technologika
16
Thuiswerk en - komputer ofwel de effekten van
de nieuwe technologie sp de informele sektor,
dat was het onderwerp van de presentatie van
Ursula Huws, journaliste, onderzoekster en ak-
tiviste op de konferentie 'Vrouwen en de infor
mele sektor' op de volkshogeschool in Oister-
wijk 21,22 en 23 oktober. Met de informele sek
tor wordt het geheel van losse kontrakten,
geen formeel dienstverband, lage beloningen,
thuiswerk bedoeld. Dertig vrouwen uit de hele
wereld namen deel aan de konferentie. Er waren
onderzoeksters/aktivistes uit o.a. Peru, India,
Tanzania, Filippijnen, Pakistan, Denemarken,
Egypte, Brazilië, Joegoslavië. Aan het slot
van de konferentie waren de vrouwen het er over
eens dat de overeenkomsten vele malen groter
zijn dan de verschillen. En dat was voor allen
nogal verrassend: één van de vrouwen, een Pa
kistaanse zei dat ze niet had gedacht dat Je
met westerse vrouwen zo gewoon kon praten.
We interviewden Ursula Huws uit Wales omdat
haar verhaal het meest relevant is voor de ne-
derlandse situatie. De ontwikkelingen die ze
schets doen je afvragen of de pas geopende
Annie van Dierenschool niet de thuiswerksters
van de toekomst opleidt. Ook zij vindt dat geen
reden genoeg om de bemoeienis van vrouwen met
komputers af te wijzen, maar haar verhaal houdt
wel een waarschuwing in om de ontwikkelingen
niet zonaar over je heen te laten komen.
fase een verlies
vrouwen, toename van
informalisering van
de arbeid. En dan heb ik het nog niet eens over
de bedreiging van de gezondheid.
De tweede fase is gebaseerd op de software en
de telekommunikatie. Komputers kunnen meer en
meer met elkaar 'kommunicerenen aan de andere
kant is de kommunikatie op een ander nivo ge
komen met de introduktie van de kabel, de digi
tale telefoonverbindingen en de kommunikatie
per sateliet. Daarmee wordt de informatiever
werking puur elektronies. In de eerste fase be
tekende automatiseren het voeden van de kompu
ters met informatie van papier endaarna weer
terug naar papier. Doordat komputers makkelijk
met elkaar verbonden kunnen worden is dat 'pa
pier' niet meer nodig. Alle banen die met pa
pieren verwerking te maken hebben gaan nu, in
de tweede fase verloren. Zover is het nog niet.
Ik verwacht dat over twee a drie jaar. Het be
treft hier vooral de werkgelegenheid voor vrou
wen, die immers gekonsentreerd zitten in de
administratieve sektor. Gemiddeld is dat 40
tot 50%. In de V.5. werkt zelfs 60% van de
vrouwen In de administratieve sektor. Je praat
dus over miljoenen banen.
De plaats waar het werk verricht wordt is
ook niet langer belangrijk. Nu al zijn komputers
Zpiigpedkööpl dat ze als kostenfaktor onbelang-
rjjk zijn, gewordenDatzelfde gaat gebeuren met
dé kosten van kommunikatie, zodat de werkgevers
hét:'werk kunnen situeren waar ze maar willen.
Dé.llferénigde Staten lopen voorop in deze ont
wikkeling, die te vergelijken is met de ontwik-
kellngen in bv. de kledingindustrie. Het neemt
daar twee vormen aan. Vrouwen, veelal in de
voorsteden werken thuis aan de komputer. Tevens
wordt arbeid verplaatst naar het buitenland,
waarbij de satelieten de verbindingen verzorgen.
Vrouwen in Barbados, de PhilippljnenIndia, Sin
gapore, Jamaica en Brazilië werken in volkon-
tinudienst voor amerikaanse firma's via dlrek-
te satellietverbindingen
Eén van de karakteristieken
technologie is
De komputer
werk me ten
vaak er feuten worden gemaakt,
"De effekten van de nieuwe technologie voltrek
ken zich in twee fasen. In de eerste fase, de
introduktie van de nieuwe technologie, kregen
we te maken met vooral hard-ware, gebaseerd op
de micro-processor. Dat begon halverwege de ja-
ren zeventig. In de westerse wereld wordt die
fase nu afgesloten, in de ontwikkelingslanden
breekt die net aan.
Deze fase kenmerkt zich door de beschikbaar
heid van goedkope komputers met een grote kapa-
citeit. Deze maakten het mogelijk dat een groot
aantal werkzaamheden werden geautomatiseerd.
En dat geldt vooral voor arbeidintensieve en
routinematige handelingen, bij uitstek kenmer
kend voor vrouwenbanen. Vrouwen worden dus op
een andere manier gekonfronteerd met de nieuwe
technologie dan mannen. Vrouwen in de dienst
verlening, in kantoren, banken, winkels, zien
haar werkgelegenheid in gevaar komen.
Maar ook in de industrie zie je dat automati
seren leidt tot het opdelen van banen in ver
snipperde handelingen, die geen hoog scholings-
nivo vereiden.
Daarmee wordt het mogelljk de werkzaamheden
ook geografies te spreiden, verschillende han
delingen worden in. verschillende landen ver
richt. Ook nu weer zijn de lage-lonen-1 anden
in trek.
Ook de organisatie van de produktie kan hier
door worden opgedeeld: er wordt steeds meer
gewerkt met onderaannemers, werk wordt uitbe
steed, zowel binnen een land als daarbuiten.
Dan treedt het verschijnsel van informalisering
van de arbeid op: werkgelegenheid is niet meer
gegarandeerd kontraktarbeider is sprake van
slechtere of geen secundaire arbeidsvoorwaar
den (bv. geen zwangerschapsverlof) en de lonen
zijn vaak lager. En dat allemaal omdat grote
firma's hun rislko wensen over te hevelen naar
de onderaannnemersBij een recessie worden
geen opdrachten meer gegeven, de onderaannemer
gaar failliet en de vrouwen staan op straat.
Bij een groot bedrijf kun je via onderhandelingen
nog invloed hebben, terwijl bij een failissement
je onherroepelijk je baan kwijt bent, dikwijls
zonder je laatste loon.
Dus je ziet al in de eerste
aan werkgelegenheid voor
saai, ongeschoold werk en
van de nieuwe
de mogelijkheid van kontrole.
kan heel akkuraat de hoeveelheid
hoeveel aanslagen per minuut, hoe-
wanneer en hoe-
lang de thuiswerksters pauzeren. Vroeger kon
dit soort werk niet uitbesteed worden aan thuis
werksters, omdat het niet goed mogelijk was te
werken met stukloon. Dat kan nu wel. Was er
vroeger toezicht nodig in de vorm van een chef,
nu is de komputer die je gebruikt degene die
toezicht hpödtjt pok al zit de baas aan de ande
re kant van de wereld.
Dat is ook mogelijk bij kompu terges tuurde fa
brieken. Een gevaarlijke of een vervuilende in
dustrie kan met gemak de produktie verplaatsen
naar een derde wereldland IndiaBhopalEn
het systeembeheer, waar goed opgeleide mensen
voor nodig zijn, kan dan rustig in Chicago, New
York of bondon gevestigd zijn.
Toezicht via de satelliet is nog niet gang
baar, maar technies wel mogelijk. De kombinatie
van komputers en telekommunikatie is een krach
tig instrument bjj het informaliseren van de ar
beid, vooral van het werk wat door vrouwen wordt
gedaan
De maté waarin dit gebeurt, het informaliseren
van arbeid, is niet goed te meten, maar dat is
per definitie een eigenschap van thuiswerk. Mijn
onderzoek geeft geen uitsluitsel over de kwan
titeit. Het is echter wel duidelijk dat de offi
ciële statistieken thuiswerk onderschatten. In
het Verenigd koninkrijk stellen ze het aantal
thuiswerksters op 300.000, maar uit een onder
zoek in de kleding (mode) industrie is gebleken
dat de officiële cijfers met 10 vermenigvuldigd
moeten worden. En dat is niet verwonderlijk.
Thuiswerksters zijn vaak bang. Ze denken dat
wat ze doen illegaal is, of het betreft mensen,
die illegaal in het land zijn, of ze hebben een
huurkontrakt met een klausule dat er geen 'pro-
duktieve' arbeid in gedaan mag worden. Verder
denken ze vaak dat ze belastingplichtig zijn,
terwijl ze meestal onder de belastingvrije voet
vallen. Soms melden ze hun inkomsten niet bij
