Het merkwaardigste
dorp van Nederland
Zesde klassers maakten boekje over Baarle
j tón
Gemeentehuis
\w_ën
NASSAU
i
S Tl
A
'A.
I
Bezoek aan het gemeentehuis
1
"Ons Weekblad" - vrijdag 18 juli 1980
o}
Ty»O.v\vX2_ o
'n Mooi systeem.
fCboiekj.
Even noteren, denkt Richard.
Gaat door op volgende blad.
CSC.QM D«
Brigitte de Wit
Ingeborg de Beer
gS0,
EN nu «eu
WEW.uk
''O^TVokD
Klas 6B van de Maria Reginaschool uit Baarle-
Nassau heeft de laatste maand van hun 6 jarige
basisschoolperiode afgesloten met een project
over „Baarle”. Het doel van dit project was:
- onderzoeken in wat voor een unieke gemeente
ze wonen
- de natuur van Baarle te leren waarderen
- de gang van zaken op het gemeentehuis te le
ren kennen
- verslagen en aantekeningen maken, onderzoe
kingen doen.
Het verslag van dit werk is vastgelegd in een 56
bladzijden tellend boekje. De zelfwerkzaamheid
van de kinderen stond voorop. Zij hebben voor
de inhoud gezorgd. De vragen die ze op het ge
meentehuis stelden zijn door henzelf bedacht.
Na het beluisteren van de antwoorden hebben
ze deze genoteerd en uitgetypt voor het verslag.
Op het gemeentehuis, dat 2 middagen bezocht
werd, werd uitleg gedaan van de werkzaamhe
den. Wat ze te horen kregen werd snel geno
teerd, want ook dit moest in het boekje.
Op school werd verder gewerkt aan het inventa
riseren van al hetgeen er in Baarle aanwezig is
aan winkels, sporten, kerken en kapellen, gara
ges, frietboeren enz...
Interessant was het ook om na te gaan wat er al
lemaal dubbel is in de gemeente Baarle-Nassau -
Baarle-Hertog.
Twee Baarle deskundigen werden uitgenodigd.
P. Dr. Ed. Loffeld heeft op een boeiende wijze
de geschiedenis van Baarle uit de doeken gedaan
Vraag 1: Hoe heet de burgemeester van Baarle-
Hertog?
Antw.: De burgemeester heet Mijnheer Leest-
rnans.
Vraag 2: Hoeveel winkels zijn er in Baarle-
Nassau?
Ant.: Er zijn 57 winkels en 24 horeca-bedrijven.
Vraag 3: Wanneer komt voor het eerst de naam
Baarle voor?
Antw.: In het jaar 992.
Vraag 4: Wat is het oudste huis?
Antw.: Op Singel 12 staat het oudste huis. Dit is
gebouwd in het jaar 1639.
Vraag 5: Wie is de burgemeester van Baarle-
Nassau?
Antw.: Mijnheer Hogenbosch.
Vraag 6: Hoe heet het wapen van Baarle-
Hertog?
Afdeling financiën
Op de financiële afdeling werken 8 mensen. Fi
nanciën zorgt voor het geld. In het boek van fi
nanciën staat hoeveel sportparken, zwembad,
huurhuizen en nog meer van zulke dingen
kosten.
Het belangrijkste onderwerp op de afdeling is
vooral: het loon van de mensen, de straten en de
parken (sportparken).
Op het eind van het jaar gaan ze alles nog eens
goed nakijken of ze het goed gedaan hebben, of
ze het geld goed besteed hebben enz. enz. Elk
jaar maken ze een begroting. Het geld komt
voor het grootste deel van het rijk.
Jolanda Bosch
Els Michielsen
Gemeentewerken
Op het gemeentehuis is de kleinste afdeling: Ge
meentewerken.
De afdeling gemeentewerken heeft zestien me
dewerkers.
’s Morgens om half acht komt Meneer Schuur-
bier de taken verdelen b.v. grasmaaien.
De plantsoenen in Baarle-Nassau zijn de laatste
jaren hard gegroeid.
Het Sportpark Boschoven is veertien jaar oud.
In het industrieterrein staan de werktuigen die
de gemeentewerkers nodig hebben, b.v. grasma
chines, harken, bezems, vrachtwagens enz.
Bernadette van den Broek
Antw.: Rond 1100 bestond Baarle uit een paar
houten en lemen huisjes rond de kapel van Nij-
hoven. Ook waren er enkele boerderijen. In
1198 krijgt de hertog van Brabant een stuk
Baarle nl. de goede grond en gebouwen.
De heren van Breda krijgen de rest: de slechte
grond.
Heren van Breda werden genoemd: Graven van
Nassau. i
Het gaat over het dorp BAARLE, gelegen
midden in het vroegere Hertogdom Brabant,
tussen Breda en Turnhout.
Dit dorp telt op 1 januari 1980: 8025 inwoners;
het heeft een oppervlakte van 8318 hektaren
(uitgestrekter dan Turnhout, Breda, Tilburg).
De dorpsgemeenschap Baarle, onder die naam
al bekend in de 10e eeuw, heeft zich ontwikkeld
zoals alle Kempische-Brabantse dorpen en
groeit nog steeds in alle richtingen.
Maar Baarle heeft iets geheel eigens, iets dat
in geen ander land of werelddeel gevonden
wordt: dit dorp bestaat uit een aantal gebieds-
deeltjes die deel uitmaken van een Koninkrijk
(België) èn uit gebiedsdelen of -deeltjes die deel
uitmaken van een ander Koninkrijk (Neder
land).
De Belgische gebiedsdeeltjes vormen samen ten
dele de gemeente Baarle-Hertog.
Het Nederlandse gebied is de gemeente Baarle-
Nassau.
Het ene Baarle is dus opgebouwd, niet uit twee
afgeronde gebieden, maar uit twee grillig ge
vormde gebiedscomplexen. In geen enkel Euro
pees en Aziatisch enclave-gebied is dit het geval.
De gebiedsdelen van Baarle-Nassau en Baarle-
Hertog zijn op zeer onregelmatige wijze ineen
gestrengeld, zodat men terecht spreekt van een
reusachtige legpuzzel.
De Belgische gemeente telt op 1 januari 1980:
2135 inwoners (26,60% van Baarle); de Neder
landse gemeente: 5890 inwoners (73,40% van
Baarle).
Baarle-Hertog met zijn 748 hectaren beslaat 9%
van de oppervlakte van heel Baarle. Beide ge
meenten omvatten ’’enclaven”: gebiedjes die ie
der totaal omgrensd worden door grondgebied
van een andere Staat - Baarle-Hertog omvat 21
enclaven, samen ongeveer 270 hectaren. -
Baarle-Nassau omvat 8 enclaven, samen onge
veer 13 hectaren.
Daar er twee gemeentelijke (en kerkelijke) ge
bieden liggen binnen het ene dorp Baarle, zijn er
ook allerhande afzonderlijke instellingen en in
stanties.
Dit levert wel merkwaardige problemen op, te
meer omdat elke gemeente te maken heeft met
de eigen Provincie- en Landsregering, resp. in
Den Bosch-Den Haag en Antwerpen-Brussel. -
X.*-* M.w - x* '*.X* -V,W - X* X» v 4
1
-tHL-C ex-
Vraag 8: Waarom is er in de buitenwijken geen
gas?
Antw.: We hebben een vergunning gevraagd.
Waarschijnlijk volgend jaar zal ook daar gas ko
men.
Vraag 9: Wordt er veel aandacht besteed aan
sport?
Antw.: Financieel wel.
Vraag 10: Waarom mag men op eigen houtje
niet zo maar iets bouwen?
Antw.; Anders krijg je een ratjetoe. De huizen
staan scheef of de een gaat bv. een flat bouwen
en dat staat niet.
Vraag 11: Worden er in de toekomst nog veel
huizen bijgebouwd?
Antw.: Er worden nog huizen bijgebouwd, en
ze komen waarschijnlijk achter de M.A.V.Ó.
Vraag 12: Verklaar eens het
wapen van Baarle-Nassau.
Antw.: Het is toegekend door
de adel. Het zijn 3 balen goud
op een veld van lazuur (lazuur
is een heraldische kleur).
Vraag 13: Is er veel werkeloosheid?
Antw.: Over het algemeen niet zoveel nl, 34
mannen en 20 vrouwen.
Vraag 14: Is het moeilijk om met Baarle-Hertog
samen te werken?
Antw.: Soms is het wel moeilijk maar we probe
ren het zo goed mogelijk te doen. Het moet wel.
Vraag 15: Hoeveel mensen werken er ongeveer
bij de gemeente?
Antw.: Tussen de 25 en 50 bij de gemeente en
20 op het gemeentehuis zelf.
Vraag 16: Waar komt het water en de gas van
daan?
Antw.: Het water komt van het pompstation uit
Gilze. (grondwater). Het gas komt uit Slochte-
ren maar Oosterhout regelt de toevoer naar
Baarle-Nassau.
Maar men is er aan gewend de gemeenschappe
lijke problemen op te lossen door samenwerking
van de afzonderlijke instanties. - Er zijn ook sek-
toren, waarin deze instanties niet alleen samen
werken, maar als één Nassaus-Hertogse instan
tie optreden: in gezondheids- en gezinszorg,
jeugdwerk en welfare, recreatie, muziek, sport
en informatie (VVV), water- en gasvoorziening;
maar vooral in veelsoortige kulturele aktivitei-
ten die ontplooid worden in het gezamenlijk ge
meenschapshuis of kultureel centrum van de
’"Stichting Samenlevings Opbouw”.
De vraag naar de oorsprong van deze zonder
linge staatkundige situatie: in de 12e eeuw ont
stond het Hertogdom Brabant; Nu: Noord-
Brabant; Provincie Antwerpen (Midden-
Brabant); Belgisch Brabant (Zuid-Brabant, met
Leuven en Brussel).
Binnen dit gebied groeiden weer kleine bestuur-
seenheden, zoals b.v. ”De Vrijheid van Turn
hout” en ”De Baronie van Breda”.
In de loop van deze 12e eeuw gaven de Herto
gen bepaalde verspreide grondstukken uit aan
’’horigen” om er hun hoeven te bouwen.
Op het einde van de eeuw (1198) gaf Hertog
Hendrik I (1190-1235) zeer grote, onontgonnen
gebieden in leen aan de Heer van Breda: ook het
hele gebied van Baarle, met de grens tussen Bre
da en Turnhout. -
Maar bij deze overdracht zonderde de Hertog
de grondstukken uit die hij in Baarle eerder aan
horigen had gegeven.
Deze gebiedsdeeltjes bleven ’’onder den Hertog”
horen en werden anderhalve eeuw later bij het
Land van Turnhout ingedeeld.
Toen in 1403 een graaf van Nassau Heer van
Breda werd, kwam voor het Bredase deel van
Baarle de naam in zwang: ’’Baarle-onder-
Nassau”.
Tenslotte werd het ’’Baarle-Hertog” en ’’Baarle-
Nassau”.
Bij de onafhankelijkheid van Noord-Nederland
(1648) bleef Baarle-Hertog onder Turnhout ho
ren, zodat deze gebiedsdeeltjes boven de land
grens kwamen te liggen.
Bij de vrijwording van België (1830) bleven ze
deel uitmaken van dit Koninkrijk.
P. Dr. Ed. Loffeld
en Dr. A. v. Tuyl heeft ons laten genieten van
zijn natuurvertellingen en zijn film „Leven
Landschap”, die over de natuur van Baarle gaat.
In het boekje zijn ook nog andere dingen opge
nomen. Omdat de leerlingen schoolverlaters
zijn heeft ieder er iets over zichzelf ingeschreven
en voorzien van fraaie tekeningen. Alle leer
krachten van de school plaatsten er hun naam
nog in en het boekje was klaar.
Hieronder volgen enkele fragmenten:
Vraag 17: Waarom wordt de Singel de Singel ge
noemd?
Antw.: Omdat daar vroeger het waterstukje
(loop) dat de Singel heette, was.
Vraag 18: Zijn er twee mannen geweest, die
Hertog of Nassau heetten?
Antw.: Er was een Hertog en een Nassau.
Vraag 19: Hoe oud is de oudste inwoner van
Baarle-Nassau?
Antw.: Dat is mijnheer Adriaansen. Hij is gebo
ren in 1885 op 8 oktober en wordt 95 jaar.
Vraag 20: Hoeveel lege huizen staan er in
Baarle-Nassau?
Antw.: Er zijn 30 lege huizen in Baarle-
Nassau.
Vraag 21: Hoe komen de enclaves in Baarle-
Nassau?
Antw.: Baarle-Hertog had eerst goede grond en
had slechte grond aan Baarle-Nassau gegeven,
(vanaf 1400).
Vraag 22: Hoeveel straten zijn er in Baarle-
Nassau?
Antw.: Er zijn 132 straten met een naam in
Baarle-Nassau.
Vraag 23: Wanneer is het gemeentehuis ge
bouwd?
Antw.: Het is gebouwd in 1953 en verbouwd in
1976. Het oude gemeentehuis was gebouwd
inen verwoest in 1944.
Vraag 24: Hoe is Baarle-Nassau ontstaan?
Antw.: St. Remigius.
Vraag 7: Gaat Baarle-Nassau in de toekomst
veranderen?
Antw.: Nee, Baarle-Nassau gaat in de toekomst
niet veel veranderen. 53?^=.
1
