boeken
nrrrmi
die merkwaardige leeftijd
-4
siïvmj
14
lichameli jk
van
verbazing
H
Ze
in
Jacqueline Compajjen
-L
Uit behoefte aan zelfexpressie
schrift hij zjjn vriendin -die zo
ver van hem vandaan woont dat ze
elkaar maar drie keer per jaar
zien- lange, fllosofies getinte
brieven. Bang dat ze denkt dat
Naast zijn vriendin vormen Tante
en school de middelpunten van
zowel zijn uiterlijk zichtbare als
zijn denkend bestaan. De stadia
in zijn groei en inzicht in deze
delen van zijn leven worden even
eens subtiel en geloofwaardig
beschreven. Zo denkt de jonge Z
eerst dat hjj nauwelijks een band
met Tante heeft, ziet hij vervol
gens in hun gezamenlijke zwjjg-
hjj is zoals hij uit zijn brieven
naar voren komt, waarschuwt hij
regelmatig in een postskriptura
("een manier om de zaak tegelij
kertijd te relativeren en te on
derstrepen") dat de woorden zijn
gedachten nogal eens verkeerd
weerspiegelen
Na zo'n brieg leeft hij in een
cyklus van hoop en teleurstel
ling. Hoop dat er die dag een
brief van haar komt, teleurstel
ling als dat niet het geval
blijkt te zijn. Ligt de brief er
eindelijk toch, ook dan kan de
jonge Z niet helemaal tevreden
zijn. Zó oppervlakking had hij
zich zjjn vriendin niet voorge
steld. Kondigt ze haar komst aan,
dan is dat zelfs voldoende om
hem van slag te brengen. Ten
eerste had hij er, met zijn nei
ging tot fatalisme, al niet meer
op gerekend. Maar ook dwingt de
afspraak hem ertoe zich haar wa
re wezen voor de geest te halen:
En het mooie en wazige beeld dat
hij van haar had, verfraaid door
het geleidelijk uit het zicht
verdwijnen van haar tekortkomin
gen, die hij bij hun laatste ont
moeting wel had moeten opmerken
en die de oprechte spijt van de
jonge Z, dat hij haar niet vaker
zag, deden afnemen en zijn door
het vervagen van de herinnerin
gen geleidelijk weer groeiend
verlangen een volmaakt wezen
lief te hebben -dat in de mist
van een pure abstraktie verdron
ken beeld moest hij eensklaps wij
zigen, aanpassen aan nuchtere
alledaagse en konkrte zaken als
een afspraak, een tijdschema en
een plaatsdie zijn uiterst hel
dere dromen vertroe be 1 den met
praktiese en pietluttige infor
matie en ze zo van hun kostbare
helderheid en onwezenlijke tijd-
loosheid ontdeden.
zaamheid en onverbrekelijke toe
stand van perfekt aanvoelen en
koestert hij tenslotte wrok te
genover haar omdat ze glimlacht,
wanneer hij laatdunkend zijn 'on
eindige verwachtingen' tegenover
haar 'povere genoegens' zet.
Vreemd aan het boek is wel dat
het lichamelijke nauwelijks ter
sprake komt. Voelt de jonge Z
zich zo verheven dat hij zich
daar niet mee wil afgeven? Dan
zou Ndlaye hem met haar genade
loze ironie teruggepakt hebben.
Waarschijnlijker is dat zjj zich
(nog) niet op dit terrein durft
begeven
Behalve het grote inzicht
de menselijke geest is het taal
gebruik van de schrijfster zeer
opvallend. Franse recensenten
vergeleden haar op dat punt
zelfs met Proust. Haar zinnen
zjjn lang en zorgvuldig van op
bouw. Haar woorden precies en o-
cverdacht. Af en toe is het ir
ritant dat op het onderwerp pas
na vijf bijzinnen het bijbehorende
werkwoordt volgt en dat voor
sommige zinnen drie keer overle
zen nodig is om ze echt te be
grijpen
Een grote konsentratie is voor
dit boek een vereiste. Met tij
dens en na lezing als beloning
de prettige verbazing over zowel
kwaliteiten van de jonge Z als
over de talenten van Marie
Ndiaye
"Een literaire openbaring",
"Meer dan veelbelovend", "Een
talent dat, inderdaad, wijst op
een briljante, een buitengewone
toekomst". Zo typeerde de fran
se pers het boek 'Quant au rlche
avenir' van de schrijfster Marie
Ndlaye. Teksten die gretig geci
teerd worden door uitgeverij Ta
bula, waar het boek onlangs in
vertaling verscheen onder de ti
tel 'De jonge Z'. Meestal maakt
dit soort kreten eerder wantrou
wend dan nieuwsgierig. Deze keer
echter niet, omdat er in de ad
vertentie ook nog iets staat wat
werkelijk de leeslust opwekt:
de leeftijd van de schrijfster,
was zestien toen ze het schreef,
achttien toen het hier uitkwam.
Na drie keer lezen lijkt bril
jant niets teveel gezegd. Zins-
konstrukties die getuigen van
een grote kreativiteiteen
woordgebruik dat niet populair
en niet te plechtig is, treffen
de vergelijkingen, maar vooral
een staaltje van opmerkelijk psy
chologies inzicht.
De jonge Z heeft 'die merk
waardige leeftijd', waarop mensen
vaak met veel pijn gepaard, in
zicht plegen te krijgen in zich
zelf en anderen. Daarbjj Is de
Jonge Z geen gewone puber.
Laatstgenoemde term zou hij bij
voorbeeld te ordinair vinden om
uit te spreken. Begaafd en hoog
moedig staat hjj naast zijn door
hem zo aangeduide 'tijdgenoten',
met wie hij naïviteit en dwars
heid deelt. In uiterlijke omstan
digheden verschilt hij van de
meeste andere pubers doordat hij
het bij één vriendin houdt, niet
kan zwemmen maar uitblinkt in
Latijn en doordat hij bij zijn tante
woont. Ter verduidelijking van
dat laatste: de ouders van de
Jonge Z zijn overleden toenhij nog
maar een kind was en hij heeft
slechts vage herinneringen aan
hen
Literalust organiseert een bij
eenkomst met:
Anja van Kooten Niekerk en
Sacha Wijmer
schrijfsters van 'Verkeerde
vriendschap' op zondag 25 mei
in het vrouwencentrum, Nieuw-
landstraat 43, Tilburg, 14.00u.
entree ƒ3,50 (kinderopvang)
Marie Ndiaye, De jonge Z
vertaling Théo Buckinx
uitgeverij Tabula, Amsterdam
113 bladzijden, ƒ20,-
