s.'
4
x
ft
v
Weg.
V'
Duits V/ z"
tfozernctemp t
Weemoedig staat pilot A. Mantle bij de met water gevulde kuil waar in 1944 zijn toestel te pletter
viel.
was voor de Duitsers voltooid. Het toeval
Chaarnif Aossen.
9
Zó komt u er!
VAN ADRIAAN VAN RIEL
UITALPHEN
ONTVINGEN WIJ
HET VERHAAL VAN EEN
ENGELSE OORLOGSVLIEGER
DIE IN ME11944
TUSSEN CHAAM EN GILZE
MET 8000 KG BRANDBOMMEN
AAN BOORD NEERSTORTTE.
HOE HIJ
DE RAMP OVERLEEFDE EN
NA VELE ONTBERINGEN
NA 10 MAANDEN
WEER TERUG IN ENGELAND
KWAM
i'.
"Ons Weekblad" - vrijdag 24 augustus 1979
Vluchtroute
27mei 1944. In de avondschemering wordt de
rust rond Ely in Cambridge verstoord als 32
Lancasters van het 75 New-Zealand squadron
van een nabijgelegen vliegveld opstijgen. Het
vierde toestel dat over de startbaan dreunt
wordt gevlogen door Pilot A. Mantle en zijn 7
bemanningsleden. Het wordt hun 27e missie
naar een van de grote industriesteden in het
Ruhrgebied. Vannacht is er een grootscheep
se aanval op Aken. Daarom zijn nog eens 570
bommenwerpers van andere vliegvelden in
Engeland gestart. Traag stijgt de machtige
vloot tot een hoogte van 27.000 voet, koers
zettend naar Hoek van Holland. Vandaar gaat
het in rechte lijn op het doel af. Ter hoogte van
de Nederlandse kust is er vijandelijk afweer
vuur maar de formaties vliegen onverstoorbaar
verder. Het is ongeveer 02.00 uur en het doel
is nog een half uur verwijderd. De beman
ningsleden bereiden zich voor op de aanvals-
run. Inmiddels zijn ze boven Gilze-Rijen
gekomen waar Duitse nachtjagers in het
duister rondvliegen. Plotseling hevige vuur
stoten en Lancaster D for "Dog" wordt direkt
getroffen in het bommenruim waar 8.000 kg.
aan brandbommen ligt opgeslagen. Onmid
dellijk slaan felle vlammen uit het vliegtuig.
Vanuit de cockpit geeft Pilot Mantle het bevel
abandon aircraft (eruit) terwijl hij probeert de
kist in bedwang te houden. Het toestel gaat
echter met de neus omlaag en verliest
langzaam en slingerend hoogte.
Twee bemanningsleden passeren hem om via
het ontsnappingsluik aan de dood te ontko
men. Een explosie volgt en de piloot weet zich
niets meer te herinneren totdat hij door de
lucht zweeft. Hij opent de parachute. De
getroffen machine scheert over de kom van
Gilze en slaat te pletter in de Chaamse bossen
nabij de Duitse villa's. Martle daalt neer op een
bosweggetje, niet ver van de plaats waar het
vliegtuig is terecht gekomen. Hij rolt zijn
parachute op, verstopt die in een sloot en
begint in zuidelijke richting te lopen. Tussen
de bomen door ziet hij een felle brand. Een
tijdje later ontploft de bommenlading direkt
gevolgd door een enorme luchtdruk. Nog een
uur lang vliegt een onafgebroken stroom van
vliegtuigen in oostelijke richting over. Lang
zaam verzwakt het geluid van de vele motoren
en er valt een stilte.
VOORLOPIG GERED
Zandwegen volgend komt Mantle om onge
veer half zes 's morgens uit de bossen
tevoorschijn. Verder strompelend door wei
landen bereikt hij een lange rechte weg met
bomen aan beide zijden. Aan de overkant
staat een boerderij. Hij kijkt rond, niemand te
zien. Dan steekt hij de weg over en klautert in
de hooischelft die naast de schuur staat.
Uitgeput van het lange lopen valt hij in slaap.
Als hij wakker wordt schijnt de zon en het is
warm. Beneden hoort hij stemmen. Ze hebben
hem ontdekt omdat hij een waar bloedspoor
had achtergelaten. Als hij tevoorschijn komt
ziet hij een man van ongeveer 50 jaar en twee
jongens. Ze kijken verbaasd op. Voor hen
staat een man in verscheurde vliegerkleding,
zijn hele lichaam is bedekt met een rode
kleverige massa. Mantle zegt angstig I am
R.A.F. Pilot, are you Dutch?" Ze knikken nee
"Are you Belgian?" Weer nee. Hij begrijpt er
niets meer van en denkt dat hij in Duitsland is.
"Is this Deutschland?" "Nee, Holland" ant
woordt de man glimlachend. Intussen krijgt hij
eten en kan zich wassen. Snel moet hij dan
weer in de hooischelft omdat men zoekakties
verwacht. Luftwaffe-personeel van het vlieg
veld Gilze-Rijen had die dag inmiddels vier
lijken uit het vliegtuig geborgen. Omdat ze
wisten dat een Lancaster-bommenwerper
normaal 7 bemanningsleden telde waren ze
inderdaad op zoek naar drie ontsnapten.
Binnen twee dagen zouden er 3 in België
krijgsgevangen gemaakt worden. Het werk
MAANDEN ONDERWEG
Te voet moeten de Pyreneeën overwonnen
worden. Een aantal maanden gaan voorbij als
de grens bijna bereikt is. In de hut van een
bergbewoner kan hij op adem komen. Sneeuw
en kou hadden hem geteisterd. Het is inmid
dels winter geworden. Op een morgen om
11.00 uur vertrekken ze met nog een aantal
piloten voor de laatste etappe. De volgende
dag om 4 uur 's middags worden ze opgevan
gen door Spaanse douaniers, die hen naar
Bilbao brengen. In Madrid wacht de Britse
Consul. Na talloze ondervragingen en kontak
ten met London wordt vastgesteld dat Mantle
werkelijk een vermiste piloot is. Dan stapt hij
op een vliegtuig naar Engeland. Als hij daar
aankomt is het maart 1945. Ongeveer 10
maanden was hij onderweg geweest maar hij
had het gehaald. De drie die krijgsgevangen
gemaakt werden komen enkele maanden later
vrij. Een van de vier gesneuvelden wordt op
verzoek van de ouders, vanaf het kerkhof
Gilze, naar Nieuw-Zeeland overgebracht. Tot
op de dag van vandaag zijn in Gilze nog drie
stille getuigen achter gebleven. Op een van de
graven staat: "For life and Liberty, Theirs was
a great sacrifice, some day we shall under
stand".
OP ZOEK NAAR ZIJN REDDER
Op een dag in mei 1975 rijdt een Engelse auto
op de weg tussen Chaam en Baarle-Nassau.
Een oorlogsvlieger is op zoek naar zijn redder
Bart Verhees. Hij weet de boerderij terug te
vinden. Een kontakt is snel gelegd en de
herinneringen uit die tijd worden weer opge
haald. Sindsdien komt hij ieder jaar terug. Ik
mocht hem meerdere malen ontmoeten. Toen
hij mij vorige maand bezocht zijn wij naar de
plaats gegaan waar zijn vliegtuig neergestort
is. Weemoedig kijkt hij in de met water
gevulde kuil. Een tijdje lang wordt er niets
gezegd. Met een prikpen kunnen we nu nog
stukjes metaal van het vliegtuig opvissen.. Zelf
ben ik al jaren bezig met het oorlogsgebeuren
rond Gilze-Rijen, Alphen en Riel en omgeving.
Met nog drie collega's ben ik daarover een
boek aan het schrijven. Daardoor ben ik in
kontakt gekomen met deze en vele andere
oorlogsvliegers. Iedereen die mij gegevens kan
verschaffen omtrent die tijd is dan van harte
welkom bij Adriaan van Riel, Papenakker 17
Alphen.
grote boog in oostelijke richting moet men
naar Bordeaux omdat de geallieerden niet ver
meer van Parijs af zijn. Mantle vraagt of hij
zolang in de buurt kan onderduiken en
wachten tot de bevrijding. Er zijn echter
honderden vliegers onderweg en om de
ontsnappingskanalen niet te verstoppen moet
de reis doorgaan. De reis duurt dagen en elke
dag een andere man of vrouw die bij hem is.
De spanning stijgt ten top. Telkens weer
Duitse controles. Afdalend naar de Spaanse
grens begint echter het zwaarste deel van de
reis.
De oorlogsvlieger ten huize van Adriaan van
Riet te Alphen
Links op deze foto kijkt de piloot naar Adriaan van Riet die met een prikpen nog scherven
bovenhaalt van de bommenwerper. Achter de piloot een van de medewerkers van Adriaan.
Rechts de echtgenote en dochtertje van de door een wonder geredde Engelsman.
wilde echter dat dit vliegtuig 8 man aan boord
had. Deze Engelsman heeft daarom geluk
gehad, 's Avonds komt dokter Bloem uit
Baarle-Nassau om hem aan zijn afschuwelijke
verwondingen te helpen. Hij had een zware
oogbeschadiging opgelopen, zijn hoofdharen
waren er afgebrand en stukken metaal moes
ten uit armen en benen worden verwijderd.
Drie weken lang verblijft hij in het diepste
geheim op boerderij "Chaambeek" en wordt
er erg goed verzorgd. Ondanks taalproblemen
ontstaat er en hechte band.
EEN LANGE AFTOCHT BEGINT
Nadat hij opgeknapt is verlaat hij z'n schuil
plaats in de hooischelft. Per fiets wordt hij
weggebracht naar huize "Hondsdonk" van
Baron Prisse onder Ulvenhout. Daar verblijft
hij nog eens zes weken totdat hij op een van
de vluchtroutes gezet kan worden. Vanuit
Breda gaat het met een oude trein naar
Antwerpen, waar hij bij een oude vrouw
ondergebracht wordt. Drie dagen lang ziet hij
geen daglicht. Dan komt een jonge dame hem
ophalen om verder door te gaan naar Lille.
Omdat de invasie in Normandië al aan de gang
was en er veel Duitse troepenverplaatsingen
per trein plaatsvonden werd deze manier van
reizen te riskant voor de Engelse vliegers. Ze
verstoppen Mantle daarom in een vrachtauto
en er wordt alleen 's nachts gereden. Over
eenzame wegen bereikt men een van de
voorsteden van Parijs. Daar wachten anderen
hem op en ze brengen hem per taxi naar het
station "du Nord" in Parijs.
GEPAKT EN WEER ONTSNAPT
Terwijl ze daar toch weer op een trein naar
Bordeaux wachten verschijnen er Duitsers en
Franse gendarmes. Papieren worden nageke
ken en een aantal mannen wordt opgepakt.
"Kommen Sie", en Mantle is erbij. Zijn
begeleiders zijn inmiddels met de noorderzon
verdwenen. Mantle doet alsof hij niet kan
praten. Op het politiebureau aangekomen
begrijpt een Franse gendarme al gauw, dat er
een Engelsman bij is en hij weet hem op een
handige manier uit Duitse handen te houden.
Als deze zijn papieren afstempelt fluistert hij
hem in het oor "go....quick". Om waarschijn
lijk een goeie indruk te maken bij de Duitsers
geeft hij de piloot nog een trap mee. Hij staat
weer buiten, helemaal alleen en niet wetend
waar naartoe. Zijn helpers hadden hem echter
niet in de steek gelaten. Terwijl hij langs de
straat wandelt wordt hij onopgemerkt gevolgd
door een taxi. Ver genoeg van het politiebu
reau verwijderd hoort hij ineens "psst...", hij
kijkt om en ziet een autoportier opengaan.
Snel rijden ze terug naar het station. Met een
Tegenover de ingang van het Prinsenbos op de weg GHze-Chaam volgt u de harde weg laniP
het bos. U rijdt door tot op het moment dat er twee zandwegen links van Gilze ko^e,ng
Tegenover deze wegen slaat u rechts af. Na ongeveer 500 meter komt u rechts bij een Pa°’
afgesloten is met een boom. Hier zet u de auto weg en u loopt ongeveer 150 meter het pa i
Aan uw linkerhand ziet u pa! tegen het pad de ronde trechter met water, waar het met 80w W
bommen geladen vliegtuig terecht kwam. {Zie kruisje Op kaartje}.
(*7
Wprancfe.
MBWa
