I
■H
bouw
articul
alende
Rjjense1
Woningwetwoningen
Bronnen: www.heemkringmolen-
heide.nl; tijdmachinegilzerijen.nl;
uiujw.anderetijden.nl; www.canonso-
ciaalwerk.eu; Een andere geschiede
nis van Gilze en Rijen; Rijen: Ontstaan,
Groei, Ontwikkeling; Gilze Duizend
*e Tweede Wereldoorlog
Is spelbreker
De BURGEMEESTER
Ivan GILZE EN RIJEN
maakt bekend, dat het ont
werp van het plan VAN
UTBRHD1NG, in uitvoeri
ge kaarten uitgewerkt, ter
secretarie dezer gemeente,
voor een ieder ter inzage
lligt van 8 Juli 1935 tot cn
met 5 Augustus 1935 en dart
I belanghebbenden vóór 6
Augustus 1935 hun bezwa-
I ren tegen het ontwerp kun
nen inbrengers bij den ge
meenteraad. 23143
I Gilze c.a., 6 Juli 1935.
De Burgemeester voor-
i noemd,
I J. SWEENS.
PLAN VAN UIT-
T
Jpg
PAGINA 11
3IIMA10
Het Plein (later Bisschap de Vetplein] in Gilze, ca. 1930
Uitbreidingswijk 'Vijf Eiken’in Rijen in aanbouw, ca 1960
'Militaire wijk’ in Rijen, ca 1959
N
nagenoeg stil. Woningnood werd
volksvijand hr. 1 en vele jonge gezinnen
moesten bij familie inwonen. Staat-
singrijpen in de huizenbouw werd nu
niet langer meer gezien als een crisis
maatregel, zoals voor de oorlog. Het
was zonneklaar dat de gemeente zelf
woningen moest gaan bouwen. Hier
voor waren nieuwe uitbreidingsplan
nen nodig, maar die moesten nog hele
maal worden voorbereid. In 1952 werd
het eerste naoorlogse plan aan de ge
meenteraad voorgelegd. In Gilze stond
nieuwe bebouwing rond de oude kern
geprojecteerd. Daarnaast kon beschei
den gebouwd worden in Nerhoven-
-zuid. Dit mocht niet leiden tot te veel
verspreiding; het typische karakter van
‘sterdorp’ moest behouden blijven. De
raad stemde zonder veel discussie met
de Gilse plannen in. Het ontwerpplan
voor Rijen deed meer stof opwaaien.
Hierin koos B en W voor een zuidelijke
uitbreiding en borduurde nog voort
op het plan van 1935. Ten westen van
de julianastraat waren bijna duizend
woningen gepland én het nieuwe ge
meentehuis. De Rijense raadsleden
meenden dat dit een gemiste kans was
om tot een voor het dorp zo gewenst
centrum te komen. Zij verwierpen het
‘Plan Zuid’ en opteerden voor een ‘Plan
West’, tussen de Hoofdstraat en de
Oosterhoutse weg. Ten zuiden van de
spoorlijn kwamen wel woningen voor
gezinnen van militairen die op de vlieg
basis werkten; een gebied dat al gauw
‘de militaire wijk’ werd genoemd. In
tussen werd het centrum van Gilze her
bouwd. Op Het Plein (later omgedoopt
tot Bisschep De Vetplein) kwam meer
ruimte voor het verkeer. Tot frustra
tie van Rijense raadsleden werden er
aan Gilze meer huizen toebedeeld. Zo
kocht de gemeente gronden aan voor
woningbouw tussen de Nieuwstraat en
de Burgemeester van Poppelstraat. Dat
Rijen achterbleef was volgens burge
meester Van Mierlo nu eenmaal het
gevolg van het eerder afgewezen uit
breidingsplan. Hierdoor stagneerde de
bouw in Rijen in het begin van de jaren
vijftig en bleef het bij kleinere aantallen
huizen in bestaande straten en aan
nieuwe tussenstraten ten oosten van
de Stationsstraat en de Hoofdstraat.
Om de ergste nood te ledigen waren
de wederopbouwwoningen in Gilze
en Riien klein en sommigen daarvan
werden zelfs nog in tweeën gesplitst;
de zogenaamde duplexwoningen.
Hoewel de woningnood in Rijen het
meest nijpend was, kwam er in de
voorziening van de behoefte pas ver
andering met de realisatie van het in
1954 vastgestelde plan ‘Vijf Eiken’ aan
de westzijde van het dorp. Hier wer
den naast woningen ook het nieuwe
gemeentehuis, een nieuwe kerk, een
bejaardenhuis en een schoolgebouw
gepland. Zo kwam de bouw eindelijk
op stoom en het gemeentelijk Wo
ningbedrijf bouwde, met geld van het
Rijk, woningwetwoningen die gebon
den waren aan strenge normen tot
op het niveau van de keukenkastjes.
Het aantal te bouwen woningen was
steeds afhankelijk van het jaarlijkse
contingent dat de provincie aan de
gemeentes toewees. De hoeveelheid
woningwetwoningen in Gilze en Rijen
nam toe van 70 in 1945 naar bijna 800
in 1959. Om meer huizen te bouwen
voor industriepersoneel van buiten,
werd door vijf ondernemers uit Rijen
opnieuw een initiatief genomen tot de
oprichting van een woningbouwver
eniging. Deze stichting begon in 1964
met haar eerste project van negentien
premiewoningen en kreeg gaandeweg
steeds meer betekenis. De gemeente
besloot haar volledige huizen bezit aan
de woningstichting (de voorloper van
het huidige Leystromen) over te dra
gen. Dit werd in 1970 voltooid waarna
het gemeentelijk Woningbedrijf kon
worden opgeheven.
Grote veranderingen na 1960
Vanaf 1960 werden de mogelijkheden
groter en volgden de maatregelen op
het gebied van de ruimtelijke ordening
elkaar snel op. In Rijen werd het plan
‘Vijf Eiken’ in verschillende fases vol
tooid. Daarna volgde de uitbreiding
ten oosten van het dorpslint. Eerst het
plan ‘Wolfsweide’, dat tussen 1974 en
1990 in etappes werd uitgevoerd. Hier
na kwam het gebied ‘Vliegende Ven
nen’ op de tekentafel dat momenteel
zijn voltooiing nadert. Ten zuiden van
de spoorlijn, aansluitend aan de ‘Mi
litaire wijk’, werd in de jaren negentig
villawijk ‘De Grote Spie’ gerealiseerd.
Hier was 25 jaar aan touwtrekken voor
af gegaan. Voor dit plan moesten de
door de Duitsers gebouwde woningen
in de ‘Siedlung’, op één na, wijken. In
Gilze ging men verder met het opvullen
van de ruimtes tussen de wegen die in
stervorm naar het centrum toeliepen.
Zo kwamen respectievelijk de plannen
‘Hofstad’, ‘Steenakkers’, ‘Strijpakkers’
en ‘De Laars’ tot uitvoering. En dan
hebben we het nog niet eens over de
vele inbreidingen waarbij voormalige
fabrieken, die in Rijen vaak jarenlang
een gapend gat achterlieten, plaats
maakten voor woningen.
tiviteiten. In Molenschot kwam het tot
een echte uitbreidingswijk ten westen
van de Schoolstraat en ten zuiden van
de Kapelstraat. Hutten moest zich te
vreden stellen met verspreid in het
dorp liggende bouwkavels. In de jaren
daarna werd de discussie over wo
ningbouw in de kleinste kerkdorpen
van de gemeente vooral bepaald door
geluids- en stankcirkels. Dit zorgde
voor uitstel en vaak afstel van nieuwe
woningbouwplannen. Toen het minis
terie van Defensie de geluidshinderzo-
nering aanpaste, kwam er ruimte. In
Molenschot kon na vijftien jaar weer
gebouwd worden. Er ontstond in de
jaren negentig een woonwijkje tus
sen de Veenstraat en de Broekstraat.
In Hulten werden er woningen langs
de Oude Baan en het Kerkhofpad (nu
Gerardus Majellastraat) gebouwd. In
de afgelopen jaren kreeg Molenschot
nog nieuwe huizen in het ‘Blokske’ aan
de Veenstraat en heeft Hulten met de
locatie ‘Eikenveld’ uiteindelijk ook zijn
eigen uitbreidingswijkje gekregen.
De komende jaren voorzien de pro
jecten ‘Tussen de Leijen’ in Rijen en
‘Laarspad’ en ‘Wendel-zuid’ in Gilze,
in een verdere uitbreiding van beide
kernen. Ook in het centrum van deze
dorpen, aan de spoorzone en met ver
schillende inbreidingsprojecten, wor
den de volgende stappen gezet. Maar
de geschiedenis lijkt zich te herhalen.
Hoewel om andere redenen, is er ook
nu weer een gebrek aan woningen.
De nieuwe plannen komen maar lang
zaam tegemoet aan de vele behoeften.
Net als hun grootouders na de oorlog,
moet de huidige generatie woningzoe
kers geduld hebben.
'e Duitsers voegden de vliegstrook
Molenheide’ en het nieuwe vliegveld
lerhoven’ al direct da de inval samen
Jt één van de grootste operationele
Ifegvelden in West-Europa. Het vlieg-
Hd stond bekend onder de naam
liegerhorst Gilze-Rijen’. Hierdoor
erd de Rijense Dijk als verbindings-
eg tussen de dorpen Gilze en Rijen
gesloten. De terugtrekkende Duitsers
[liezen in 1944 het nieuwe raadhuis en
^watertoren op Nerhoven op. Van de
■tentie uit het vooroorlogse uitbrei
dingsplan kwam niets meer terecht.
De Nederlandse luchtmacht nam na
de oorlog het militaire vliegveld in ge
bruik. Gilze en Rijen bleven definitief
gescheiden. Sterker nog: de afstand
van kerk tot kerk nam toe van vijf naar
pegen kilometer. Niet iedereen was
paar rouwig om.
IEEKBLAD GILZE EN RIJEN - WOENSDAG 30 JUNI 2021
Dagblad van Noord-
Brabant, 08-07-1935
Molenschot en Hulten
blijven achter
Direct na de oorlog wilde het gemeen
tebestuur het landelijke karakter van
Molenschot en Hulten niet aahtasten.
Van het aantal woningenwetwoningen,
dat doör de provincie aan de gemeen
te werd toebedeeld, kwam er niet één
in Hulten of Molenschot terecht. Ook
de particuliere woningbouw werd
vaak geblokkeerd omdat het aan een
uitbreidingsplan ontbrak. Dit leidde
middenjaren zestig tot heftige discus
sies in de gemeenteraad. Raadsleden
uit Molenschot verweten het gemeen
tebestuur “grove nalatigheid” en von
den dat B en W te weinig deed om de
terugloop van de bevolking tegen te
gaan. Dit was volgens burgemeester
Van Mierlo te wijten aan de vermin
dering van de agrarische beroepsbe
volking en woningbouw was hiervoor
niet de oplossing. Bovendien vond de
burgemeester “dat er na de oorlog
waarachtig wet iets dringenders te
doen was in de gemeente”. Ook voor
Hulten ontbrak een uitbreidingsplan.
Beide dorpen moesten het doen met
het plan uit 1935! De bevolking van Mo
lenschot en Hulten nam toen zelf het
initiatief om tot bestemmingsplannen
voor hun dorpen te komen. Eindjaren
zeventig startten er eindelijk bouwac-
iet plan
>mente
Ize naar
n nieuw
ïrhoven
liermee
e staan,
van de
laar Rij-
burger
den’ was
le oude
‘Molen
weg lag
luchten
rijk ver
sheid te
chaffing
was tot
toe ge-
iilze. Dit
poorlijn
est van
Siebers
zag ooi
:n lagen
den. Bo-
kundige
aange-
ime van
maken
juli 193S
e belan-
is vooralj
van hel
escie dal
in bete-
gen eet
's onder'
terboei
Wederopbouw
da 1945 ging de aandacht uit naar het
herstel van de oorlogsschade en naar
pet nijpende tekort aan woningen door
pe sterk groeiende bevolking. Aan de
rote vraag kon maar langzaam wor
sen voldaan. Het dorpshart van Gilze
pg er jarenlang verwoest bij. Als het
karei waaide “dan kroop het stof in je
boord en deed pijn aan je ogen”. De
woningbouw lag tussen 1945 en 1948
leen heil in een marktplein achter de
lerk. Zij pleitten voor het opschuiven
[an het plein zodat daarmee een nieuw
lentrum tussen het station en de kerk
lou worden gerealiseerd. De Rijense
foorstellen haalden het niet en de Gilse
bezwaarmakers werden geholpen door
|e ontwikkelingen tijdens de Tweede
fereldoorlog.
UU'f,
lij
O' -
