de aanstormende technologie
32
De konklusie is, geen automatisering, zou je
haast zeggen. Maar dat is een illusie. Indivi
duen kunnen en de overheid wil automatisering
niet tegenhouden. De laatste omdat zij denkt
dat automatisering ten goede zal veranderen.
Blijft over te zorgen dat vrouwen niet bij uit
stek het slachtoffer worden van de nieuwe ont
wikkelingen. In maart van dit jaar bracht de
Emancipatieraad daarover een advies uit.
Belangrijk is in de ogen van de Raad dat ieder
een in gelijke mate is voorbereid op de veran
deringen, die het gevolg zijn van automatise
ring. Maar in die voorbereiding zijn nu al groe
pen met een achterstand: vrouwen, meisjes, et-
niese groeperingen, veroorzaakt door de maat
schappelijke positie van schoolgaande, werkzoe
kende, al dan niet buitenshuis werkende vrouwen
en meisjes, ook uit de etniese groeperingen.
Daarom moet op elk beleidsterrein al in de eer
ste fase van de beleidsvoorbereiding overdacht
worden of voor vrouwen het voorgestelde be
leid speciale gevolgen heeft of kan hebben.
Bepaalde voorzorgsmaatregelen dienen dan ge
troffen te worden. Als voorbeeld geeft de
Raad (ook aktueel in de tilburgse situatie)
het organiseren van schakelkursussen voor mei
den bij informatikaopleidingengeorganiseerd
door het arbeidsburo, zodat meiden minstens in
gelijke mate profiteren van de geboden mogelijk
heden. Aanwezigheid van vrouwen bij de beleids
voorbereiding lijkt de Raad een voorwaarde en
wel op fiftu/fifty basis. Niet alleen om tegen
wicht te-bieden aan het 'mannenstandpuntmaar
ook als positieve voorbeeldfunktieDe Raad
vindt dat gelijke deelname van vrouwen finan-
cieringsvoorwaar'de dient te zijn.
Verder zou voor vrouwen die bezig zijn op het
gebied van de informatika als ondersteuning een
landelijk centrum Informatika en Vrouwen moeten
worden opgericht.
Een van de belangrijkste punten om gelijke kan
sen te verwezenlijken is de voorlichting over
de nieuwe technologie. De regering heeft daar
in haar Informatika Stimuleringsplan ook aan
dacht aan geschonken. Diet zou gerealiseerd
moeten worden middels voorlichtingsprojekten
zoals omschreven in de publikatie 'Eeen Stroom
van Informatie'. Daarnaast is er een Stichting
Publieksvoorlichting over Wetenschap en Tech
nologie opgericht. De Raad vindt dat de doel
stellingen en taken van deze stichting afge
stemd moeten worden op meisjes, vrouwen en et
niese groeperingen en dat zou ook gevolgen moe
ten hebben voor de bestedingen van het fonds
van de stichting.
De Raad gaat ervan uit dat het betrekken van
vrouwen bjj de nieuwe technologie via het onder
was tot stand moet komen: van het basisonder
wijs en het voortgezet onderwas tot de vol-
wasser.edukatieDeze vormen van informatika-
onderwjjs dienen wel toegankelijk te zijn voor
vrouwen en meisjes. Dat moet gerealiseerd worden
door vorm en inhoud van het lesmateriaal. Maar
ook moeten er laagdrempelige informatiekundekur-
sussen gegeven worden met een duidelijke oriën
tatie op aansluitende aktivite i ten Bij de na
scholing van docenten op dit terrein zullen
met name vrouwenbetrokken moeten worden. Ten
slotte zou op den duur informatika een verplicht
eindexamenvak moeten worden.
De Emancipatieraad denkt dat automatiseren
geen nadelige gevolgen hoeft te hebben voor
vrouwen als er maar bijtijds de juiste keuzes
worden gedaan: streefcijfers voor het aantal
deelnemende vrouwen in opleidingen binnen en
buiten bedrijven, materiële èn immateriële on
dersteuning van vrouwenbedrijven in de infor
matie technologie, de al eerder genoemde scha
kelkursussen starten en het gebruiken van de
mogelijkheid om met het invoeren van de nieuwe
technologie, via reorganisatieplannen het per
soneelsbeleid af te stemmen op emancipatiedoel-
stellingen. Dat alles zou tot gevolg hebben
dat er een positieve invloed uitgaat van auto
matiseren op de werkgelegenheid voor vrouwen.
Ongetwijfeld zullen de aanbevelingen van de
Raad positieve effekten hebben, maar gevreesd
moet worden dat dat voornamenlijk zal gelden
voor vrouwen, die toch al hoger zijn opgeleid.
Wat betekent de nieuwe technologie voor de vrou
wenarbeid? Om die vraag te kunnen beantwoorden
zullen we eerst kijken naar de arbeidsmarkt in
haar geheel en de positie van vrouwen op de ar
beidsmarkt
De werkgelegenheid verplaatste zich de afge
lopen 60 jaar van de primaire en de sekundaire
sektor (landbouw en industrie) naar de tertiai
re en quartaire sektor (administratieve en
dienstverlenende sektor): in 1979 was 2/3 van
bevolking werkzaam in deze sektoren. Tussen
1971 en 1979 steeg het aantal arbeidsplaatsen
met 240.000, waarvan 90% door vrouwen werd be
zet. Bijna de gehele groei was te danken aan de
uitbreiding van de dienstensektor
3/4 van de vrouwen zijn werkzaam in de tertiaire
en de quartaire sektor: handel, transport,
bank- en verzekeringswezen, onderwijs, gezins-
en gezondheidszorg. Ook het aantal beroepen,
waarin je vrouwen aantreft is maar beperkt:
50% van de vrouwen is aktief als verkoopster,
sekretaressegezinshulp, kassière/lokettiste
werkster of verpleegster.
Mannen zijn veel meer gespreid over alle be
roepsgroepen en sektoren. Bovendien hebben
mannen over het algemeen hogere funkties en
maken ze makkelijker promotie. Ter illustratie:
in 1982 verdiende een man met een volledige
werkweek bruto gemiddeld per week ƒ795,-
vrouwen gemiddeld ƒ570,-.
Omdat automatisering de komende jaren
vooral die sektoren aandoet, waarin vrouwen
werk vinden, is het belangrijk te kijken wat
die automatiseringsgolf gaat bewerkstelligen.
Dat automatisering arbeidsplaatsen gaat kos
ten, daar is iedereen het wel over eens. Het
argument dat het ook arbeidsplaatsen gaat op
leveren geldt niet automaties voor vrouwen.
Het aantal hooggekwalificeerde mannenbanen
neemt wel toe, maar de routinematige (vrouwen)-
klussen zal zeker afnemen.
Vooral vrouwen zullen in de toekomst minder
zeker zijn van haar arbeidsplaats. Voltijdbanen
zullen worden omgezet in deeltijdbanen, deel
tijdbanen worden omgezet in afroepkontrakten
en kontraktarbeid komt in de plaats van een
vast dienstverband. Ook de beloningsstruk-
tuur verandert. Funkties worden gesplitst en
krijgen een andere inhoud. Een nieuwe funktie-
waardering zal voor vrouwen niet gunstig uit
pakken, want zjj zullen eerder die funkties
toegeschoven krijgenwaarvoor steeds minder
bekwaamheid is vereist. Men noemt dit wel de
neerwaartse mobiliteit.
Door automatisering wordt de vrouwenarbeid
monotoner, er zullen minder sociale kontakten
zijn op het werk beelschermwerkzal kontrole
makkelijker worden en ook meer toegepast, is
er minder inspraak, worst de werkbelasting
groter. In het algemeen kun je zeggen dat auto
matisering een verslechtering betekent voor
de kwaliteit van de vrouwenarbeid. Het zal bo
vendien een grotere scheiding tussen mannenba
nen en vrouwenbanen te weeg brengen. Ten slotte
zal automatisering ten koste gaan van de werkge
legenheid van vrouwen. De routinematige banen,
de uitvoerende funkties zullen als eerste wor
den geautomatiseerd. Dat effekt is nu al merk
baar. De vrouwen die tien jaar geleden werk
hebben gevonden kunnen nu weer naar huis.
