Forrmdo
NAJAARS-
MODEÜ!
nixi/wc/
MIRABELLE
De mens is ’n prachtig iets, helaas kan hij
ok ’n kwelling voor anderen zijn’
vakbond, destijds ’d’n Bond’ genoemd,
officieel de Fabrieksarbeidersbond ge
naamd. Om gezondheidsredenen moest
ook ik een paar jaren naar de schoenfa
briek, maar later ging ik weer terug naar
de molen waar ik tot m’n 21ste bleef.’
1
te.
N
GRATIS huis-aan-huis in Gilze, Rijen, Bulten en Molenschot
OPENING
I
K
1 vakbondsjaren voor Frans van Besouw
NU DIVERSE
I AANBIEDINGEN!
'agirJ
het
ce
Vooral in Rijen gaf ik mijn medewerking
N
- RECTIFICATIE! -
met
jg] Drogisterij 'De Trekpleister'
Wij starten wel met onze koopavonden op dinsdag 29 november tot 21.00 uur
jacks, truien,
broeken (o.a. Black
Denim) v.a. f 79,95
sweaters, blouses,
blazers, enz.
Daar er problemen zijn gerezen met de winkelsluitingswet, de openstellingen voor
de zondagen waren reeds vergeven door de gemeente, zijn wij genoodzaakt om
de deuren van onze winbkels gesloten te houden op Tl november
oensdag 23 november 1988
63e jaargang no. 47
BOGIE EN
CHILLY TIME
n ci
iij-
Hoofdstraat 62a, Rijen
Wisselkantoor
Eurochange n.v.
voor goede wisselkoersen
en belegginsadviezen
Kapelstraat 1c - Baarle-Hertog
014 - 699711
-
i1
!3
Haansbergseweg 12 - Rijen
(industrieterrein)
MULTIFORMA b.v.
Goorweg 3a - 5133 NK Riel
Telefoon: 04248-2020
professionele automatisering voor midden- en kleinbedrijf
(computergebruik is geen
HOCUS-POCUS
aan Herwonnen Levenskracht, en het Ka
nunnik van Schaikfonds voor de prieste
ropleiding van arbeiderskinderen. Ik
draaide mee in het Sinterklaaskomitee, in
Rijen zat ik vele jaren in het K.A.B.-
bestuur en een jaar of 10 geleden werd ik
dan voorzitter van de Unie BLHP, een
zelfstandige maar in ’t geheel meedenken
de vakbond. Je mag lid blijven van de
vakbond tot je dood gaat, ik kan nu al
zeggen dat ik dat doe. Ik heb m’n hart er
aan verpand. Helaas denkt er niet ieder
een zo over. Ik schat dat we in totaal zo’n
1,4 miljoen leden hebben, daartegenover
staan 2,5 tot misschien wel 3 miljoen on
georganiseerden. En dat vind ik nou niet
eerlijk. Men gaat werken, ’t bedje is
gespreid, trek maar een pyama aan en
kruip erin. Kijk naar Rijen. We hebben
zo’n 14.000 inwoners, alle vakbonden bij
elkaar maar zo’n duizend leden. We zijn
met velen, maar met veel te weinigen!’
BEN ALTIJD BEZIG
Hij ventileert als zijn mening dat ieder op
de werkvloer een goed bestaan moet heb
ben, iemand die door omstandigheden
niet kan werken heeft evengoed recht op
een menswaardig bestaan. Hij praat over
het eigen K.A.B.-sanatorium, de vroege
re inkoopkoöperatie voor levensmiddelen
onder de HaKa (Handelskamer) ressorte
rend en over de op plaatselijk nivo opere
rende koöperatie voor het verkrijgen van
steenkool. ’We hadden vroeger ook een
eigen verzekering voor de varkens van de
arbeiders, zodat er nog iets tegenover
stond als de pest toesloeg.’ Ook in het
maatschappelijk leven lieten de vakbonden
zich niet onbetuigd. Plaatselijk waren er
toneelklubs en zangverenigingen, men
week. Daar moest men dan voor gaan
stempelen. Daarnaast werden aan de
werklozen goedkope levensmiddelen ver
schaft, ik noem boter, gehakt, eenmaal
per week vis en ook vlees. Was ’t tientje
per week de uitkering aan ’t hele gezin,
ongeacht ’t aantal leden, als men lid was
van een vakbond kreeg iedereen misschien
een paar kwartjes per week uit de werke-
loosheidskas. Ik prijs me gelukkig nooit
zonder werk te zijn geweest!’
In 1939 kwam het Ziekenfondsbesluit
uit, wat pas op ’t eind van de jaren ’70
Wet werd. In ons kontreien was men lid
van de A.Z.B.O. of de O.Z., het zieken
fonds van de arbeidersbeweging werd op
geheven. ’De Ziektewet dateert van een
nog jongere datum, die kwam pas in het
begin van de oorlog. Je had altijd een
paar wachtdagen, ik dacht van 3. Later
is beslist dat, als je langer ziek was, je
ook die eerste dagen kreeg vergoed. La
ter hoefde geen wachtdagen meer te wor
den berekend.
De eerste C.A.O.’s werden al in de jaren
’20 en ’30 afgesloten, maar dan wel per
werkgever, pas veel later kwamen die per
bedrijfstak. ’Ik herinner me dat Tiest de
Jong in Gilze éèn der eersten was in Gil
ze en omgeving die een C.A.O. afsloot.
Het kwam in de jaren erg frekwent voor
dat iemand ontslag kreeg als werd ontdekt
dat hij lid was geworden van een vakbond.
Trouwens men sprong in alles lichtvaar
dig om met de waarschuwing: pas op of
je krijgt je rentekaart! Je hoefde dan de
volgende dag niet meer te komen werken,
zo gemakkelijk ging dat toen. Wist men
dat èèn van de kinderen 14 werd kwam ’t
ook wel voor dat d’n baas zei: breng ’m
volgende week maar mee, zo niet dan hoef
je zelf ook niet meer terug te komen! En
dat waren een aantal oorzaken die mij tot
een echte vakbondsfan deden maken. Ik
zag al erg snel in dat er gezamelijk veel
meer te bereiken was dan iedereen op
eigen houtje. Ik dook heel diep in de ma
terie. In Gilze was ik na de oorlog gerui
me tijd lid van het Klachtenadviesburo,
alsook was ik langdurig lid van de Credo
Pugnoklub (ik geloof en ik strijd), noem
’t een soort ontwikkelingsklub. Ook toen
ik in ’56 naar Rijen verhuisde bleef ik er
lid van, tot aan de opheffing. Lange jaren
ook werkte ik mee aan de C.A.O. voor de
beambten in de metaalindustrie, dus voor
de niet uur- en weekloners. Ik spande me
erg in bij ledenwerfakties ter plaatse, ook
vanuit het HKW (handels-kantoor-
winkelbedienden) in provinciaal verband.
DOKTER HOEKS
Als we hem aan de Rijense Nassaulaan 26
bezoeken, worden we binnen de kortste
keren ’meegenomen’ naar de pauselijke
encyclieken Rerum Novarum (Leo >ÖII
1891) en Quadragesimo Anno (Pius XI
1931) alsmede ook naar de leer van Marx
en Engels. ’Encyclieken en de verkondig
de theorieën hadden eigenlijk komponen-
ten moeten zijn, helaas waren het oppo
nenten. Met de erfenis van dat feit zullen
ook onze kindskinderen nog wel te maken
hebben. Maar voor mij en m’n levensin
vulling vond ik ze de moeite waard, ze
werden in feite bakens waarop ik mij
richtte!’ Frans kan beslist hoogst interes
sant verhalen over deze materie, maar we
bezochten hem met de gedachten over zijn
persoon, z’n leven en ervaringen te schrij
ven. Wat dat eerste betreft werd hij in
1924 geboren aan de Gilse Burgemeester
Van Poppelstraat, vader werkte op de
schoenfabriek van Tiest de Jong. Met z’n
14e ging hij werken op de windmolen van
Frans Hoevenaars die aan de Oranjestraat
stond. ’Vanaf ongeveer m’n elfde was ik
al lid van de Jonge Wacht, noem ’t maar
de arbeidersjeugdbeweging. Als je ging
werken werd je automatisch lid van de
26 november a.s.
■ons van Bezouw: ...we zijn met velen, maar nog lang niet genoeg...
en we onlangs in een van de zalen van ’t Centrum in Gilze aanwezig waren bij
huldiging van Frans van Besouw vanwege zijn 50-jarig lidmaatschap van de vak-
nd, namen we ons voor eens een artikeltje aan hem te wijden. En dan niet zo zeer
adat hij de organisatie een halve eeuw trouw bleef, tegelijk met hem vierden nog
eden van de Unie BLHP dit jubileum en we herinneren ons dat we in maart 1986
er Kees Broeders schreven rond zelfs zijn 60-jarig lidmaatschap, maar meer om
it hij te vertellen heeft!
Vervolgens ging hij 4 jaren dagonderwijs
volgen, gymnasiale opleidingen in het
Missiehuis te Kaatsheuvel en het Colle
ge Maris Stella in Wijk aan Zee. In 1949
trad hij in dienst van Ericsson, in welke
periode hij zijn praktijkdiploma boek
houden behaalde, MBA deed (moderne
bedriifs administratie) en nog 5 jaren de
i ceigsngen in Tilburg volgde voor de
opleiding SPD (staat praktijk boekhou
den). ’Ik volgde wel de komplete oplei
ding maar heb ’t diploma net niet ge
haald!’ Hij werkte tot 1968 bij Ericsson
in de boekhouding, bracht een aantal ja
ren door in de automatisering, ging weer
terug naar de boeken, om per 1-1’86 ge
bruik te maken van de SUM, de VUT in
de metaalindustrie.
Als we onze verbazing willen uiten dat
iemand uit de toch pure werknemersklasse
het voorrecht genoot om destijds nog zo
veel te gaan studeren, is Frans al weer een
’statie’ verder. ’Ook tijdens de studies
bleef :k lid van d’n Bond. M’n ouders
vonucu net met bezwaarlijk de kontribu
tie te blijven betalen. Je weet dat we aan
vankelijk de R.K. Werklieden Bond had
den, die in latere jaren de KAB werd, het
NKV en nu als FNV door ’t leven gaat.
Toen ik bij Ericsson ging werken werd ik
lid van de HKW (handels kantoor en win
kelbedienden), bij de fusie van NKV en
FNV ontstond de huidige Unie BLHP.
Als we hem naar de kontributie destijds
vragen zegt hij: ’Ik geloof dat die ’n dub
beltje per week bedroeg. Dat was niet veel,
maar omdat we thuis met z’n zevenen lid
waren liep dat toch nog op, je moet ’t dan
wel zien tegen de achtergrond van de ver
diensten van toen!’ Schier onvoorstelbaar
vinden we de rondwandeling die dokter
Hoeks destijds op zaterdagavond met z’n
vrouw door Gilze maakte. ’Een zieken
fonds was er niet, dokter en medicijnen
moest men zelf betalen. Hij belde dan aan
waar hij geld te goed had, naar gelang
men kon missen werd ’n gulden, 2,50
of soms wel 5,— afgelost. Hij was een
prachtmens, zeer sociaal bewogen, erg
hoog aangeschreven in het dorp.’
ZIEKENFONDS EN -WET
’Maar in de buurt van de jaren ’30 had de
R.K. Werkliedenbond al een soort van
ziekenfonds in het leven geroepen. Dat
moest wel, want de mensen hadden echt
geen cent meer om ook nog maar iets bui
ten ’t vaste schamele leefpatroon te beta
len. Je weet dat in het begin van de
30-tiger jaren de grote werkloosheid
toesloeg, die tot eind ’38 zou voortduren.
Ons land kende toen meer dan 500.000
werklozen op een bevolking van 8 miljoen.
En dan kampen we nu wel met een aan
tal van ongeveer 700.000, maar die dan
wel op een bevolking van ruim 14 miljoen.
Een werkloze kreeg een uitkering, steun
genaamd van misschien een tientje per
PAKJES
ROKKEN
BLOUSES
TRUIEN enz.
OOK DE MERKEN:
iz.
•urgl
I
s
I
i ti
nt
Jlft
rai-
or
Uitgeverij Em. de Jong B.V., Postbus 8, Baarle-Nassau, Telefoon 04257-8922*. - Kopij vóór maandag 8.30 uur en advertenties vóór 12.00 uur
in ons bezit. - Voor Gilze: Drogisterij Van Alphen, Bisschop de Vetplein 15, Telefoon 01615-1279. - Voor Rijen: Drogisterij: "De Trekpleister", Raad
huisplein 31, Telefoon 01612-4136. Drogisterij Aarts, Stationsstraat 45, Telefoon 01612-2398. - Inlichtingen (alléén over advertentie tarieven) buiten
kantoortijd. Telefoon 013-343277. - Telefonisch doorgeven van advertenties is mogelijk tot maandag 17.00 uur. (Alléén via telef.nummer 04257-8922*
toestel 34). Uitgezonderd familie-advertenties en zoekertjes. Deze uitsluitend opgeven bij de kontaktadressen a kontant.
Kl
Gilze en Rijen
vervolg op pagina 11
Foto Joost van Hoek
'W:
5 f
