fabriek met water
krachtenergie. Daar vestigde hij zich en be
gon aan de produktie van zijn (lood)kristal.
Een andere, wellicht meer bekende naam
voor bergkristal is kwarts. Kwarts werd al in
’primitieve’ tijden door mensen gebruikt voor
de vervaardiging van gereedschappen, wapens
en gebruiksvoorwerpen. Waaruit maar weer
blijkt dat het vroeger minder primitief toeging
dan wij wel eens geneigd zijn aan te nemen.
Men wist dus al duizenden jaren geleden op
welke wijze kwarts gesmolten moest worden
om te kunnen worden bewerkt.
Talloze kollekties uit opgravingen in Voor-
Indië, het Romeinse Rijk, het Midden-Oosten
en zelfs Nederland getuigen in vele musea van
de grote kennis die men al ver voor onze jaar
telling van het fenomeen glas c.q. kristal bezat.
Een beroemd negentiende eeuwse glasslijper
was de in Böhmen geboren Daniël Swarovski.
Zoon van een glasslijper dus ’gepokt en gema
zeld’ in het vak.
Hij was ’t die de tot dan gebruikte traditio
nele en arbeidsintensieve polijstmethode ver
ving door een revolutionair mechanisch slijp
systeem. Dit nieuwe produktieproces gaf het
kristal in z’n uiteindelijke vorm een onverge
lijkbaar veel grotere nauwkeurigheid. Een pre
cisie die -zo bleek- onontbeerlijk is om het
kristal zijn raffinement te geven.
De faam die van Swarovski’s kristal uitging,
bezorgde zijn kreaties in korte tijd een wereld
naam én een plaats tussen zilver en goud. De
warme glans en de fonkelende spektraalkleu-
ren maakten dit kristal tot één van de meest
geliefde sieraden uit zijn tijd. Kunst in kristal!
Zo groeide Daniël Swarovski’s ontdekking
uit tot een succes-story in de negentiende eeuw.
Die faam is tot op de dag van vandaag onaan
getast gebleven.
Boeiend door z’n grillige vorm.
gewaardeerd tot een statussymbool. Vermo
gende mensen verzamelden de meest kostbare
kristalobjekten om hun welvaart te tonen. Dat
leidde tot een steeds grotere vraag naar siera
den en gebruiksvoorwerpen uit kristal vervaar
digd. Bovendien werd aan de kwaliteit die het
kristal als kunstvoorwerp diende te bezitten
steeds hogere eisen gesteld.
En, zoals dat meestal gaat bij een marktme
chanisme van vraag en aanbod, begonnen de
makers en ontwerpers zich een steeds grotere
vakbekwaamheid te verwerven in de mogelijk
heid tot verbetering van het smeltproces van
glas.
De perfektie van hun eindprodukten móest
worden opgevoerd.
Daniël Swarovski deed nóg een bijzondere
vondst. Hij ontdekte dat indien het loodoxide-
volume (PbO) in het kristal verhoogd kon wor
den tot 32%, het kristal in waarde en schoon
heid tot ’edel’ niveau verheven werd.
Een dergelijke menging echter vergt een bui
tengewoon ingewikkeld produktieproces.
Toch slaagde hij er na lang experimenteren in
dit procédé te realiseren. Niet alle moeilijkhe
den waren daarmee opgelost. Het nieuwe lood-
kristal namelijk, bleek in zijn bijzondere sa
menstelling relatief zacht en daardoor tijdens
het slijpproces licht te beschadigen.
i
