1 Molenheide
F
Een tweehonderdjarige traditie gebroken...
Nieuws uit Gilze-Rijen.
Heemkring
Jaarmarkt.
4
Bronnen: De historische canon van
Gilze en Rijen; www.heemkringmo-
lenheide.nl; tijdmachinegilzerijen.
nl; delpher.nl; Kwartaalblad De
Mulder; (Foto)archief Heemkring
Molenheide; Regionaal Archief Til
burg. Volg Heemkring Molenheide
op Facebook.
to
to
s:
.to
0
k -*<
In ons raadsverslag van Zaterdag zijn en
kele regels weggevallen aangaande de jaar
markt te Rijen. Op een vraag van het lid
Wouters of de markt kon doorgaan, gaf de
voorzitter een bevestigend antwoord. Dit jaar
zullen de staanplaatsen alleen beschikbaar
zijn voor ingezetenen.
GEEN JAARMARKT - GEEN KERMISSEN
w*" 1
PAGINA 17
EKBLAD GILZE EN RIJEN - WOENSDAG 7 OKTOBER 2020
Het was in 1820 dat enkele boeren
in Rijen een vergunning aanvroe
gen voor een jaarlijkse markt van
rundvee en nering. Met als vast
moment de dinsdag na de derde
zondag in oktober. Maar Christof-
fel en Cornelis hebben toen vast
niet beseft dat ze daarmee de ba
sis legden voor een feestelijke tra
ditie van jaarmarkt en kermis, die
twee eeuwen later nog steeds be
staat. En jaarlijks heel veel oud-Rij-
enaren en bezoekers uit de wijde
omgeving aantrekt.
Alles bij elkaar een levendige
handel en ook de plaatselijke
winkeliers en cafés voeren er wel
bij. Maar tegelijkertijd - met al dat
vee - moet de stank ondraaglijk
geweest zijn.
Op den duur ging het gemeente
bestuur uit hygiënisch oogpunt
op zoek naar een andere, min
der centrale plaats, om markten
te houden. Dat werd in 1936 het
Marktplein, wat nu (sinds 1942)
Burgemeester Sweensplein heet.
koopwaar teruggebracht tot een
paar bloempotjes.
Na de oorlog probeerden de boe
ren de markt nieuw leven in te bla
zen. In eerste instantie lukte dat
wel, maar door de opkomst van
de Bossche veemarkt en de vele
uitbraken van veeziektes ging de
Rijense veemarkt uiteindelijk ten
onder.
Einde veemarkt, maar kermis en
jaarmarkt bleven. En ze waren
twee eeuwen lang een feest waar
mensen naar uitkeken. Toch mo
gen we niet zeggen dat we dit jaar
de ‘tweehonderdste jaarmarkt’
zouden vieren. Want het kwam
in de geschiedenis vaker voor dat
het festijn niet doorging.
In 1831 bijvoorbeeld, toen de
gouverneur van mening was dat
de veiligheidssituatie markten en
kermissen niet toeliet; er lagen
zo’n twaalfduizend militairen in
het Kamp van Rijen vanwege de
Belgische Opstand. En in 1833 ging
ie dan wel door, maar er mochten
tijdens de markt ‘geen openbare
vermakelijkheden’ georganiseerd
worden en de herbergen moes
ten ’s avonds voor zonsondergang
sluiten.
Zestien jaar later, in 1849 gooide
de cholera roet in het eten, in 1865
Burgemeester Sweens nam op dinsdag 20 oktober 1936
het nieuwe Marktplein (nu Burgemeester
Sweensplein) officieel in gebruik
Een plens water
over je heen
In Rijen zijn jaarmarkt en kermis
onlosmakelijk met elkaar verbon
den. In Molenschot kennen ze de
combinatie kermis en jaarmarkt
ook. Maar daar houden ze die
eind juli, omdat dan de feestdag
van de Heilige Anna is; je weet
wel die van ‘ieder Anneke gaat
om een manneke en ieder man-
De Gilse kermis - vlak voor die
van Rijen en ook in oktober - kent
een speciale ‘mannekesdag’. Ker-
mismaandag is dat en dan gaan
van oudsher de mannen van het
dorp, zowel jong als oud, op stap.
Speciaal aan de kermis van 1918
was de rodelbaan die dorpsge
noot Adriaan Botermans in elkaar
had gezet. Volgens zijn zoon ging
je in een wagentje vanaf een podi
um naar beneden en probeerde
je onderweg een houten speer in
een ring te steken. Lukte dat niet
dan kreeg je een plens water over
je heen. De attractie was zo’n suc
ces, dat iedereen wel wilde, zelfs
burgemeester Van Poppel en pas
toor Van Waes. De baan heeft een
aantal jaren In Gilze dienst gedaan
en - geloof het of niet - ook enkele
keren op de kermis in Rijen.
Die Rijense
tweehonderdjarige
Maar niets van dit alles in 2020.
Geen kermissen, geen jaarmark
tenHet is even niet anders. In
tussen kijken we reikhalzend uit
naar volgend jaar. Want die Rijen
se tweehonderdjarige laat zich er
vast niet onder krijgen. Ze heeft de
Belgische Opstand, allerlei vee
ziekten, de cholera en wie weet
wat nog meer overleefd. Nieuwe
ronde nieuwe kansen, zullen we
maar zeggen. Volgend jaar pakken
we er alsnog een pilsje op.
Tekst: Mariëlle van Hezewijk
Fotoredactie: Piet Weterings
Vastgemaakt aan
de lindebomen
115 jaar lang werd de drukbe
zochte markt in de Kerkstraat (nu
Hoofdstraat) gehouden. Hoe het
er aan toeging, valt zo’n beetje
uit het reglement van 1820 op te
maken. Neem bijvoorbeeld punt
4: ‘Het vee zal door den gehele
Kerkstraat in twee rijen geschaard
worden. Het touw welkt aan de
lindebomen te spannen en om
de beesten vast te maken’. Of
punt 6: ‘De kramers zullen hunne
kramen, stallen en tafels zoodanig
moeten plaatsen, dat zij aan de
standplaats van het vee geen hin
der toebrengen’. Kraamhouders
en bezoekers kwamen overal van
daan, zeker toen Rijen in 1863 een
station met spoorlijn rijker werd.
Ook een deel van het vee kwam
via het spoor.
neke om een Anneke’. Vier dagen
lang vieren de Molenschotters
hun ‘Annafeesten’ compleet met
feesttent, optredens en terrassen.
In Hutten organiseerden de ver
enigingen in juni hun kermis, maar
die is inmiddels opgeheven.
Opmerkelijk was zeker de zestien
de editie, in 1993. Het dorp zat
midden in de emoties rond het
Tilburgse ‘landje pik’ en wilde dat
ook hier wereldkundig te maken.
Geen Kop van jut, maar de Kop
van Broks. En op de ballonnen
voor de jeugd stond ‘Hutten geen
Hulturg’. Wiehet verst van Tilburg
wist weg te kómen, won de wed
strijd. Maar het mocht niet meer
baten. Zoals we allemaal weten
ging de annexatie van een deel
van Hulten gewoon door.
Veiligheidssituatie
onvoldoende
Tijdens de Tweede Wereldoor
log kwam de aanvoer van vee
helemaal stil te liggen en werd de
was een veeziekte spelbreker en
in 1866 leden we opnieuw onder
de cholera. Maar het jaar daarop
was er weer een grootse jaar
markt met 208 paarden, 70.000
pond boter, granen, wollen en
linnen lakens, manufacturen en
galanterieën.
E
s
x
en Assessoren voorn*1.,
A. HOEVEN AARS.
Ter Ordonnantie
De Secretaris
VERHOEVEN.
Geen jaarmarkt en kermissen in 1849
Bredasche Courant van 23 september 1849
‘Komt u met de jaarmarkt in 2020 ook bij ’t Boerke in Rijen een
pilsje drinken? In het café-restaurant dat ooit ‘Landbouws Welva
ren’ heette? Dat zou leuk zijn, want in dat jaar valt er iets te vieren.
Het is dan tweehonderd jaar geleden dat de boeren op initiatief
van Christoffel Houtepen en Cornelis van Dongen voor het eerst in
hun dorp een veemarkt hielden. De huidige jaarmarkt in oktober
is er nog altijd een overblijfsel van.’ Nietsvermoedend schreven
we dit als heemkring acht jaar geleden in onze ‘Historische canon
van Gilze en Rijen’. Hoe konden we ook weten dat er in 2020 een
pandemie zou rondwaren, die zelfs door de Rijense jaarmarkt een
streep haalt? Én door de kermissen in onze gemeente?
nummer 08
Berichtje uit de Nieuwe Tilburgsche Courant van 25 september 1939
Bredasche courant
J34W-1849
BURGEMEESTER en ASSESSOREN der Gemeente Gilze en
Rijen, maken bekend, dat ten gevolge verordening van den
Gemeenteraad, de KERMISSEN zoo te Gilze als te Rijen,
tot nadere voorziening zullen zijn Opgeschort; en dat mits
dien te dier gelegenheid, even als bij de ophandene JAAR
MARKT te Rijen, geene Kramen, Uitstallen, Spelen, Ver-
tooningen, Rijfelaars, Zangers en dergelrjken, zullen kunnen
toegelaten maar oogenblikkelijk van het grondgebied der Ge
meente worden verwijderd.
Gilze, den 23. September 1849.
Burgemeester
De rodelbaan van Adriaan Botermans op de kermis in Gilze in 1918
De veemarkt in Rijen rond 1950
■•j
