7
emancipatie
dubbele belasting
gezondheid
en
Wat te
daarover
zoals
vrouwen
Uit een in 1961
onderzoek (Adelheid Stein:
Wanneer je er de literatuur op naslaat, blijkt
de kans op negatieve ervaringen groter te zijn
dan die op positieve ervaringen. De beschreven
gevolgen van nachtarbeid voor de gezondheid
zijn van dien aard, dat het op zjjn zachtst ge
zegd weinig verstandig lijkt eraan te beginnen.
Nachtarbeid ontregelt de fysiologiese dag
en nachtritmen van de mens, die onder andere
de lichaamstemperatuur, de polsslag, de her-
senaktiviteit en de voedselverwerking regelen.
Zogenaamde 'tijdgevers' regelen de aanpassing
van deze ritmen aan de omgeving. De belangrijk
ste tijdgever voor de mens is de sociale om
geving. Aan de hand van sociale aktiviteiten
- en vaak zijn dit sociale gewoonten die met
het dag- en nachtritme samenhangen - ontwik
kelen mensen een tijdsbewustzijn, dat de belang-
passen om vrouwen ekstra tegen nacht- en zon-
dagsarbeid, overwerk en dergelijke te bescher
men
Vooral bepaalde groepen werkgevers oefenden
druk uit op de regering om de ekstra bescherming
van vrouwen in de Arbeidswet te schrappen. Zij
hadden daarvoor heel materiële motieven - de
gewnste uitbreiding van semi- en volkontinue
ploegenarbeid naar sektoren waar veel vrouwen
werkten - maar zagen zich genoodzaakt dit te
presenteren als een bijdrage van hun kant aan de
gelijkstelling van vrouwen in het arbeidsproces.
De direkte aanleiding om in Nederland de
arbeidsbescherming van vrouwen op te heffen
vormt de Richtlijn van de Europese Gemeenschap
pen van 9 februari 1976 'betreffende de tenuit
voerlegging van het beginsel van gelijke behan
deling van mannen en vrouwen ten aanzien van
de toegang tot het arbeidsproces, de beroeps
opleiding en de promotiekansen en ten aanzien
van de arbeidsvoorwaarden'.
In 1 985 is dan eindelijk een wetswijziging
aangenomen, die vrouwen nachtarbeid toestaat.
Al eerder waren er uitzonderingen op de
Arbeidswet gemaakt voor een tiental bedrijven,
waaronder Hoogovens. Ook deze wetswijziging is
nog niet definitief. Over drie jaar moet de
nieuwe Arbeidswet van kracht zijn. Tot die tjjd
blijft alles eksperimenteêlOver twee jaar zal
de Kamer de ervaringen met en door vrouwen in
de nachtarbeid evalueren. Deze ervaringen gaan
een belangrijk deel vormen bij het onderwerp
nachtarbeid in de nieuwe Arbeidswet. Wanneer ze
positief zijn, zijn vrouwen 'vrij' 's nachts te
werken in fabrieken of werkplaatsen,
doen als de ervaringen negatief zijn
heeft nog niemand nagedacht.
De Tweede Kamer heeft bij het afwegen van de
in West-Duitsland gehouden
Zur Frage der
Belastung berufstëtiger Frauen durch Nacht-
und Schichtarbeitblijkt, dat van de vrouwen
die in de kontinue nachtploeg werken, bijna
driekwart een of meer kinderen onder de 18
jaar heeft. De belangrijkste reden voor deze
vrouwen om 's nachts te werken vormt de moge
lijkheid om naast het werk de kinderen te
verzorgen. De vrouwen wezen nachtarbeid op
zich in grote meerderheid af, vanwege de on
toereikende slaap en de ekstra belasting voor
het huishouden. Ze benadrukten daarbij echter,
dat voor hen in veel gevallen de nacht de
enige tijd was waarop ze een beroep konden
uitoefenen
In Nederland is de situatie anders:
gezegd zijn hier veel minder werkende
dan in de omringende landen en bovendien is
het percentage gehuwde werkende vrouwen lager.
De vrouwen die nu in de nachtdienst komen
zijn relatief jong, tussen de 20 en 35 Jaar
in de meeste gevallen kinderloos. Hoogovens
is in principe bereid zwangere vrouwen de
mogelijkheid te bieden in de dagdienst te gaan
werekn. "Dit probleem heeft zich echter nog
nooit voorgedaan, want vrouwen die zwanger
werden namen ontslag", stelt Jos Meeuwsen
koeltjes (De Volkskrant, 11—6—'85)
In het bovengenoemde westduitse onderzoek
staat dat nachtarbeidsters relatief meer tjjd
aan het huishouden besteden dan vrouwen die
overdag werken, ook op vrije dagen minder vrije
tijd hebben en over het algemeen zeer slecht
slapen. Nachtarbeidsters slapen gemiddeld zo'n
vijf uur per dag, onderbroken door huishoude
lijke verplichtingen: zo staan veel vrouwen op
om haar man naar zijn werk en de kinderen naar
school te helpen, om open te doen als de bel
gaat, om het middageten klaar te maken en,
tenslotte, als de kinderen uit school komen.
De algemene gezondheidstoestand van de
vrouwen in Steins onderzoek is opvallend slecht.
Van de vrouwen die nachtarbeid verrichtten rap
porteerde meer dan de helft een ziekte die
door een arts was vastgesteld. Ongeveer 40%
van hen had maagklachten.
De sociale realties en aktiviteiten binnen
en buiten het gezin tenslotte lijden evenzeer
onder nachtarbeid. Door oververmoeidheid
reageren nachtwerksters geprikkelder dan ze
anders zouden doen, de gemeenschappelijke
vrije tijd binnen het gezin is vaak gering en
de werktijden beperken de mogelijkheden tot
aktiviteiten buitenshuis.
rijkste schakel vormt tussen de buitenwereld en
de ritmiese aktlvitelt van het lichaam. Ook
resynchronisatieaanpassing van de lichamelijke
ritmiek aan een nieuw tijdsbewustzijn, vindt op
deze wijze plaats.
Omdat bij mensen de sociale omgeving en hun
bewustzijn daarvan de belangrijkste tjjdgevers zijn,
zal het duidelijk zijn waarom er bjj het verrichten
van nachtarbeid geen omkering van de biologiese
ritmen optreedt. De nachtwerkster leeft niet
alleen 'in de nacht': ook de sociale gewoonten
van haar gezin en de rest van haar omgeving
spelen een rol in haar leven. Hoewel de ritmen
dus niet omkeren, vindt er wel een desynchroni-
satle plaats: een aantal ritmen gaat verschuiven
om zich aan te passen aan het nieuwe dag- en
nachtpatroon, terwijl andere ritmen zich helemaal
niet aanpassen. De onderlinge samenhang van de
ritmen wordt verstoord. Het meest algemene
gevolg van deze desynchronisatle is vermoeid
heid. Op den duur treden nerveuze klachten op:
een slap gevoel, slapeloosheid, neigingen tot
agressie en depressie.
9 W
