Moeizame start
DOmES KOCH
1
Korte geschiedenis van Heemkunde-Kring "Amalia van Solms"
Voor
een goede bril
of kontaktlenzen
Glashandel Sfitters
x-
tr
Nieuws- en Advertentieblad voor Alphen en Riel - Baarle-Nassau - Baarle-Hertog en Chaam
Vrijdag 18 augustus 1989
nr. 4147
HEEMKUNDE-KRING AMALIA VAN SOLMS
Voor al uw glaswerkzaamheden
7/“
PORT BETAALD
BAARLE-NASSAU
BAARLE-NASSAU-HERTOG
Tel. 04257-8853 - Vekemanshof 8
5111 VP Baarle-Nassau
contactlensspecialist lid a.n.v.c
oogmeetkundig opticien bv
Hoofdstraat 78 - Rijen - Tel.: 01612-27865
Ons Weekblad
Uitgave van Uitgeverij Emiel de Jong B.V. - Tel. 04257-8922* - Postbus 8 - Baarle-Nassau - Vierentachtigste jaargang.
Kopij en advertenties uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit s.v.p. Telefonisch opgeven van advertenties is mogelijk tot
woensdag 12.00 uur (alleen via tel.nr. 04257-8922* toestel 34). Uitgezonderd familie-advertenties en zoekertjes. Deze uit
sluitend opgeven bij de kontaktadressen kontant of aan de drukkerij - Voor Baarle: Visweg 8 - Giro: 4473393. Voor
Alphen: 'De Nieuwe Magneet' - Raadhuisstraat 20 - Alphen - Tel. 04258-1721 - Voor Chaam: A. de Jong - Wolfsdonk 7 -
Chaam - Tel. 01619-1767 - Voor Riel: J. van der Kaa - Ronsel 9 - Riel - Tel. 04248-1922. Voor België: P.V.B.A. de Jong -
Nassaulaan 1 - 2338 Baarle-Hertog.
47 leden
Na in december 1976 de eerste start
subsidie van 500,te hebben ont
vangen van het bestuur van Samen
levingsopbouw Baarle, ontvangt de
kring in oktober 1977 de eerste schen
king van 500,van het bedrijfsle-.
ven. Hiervoor tekent de Rabobank te
Baarle-Nassau. Dezelfde bank die de
kring nu al weer jaren op alle moge
lijke manieren tot steun is. In de daar
op volgende jaren vangen ook de bei
de gemeentes aan met het verstrekken
kend als ’smokkelnest’, getuige de
woorden van kamerlid J. Heerkens-
Thijssen, die in 1930 van plan was ’dit
smokkelaarsnest in het landsbelang
voorgoed uit de weg te ruimen.’
Een zeer speciaal facet van het smok
kelen, nl. het smokkelen van geallieer
de vliegers gedurende de tweede we
reldoorlog, komt aan de-orde in een
gedeelte van de tentoonstelling, dat
handelt over pilotenhelpster ’Miet
Pauw’. Op 10 september a.s. is het nl.
45 jaar geleden dat zij en twee van
haar helpers, de marechaussees Adri-
anus van Gestel en Gradus Gerritsen,
op de Galderse Hei door de bezetter
werden gefusilleerd. Naast de ten
toonstelling is er nog meer rond ’Miet
Pauw’ te doen; nu 45 jaar na haar
dood verschijnt het eerste boekwerk
dat aan haar gewijd is. Dit boekwerk
je zal op 9 september in het ’HEEM
HUIS’ ten doop worden gehouden.
vervolg op pagina 13
Op die dag besluit de gemeenteraad
van Baarle Hertog dat het oude Ge
meentehuis het onderkomen wordt
van de Heemkunde-Kring ’Amalia
van Solms’. Het is vooral de ver
dienste van oud-burgemeester J. Van
Leuven dat uiteindelijk voor deze be
stemming van het oude gemeentehuis
werd gekozen. Daarop volgend wordt
het gemeentehuis door de Koning
Boudewijn Stichting geadopteerd als
monument. Daarmee werd Baarle
niet alleen een monument rijker, maar
beschikt het nu over de faciliteiten om
de geschiedenis van onze unieke
enclave-gemeenschap naar buiten uit
te dragen.
Opening
Na maanden verbouwen, vertimme
ren, schilderen en inrichten is het dan
eindelijk zover dat de Heemkunde-
Kring ’Amalia van Solms’ haar
’Heemhuis’ officieel in gebruik kan
gaan nemen. Op zaterdag 9 septem
ber 1989 zal het ’Heemhuis’ door bei
de burgemeesters geopend worden.
Heemkunde-Kring ’Amalia van
Solms’ te Baarle-Hertog-Nassau
neemt op 9 september 1989 haar nieu
we onderkomen officieel in gebruik.
Dit onderkomen is gevestigd in het tot
monument uitgeroepen voormalige
gemeentehuis van Baarle-Hertog.
Na maanden verbouwen, vertimme
ren, schilderen en inrichten is het zo
ver dat het ’HEEMHUIS’ in gebruik
kan worden genomen. In dit ’HEEM
HUIS’ heeft de heemkunde-kring de
beschikking over een vergader- annex
ontvangstzaal (de voormalige raads
zaal), een bibliotheek- en archiefka-
mer, een tentoonstellingsruimte (de
voormalige secretarie), een kempische
huiskamer en een studiekamer. Daar
naast zal in de nabije toekomst ook
de zolder veranderd worden in een ex
positieruimte.
Baarle heeft hiermee eindelijk de fa
ciliteiten om haar unieke geschiede
nis aan een groter publiek te laten zien
d.m.v. tentoonstellingen en een per
manente expositie over de enclaves.
Deze laatste expositie zal in de toe
komst een plaats op de zolder krijgen.
De heemkunde-kring zal in de komen
de tijd de geschiedenis van Baarle,
van haar kerkdorpen Ulicoten en
Zondereigen, en van Castelré in een
aantal thematische tentoonstellingen
gaan behandelen. In de allereerste
tentoonstelling komt het thema
’smokkelen’ aan de orde. Baarle, be
rucht en beroemd om z’n smokkelver-
leden, stond zelfs op regeringsnivo be-
van een jaarlijkse subsidie. Ook van
diverse bedrijven en bankinstellingen
worden giften ontvangen.
De statuten van de vereniging ’Ama
lia van Solms’ passeren op 4 februari
1980 ten overstaan van notaris Daver-
veldt. Hiermee is ook de juridische
grondslag van onze vereniging gere
geld.
Lezingen
Na de eerste openbare vergadering
(20-1-1977) begint de kring met zijn
eigenlijke werk en komen de activitei
ten op gang. Er wordt op 16 novem
ber 1977 de eerste werkgroep opge
richt. Deze zal zich gaan bezighouden
met toponymie (het vastleggen van de
veldnamen). In 1978 houdt de heer
Kakebeke een lezing over ’Topony
mie’. Tijdens de algemene ledenver
gadering van 25 januari 1979 houdt
Dr. Ed Loffeld een verhandeling over
’Baarle 1000 jaar geleden’. Geduren
de 1979 worden nog drie spreekbeur
ten gehouden: Dr. H. Ruhe over
’Huizen en Hoeven in Brabant en
Baarle’, J. Brieffies over ’Getuigen
van het Verleden. Een archeologische
rondrit langs grafheuvels in Brabant’
en Jan Naaykens over ’Brabantse Hu
mor’. In de jaren daarop volgen nog
vele lezingen: Drs. W. Knippenberg
’Adelijke Stiftsdames en begijntjes’
(1980), Nol van Roessel ’De Brabant-
den voor het nageslacht’. Zo werden
wandelingen georganiseerd op het
landgoed ’De Schriecken’, in de
’Kromme Hoek’, de ’Halse Beem
den’, de ’Tommel’, in Ulicoten enz.
Excursies werden georganiseerd naar
Diest, Thorn, de Grote Kerk te Bre
da, Taxandria Museum Turnhout,
Heemkundig Museum Beerse en Ge
meentemuseum Rijckevorsel.
Andere activiteiten
Naast voornoemde lezingen, wande
lingen en excursies probeert de
heemkunde-kring ook de belangstel
ling voor het heem op te wekken bij
anderen d.m.v. tentoonstellingen en
het memoreren van historische feiten.
Zo organiseerde de heemkunde-kring
en dan met name de werkgroep Uli
coten in nauwe samenwerking met de
gemeente Baarle Nassau de festivitei
ten rond de 100ste verjaardag van
Jantje Vugts. Tentoonstelling over
heemkunde bij o.a. de opening van de
bibliotheek. Wegens het ontbreken
van een eigen ruimte is het aantal ten
toonstellingen beperkt gebleven, maar
daar gaat gelukkig verandering in ko
men.
Grote vooruitgang
Eén datum in de geschiedenis van de
heemkunde-kring werd bepalend voor
de toekomst van de vereniging: 1 fe
bruari 1988.
se mens’ (1980), J. Brieffies ’Het Gil
de leeft’ (1981), H. de Kok ’Baarle
Hertog en het kasteel en het Land van
Turnhout’ (1982), Chr. Buiks ’Oude
veldnamen in Baarle’ (1983), Drs. W.
Knippenberg ’4 Eeuwen religieuze
prentjes’ (1984).
Wandelingen en excursies
Naast de lezingen, die de leden voor
al meer achtergrond-informatie ver
schaffen bij het onderzoek naar de ge
schiedenis van Baarle, organiseert de
heemkunde-kring elk jaar excursies en
wandelingen. Vooral de wandelingen
in het eigen gebied brengen de deel
nemers bijna letterlijk in contact met
Baarle. De wandelingen door de
prachtige natuur hebben al vele ’oohs’
en ’aahs’ losgemaakt. De deelnemers
zien dan vaak pas voor het eerst hoe
mooi ons landschap is en hoe boeiend
de natuur rondom ons is. Dan wordt
begrepen wat het betekent ’om ons
eigen heem te bewaken en te behou-
Nadat in 1947 de Stichting Brabants Heem officieel werd opgericht, nam ka
pelaan Chr. Kramer het voortouw in Baarle en richtte samen met 10 Baarle-
naren de eerste Heemkunde-Kring Baarle op. Chr. Kramer publiceerde een
aantal artikelen over Baarle in Brabants Heem. Maar na het vertrek van ka
pelaan Kramer in 1953, ging de kring langzaam ter ziele. Het zou tot 1975
duren voordat het woord ’heemkunde’ weer ter sprake zou komen.
I Het was burgemeester A. Hogenbosch die tijdens een toespraak bij gelegen-
heid van de tentoonstelling ’Monument en Brabant’ in het gemeenschapshuis
op 2 oktober 1975 de wens uitsprak dat er een plaatselijke heemkunde-kring
zou worden opgericht.
Oproep oud-Baarlenaren
Binnen het kader van de festiviteiten rond het te openen ’Heemhuis’ (oud-
gemeentehuis van Baarle-Hertog) in het weekend van 9 en 10 september a.s.,
willen wij aan de inwoners van Baarle, Castelre, Ulicoten en Zondereigen vra
gen ons adressen te geven van oud-inwoners, die thans elders wonen en de
band met hun geboortegrond nog steeds voelen. Waarschijnlijkheid zijn ve
len nog steeds geïnteresseerd in de geschiedenis van hun dorp. Wij willen die
geïnteresseerden graag uitnodigen het ’Heemhuis’ te komen bezichtigen. U
kunt de adressen schriftelijk doorgeven aan ons nieuwe adres: Kerkstraat 4,
2338 Baarle-Hertog. Telefonisch aan het secretariaat tel. 014-699740 (België).
Belangstelling voor de geschiedenis van Baarle, Castelre, Ulicoten en Zonde
reigen?
Wordt lid van Heemkundekring ’Amalia van Solms’1!
Bij de opening van het ’Heemhuis’ willen we graag een ieder met warme be
langstelling voor de geschiedenis van de unieke enclave-gemeenschap Baarle
uitnodigen lid van de Heemkundekring ’Amalia van Solms’ te worden. We
kunnen dan samen onze kennis over Baarle, Castelre, Ulicoten en Zonderei
gen vastléggen voor ons nageslacht. Daarnaast kunnen we met vereende krach
ten ons erfgoed behouden voor de toekomst.
Geef u daarom op als lid of nog beter, kom tijdens het openingsweekend ken
nismaken met de vereniging. U bent van harte welkom op zaterdag 9 septem
ber en zondag 10 september a.s. van 14.00-17.00 uur.
Schriftelijk kunt u zich melden op adres: Heemkundekring ’Amalia van Solms’,
’het Heemhuis’, kerkstraat 4, 2338 Baarle-Hertog.
Voor nadere inlichtingen: secretariaat tel. 014-699740 (België).
Dat hij niet tegen dovemansoren had
gesproken, blijkt uit het feit dat de
J Baarlese tekenleraar Jos de Swart met
een artikel in Ons Weekblad van 7 no-
f vember 1975 vrijwel direct reageerde
I op de oproep van burgemeester Ho
genbosch.
f Het direct gevolg was dat Jos de
I Swart contact kreeg met Dr. Ed Lof-
I feld. Deze namen het initiatief om een
I stuurgroep op te richten, die een
I oprichtingsvergadering moest voorbe-
I reiden. In de stuurgroep werd ook C.
I Verschueren opgenomen, die al lid
j was van de groep van kapelaan Kra-
mer. C. Verschueren is hedentenda-
I ge nog steeds actief lid en is daarmee
I het lid met de langste ’loopbaan’ bin-
I nen de heemkunde in Baarle.
j Om de bevolking van Baarle warm te
krijgen voor de heemkundige schrij
ven Jos de Swart en Ed Loffeld een
aantal artikelen in Ons Weekblad in
het voorjaar van 1976.
Oprichting
Op 8 juni 1976 wordt dan een oprich
tingsvergadering belegd in het ge
meenschapshuis om te komen tot de
daadwerkelijke stichting van de
Heemkunde-Kring ’Amalia van
Solms’. Hierbij zijn 10 personen aan
wezig. Deze tien zullen het voortouw
nemen. Het eerste (voorlopige)
bestuur ziet er dan als volgt uit: Voor
zitter: G. van de Lindeloof, vice-
voorzitter: Jos de Swart, secretaris:
Ed Loffeld, adjunct-secretaresse: An
na Gulickx-Koks, penningmeester: C.
Verschueren, conservator: A. Backx,
bestuurslid: J. Laurijssen.
Beide burgemeesters: A. Hogenbosch
en A. Leestmans worden bescherm
heer van de kring.
Heemkunde-Kring ’Amalia van
Solms’ wordt de 45e kring die zich
aansluit bij de Stichting Brabants
Heem.
Het eerste bestuur begint dan met de
voorbereiding van een openbare ver
gadering en voorlichtings-avond die
I uiteindelijk op 20 januari 1977 zal
j plaatsvinden in het gemeenschaps-
I huis, men verzendt 195 uitnodigingen
wat resulteert in de komst van een
veertigtal belangstellenden. Men sluit
die eerste vergadering af met 39 leden.
Voorwaar geen slechte start.
Op 28 april 1977 wordt dan de eerste
lezing gehouden. Deze wordt ver-
I zorgd door Drs. W. Knippenberg die
I een verhandeling houdt onder de ti
tel: ’Rondwandeling door Brabant’.
Inmiddels is de kring al gegroeid tot
