De wegen in onze Gemeente*
Bh
Rijen was in feest*
tooi van 27 Septem*
ber tot 4 October.
Mandy
(zes en twintigste jaargang
Dansen
Muziek
ACTIE VLIEGBASIS-KAPEL
GILZE-RIJEN.
MATINEE
HARMONIE BIOSCOOP
Kermisprogramma
Bioscoop.
Spijkers met koppen
DANSEN
UITGAVE VAN DRUKKERIJ NICO HOBBELEN - RIJEN - TELEFOON 343 (K 1692) - POSTGIROREKENING 28.32.41
HISTORISCH OVERZICHT.
(^ZATERDAG 17 OCTOBER 1953 - No. 42
Weekblad Qilze-Rijen
In 1853 kwam de eerste grindweg gereed.
C. LOHMANN.
u.
en
Rijen
v.
Van half zeven tot
1
de betrokken gemeenten in
uur
uur
Zondag HALF TWAALF
RIJEN
van het Legioen”
Cimairon”.
Verwacht: „Deserteur
en „Bandieten van
De verbinding met Tilburg.
Een rechtstreekse verbinding met Tilburg
bleef nu voor de Gilzenaren een van de voor
naamste desiderata. Reeds vroeger, rond 1900,
en Tilburg kwam
De totstandkoming van een rechtsreekse ver
binding met Tilburg door de aanlig van een
moderne verkeersweg, is terecht een mijlpaal in
de geschiedenis van onze gemeente genoemd.
Daardoor is immers een wegennet voltooid, dat
de gemeente in haar volle lengte en breedte
overspant. De betekenis van dit feit wordt nog
duidelijker, wanneer wij het kunnen zien in
historisch perspectief: daarom zal de geschie
denis van de wegen in onze gemeente hier in
het kort worden geschetst. Te meer reden is
hiervoor, omdat een andere verbetering van
groot belang, de vernieuwing van de hoofdweg
in Rijen eveneens voltooid en onlangs op feeste
lijke wijze in gebruik genomen is, juist honderd
jaar nadat deze weg voor het eerst werd ver
hard.
Zaterdag HALF ACHT, Zondag, Maan
dag en Dinsdag om HALF ZEVEN
met Georges Formby, Dorothy Hyson,
John Warwick en Bernard Lee.
Een reprise van een der beste films van
de wereldberoemde komiek Georges Form
by. Formby als ijverig politieagent van
de vliegende motorbrigade achtervolgt een
bende saboteurswordt tegen wil en
dank hun medeplichtige.... maar weet op
meesterlijke wijze de eer van het corps
te redden. Pittige liedjesdolkomische
situatiesspannende scènes. Een film
waarbij U alle zorgen vergeet.
Toegang alle leeftijden.
Zondag, Maandag en Dinsdag om 9
Woensdag om HALF ACHT
Het Rijk gaat voor.
Ook Koning Willem I begreep het belang
van het verkeersvraagstuk en zette in het kader
van zijn welvaartspolitiek het door Napoleon
begonnen werk voort. Reeds in 1816 werd bij
Koninklijk Besluit een wegennet voor het gehele
koninkrijk geprojecteerd, dat de grondslag voor
de wegenbouw in Nederland gebleven is.
Een van de rijkswegen, die toen werden vast
gesteld, liep van Middelburg over Goes, Tholen,
Bergen op Zoom, Breda, Tilburg en ’s-Herto-
genbosch naar Nijmegen en doorsneed dus ook
onze gemeente. Door allerlei moeilijkheden
vooral van financiële aard was deze weg^Toals
alle grote rijkswegen, met keien werd bestraat,
eerst in 1838 voltooid.
Het gedeelte tussen Breda
in 1827 gereed.
met Phyllis Calvert, Jack Hawkins
Terence Morgan
Naar de roman „The day is ours" van
Hilda Lewis. Mandy is de zevenjarige
Mandy Miller, die de hoofdrol van het
doofstomme meisje in deze film op su
blieme wijze vertolkt. Toeg. bov. 14 jr.
toen de stoomtram in opkomst was, waren er
allerlei plannen gemaakt voor een tramweg van
Tilburg over Gilze en Rijen naar Dongen. In
1904 werd er zelfs concessie gevraagd voor
de exploitatie van een electrische tram van Gin-
neken over Gilze naar Tilburg. De verwach
tingen waren echter te hoog gespannen en tot
uitvoering is het nooit gekomen. Van meer
realiteitszin getuigde het plan tot verharding
van de Tilburgse Baan.
In 1920 werd voor het eerst door het getneen-
te-bestuur een poging tot verwezenlijking ge
daan, maar het heeft 33 jaar geduurd voor dit
streven met succes werd bekroond. Over wat
zich in deze jaren heeft afgespeeld, behoeft hier
niet te worden uitgeweid: de Burgemeester zelf
heeft ons in het vorig nummer van dit weekblad
een volledig overzicht gegeven van de geschie
denis van de Tilburgse Baan.
Moge de band met Brabants Centrum, die
thans nauwer dan ooit kan worden aangehaald,
niet alleen de materiële welvaart, maar ook het
culturele leven van onze gemeente ten goede
komen.
Wat 'n weertje, wat ’n weertje, iedere dag
Zon, bar weinig regen en de wind blaast zo
goedaardig kalmpjes. Fijn luchtdrukje. Best na-
jaartje. De heren meteorologen in De Bilt zijn
bepaald in ’n opgewekt humeur om elke avond
als 't zonnetje van ons gaan scheiden zo’n
mooi weerbericht klaar te maken voor de vol
gende dag. Ze spelen er ook onze kapelactie
zo lekker mee in de kaart. We kunnen ’t met
dit temperatuurtje nog best uithouden zonder
kolenwarmte. De zomervoorraad blijft en de
portemonnaie hoeft nog niet open. De jarigen
van October roepen geen „brrl” Inplaats van
dure kolen op de kachel doen ze 'n extra duit
in 't zakje voor onze kapel. Bij voorbaat dank.
In de maand Augustus bracht de verjaarsdag-
actie 413,32 op en in September 402,26.
Verder is uit Gilze ƒ32.10 ontvangen als ge
deelte van de opbrengst van „soldaatjesdag”
en 52.06 van 't Parochiehuis uit Hulten. Hoe
innig dankbaar zijn we weer al de milde schen
kers. Onze actie is 'n heilige zaak. God zal
't ons allen rijk belonen en Moeder Maria, die
ons zo dierbaar is en waaraan de basiskapel
wordt foegewijd zal gaarne onze gebeden ver
horen.
We gaan nu onze ziel uitzingen als eerbetoon
aan de jarigen van October. Maar met welk
lied? Er is zoveel goeds op 't gebied van de
volkszang, dat 'n volstrekt bevredigende keuze
ietwat niet wel doenlijk is. Ook hier zijn
grenzen. Nemen we iets joligs met ’n oneindig
aantal coupletten. Een-twee-drie, daar gaat-ie:
En de pastoor die had ’n koe
Zondag, Maandag en Dinsdag van 4-11 u.
De Provincie volgt.
Van grote betekenis voor de uitbouw van het
wegennet in Noord-Brabant was het besluit
van de Provinciale Staten van 1839 om over
te gaan tot de aanleg van provinciale wegen.
In de volgende vijf en twintig jaar werd dit
werk energiek aangepakt, zodat er een provin
ciaal wegennet tot stand kwam, dat een lengte
had van over de 700 kilometer.
Uitbreiding van het wegennet.
Beter tevreden kon Gilze zijn over de verbin
ding met zijn achterland. In 1868 werd voor
rekening van de Provincie een klinkerweg aan
gelegd van Gilze over Alphen naar Baarle-
Nassau. De Gemeente zelf liet in 1888 de baan
van Molenschot naar de Rijksweg bestraten en
bevorderde zo de ontwikkeling van dit kort te
voren tot kerkdorp verheven gehucht.
Tegen het einde van de eeuw gingen er stem
men op, die bestrating van de wegen naar Bavel
en Chaam bepleitten. Niet alleen een kortere
verbinding van Gilze met Ginneken en Breda
maar ook de bevordering van land- en bosbouw
de Chaamse Heide werd toen juist ontgon
nen had men daarbij op het oog. Het Pro
vinciaal Bestuur zag het belang hiervan in en
besloot in 1911 tot de aanleg van een keiweg
van Bavel naar Gilze met een zijtak naar
Chaam. Dit werk kwam met financiële steun
van het Rijk en
1914 gereed.
De grindweg.
Toen de Provincie aan het verzoek van de
klagende gemeenten niet kon voldoen, besloot
Dongen zelf voor verbetering van zijn voor
naamste verkeersader te zorgen. Er werd een
overeenkomst gesloten met onze gemeente,
waarbij bepaald werd, dat de gemeente Dongen
een grindweg zou aanleggen vanaf de Groenen-
dijkse haven over Dongen door Rijen naar de
Rijksweg en dat Gilze-Rijen hiervoor een bij
drage van 4000 gulden zou verlenen. De pro
vincie kwam nu de voortvarende gemeenten
tegemoet en verklaarde zich bereid de. helft van
de kosten voor haar rekening te nemen. In Aug.
1852- werd het werk aanbesteed en een jaar
later, dus thans een eeuw geleden was deze
eerste grindweg voltooid.
Rijen was hierdoor, naar de eisen van die tijd
voor het verkeer ontsloten, maar ook Gilze zou
nu spoedig uit zijn isolement worden verlost.
Nog in hetzelfde jaar besloot het gemeentebe
stuur de grindweg door te trekken naar de kom
van het dorp. Ook nu bood de Provincie de
helpende hand door 50% van de kosten op zich
te nemen. 9 Augustus 1854 had in de herberg
van Francus Langenberg op de Haansberg de
aanbesteding plaats van het „verbeteren door
begrinding en bestrating van de z.g. Rijense
Baan Voor 16000 gulden werd het werk, dat
1 Augustus 1855 voltooid moest zijn, gegund.
Met een feestmaaltijd, waarbij niet minder dan
vijf en vijftig flessen wijn getrokken werden,
vierden Gilze’s vroede vaderen de vooruitgang
van de beschaving.
Een wegdek van grind wordt thans als min
derwaardig beschouwd en voldoet niet meer
aan de eisen die het moderne verkeer stelt. Ten
opzichte van de zandwegen betekende een der
gelijke verharding destijd een aanmerkelijke ver
betering. Het was een goedkoop procédé want
grin a liet men in de winter door armlastige per
sonen op de uitgestrekte heidevelden verzame
len. Dit was een vorm van werkverschaffing
die toen veel werd toegepast.
Hinderlijke tollen.
De kosten van onderhoud der wegen werden
door het heffen van tolgelden op de directe ge
bruikers verhaald. Op de weg van de Grofe-
nendijkse haven naar Rijen, die door de ge
meente Dongen onderhouden werd, moest vier
maal, op de weg naar Gilze tweemaal tol be
taald worden. Het tolgeld bedroeg b.v. voor een
vierwielig voetuig met één paard vijf cent,
voor een dito met twee paarden het dubbele
enz. J®>at dit bij de toenmalige geldswaarde een
zware belasting en een belemmering van het
verkeer betekende, is duidelijk. Gelukkig beslo
ten de Provinciale staten in 1873 aan de ge
meenten een vergoeding uit te keren, als zij tot
afschaffing van de tollen wilden overgaan. Bin
nen enkele jaren waren toen deze hinderpalen
voor het verkeer verdwenen.
De gemeenten op de goede weg.
Dit voorbeeld van de provincie vond navol
ging en ook vele gemeenten gingen nu aan de
slag; de onderlinge naijver werkte soms stimu
lerend op de activiteit.
Zo werd in 1845 door de provincie begonnen
met de aanleg van een keiweg van Tilburg over
Loon op Zand naar Waa.lwijk. Ongetwijfeld
zou de Waalwijkse haven van deze verbinding
profiteren, terwijl tot dan toe het vervoer van
goederen naar en van Tilburg ook veelal via
de Oosterhoutse haven geschiedde. In Ooster-
hout vreesde men nu, dat het handelsverkeer
zich zou verplaatsen; vandaar dat Prins Fre-
derik (de broer van Koning Willem II) tot
wiens domeinen deze haven behoorde, gelden
beschikbaar stelde om de weg van Oosterhout
langs de Vijf Eiken naar de Rijksweg te ver
harden. In 1846/47 werd deze oude heirbaan
in een comfortabele klinkerweg herschapen.
Nu waren er echter weer andere gemeenten
die voor benadeling van haar belangen bezorgd
werden. Dongen, 's-Gravenmoer en Gilze-Rijen
ondervonden, dat deze nieuwe wegen het han
delsverkeer aantrokken en hen daardoor nog
meer isoleerden. Zij richtten zich daarom in
1850 tot het Provinciaal Bestuur en verzochten
de aanlag van een weg van Waspik over
's-Gravenmoer en Dongen naar Rijen en Gilze
met een zijtak van Dongen naar de Groenen-
dijkse haven. Deze haven bij Oosteind op
Oosterhouts grondgebied gelegen, was eigendom
van de gemeente Dongen, die haar in 1675 had
aangelegd en sindsdien had geëxploiteerd; ook
Rijen en Gilze maakten er veel .gebruik van
vooral voor de aanvoer van hooi en meststoffen.
Verval en herstel.
Het onderhoud van de grindwegen eiste meer
zorg dan men er in die tijd, toen de zuinigheid
boven alle deugden geprezen werd, aan wilde
besteden. Legio waren, vooral naarmate het
verkeer toenam, de klachten over de slechte
toestand van de wegen.
Het was bovendien een bron van moeilijk
heden, dat de hoofdweg van Rijen door de
gemeente Dongen moest onderhouden _worden.
Verbetering werd eerst mogelijk, toen het beheer
en onderhoud van deze weg in 1904 aan onze
gemeente werd overgedragen. Geleidelijk werd
nu de grindlaag door een keibestrating vervan
gen. Ook de weg van Gilze naar Rijen werd
stukje voor stukje van beter plaveisel voorzien,
maar het heeft lang geduurd, voordat deze
hoofdader van onze gemeente geheel voor de
nieuwe verkeersmiddelen geschikt was gemaakt.
Als ooit onze middenstand z'n bestaansrecht
heeft bewezen, dan is 't in de geweldige week
geweest, dat Rijen „feesttooide” ter gelegen
heid van 't feit, dat de „grote” straat „de”
straat weer werd. Tien dagen feest vormde het
sluitstuk van zeven maanden ellende, die door
staan moest worden om de Stationsstraat en
Hoofdstraat van 'n grootsteedse riolering te
voorzien. Zware zorgen bracht 't opbreken der
straten voor de middenstand en industrie mee,
die door diepe greppels en hoge zandbergen van
hun geachte cliënfèle waren afgesneden, 't Was
als 'n bezetting, nu niet veroorzaakt door bru
tale Duitsers maar door 't olijke „Brouwertje”,
die duizend anekdoten kent en daarmee graag
de sfeer opfleurt, doch zich verder -naar 't
heet nergens 'n donder van aantrekt. Maar
op de bange vraag of 27 September tot feest-
week kon worden gebombardeerd, stak hij als
antwoord verticaal z'n duimpje in de hoogte
en zei: „Pico-bello! Feest maor, de straot is
klaor!”
'n Pak van 't hart, 't Electriseerde de actieve
voorzitter van de middenstand. Feestcomité’s
werden geproclameerd, plannen gemaakt, verga
derd en jawel: spoedig was de locomitief op
gang gebracht, eerst met veel misbaar en stoom-
verlies, maar toen de vaart er eenmaal in was,
liep alles vanzelf.
't Zou interessant zijn 'n statistiek te kunnen
samenstellen van de afgelegde kilometers, ge
dronken biertjes en besteedde vergader-uren als
voorbereiding in 't wezenlijk en waarachtig
belang van 't feest. Zo’n statistiek zou 'n
zwaar voetstuk zijn, waarop 'n standbeeld kon
rusten van meer dan menselijke afmetingen. We
zijn hoogst tevreden: 't is 'n verbluffend feest
geworden van ongewone proporties.
Vrijdagavond kwamen in alle stilte de vlag
gen aan de huizen te voorschijn. In ennkele
minuten ontbrandde 'n feestverlichting en to
verde zo’n schitterend effect in de lange stra
ten, dat ieder prognose in mineur over 't wel
slagen van wat komen ging bij voorbaat kon
worden gelogenstraft. Drommen volk kwam
op de been, dat naar de richting van café van
Wezel slenterde, waar de laatste steen in het
nieuwe wegdek zou gelegd worden, 't Was hier
keurig georganiseerd: volop ruimte voor 't dui
zendkoppige publiek zowel als voor harmonie
met drumband, de officials en comité’s.
Dan treedt de voorzitter van 't hoofdcomité,
de heer L. Uijtendaal, voor de microfoon om
de reden op te geven waarom er zo ontzaglijk
gefeest zal worden. Het is om 't feit dat de
grote verkeersader DongenRijen weer func
tioneert, die zo belangrijk is voor 't bedrijfs
leven, de winkelstand en de vliegbasis. Het is
om de Middenstand, die maandenlang de be
lemmerende factoren van 'n opgebroken straat
aan den lijve moest ondervinden, weer zijn
nieuwe bloei terug te geven. Spr. hoopt dat de
feesten zullen slagen en verzocht de burgemees
ter de laatste steen in de straat te leggen als
symbolische handeling dat 't werk voltooid is.
Als dit kort ceremonieel gebeurd is, spreekt
de burgemeester 't volk toe. Hij vertelt dat de
nieuwe bestrating en riolering 375.000,ge
kost hebben. Graag is dit grote offer gebracht
in 't belang van iedereen. Niet alleen Rijen,
maar ook Dongen, Gilze, 't Vliegveld geeft
't voordelen. Door deze riolering zal 't moge
lijk zijn om b.v. ook de Past. Gillisstraat te
helpen aan riolen. Ik zie hier veel jeugd, zegt
spr., maar zelfs de jongste onder U zal niet
beleven, dat de aangebrachte riolering niet vol
doet. Vervolgens stelde de burgemeester ver
schillende prijzen in uitzicht voor de best beant
woorde vraag hoeveel stenen besteed zijn om
de weg te maken,
In optocht, begeleid door de harmonie, gingen
comité’s en winkeliers nu van café van Wezel
naar Dekker’s winkel, waar ’n versierde bar
ricade werd weggenomen. Hier bracht de heer
Uijtendaal nog dank aan de fa. Brouwers voor
Niets dan zandwegen.
Eeuwen lang bestond er, zoals bijna overal
op het platte land, in de gemeente Gilze en
Rijen geen enkele verharde weg. Alleen in de
kom van Gilze waren in 1762 op bevel van
hoger hand de Grote en Kleine Kerkstraat
(thans de Raadhuisstraat en de Kerkstraat) met
keien verhard, omdat door deze nauwe straten
haast geen passage meer mogelijk was. Zand
wegen bij overvloedige regen of langdurige
droogte vaak onbegaanbaar, doorkruisten ons
gewest en vormden de enige verbinding tussen
steden en dorpen. Het ontbreken van behoorlijke
verkeerswegen heeft in ons land de economische
ontwikkeling van- uitgestrekte gebieden in sterke
mate geremd.
Tijdens de Franse overheersing werd de
eerste stap tot verbetering van het verkeers
wezen gezet. Keizer Napoleon ontwierp een
groot wegenplan voor zijn gehele rijk, waarin
ook de voornaamste trajecten van ons land
waren opgenomen. Zijn heerschappij duurde
echter te kort om zijn plannen te kunnen ver
wezenlijken.
met gezellige muziek van onze Band.
Dinsdag met de markt muziek vanaf 10 u.
Vrij entree. Geen verhoogde prijzen.
m.m.v. ons Dansorkest o.l.v. P.
zeven uur pauze.
Entree voor dansen van 4 tot 11
f 1,50. Na de pauze van 7 tot 11
f 1,25. Abonnement voor alle vier de
kermisdagen slechts f 4,Voor zover
er zitplaatsen vrij zijn hebben niet dansers
vrij entree. Verplichte consumptie. GEEN
STAANPLAATSEN.
