Molenheide
‘Vrijheid is gewoon naar school kunnen’
HOOFDONDERWIJZER.
w
I
rlHIH
HULPONDERWIJZER.
i
KJ Molenheide
irS
L
■f
:o<
W
I1
IDe
IL''
I VO<
tli J
W.
c
I zc
I n'
1
■oei
l(
Heemkring
Bronnen:
bevrijdingslint.nl; delpher.nl;
tijdmachinegilzerijen. nl;
wvjio.heemkringmolenheide.nl;
Kwartaalblad De Mulder;
Archief Heemkring Molenheide.
s
I
■der
I
■wai
I
I vel
Ik»
Ir ijl
I rle
—SS SS - -
I
Hr-
Zij die behalve den rang van Iloofdouderwijzer
bevoegd zijn de Fransche taal te ouderwijzen, éenig
ouderrigt kunnen geven in het regtUjiiig teekêneu
(terwijl eenige muzikale kennis tot aanbeveling zonde
strekken) dingen willen naar de te vervullen be
trekking van filooffloiidemiixcr i» de
openbare School te Gilzewaarvan het inkomen,
behalve vrije woning met tuin ruim
zal bedragen adresseren zich vóór den I September
1875, aan den Burgemeester der Gemeente Gilze
en Rijen.
In de openbare School te Rijen die betrekking
vacant zijnde worden ook ter vervulling daarvan
tegen eene jaarwedde van &>O aan het adres
als bovensollicitanten opgeroepen.
PAGINJ
WEEKBLAD GILZE EN RIJEN - WOENSDAG 10 JUNI 2020
•EKBl
■ÉéÊMi
‘Den verdienstelijken onderwijzer' Gregorius Schrauwen
Van ruimtegebrek tot
V J
Leerlingen van de school in Hutten in 1952
f
Vrijheid is dat we nu gewoon over straat kunnen lopen
en dat we gewoon buiten kunnen spelen en naar school
kunnen gaan’. Dat schreef Sarah van basisschool De Drie
Musketiers in Hulten en we konden het de afgelopen maan
den op één van de borden van het bevrijdingslint in onze
gemeente lezen. Sarah deed mee aan het scholenproject
‘75 jaar bevrijding’, maar haar woorden zijn nu onbedoeld
ook op de coronasituatie toepasbaar. Gelukkig kunnen
kinderen en jongeren weer (gedeeltelijk) naar school, maar
wekenlang konden ze dat niet. ‘Ongekend’, ‘uniek’ hoor
je politici, deskundigen, media nogal eens zeggen. Toch
gebeurde het vaker in de geschiedenis, ook in Gilze, Rijen,
Hulten en Molenschot.
TEKST: MARIËLLE VAN
HEZEWIJK; FOTOREDACTIE:
pictweterings
Tijdens de Tweede Wereld
oorlog bijvoorbeeld, waar
Sarah naar verwijst, hadden
de scholen het niet gemak
kelijk. In de hele gemeente
Aerosolen buitelen
over elkaar heen
In de tijd van Meester Schrau
wen (ja, die van die straat in
Gilze) gingen veel kinderen
sowieso niet het hele jaar door
naar school. Want in de zomer
maanden moesten ze helpen
bij het oogsten. Pas in 1900
kwam daar met de leerplicht
wet verandering in. Schrau
wen was van 1816 tot 1875 (58
jaar!) schoolmeester in Gilze.
In zijn tijd konden veel mensen
niet lezen en schrijven. Het ge
meentebestuur noemde hem
na een jaar al ‘den verdienste
lijken onderwijzer’, die met
zijn ‘kunde en onafgebroken
ijver’ het lage niveau van de
school had opgehaald. Alle
leerlingen zaten toen nog in
één grote ruimte; in de winter
soms wel met tweehonderd
De beste leerlingen assis
teerden bij de lessen. Vijfjaar
na zijn komst, in 1821, kreeg
Gilze een nieuw schoolge
bouw met drie lokalen. Mees
ter Schrauwen schreef: ‘Welk
een geluk voor Gilzes jeugd
in een gebouw zo doelmatig
ingerigt en zo heilzaam voor
de gezondheid, onderwijs te
mogen ontvangen’. Dat laatste
is nog maar de vraag. Want in
de wintermaanden zaten nog
steeds zo’n tweehonderd kin
deren in een ruimte van 9,50
bij 5,50 meter. De aerosolen
moeten over elkaar heen heb
ben gebuiteld. En schrijven en
rekenen deden ze met griffel
en lei, die ze schoonmaakten
met tuf (speeksel) en afboen
den met zakdoek of mouw.
De schoolinspectie schreef
hierover in haar verslag van
op allerlei andere plekken les:
van leerlooierij tot sacristie-
zolder en van toneelkamer
tot huiskamer. De school van
Sarah in Hulten bijvoorbeeld
kreeg in 1944 de Duitsers over
de vloer. De kinderen volgden
aan de overkant les, in de ka
mer van bakker Elias. De ene
dag de meisjes, de andere dag
de jongens.
1910: ‘De ouderwetsche wijze
van poetsen der leien maakt
gaandweg plaats voor een
minder onsmakelijk en minder
anti-hygiënische.’ Hij bedoelde
het sponzendoosje, een rond
blikken doosje met daarin een
vochtig sponsje.
Dat blikje kon niet voorko
men dat in 1935 een griepgolf
stevig toesloeg en de school
dichtging. Het Dagblad van
Noord-Brabant meldde op 29
maart onder het kopje Gilze:
‘Gelukkig neemt het aantal
griepgevallen, dat een poosje
geleden heel groot was in ons
dorp, vooral onder de school
kinderen, sterk af. Van de 280
kinderen die aangetast waren,
is er nog slechts een honderd
tal ziek. Maandag zijn daarom
de scholen wederom geo
pend’.
Het
kon
van
Brei
ner
lopl
z
sloten de Duitsers van tijd tot
tijd schoolgebouwen om sol
daten in onder te brengen en
materialen in op te'slaan. Of
de klassen liepen bij bombar
dementen de nodige schade
op. Als ze al naar school kon
den, kregen de leerlingen vaak
leerlingentekort
Ruimtegebrek was ook wel
eens de oorzaak van school
verzuim. Toen in september
1962 kleuterschool De Ark aan
de Ruysdaelstraat in Rijen geo
pend werd, kopte Dagblad De
Stem: ‘Kleuteronderwijs Rijen
uit de nijpende nood’. Hon-
derdveertig kinderen kregen
nu de kans om naar de kleu
terschool te gaan.
Het andere uiterste - leer
lingentekort - deed zich ook
voor. In 1972 moesten negen
Hultense kleuters afscheid
nemen van hun juffrouw Ria
(Jacobs), omdat hun school
al een aantal jaren onder het
minimum aantal leerlingen zat.
De kleuterschool ging dicht
(tot 1983) en een deel van hen
ging voortaan dagelijks per
taxi naar de kleuterschool in
Gilze. Een luxe oplossing als
je bedenkt dat kinderen uit
Rijen, Molenschot en Hulten
ooit naar Gilze kwamen lo
pen, omdat er in hun dorpen
tot respectievelijk 1522,1883 en
1914 geen school was.
Uit protest niet
naar school
En dan hadden we in 1974 nog
de Rijense schoolstrijd, waar
door drie kinderen de eerste
maanden van het schooljaar
thuis zaten. Een protestactie
van de ouders, die woedend
waren over een herindeling.
Vrijheid van schoolkeuze
was er nog niet bij en toen
Rijen-West bleef uitbreiden,
bepaalde het schoolbestuur
dat enkele kinderen uit dat
deel van Rijen in Rijen-Oost
naar school moesten. Dat be
tekende ook dat ze de drukke
spoorlijn moesten oversteken.
Artikelen in de krant, protesten
■Toe
llnf<
r
Tegenstrijdig
Op griffel en lei volgden kroon
tjespen en inktpot, balpen en
krijtbord en intussen zijn we
bij computer en smartboard
aanbeland. Gelukkig maar,
want het digitaal thuisonder-
wijs is de afgelopen maanden
voor leerlingen en leerkrach
ten de redding geweest. En
daar borduren ze in hun oude
vertrouwde schoollokaal nu
weer op voort. Gewoon naar
school gaan, dat betekent vrij
heid, vindt ook Sarah. Al klinkt
het toch nog wat tegenstrijdig,
je vrij voelen als je naar school
gaat....
t
t
I
I
■gg^aai
Stept--1
F
Heemkring
van het oudercomité, bemid
deling door burgemeester
Ballings, het haalde allemaal
niets uit. De Bernadetteschool
moest van het bestuur de eer
ste schooldag de betreffende
kinderen weigeren; uit voor
zorg stond de politie op de
achtergrond. Na de oprichting
van een actiegroep, spandoe
ken en vierhonderd handteke
ningen, kwam er eind oktober i
een eind aan het conflict. De
kinderen mochten toch naar I
de Bernadetteschool en ook
het hoofd van de schoot keer
de terug, nadat hij door het
bestuur tijdelijk op non-actief
was gesteld. Vanaf 1975 kon
den Rijense kinderen voort
aan naar de dichtstbijzijnde
school; per 1 augustus 1989
kwam er vrijheid van school
keuze.
«ac-
A Ut,
M
_2> - Sr* S -
wsir
M ‘i
eis
'4
Ni
Ns
Va
Vc
re
Tc
k(
ae
Vc
tC
«MM
V- - s.-’-
Toen Meester Schrauwen in 1875 op 79-jarige leeftijd overleed had Gilze na 58 jaar een nieuwe
hoofdonderwijzer nodig. Advertentie in de Tilburgsche Courant van 25 juli 1875 (Delpher.nl)
1
i --
