h
UH de geschiedenis
van de parochie Chaam
OPEN DAG
KAMP DE KIEK" ALPHEN
Samen kerk zijn, toen, nu en in de toekomst
i
Caritas, wat is dat
vu eigenlijk?
c
i
i
y
maandag 3 april
T
V
i
De speciaalzaak voor de
modebewuste man!
1
ARDANTA VERZEKERT ÉN
VERZORGT DE UITVAART
BEGRAFENISFONDS VOOR BAARLE-NASSAU-HERTOG, CHAAM,
ULICOTEN EN OMSTREKEN
rijdag 31 maart 1978 - nr. 3562 |g|| gg| ggg|
A
A
...De storm luwt, de katholieke eredienst verboden.
'9 -
IETS TE VIEREN....
Bar
Aanvang verkoop
staatsloten
KADO-SHOP
'TLUIFELTJE
Chaamseweg 32
BAARLE-NASSAU
TELEFOON 04257-8189
Jubileum
viering
1978
,/t Timpke
w
fv
Baarle-Nassau-Hertog
„HARRIS”
herenmode
ieuws- en Advertentieblad voor Alphen en Riel - Baarle-Nassau - Baarle-Hertog en Chaam
Bar-Cafetaria
,/T TIMPKE"
ULICOTEN
cm
i:
werker
kerk
past.
•f9,
iterdagmiddag een gevarieerd program-
;1 en
m demonstratie met honden van de
De organisatoren.
J- Verhoeven
P- v. Oers
A. Domen
C-Coppens
M- Groetelaers
of zo maar een gezellig familiefeestje?
Van eenvoudige menu's tot zeer
gevarieerd. Ook koffietafels.
FRANKERING BIJ ABONNEMENT
BAARLE-NASSAU
Telefoon 04257-9834
Telefoon 01619-1483
Telefoon 04249-402
Telefoon 01619-1443
Telefoon 04257-9071
Kapel op Snijders, met strooien dak,
29 oktober 1809. van Sint Lucia.
I
•I
I
I
I
I
I
Dat is een moeilijke taak. Moeilijk vanwege
deze tijd van schijn van welvaart en totaal
verzorging. Moeilijk ook omdat het niet
meevalt trouw te zijn en te worden aan
zó-geloven.
Caritas-mensen moeten omwillen van hun
taak, door de schijn van de samenleving heen
kijken. En ook zichzelf overwinnen.
En dan zien ze:
dat mensen onder ons niet kunnen leven,
ondanks bijstand.
dat kans-armen geen kans krijgen vanwege
harde onbereikbare wettelijke normen,
(vormingswerk, soms)
dat bewegingen voor "anders" niet van de
grond komen zonder geld. (Interkerkelijk
Vredesberaad)
dat mensen elders met de Vastenaktie alleen
niet geholpen zijn, (bevrijdingsstrijd, bewust-
wordingsbeweging alom en altijd.)
Caritas heeft het niet gemakkelijk met haar
taak. De nood is er. Maar is hij te erkennen?
Durf je hem in te brengen? Durf je ervoor te
vragen? Want de een zijn nood, is de ander
zijn brood?
De vormgeving vraagt tijd en groei. Parochieel
en regionaal.
U kunt Caritas daarbij helpen.
Durf haar aan te spreken, en vertrouw haar
van u middelen toe, zodat zij, aangesproken,
namens u in kan springen.
In overleg met de interregionale caritas -
Dongen-Gilze-Rijen, en de regionale caritas
Oosterhout,
ULICOTEN
De gelovige mens kan hiermee geen rust
(hebben. Het verhaal van zijn God, en wat die
met mensen wil en doorheen mensen deed, en
poet, daagt hem voortdurend uit. Maakt van
de samenleving een uitdaging. In mensen, in
fcoden, in wantoestanden, hoort hij de roep
van zijn God. Vanouds heeft de gelovige mens
Heen in de kerk hierop in willen gaan. Soms
gedaan, even vaak nagelaten.
In dit geheel moet u Caritas plaatsen.
M/aar mensen in nood zijn, waar samenleven
[vast dreigt te lopen, en er met geld te helpen
is, biedt Caritas zich aan, uit zichzelf, of op
(verzoek. Naar haar mogelijkheden.
Keren wij even terug naar de bewaard geble
ven rapporten welke de deken jaarlijks stuurde
aan zijn bisschop te Antwerpen, na gehouden
kerkvisitatie. Wij lezen hierin onder meer dat
de parochie Chaam in deze benarde tijden tot
overmaat van ramp soms ook nog met interne
moeilijkheden te kampen kreeg. Jarenlang,
van 1613 tot 1621 was het een zekere meester
Thomas, koster en schoolmeester, die voort
durend uit was op eigen voordeel ten koste
van de parochiegemeenschap. Op twijfelach
tige gronden weet hij zijn zoon in dezelfde
functies aangesteld te krijgen en wil (in 1615)
niet wijken voor de deken, noch voor de bis
schop. De deken noemt hem "een beklagens-
waardig mens, zogezegd katholiek, die zijn
Pasen niet houdt en wien allen ten laste
leggen, dat hij de oorzaak is dat de ketters in
Chaam prediken..." In 1628 wordt pastoor
Willibrordus van Buchemberg opgevolgd door
Hubertus Rooymans die reeds in 1630 wordt
opgevolgd door Joannes Hessels. Beide pas
toors, zo meldt de deken, zitten opgescheept
met een merkwaardig probleem: de kerk zit tot
het koor toe gevuld met meubelen van de
parochianen, de priester heeft haast geen
plaats meer om te celebreren! Het ligt voor de
hand te veronderstellen dat deze meubels in
de kerk werden opgeborgen om ze te beveili
gen tegen plunderende troepen. Pastoor
Rooymans verspeelt de sympatie van veel
parochianen als hij de meubels uit de kerk wil
laten verwijderen, terwijl de deken in deze
kwestie geen partij wil kiezen. Zelfs in 1635
blijkt dit Chaamse probleem nog niet te zijn
opgelost, integendeel: de pastoor zit nu op de
altaarvoet op een stoel en preekt vandaaruit...
Geen wonder dat de deken reeds in 1628 aan
G i
"moeilijk volk, vooral die van Snijders-Chaam
en ook: arbeid op zondag". Omtrent het kerk
gebouw krijgt de bisschop eveneens gege
vens. In 1609 is de kerk goed gedekt en de
toren is in orde, in 1618 is de kerk geheel
volledig en van binnen goed voorzien, ook de
schilderingen van de altaren. In 1622 heeft de
pastoor een vergulde zilveren kelk aange
schaft., "opdat de Hervormden niet meer met
die armoede van de Roomsen zouden spot
ten". Er wordt in 1627 een biechtstoel ge
plaatst welke voorheen ontbrak. Bovendien
wordt dat jaar een nieuw kerkhof aangelegd
en voorlopig licht omheind in afwachting van
een muur.
Ook de school in Chaam blijkt in deze woelige
tijd een bron van voortdurende zorgen en
moeilijkheden. Zowel de parochie als de Her
vormden spannen zich in om elk naar hun
opvattingen onderricht aan de kinderen te
geven. Wij zouden het een kleine schoolstrijd
kunnen noemen. In 1620 is er nog geen her
vormde school; de parochie geeft onderricht
aan 110 scholieren tegen een maandelijks
schoolgeld van 2 stuivers. Het volgend jaar
wordt school gehouden door de Vorster die
een hervormde is. Daarom geeft pastoor van
Langenberge zelf school om indringen van
hervormden te verminderen: 90 scholieren. In
1622 krijgt Chaam weer een katholiek onder
wijzer en in 1628 wordt door de gemeente
een school gebouwd, maar er blijven nu en
dan strubbelingen. Zo o.a. in 1635 met een
onwillige meester, wiens eigen huishouden
niet in orde was, aldus een dekenaal verslag en
vervolg op pag. 3
Zo lezen wij dat er in 1609 met Pasen 450
communicerenden in Chaam waren en 570 in
1613. Er wordt in deze jaren een draagbare
altaarsteen gebruikt omdat de altaren in
Chaam en Snijders ontheiligd zijn, dan wel
gevaar lopen ontheiligd te worden. Uit het
aantal Paascommunies laat zich met enige
voorzichtigheid het aantal inwoners van
Chaam voor die tijd afleiden. Zo komt men
voor de jaren 1609 en 1621 op een inwonertal
dat ligt tussen 650 en 750. Na 1621 is er een
aanzienlijke daling tot zelfs 200 inwoners in
1623 en vanaf dit jaar tot 1635 ruim 500
inwoners. Het geringe aantal Paascommunies
in 1623 wijst misschien op een bijzondere
gebeurtenis: vlucht van de bevolking voor
oorlogsgeweld, ziekte of anderzins? Wij kun
nen slechts gissen. In elk geval was de oorlog
in 1621 hervat nadat vredesonderhandelingen
mislukt waren. De Spanjaarden maken zich op
Breda te heroveren, de belangrijke Oranjestad
die reeds in 1590 door prins Maurits in bezit
was genomen met de hulp van een turfschip
per. In 1624 legert de Spaanse veldheer
Spinola een belangrijk deel van zijn troe
penmacht in Chaam e.o., zij het slechts voor 3
van de oorlog spoedig betrekkelijk veilig en
konden al gauw een tijd van bloei tegemoet
gaan. Noordelijk Brabant daarentegen bleef
tientallen jaren het slagveld van de strijdende
partijen. Dit feit weerspiegelt zich in de
parochiegeschiedenis van Cnaam over deze
periode. Nu eens kwamen er enkele jaren van
betrekkelijke rust, zij het onstabiel en onzeker,
dan weer jaren van oorlogsgeweld.
demonstratie parachutespringen ten beste
geven, waaronder een spectaculaire vrije
val vanaf 3 kilometer hoogte.
Aan de bezoekers uit de gemeente Alphen
en Riel zal, op vertoon van legitimatie, een
herinneringsplaquette van deze dag
worden uitgereikt. De Luchtmachtleiding
te 's-Gravenhage heeft voor deze dag
ontheffing voor fotografeer- en filmverbod
verleend, zodat het een en ander naar
hartelust op de gevoelige plaat kan worden
vastgelegd.
Ondanks het feit dat er voldoende parkeer
gelegenheid is, verzoeken wij u, i.v.m. de
verwachten drukte, tijdig aanwezig te zijn.
De open dag vangt a.s. zaterdag om 14.00
uur aan en het programma zal ongeveer te
18.00 uur zijn afgewerkt.
Tot zaterdag.
Uitgave van Drukkerij Emiel de Jong B.V.
Tei. 04257-9235* - Postbus8- Baarle-Nassau
drieënzeventigste jaargang
Copy en advertenties uiterlijk woensdagmorgen
in ons bezit s.v.p.
Voor Baarle: Roosakkerstraat 7. - Giro 1115780.
Voor Alphen: "De Nieuwe Magneet”,
Raadhuisstraat 20-Alphen-Tel. 1721.
Voor Chaam: A. de Jong - Wolfsdonk 7,
Chaam - Telefoon 1767.
Voor Riel: A. v.d. Hout - Dorpsstraat 2 - Riel,
Telefoon 04248-296.
Voor België: PVBA de Jong, Hoogbraak 2,
Baarle-Hertog.
weken. Ondanks deze korte tijdsduur en
ofschoon Spinola bekend bleef als een hu
maan veldheer, is het jaar 1624 voor Chaam
berucht geworden vanwege de ernstige plun
deringen en wat dies meer zij. De Chaamse
mensen moesten o.a. zwaar graafwerk ver
richten voor de belegering van Breda. In het
voorjaar van 1625 gaf Breda zich over en
kwam weer onder het bestuur van de koning
van Spanje. Het blijft Spaans tot 1637, in welk
jaar Frederik Hendrik de stad definitief in bezit
neemt. Tot 1637 komt ook Chaam rechtens
weer onder Spaans bewind hetgeen overigens
niet betekende dat de katholieken het nu voor
het zeggen kregen. Vooral na de verovering
van 's-Hertogenbosch door Frederik Hendrik
in 1629 verliezen de Spanjaarden hun controle
over het Brabantse platteland. Jaren van
plundering en brandschatting breken weer
aan. Spaanse troepen met name de Meijerij;
Staatse troepen hielden jaarlijkse strooptoch
ten vanuit Bergen op Zoom tegen "Spaanse"
d.w.z. katholieke dorpen in W-Brabant, tot bij
Breda en Antwerpen. Ook Chaam zal hiervan
ongetwijfeld zijn deel weer hebben gekregen
ofschoon wij nauwelijks dokumentatie hier
omtrent hebben gevonden.
STATIONSSTRAAT 37 - HOEK KERKSTRAAT
OOK OP ZONDAG DE GEHELE DAG GEOPEND!!!
■Aangezien 10 jaar geleden de eerste
personeelsleden van "Kamp de Kiek" zich
■fnet hun gezinsleden in de gemeente
■Alphen en Riel vestigden, heeft men
gemeend een zogenaamde OPEN DAG
voor de bevolking van Alphen en Riel en de
['•omliggende gemeenten te moeten or -
i ganiseren. Na enige maanden van voorbe-
reiding zijn we er in geslaags u a.s.
Voske 6
Baarleseweg 15
Wilhelminastraat 6
Ulicotenseweg 13a
Nassaulaan 31 -
b.g.g. 076 - 132079 (dag en nacht).
Volledige verzorging van begrafenissen en crematies.
Vervoer binnen- en buitenland.
Dag en nacht bereikbaar.
Volledige verzekering tegen alle begrafenis- en
crematiekosten.
Ook opneming in de verzekering van bejaarden,
zieken en invaliden.
Voor inlichtingen:
Baarle-Nassau
Chaam
Ulicoten
Chaam
Baarle-Nassau
Ad Mol,
en samenleving"
Van Bossehof 9,
Rijen.
01612-3522.
"ins weekblad
Hertellen wat Caritas is, waarom het er is, is
Koeilijk.
Het gaat om een groepje van goed gelovige
Lnensen, aangesteld door de bisschop, met de
■eigende taak:
■De parochiële caritas instelling heeft tot taak
Boor het verwerven en beheren van middelen
de parochie in staat te stellen werken van
christelijke caritas te beoefenen. Het stelt deze
■iddelén ter beschikking voor werken op
caritatief en maatschappelijk gebied, of wendt
ze zelf aan tot leniging van noden."
Ze nebben geld. Geld uit de maandelijkse
Kliekten. En soms inkomsten uit verworven
Vermogen.
Maar wat stelt dat nu voor?
Om er iets van te begrijpen moet u de kerk, de
gelovige mens zien temidden van en midden in
alle leed en vreugde en ellende van de wereld.
De gelovige, kerkende mens, alleen en zoals
hij samenkomt, in een samenleving:
bedreigd door kernenergie en kernbewape
ning,
L getekend door vervreemding, geen-kontakt,
[haast en snelheid,
gedragen door mensen die niet weten
daarheen",
jetroffen door werkloosheid, en onzekerheid
ar toekomst,
bestaand uit mensen die het "gemaakt"
bben, en mensen die geen kansen kregen.
Stoer en fier getuigde de fonkelnieuwe toren
omstreeks 1504 van de welvaart, de offerzin
en het geluk van de Chaamse mensen. De
vertrouwde klank van zijn klokken galmde over
het vredige Chaamse land en maande de
parochianen tot saamhorigheid bij droeve en
bij blijde gebeurtenissen. Maar dit rustige
bestaan zou wreed verstoord worden. Donke
re wolken begonnen zich samen te pakken en
zeer troebele tijden gingen aanbreken, niet
alleen voor Chaam maar voor de meeste
Nederlandse gewesten. In ons vorig artikel
schilderden wij, aan de hand van nagelaten
dokumenten, de trieste vaak uitzichtloze -
situatie waarin de Chaamse parochie kwam te
verkeren tegen het einde van de zestiende
eeuw. De Tachtigjarige Oorlog was in volle
gang, gepaard gaande met een ernstige
materiële en geestelijke ontreddering. Deze
vrijheidsoorlog leek vaak het karakter aan te
nemen van een godsdienstoorlog, met -
bijzonder kwalijke gevolgen. De verwarring
der geesten was groot Tallozen moesten
vervolging lijden omwillen van de gerechtig
heid. Roomsen zowel als Hervormden werden
om het leven gebracht, alleen omwille van hun
overtuiging....In het Zuiden onder het Spaan
se bewind waren het de brandstapels van de
officiële rechtbanken, in het Noorden de
beulsknechten van de vrijheidsstrijders, door
wie vele, meest edele mensen werden ver
moord. (o.a. 19 Heilige martelaren van Gor-
cum). Gelukkig is Chaam voor deze gruwelijke
excessen gespaard gebleven en Brabant gro
tendeels, voorzover wij kunnen nagaan.
Nochtans werden op 29 mei 1568 op het
Kasteelplein te Breda twee Hervomrden -
levend verbrand....
Ongetwijfeld moeten de berichten over deze
moorden en andere gruwelijke gebeurtenissen
ook in Chaam diepe indruk gemaakt hebben.
Priesters en gelovigen zullen vaak in grote
angst hebben geleefd. De Hollandse steden
benoorden de Moerdijk lagen na de beginfase
Kort na 1600, als pastoor van Overda nog
steeds parohieherder in Chaam is, breken wat
rustiger tijden aan. Spanje en de Nederlanden
verlangen beide naar vrede. Maar het komt
niet verder dan een wapenstilstand die in 1609
te Antwerpen gesloten worden (Twaalfjarig
Bestand). In feite een nederlaag voor Spanje
want de Noordelijke Nederlanden krijgen hun
eisen ingewilligd. Zo blijft de katholieke
godsdienst verboden, hoewel gewetensvrij
heid voor ieder wordt gewaarborgd. Als enige
tegemoetkoming werd door de Staten Gene
raal toegezegd, dat de katholieken op het
platteland van westelijk Noord-Brabant met
rust gelaten zouden worden. Ook de parochie
Chaam profiteert van deze (tijdelijke) gunstige
ontwikkeling. De oude pastoor van Overda
neemt ontsalg op 13 maart 1613 en wordt in
alle rust opgevolgd door Adriaen van Langen
berge, afkomstig uit Groot-Zundert. Op -
aandrang van de deken gaat deze pastoor
catechismusles geven in een deel van zijn
zondagspreek, teneinde de parochianen beter
weerbaar te maken tegen de Hervorming. Met
hetzelfde doel geven zijn opvolgers regelmatig
catechismusonderricht aan de kinderen, -
telkens na de H.Mis, want dit was blijkbaar de
beste tijd om de kinderen te krijgen. Er wordt
namelijk geklaagd dat de onderwijzer de
kinderen niet naar de catechismus stuurt. De
deken meent daarom dat Chaam eèn kapelaan
nodig heeft die deze lesssen zou geven en
tevens school zou doen. De pastoors hadden
hun verblijf in een huis, dat aan de arme zijn bisschop over Chaam rapporteerde:
toebehoorde en als pastorie diende. In 1621 1 -4:-r~
echter legden de hervormden de hand op de
Tafel van H.Geest (armenbedeling), waardoor
de pastoor sindsdien huur moest betalen voor
zijn huis: 18.20 florijn.
De deken houdt vrijwel jaarlijks zijn kerkvi-
sitaite en zendt zijn bevindingen naar de
bisschop te Antwerpen. Deze rapporten zijn
meest bewaard gebleven en bevatten soms
interessante gegevens.
Ook voor een goed verzorgd koud
buffet van eenvoudige tot zeer
verfijnde schotels.
Vraag vrijblijvend prijsopgaaf.
Telefoon 04249 - 431
Bulkov-
Indien de weersomstandigheden gunstig
Pjn zullen leden van de parachutisten-
preniging "ICARUS" uit Hilversum een
na te brengen.
:nige programmapunten zijn o.a.:
>en brandweerdemonstratie;
ler J-
.uchtmacht Bewakingsdienst;
demonstratie van 3 zgn.
lelicopters.
lijn zullen leden
r
j
Al
