De St. Salvatorkapel
te Baarle
I
i -
4 4
w i
h
r
fes
^5 f
”T
d
O
*s>-
ïi
,^s:
-
i
y/
t
f /l
1rt;
i-a a
,'V1
fy
:A.
"Ons Weekblad" - vrijdag 18 juli 1980
De Mariagrot in de kapeltuin.
'AA
■r„.~i.
met het opruimen van alles wat er nog van de
kerk over was en werd, op de fundamenten
van het oude priesterkoor, het tegenwoordige
St. Salvatorkapelletje gebouwd. Er werd nog
wat grond rondom heen bijgekocht en de kapel
werd omringd door een prachtige bede-
vaartstuin met prachtige beeldengroepen, alles
geheel vervaardigd door mensen uit de eigen
omgeving.
Op zeer plechtige wijze werd de kapel op 29
september 1930 geopend en in gebruik gesteld.
Het was een prachtig feest voor de Baarlese pa
rochie want op die dag vierde Pastoor Veke-
mans zijn zilveren priesterfeest. De opening
van dit kleine heiligdom was voor hem zeker
één van de hoogtepunten op die dag. Trou
wens op dezelfde dag werd hem het H. Hart
beeld, dat op dit ogenblik nog ons kerkpleintje
siert, als het niet aan het oog onttrokken is
door de geparkeerde auto’s, ook aangeboden.
De kapel trok veel belangstelling in de eerste
jaren van haar hernieuwde bestaan. De tuinen
en de staties van de Rozenkrans waren zeer ge
schikt voor rustige meditatie in een prachtige
omgeving, in de kapel kon men neerknielen bij
mooie beeldengroepen die in die tijd nog niet
tót de vuilnisbelten waren veroordeeld.
De 2e wereldoorlog van 1940-1945 bracht wel
schade toe aan kapel en omgeving maar deze
was te herstellen evenals de Lourdesgrot die
vóór in de tuin was opgericht.
Maar er was heel andere schade aangericht.
Schade aan de belangstelling van de mensen.
De oorlog had de mentaliteit van vele mensen
zo zeer veranderd dat hun belangstelling meer
getrokken werd op andere zaken dan kerken of
kapellen. Het bezoek aan de kapel nam stilaan
af, de tuin werd niet zo goed meer onderhou
den en verwilderde, er was geen sprake meer
van een katholiek centrum. Nu was het geen
oorlog geweest die oorzaak was van verval. Nu
was het ook geen andere Godsdienstsecte, het
was doodgewoon een gebrek aan belangstelling
bij de mensen zelf die in een tijd waren geko
men waarop het leek dat ’’God dood was” en
er dus ook geen belangstelling meer voor Hem
behoefde te bestaan.
Zoals vele zaken in het leven zijn er tijden van
opgang en van neergang. Toen de neergang
van de kapel bijna volkomen was en zowel de
kapel als de omgeving er totaal verwaarloosd
bijlagen, kwam er bij de oudere garde toch een
gevoel van spijt dat het zo was gelopen.
De feitelijke stoot hiertoe is gegeven door Pa
ter Alfons van Tilburg, een missionaris uit de
Oordeelsestraat die werkzaam was in Hawai en
hier in 1969 op bezoek was bij zijn familie.
Omdat schrijver dezes al vele jaren (vanaf
1933) met de familie van Tilburg bevriend was,
dus ook met de Pater, reden we tijdens zijn
verblijf hier eens rond en hij stelde voor om
eens naar ”het kapelleke” te gaan zien waar
hij sinds zijn vertrek in 1934 niet meer was ge
weest. Hij had dit héiligdommetje dus nog min
of meer in de geest zoals het toen was en ik zie
hem nog de handen samen vouwen toen we bij
de ruïne kwamen en hoorde hem zeggen:
Mijn God hoe is dat nu toch mogelijk dat dit
verloren gaat. Het was toch zo mooi. En tegen
mij: ’’Frans kun jij daar nu niets aan doen dat
dit weer tot leven komt?”
Omdat ik ook van mening was (en nog ben)
dat dergelijke dingen grote waarde kunnen
hebben in het leven van mensen, werd daaro
ver in de kring van de bejaarden gesproken, er
werd een plannetje opgesteld, er werd gewerkt
en het resultaat was dat in vrij korte tijd zowel
de kapel als de tuin een beetje toonbaar wer
den en dat op 4 mei 1971 de kapel opnieuw in
gebruik kon worden genomen zoals moge blij
ken uit het stukje in ”Ons Weekblad” dat
door mij werd geschreven op die dag.
Opening van de St. Salvatorkapel te Baarle-
Nassau
Het zal er sinds vele jaren niet meer zo druk ge
weest zijn rond de goedé oude St. Salvatorka
pel. Niet minder dan 110 van onze parochianen
en parochiaantjes (want er waren ook ongeveer
40 kinderen bij) waren aanwezig om de feeste
lijke opening van dit kapel-centrum mee te ma
ken.
Broeder Rafaël had zich de moeite getroost om
enige toepasselijke Maria-liedjes op stencil te
zetten waardoor de oudere mensen en de kin
deren eens konden leren hoe men deze liedjes
Behalve een vrij groot aantal gouden
huwelijks- en kloosterfeesten die we dit jaar
mochten vieren en nog hebben te vieren, zal er
nog een gouden feest gevierd mogen worden en
wel van de ons allen bekende St. Salvatorkapel
op Nijhoven.
Hoe die viering zal geschieden is nog in studie
bij een klein comité en daarover zult U in de
eerstvolgende weken wel meer vernemen, maar
we vinden het wel nuttig om iets over het ont
staan en het wedervaren van de kapel te vertel
len zodat deze mogelijk nog meer bekendheid
krijgt.
De meeste gegevens hierover heb ik ontleend
aan een artikel van de vroegere Kapelaan, de
eerwaarde heer Cramer, uit een uitgave van
Brabant Heem, jan./febr. 1951. Het zal slechts
een globale weergave worden daar het artikel
anders te lang en onoverzichtelijk zou zijn.
De oorsprong van de St. Salvatorkapel ligt al
in het verre verleden. Reeds in het jaar 1400
moet er al een kerk hebben gestaan op de
plaats tussen de bewoners van het toenmalige
kerkvolk van Hertog en van Nassau.
Volgens die oude historie zouden de Nassauers
aan die van den Hertog hebben verboden ge
bruik te maken van de straten van de Nassau
ers en toen hebben die van den Hertog de Re-
migiuskerk, die onder den Hertog stond, voor
die van Nassau verboden.
Gevolg was dat de Nassauers niet konden ker
ken hetgeen in die tijd blijkbaar heel wat ergers
was dan in onze tijd, want het duurde niet lang
of die van Nassau gingen een kerk bouwen op
Nijhoven, in die tijd een kruispunt van land
wegen en blijkbaar meer bevolkt dan tegen
woordig.
De scheiding van de geesten in de beide Baarles
duurde tot 1533 en werd toen weer terug ge
bracht tot één kerkelijk gezag als gevolg van
een overeenkomst tussen de kapelmeesters en
de pastores van beide kerken in overleg met
beide dorpsbesturen.
Tijdens de oorlogsjaren 1580 - 1584 brandde
de kerk geheel uit en ze werd rond 1600 gedeel
telijk opgebouwd en weer voor de katholieke
eredienst in gebruik genomen. De restauratie
duurde echter tot 1648 en werd voltooid met
steun van de bisschop van Antwerpen, tot
wiens diocees Baarle behoorde.
De St. Salvatorkerk was in de Middeleeuwen
een bedevaartsoord en van alle kanten kwamen
de bedevaartsgangers, speciaal op vrijdagen in
de vasten en op 2e Paasdag. Dit bleef ook zo
tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648) maar
op 2 iuli 1648 werd de St. Salvatorkerk door
vroeger kon zingen.
Het hoefde echt niet, want reeds na de eerste
strofe zongen de kinderen als lijsters en dat ge
zang, samen met dat van de echte vogels ron
dom ons, maakte het geheel tot een echte
Maria-avond.
Zowel de heer pastoor als de kapelaan waren
bij deze plechtigheid aanwezig en voordat de
kapelaan begon met de misviering hield hij
eerst nog een kort praatje over het wel en wee
van de Baarlese kapel. Hij bracht dank aan de
BVB door wiens toedoen deze kapel weer wat
van haar oude glorie teruggekregen had en hij
voelde zich, omringd door zoveel belangstel
lenden gelukkig in deze sfeervolle omgeving de
H. Mis te mogen opdragen.
Ook het bestuur van de BVB brengt gaarne
dank en dan in de eerste plaats aan de Eerw.
heren pastoor en kapelaan, omdat zij het werk
van de BVB al zo hoog gewaardeerd hebben
dat ze de kapel reeds voor de hele maand mei
in het schema van de erediensten hebben be
trokken.
Evenals zij hopen wij, dat de belangstelling
voor de kapel zal groeien en dat dit unieke
plekje een plaats zal worden niet alleen van ge
zonde rekreatie maar ook van innig gebed.
Wij danken verder broeder Rafaël dat hij zich
met zijn zangertjes beschikbaar stelde en we
hopen vooral dat de jonge garde haar be
langstelling zal blijven tonen, want jong ge
leerd.
De gehele maand mei is er op woensdagavond
een H. Mis in of bij de kapel, behalve op de
dag van Hemelvaart. Dan zal deze openlucht
misviering worden verschoven naar dinsdaga
vond.
Komt zoveel U kunt, ook gij Belgische vrien
den en Vrienden van Lourdes. Hier, heel dicht
bij kunt U ook bidden.
Een goede raad geef ik U wel; doe een extra
jasje aan, want onder de bomen is het zelfs op
een avond in mei nog fris. We hopen U te zien
op woensdagavond om 19.30 uur.
F. V., 4-5-’71
Sinds die meidag in 1971 wordt er in de zomer
maanden op elke woensdagavond in de kapel
een H. Mis opgedragen.
De kapel kan ruim 100 mensen bevatten en is
vaak geheel vol hetgeen de sfeer ten zeerste be
vordert.
De laatste jaren is van vele kanten de be
langstelling voor de kapel ook in gunstige zin
veranderd en werd ook financiële steun onder
vonden voor het onderhoud dat enkele jaren
geleden soms moeilijk betaalbaar was.
De kapel is aan de binnenkant geheel geschil
derd en dat alles zou nog beter afgewerkt zijn
als de kunstschilder van de beeldengroepen
niet tijdens zijn werkzaamheden was overle
den.
Ook is er een goede verlichting aangelegd na
dat we jarenlang, dank zij de medewerking van
de familie Jacobs, van een noodverlichting ge
bruik konden maken.
Het is mogelijk dat in de komende jaren het
kerkhof van onze parochie in de nabijheid van
het oude heiligdom komt zodat de kans bestaat
dat wij, die dit alles schrijven en lezen, daar
straks onze laatste rustplaats zullen vinden.
Voor alle mensen van de beide Baarles reden
genoeg om trots te zijn op deze kapel. De
geesten zijn niet meer verdeeld zoals eeuwen
geleden, men verbiedt elkaar de weg niet meer
en de toegang tot de kerken is voor allen geheel
vrij.
Als er, na eeuwen, mogelijk weer iets bijzon
ders gebeurt in of rondom de kapel, laten we
dan hopen dat de schrijvers van die tijd dan
kunnen vertellen dat de bewoners van de beide
Baarles in grote vriendschap samen in de kapel
kerkten en ook gezamenlijk, in 1980, het gou
den feest van de Sint Salvatorkapel hebben ge
vierd. Het feest wordt gevierd op zondag 31
augustus 1980.
Laat het een fijn feest worden waarover nog
lang gesproken wordt. We wensen de organisa
tie succes bij hun voorbereiding, wij hopen dat
vele parochianen hieraan zullen willen meewer
ken en we wensen onze parochiegeestelijkheid
geluk met het bezit van dit unieke heiligdom.
Baarle-Nassau, 14 juli 1980.
F.Vorstenbosch.
-
een bende geuzen onteerd en daarna voor de
protestanten in beslag genomen.
Van deze plundering is in de Baarlese historie
nog bekend dat de geuzen de benen wilden bre
ken van het grote houten kruisbeeld dat in de
kerk hing. Dit lukte niet en volgens de overle
vering, werden de geuzen hiervoor in hun ver
dere leven zwaar gestraft. Het kruisbeeld was
gespaard gebleven en werd naar veiliger oor
den overgebracht. Als U het nu nog wilt zien
dan kunt U dat gaan bewonderen in de paro
chiekerk van Baarle-Hertog.
Maar na de coup van de geuzen was de Neder
lands Hervormde gemeente van Baarle-Nassau
in het bezit gekomen van een veel te grote kerk
die ze niet kon onderhouden met het gevolg
dat deze geheel in verval kwam. Gedeelten van
de kerk werden voor andere doeleinden ge
bruikt en alles wees erop dat men de boel
moest gaan afbreken. Ondanks dat konden de
katholieken de kerkruïne niet terug kopen, dat
hebben ze meermalen geprobeerd tot in de
Franse tijd toe.
In 1807 werden het kerkschip en de kerkbeu-
ken, ondanks heftig verzet van de omwonen
den, afgebroken. De afbraak moest geschieden
onder de bescherming van de militairen omdat
de boeren met vorken, rieken en dorsvlegels op
de slopers afkwamen. Ze weigerden ook de af
braak van de kerk te kopen. Het voormalig
priesterkoor heeft men laten staan en er later
nog een consistoriekamer tegenaan gebouwd
die al spoedig als kosterswoning in gebruik
werd genomen. Tijdens de Belgische opstand
van 1830 - 1839 was de kerk gésloten. Daarna
werd er één keer per maand dienst gedaan, la
ter één keer per jaar op 2e Paasdag en tenslotte
geheel niet meer. Tijdens de le wereldoorlog,
1914 - 1918, werd de kapel gebruikt door de
militairen, in die tijd is ook de preekstoel, de
lezenaar en het meubilair verdwenen en in 1926
werd de gehele kapel afgebroken en de stenen
gebruikt voor de Hervormde kerk in Ginne-
ken. De enige grafsteen is toen verhuisd naar
Chaam
De kapelakker, waarop ook de ruïne van de
kapel, werd in 1928 door de Ned. Hervormde
kerk verkocht aan J. Jacobs die vlak daarbij
woont. Dez1 verkocht deze door aan de toen
malige Pastoor Vekemans, de voorzitter van
het Kerkbestuur in Baarle-Nassau.
Het tijdperk van dood en vernieling was voor
bij, nu zou er een periode van opbouw en groei
komen. Pastoor Vekemans liet er geen gras
over groeien. Reeds in 1929 werd begonnen
VAzv,',’*' i
i'*
i
Z..,
rfas» a, - 1
