a. openbare
Lj bibliotheek
o baarle
ba parochie i/an de H. Antonins
en de abdij nan Tongerlo
in
Vrijdag 6 oktober 1978 - nr. 3589
1
Nieuws- en Advertentieblad voor Alphen en Riel - Baarle-Nassau - Baarle-Hertog en Chaam
Kleuterkursus
Wit-Gele Kruis
Uiico ten
Samen kerk zijn, toen, nu en in de toekomst!
ii
A
'A
IN EN
r
ïtcii!
FRANKERING BIJ ABONNEMENT
BAARLE-NASSAU
ik
SO
.'ii
en
Jubileum
viering
1978
Chaam
aas arasma©
Uitgave van Drukkerij Emiel de Jong BV. - Tel. 04257-9235* - Postbus 8 Baarle-Nassau drieënzeventigste jaargang
Copy en advertenties uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit s vp. Voor Baarle: Roosakkerstraat 7 - Giro: 1115780
Voor Alphen: "De Nieuwe Magneet" Raadhuisstraat 20 - Alphen - Tel. 04258-1721 Voor Chaam: A. de Jong - Wolfs
donk 7 - Chaam - Tel. 01619-1767 Voor Riel: A. v.d. Hout - Dorpsstraat 2 Riel Tel. 04248-296 -
Voor België: PVBA de Jong - Hoogbraak 2 - Baarle-Hertog.
hierbij delen wij u mede dat de Kleutercursus
begint op dinsdagavond 17 oktober om 8 uur
in het Wit Gele Kruis gebouw Dorpstraat 20.
Wij verzoeken u op tijd aanwezig te zijn.
Zijn opvolger moet hier heel wat geleden
hebben. Hij was maar twee jaar pastoor en
was meestal ziek. Maar hij heeft zijn lijden
manmoedig gedragen, zegt het Memoriale.
Jeroen van Blockhoven, zo was zijn naam,
moest het ook nog meemaken dat zijn been
werd geamputeerd. Welke medicijnen werden
voorgeschreven door de artsen Luyens en
Betinx weten we uit de rekening van apothe
ker Hendrik Willems. De rekening, groot 68
gulden en 13 stuivers werd opgemaakt op de
dag van het overlijden van de pastoor 28
oktober 1670. Ze werd betaald op 4 juli 1671.
Als je dan weer verder leest, wordt meteen je
neus op de harde feiten van de historie
gedrukt... het samenleven van katholieke en
reformatorische christenen was niet altijd even
gemakkelijk. Pastoor Augustinus Somers wist
daar van mee te spreken. Hij was op 8
november 1670 in Chaam benoemdJn in 1684
moest hij gaan vluchten naar voor hem veiliger
oorden. Onze informatie-bron zegt: "omdat
de ketters tegen zijn persoon samenspanden
en omdat hij door de magistraat veroordeeld
was om zijn tong met een gloeiend ijzer te
laten doorboren.
Over pastoor Paulinus Coomans lezen we dat
hij een waarlijk vredelievend man was; hij was
een ijverig priester, was een graag gehoord
prediker en was erg geliefd als biechtvader.
Jeroen Smittens wordt getypeerd als "een
man van grote trouw en vroomheid" en van
pastoor Marcus Maesen, die in 1766 stierf,
wordt opgetekend dat hij een waardig man
was: vir gravis.
Wat hebben al deze mensen voor Chaam
betekend? We weten het niet precies, leder zal
wel naar eigen aard en aanleg getracht hebben
de mensen voor te gaan in het beleven van het
evangelie. Wat wel vast staat, zijn twee feiten:
dat de abdij Tongerlo er heel wat voor over
heeft gehad om de parochies die aan haar
zorgen waren toevertrouwd, van goed ge
trainde priesters te voorzien. En ten tweede
dat de theologische opleiding die deze kregen
in het algemeen van hoog niveau was.
Mag ik u een voorbeeld aanhalen ter illustratie
van mijn eerste bewering? Toen het vredes
verdrag van Münster - om een einde te maken
aan de Tachtigjarige Oorlog - het oude Her
togdom Brabant in twee gebieden ging opde
len, verloor Tongerlo, ten noorden van de
nieuwe grenslijn 18 parochies. Voor die tijd
bedienden de kanunniken van Tongerlo er 30.
In 1653 werden aan de abdij Tongerlo de
goederen, huizen en tienden teruggeschonken
die zijn in de Baronie van Breda in bezit had:
met name te Alphen, Chaam, Kleinzundert,
Nispen en Roosendaal. Dat was het gevolg
van een uitspraak die werd gedaan door de
Spaanse afgezant bij de Staten Generaal van
de Verenigde Nederlanden, een mén die als
scheidsrechter was aanvaard door de prins
van Oranje en door de abt van Tongerlo. Deze
goederen werden teruggeschonken op voor
waarde dat de abdij zou instaan voor het
onderhoud van de Reformatorische predi
kanten van Alphen, Zundert, Nispen en
Roosendaal. Per persoon kostte dit onderhoud
600 gulden per jaar. Dat de abdij haar
verplichtingen trouw heeft vervuld, blijkt uit de
stukken in het abdij-archief. Zo heeft de abdij
van Tongerlo dan ook nog bijgedragen tot de
vestiging van de reformatorische gemeenten
in dit gebied... De vraag of dat in die tijd met
veel enthousiasme gebeurde, moet misschien
wel negatief worden beantwoord.
Mag ik nog een laatste woord zeggen over de
theologische opleiding die de toekomstige
pastoors kregen? In 1970 en 1971 werd het
resultaat gepubliceerd van een zeer uitgebreid
onderzoek naar de intellectuele vorming die
aan de kloosterlingen van Tongerlo werd
gegeven. Mevrouw H. de Ridder-Symoens en
Professor Ludo Milis, van de Rijksuniversiteit
te Gent, die het onderzoek deden, kwamen tot
de vaststelling dat in de 15e en 16e eeuw
ongeveer 105 kloosterlingen van de abdij een
universitaire vorming kregen aan de hoge
scholen van Keulen, Parijs, Orléans en later
vooral Leuven. Van deze 105 zijn er 83 recht
streeks werkzaam geweest in de zielzorg op de
parochies die aan de zorg van de abdij waren
toevertrouwd. Uit dit feit menen zij te mogen
concluderen dat de intellectuele vorming op
hoog niveau hoofdzakelijk werd gegeven in
functie van de pastorale bedieningen waarmee
de kloosterlingen van Tongerlo zouden wor
den belast. Na een korte periode van moei
lijkheden in de 2e helft van de 16e eeuw, toen
de abdij Tongerlo als dotatie werd gehecht aan
de nieuwe bisschopszetel van Den Bosch,
gaat in de 17e eeuw deze trend verder. Naast
vorming aan universiteiten zorgde de abdij
school, waar bekende theologen van buiten de
abdij doceerden, dat de priesters die het volk
zouden moeten voorgaan geen onwetenden,
en cultureel onderontwikkelden waren... In de
hogergenoemde studie stellen de beide schrij
vers vast: "de kritiek van de Reformatie dat de
geestelijken in de zielzorg op een te laag
niveau stonden, was te Tongerlo reeds lang
achterhaald voor de beweging van de Refor
matie opkwam", (p. 329)
En in 1627 mocht de bisschop van 's Her-
togenbosch, Ophovius, aan de abt van Ton
gerlo schrijven: Een plicht is het voor ons
naar vermogen de lof van de Tongerlose paro-
chiezielzorgers te verkondigen... Velen, uit
muntend door hun wetenschap en door hun
geleerde geschriften, schitteren als sterren te
midden van de duisternis onzer eeuw. Dank
aan de wijze en voorzichtige zorg van de abt
en de kloosteroversten, worden vele jongelin
gen van bijzondere begaafdheid aan diverse
universiteiten in godsvrucht en wetenschap
opgeleid, om later in de pastorale bedieningen
dienstbaar te kunnen zijn", (geciteerd bij W.
Van Spilbeek, "De abdij van Tongerlo" p.
434-435).
Wat heeft Tongerlo voor Chaam betekend?
Het is zo moeilijk om na te gaan. Het is ook
helemaal niet nodig dit te gaan onderzoeken.
Eeuwenlang hebben mensen uit onze abdij-
gemeenschap, naar best vermogen, leiding,
bemoediging, onderricht gegeven aan mensen
uit uw parochiegemeenschap, aan uw voor
vaderen. Ze hebben gepoogd hun geloof voor
te leven in goede en in kwade dagen.
Waarschijnlijk ook met wisselend succes.
Samen met u wil ik hen allen in dankbaarheid
gedenken in deze feestbijeenkomst.
In naam van onze abdijgemeenschap, die heel
wat stormen heeft mogen overleven in haar
bijna 850-jatig bestaan, wil ik tot slot aan u,
pastoor Backx, en aan alle leden van uw
parochie, zeggen, dat wij, de abdijgemeen
schap van Tongerlo, u toewensen dat het
woord van de Heer, de liefde van Zijn Geest,
de eenheid en vrede die de vrucht zijn van de
Liefde, onder u mogen wonen.
-Z---
Tijdens de feestvergadering in de kerk op 17
september j.l. zou door de heer Dr. L.G. van
Dijck, archivaris van de Abdij van Tongerlo
een toespraak gehouden worden over de
verhouding Abdij van Tongerlo en onze
-Chaamse Parochie.
Wegens een plotseling sterfgeval in zijn familie
was de heer van Dijck helaas verhinderd om
zijl rede uit te spreken.
Vandaar dat wij nu in "Ons Weekblad" alsnog
zijn toespraak publiceren in het kader van
"Samen Kerk zijn, toen, nu en in de toe
komst
11 tot en met 12 oktober is het kinderboeken
week. Naar aanleiding hiervan wordt 18
oktober het kinderboekenweek feest ge -
houden in de bibliotheek van Baarle. Het feest
begint om 2 uur in de aula van het SOB
gebouw met een film. Deze film is bedoeld
voor alle kinderen. Na de film is er een kinder
boekenweek feest voor kinderen van 6-12 jaar.
Wat dit echter inhoudt is een verrassing. Voor
dit feest moet men wel een toegangskaart
hebben. Deze zijn gratis af te halen in de
bibliotheek. Het kinderleesprogramma (ook
naar aanleiding van de kinderboekenweek)
duurt tot 18 oktober. De boomblaadjes
kunnen dus uiterlijk 17 oktober worden inge
leverd. Vanwege het kinderboekenweek feest
zal de bibliotheek op woensdag 18 oktober
gesloten zijn.
Ruim zes eeuwen lang hebben er betrekkingen
bestaan tussen Chaam en de norbertijnen
abdij van Tongerlo. In 1175 kwam de abdij van
Tongerlo in het bezit van de kerk van Alphen,
aten, met haar afhankelijke kapellen waaronder de
StlAntonius kapel te Chaam. In 1834 vertrok
de laatste norbertijner pastoor, Ivo Lebon,
naar zijn nieuwe standplaats in Roosendaal.
Eeuwenlang heeft de abdij Tongerlo verant
woordelijkheid gedragen voor het welzijn van
deze parochie. Dat was voor onze abdij-
gepneenschap reden te over om vandaag bij
deze feestviering aanwezig te zijn. En op
uitnodiging van de organisatoren van de Jubi
leumviering wil ik hier graag met u even
terugkijken op de voorbije eeuwen. Maar, wat
misschien nog belangrijker is, mag ik, op
gropd van de eeuwenlange verbondenheid
tussen uwe parochie-gemeenschap en onze
abdijgemeenschap, met u naar de toekomst
kijken en u allen toewensen dat naar het
woord van Paulus (Filippenzen 2,1) de ge
meenschap van de Geest in uw midden moge
worden.
Ik ben niet genoeg vertrouwd met de ge-
scjiedenis van uw parochie om een volledig
beeld te schetsen van het leven van de
Chaamse gemeente in de voorbije eeuwen. Ik
heb me alleen maar afgevraagd wat heeft de
abdij van Tongerlo voor Chaam betekend? Als
je naar het begin van de betrekkingen kijkt,
dan zou je de indruk kunnen krijgen dat
Chaam een onderdeeltje is geweest van het
uitgestrekte bezit aan kerken, gronden en
rechten waarvan de kloosters in de middel
eeuwen leefden. Voor zo ver mij bekend,
hebben de volgelingen van Norbert van
Gennep zich gedistancieerd van bestaande
gewoonten en praktijken door zelf, met eigen
priesters, de zielzorg ter harte te nemen in de
kerken die zij in bezit kregen. Het bezit van
kerken was zeker niet in de eerste plaats een
bron van inkomsten.
Of de abten van Tongerlo er altijd met de
nodige aandacht voor gezorgd hebben dat er
priesters beschikbaar werden gesteld voor de
bediening van de parochie van Chaam heb ik
niet kunnen nagaan. Bij een vluchtig onder-
TTc jLoek van de archiefstukken die in de abdij van
Tongerlo bewaard worden, vond ik een brief
van de bisschop van Antwerpen, die in 1613
de abt van Tongerlo in mooie latijnse vol
zinnen een standje geeft: het is de bisschop ter
ore gekomen dat het in Chaam niet zo best
gaat, en daarom wordt de abt van Tongerlo
belee-j maar dringend verzocht zo vlug
tpoglelijk een pastoor aan te stellen.
Debisschop heeft later geen reden tot klagen
gehad Dat blijkt uit het 17e eeuwse Memo-
%Bdat in ons archief wordt bewaard. Dit
Memoriale is een interessant hand-geschreven
ooeli waarin alles werd opgetekend wat de
Kloosterlingen van de abdij aan taken opge-
otage kregen. Bij de meeste staat ook
vermeld of ze die taken goed vervuld hebben.
Maar dan moet je wel tussen de lijnen lezen.
n dit Memoriale vond ik de lijst van alle
Pastoors van Chaam van 1639 tot 1834.
watlhebben deze mensen voor de parochie
van Chaam betekend? Het is zo moeilijk dat te
entprhaien. De informatie die daarover te
inde is, is zo schaars en noodzakelijkerwijze
uitd° H°e ^un ie trouwens in woorden
hot *en wat een mens voor een andere kan
riamfcnen' ^et 's n'et het woord van de mens
in Iruk maakt, maar zijn hele zijn, zijn hele
Persoonlijkheid.
be dan maar gaan lezen... de bondige
efbeschrijving van de pastoors van
aapi. En dan gebeurt het vaak dat je deze
Ajen U't 'an9 vervlogen tijden plotseling
z'et -- een vaag beeld, waarvan de
ntouren steeds scherper worden.
e?„ïrAe Past°or van het lijstje, Frederik van
dio m°et een fikse baas geweest zijn
hoh i iaar de parochie heeft geleid. Ik
zo be indruk dat hij geen makkelijke man
ctnui bossier puilt uit van de proces-
stukfsn. H
