s
r
I
n
D Jaar harmonie "St. REMI
aarle
it
I
I
I I
g
I
I
I
I
I
8
I
Uit de geschiedenis van de parochie
Chaam.
is
1Het ontstaan van de parochie
EN
r
u
7
■E
I
1
BAR
,,'T TIMPKE
ARDANTA VERZEKERT ÉN
VERZORGT DE UITVAART
jdag 20 jan1978 - nr. 3552 ogg
7
tl
ff
b
Zonnebloem Welfare
Baarle
CAFETARIA TBACKHUYS
CHAAM-TELEFOON 01619-1208
?uws- en Advertentieblad voor Alphen en Riel - Baarle-Nassau - Baarle-Hertog en Chaam
a1
j
De heer Th. van Sas.
uw
n
I!
H.K. Jongensschool met daarnaast de kiosk.
25, I*
is, Sell
en
J- Verhoeven
P. v. Oers
A. Oomen
Coppens
J. Groetelaers
Voske 6
Baarleseweg 15
Wilhelminastraat 6
Ulicotenseweg 13a
Nassaulaan 31 -
FRANKERING BIJ ABONNEMENT
BAARLE-NASSAU
Telefoon 04257-9834
Telefoon 01619-1483
Telefoon 04249-402
Telefoon 01619-1443
Telefoon 04257-9071
i
>i
i
i
i
i
i
Wij verzorgen ook
- RECEPTIES
- FEESTDINERS EN
- VERGADERINGEN!
DORPSSTRAAT 79
ULICOTEN
TELEFOON 04249-431
Het beeld van de Heilige Antonius-Abt
uit de 15e eeuw.
crematiekosten.
Ook opneming in de verzekering van bejaarden,
Hierin hebben al verschillende mensen hun
bijdragen gegeven, o.a. de RABO-bank zelf die
de eerste inzet deed. Hiervoor willen we deze
mensen van harte danken. Bij deze zouden wij
u allen kennis willen laten nemen van het
bestaan van ons Intrumentefonds. Uw bijdra
gen hierin stellen wij ten zeerste op prijs en
danken u bij voorbaat.
Bankrekeningnummer 10.38.16.720.
1
3rei
ien Vlaamse kermis op 8 december 1924
|<I
Let op!
a.s. Dinsdag 24 jan. Welfaremorgen in de aula
van St. Janshove, St. Jansstraat 2. (dus niet in
t Kloster), vanaf half 10 tot half 12. Dit op
verzoek van Mhr. Robs om de bewoners van St.
Jaqghove te laten zien welke technieken we
dinsdags in t Kloster zoal doen. Volgende keer
is het weer in ’t Kloster. Tot dinsdag.
Voor al uw snacks en salades:
DEZE WEEK REKLAME:
Zaterdag 5 vleeskroketten v. 3,75 v. 3,
Zondag zak frites van 2,50 voor 2,
Charter nr. 2039 uit het archief van de abdij van Tongerlo. Dit is de afscheidingsacte
waarbij Chaam onafhankelijk wordt van de parochie Alphen en een zelfstandige
parochie wordt.
Uitgave van Drukkerij Emiel de Jong B.V.
Tel. 04257-9235* - Postbus 8- Baarle-Nassau
tweeënzeventigste jaargang
Copy en advertenties uiterlijk woensdagmorgen
in ons bezit s.v.p.
Voor Baarle: Roosakkerstraat 7.
Voor Alphen: "De Nieuwe Magneet",
Raadhuisstraat 20 - Alphen - Tel. 1721
Voor Chaam: A. de Jong - Wolfsdonk 7,
Chaam - Telefoon 1767.
Voor Riel: A. v.d. Hout - Dorpsstraat 2 - Riel,
Telefoon 04248-296.
Voor België: PVBA de Jong, Hoogbraak 2,
Baarle-Hertog.
- --1 en
grote loterij in 1925 waren beide een groot
:es voor de finantiele toestand van de
■monie. De opbrengst van de Vlaamse
'mis bedroeg 4196 franken en 469,18 gulden
van de loterij was de opbrengst 527,20
I ien. Voor dit geld werd een muziekkiosk
I oud door Com. van Gooi onder toezicht van
'ui-dorpsgenoot Louis Koks, gemeente-op-
I iter in Etten-Leur.
I I. De Harmonie heeft onlangs een instru-
neitenfonds opgericht bij de RABO-bank.
BEGRAFENISFONDS VOOR BAARLE-NASSAU-HERTOG, CHAAM
ULICOTEN EN OMSTREKEN
Volledige verzorging van begrafenissen en crematies.
Vervoer binnen- en buitenland.
Dag en nacht bereikbaar.
Volledige verzekering tegen alle begrafenis-
oorlog herleefde de Harmonie en werden
petities weer trouw bezocht, en er kon
met succes geconcerteerd worden. Kort-
e Harmonie ontplooide weer alle moge-
levendigheid en aktie. In januari 1920
één van de medeoprichters van onze
lonie Pastoor Ghijzels ontslag als herder
e Parochie Baarle-Hertog. Hij ging rusten
Pieters-Lille, waar hij op 23 april
;ed. als zijn opvolger werd benoemt tot
or van Baarle-Hertog de Z.E. heer Maes.
pastoor Maes zou zich voor de Harmonie
ppen als een muziekliefhebber van het
ras. Geen enkele repetitie sloeg hij over,
wezigheid van één der leden ging hij er
vaderlijk en overtuigend...De Harmonie
ijn tweede parochie.
Januari 1921 trok de heer Veremans zich
als directeur van onze Harmonie. Als zijn
ger werd aangesteld de heer Th. van Sas
irnhout. St. Remi heeft jarenlang kunnen
eren van de uitzonderlijke kwaliteiten van
Ibekwame en hoogst-gewaardeerde musi-
|n mens. Op muzikaal gebied stond de
■onie in de twintiger jaren hoog genoteerd
s verre om trek. Het is dan ook niet te
Anderen dat zij meerdere malen werd
raagd om te concerteren. Een van die
«epunten was een concert op de Grote
Kt in Breda in 1922.
leden vertrokken dan meestal gezamelijk
■aarle op de fiets. De terugreis was voor
wiige wel eens iets lastiger, daar zij zich nog
hielden aan een oud spreekwoord dat zegt:
Bn klank zonder drank”.
Hr zoals overal in het leven worden de
■ige dingen afgewisseld door minder pret-
■zoals in 1923. Toen stierven twee jonge
■kanten van de Harmonie tijdens hun
iliiaire dienst n.l. Alfons van Hoeck en
Btant Bierens. Zij waren een groot verlies
de Harmonie maar nog meer voor hun
He families. Rond 1923 kwam de heer
Bie van Gompel (later gemeentesekretaris
n Baarle-Nassau) in het bestuur van de
■monie. Vol jeugdig enthousiasme zette hij
in voor deze prachtige vereniging. Hij werd
Zingmeester en hield de boeken bij. Hij is
Hn alle gezinnen van de beide Baarles
afgaan, om hen die nog geen donateur waren
■strikken”. Weinigen ontkwamen aan zijn
ei edingskracht en doorzettingsvermogen,
gedankte jammer genoeg al na enkele jaren
bestuurslid, doch het klaas staan voor de
Iniging bleef. In de volgende stukken zult u
'meer van hem kunnen lezen.
Nu Chaam zich opmaakt het 500-jarig bestaan
van zijn parochie te vieren, zullen velen zich
afvragen, hoe de parochie Chaam en het dorp
Chaam zijn ontstaan. Hiervoor moeten wij ver
terug gaan in de geschiedenis. Het zijn voorna
melijk de archieven van de Abdij van Tongerlo
(niet ver van Scherpenheuvel in België) die ons
gegevens kunnen verschaffen hierover. Jaar en
datum van de stichting van onze parochie zijn
zelfs nauwkeurig bekend: 29 maar 1463
vermeldt de stichtingsacte. De jubileumviering
in 1978 is dus wat aan de late kant!
Reeds lang voor 1463 moet Chaam bestaan
hebben en een godsdienstig leven hebben
gekend. De schrittelijke vermelding van de
naam Cambe Chaam) duikt voor het eerst
op in een dokument uit 1215, waarin sprake is
van het ”bos van Cambe”. Zoals bekend, werd
het Christendom in onze streken voorgoed
gevestigd ten tijde van de H. Willebrordus
omstreeks 700. Enkele eeuwen eerder waren de
Romeinen uit deze streken verdreven door een
volksverhuizing van Germaanse stammen en
vestigden zich hier de Saalfranken. Deze
vermengden zich met de reeds gevestigde
bevolking. Uit deze vermenging zou de huidige
nederlandse bevolking zijn voortgekomen.
Omstreeks 800, ten tijde van Karei de Grote,
begint de kerkelijke indeling van deze gebie
den, een indeling, die tot 1559 zou blijven
gehandhaafd. Heel Brabant hoorde tot het
bisdom Luik, al deze eeuwen door. Het zijn
echter vooral de kloosters geweest, die een
grote invloed hebben gehad. Naast.een gods
dienstige, door de stichting van parochies, een
culturele door de oprichting van schrijfzalen en
scholen, een economische door ontginningen
en de landbouw en een politieke. De ontwik
keling van Chaam kunnen wij niet los zien van
die van Alphen. Chaam, dat tot in de Franse
tijd bestuurlijke nauw verbonden is geweest
met Alphen en Baarle-Nassau, viel aanvanke
lijk ook parochieel onder Alphen.
In het jaar 709 schonk Engelbert, een saalfran-
kische edelman, zijn bezittingen in Alphen, die
hij van zijn vader geërfd had, aan Sint Wille-
mis weekblad
I
$5
■-Ï-
zieken en invaliden.
Voor inlichtingen:
Baarle-Nassau
Chaam
Ulicoten
Chaam
Baarle-Nassau -
b.g.g. 076-132078 (dag en nacht).
ook de kerken van Mechelen, Rijckevorsel
men aan dit bouwwerk. De in 1944 door de
duitsers opgeblazen toren was van jonger
datum. Waarschijnlijk ving de bouw daarvan
aan in 1535, want in dat jaar liet het
kerkbestuur een steenover bouwen in de
buurtschap de leg.
In 1461 was de kapel vergroot tot een godshuis,
groot genoeg om als parochiekerk te kunnen
dienen. Het was werkelijk geen kleine dorps-
dakruiter I kapel meer, maar een kerkgebouw met koor en
I zijaltaren. Hij werd in dat jaar ingewijd. Er
I werd zoveel geld bijeengebracht, dat men een
I I altaar kon oprichten ter ere van O.L. Vrouwe
I met een beneficie voor 2 missen per week. De
i I rector van de kapel zou bovendien op dagen,
I dat de parochianen naar de Alphense kerk
I moesten gaan, celebreren enkel voor de -
i I ouderen en de zwakkelingen. Hier moest strikt
I de hand aan worden gehouden. Nog was het
j I geen parochiekerk.
I I Op 20 maart 1463 riep de vorster (veldwachter)
I de parochianen op het uur van de hoogmis in
I de kapel bijeen. Een hele menigte was op-
I gekomen. Er was een priester-notaris uitge-
I nodigd, die alles netjes moest opschrijven, in
I het bijzijn van een paar getuigen uit Alphen. Er
I werd een verzoekschrift opgesteld, waarin
I gevraagd werd de kapel tot parochiekerk te
I verheffen. Als argumenten voerde men aan,
I dat de weg naar de parochiekerk in Alphen
I lang en gevaarlijk is, dat hierdoor het -
I toedienen der Sacramenten wordt bemoeilijkt;
I dat er al een geschikt kerkgebouw aanwezig is,
I waaraan voldoende inkomsten zijn verbonden
I om het onderhoud van een eigen pastoor te
I kunnen waarborgen. Zeven mannen werden
I aangewezen om het verzoekschrift aan de
I bisschop van Luik te overhandigen. Hun tocht
I had succes: reeds op 29 maart besluit de
I bisschop de kapel tot parochiekerk en doop-
I kapel te verheffen. Er moesten drie missen per
I week opgedragen worden, waarvan één op
I zondag. De pastoor van Alphen werd schade-
I loos gesteld met 5 sester rogge.
I De Chaamse parochie was een feit!
gewijd
irbij be.
Rondom dit beeld ontwikkelde zich
dienst.
Chaam was in de 15e eeuw in betekenis
1450 telde het ongeveer 100 woningen, verdeeld
over de gehuchten Kerk of dorp, Snijders,
Dassemus, Ginderdoor, Houtgoor en Leg. Bij
een gemiddelde van 5 per woning, telde Chaam
toen dus een 500 inwoners. Genoeg om aan een
- j een
eigen parochiekerk met een doopvont en een
begraafplaats. Men begon alvast met de
bestaande kapel uit te breiden tot een gebouw,
groot genoeg om hun godsdienstoefeningen in
.te houden. Naar Overlevering werd dit -
de heilige Barbara, I bekostigd uit de opbrengsten van de eredienst
- aan Sint Antonius abt. Dit was wel niet zoveel,
dat altaar 2 heilige missen per week zou maar ook de abdij van Tongerlo, als tiendehef-
j- T-, moest bijdragen. Men moet verder -
bedenken, dat de inwoners van Chaam het
gebouw zelf met vereende krachten bouwden.
-,• ----- - I De bakstenen werden ter plaatse gebakken,
(van Ghiels) hebben inkomsten samengebracht I Eikenhout kon men in de bossen rondom
in de kapel in het gehucht Chaam onder I Chaam volop vinden. Alleen een architect
Alphen. Zij treden op uit naam van de I moest men aantrekken. Dit is waarschijnlijk
inwoners van Chaam, die godvruchtig zijn en I een lid van de familie Keldermans geweest, die
altijd bedacht op
zielen en die van hi
kapel zal iedere week op vrijdag en zaterdag
brordus, de grote missionaris van die tijd in ons
land. Deze schonk ze weer aan de abdij van
Echternach, van waaruit het missiewerk geor
ganiseerd werd. Toen het gebied hier geen
missiegebied meer was, nam de invloed van
Echternach geleidelijk af en werd overgenomen
door de lokale geestelijkheid, die nog wel door
Echternach werd aangesteld, maar daar weinig
contacten meer mee onderhield. Oorzaak was
mogelijk ook het taalverschil. Rond 1100 was
het godsdienstig leven hier nogal achteruitge
gaan. Ook de parochie Alphen, waaronder het
gehucht Chaam viel, was sterk verwaarloosd.
In 1130 was de abdij van Tongerlo opgericht
door Norbertus van Santen, die was opgestaan
in de zuidelijke nederlanden om te strijden voor
de vorming van een meer toegewijde gees
telijkheid. Deze abdij kreeg van het moeder
klooster Echternach vele bezittingen in beheer,
waaronder die in Alphen. Logisch gevolg
hiervan was, dat ook de parochie Alphen aan
Tongerlo werd overgedragen. Protesten van de van de~ N.H. kerk in Chaam, dat het opschrift
toenmalige plaatselijke geestelijkheid mochten I draagt: ’’Ledevaert es miine name, miin luut si
niet baten. Zo kwam ook Chaam in 1135 onder I gode bequame. MCCCXCII”. Aan dit klokje
het kerkelijk gezag van de Norbertijnen uit I dat dus uit 1392 dateert, ontleent de heemkun-
Tongerlo. Chaam bestond in die tijd uit enkele dekring zijn naam. De juiste betekenis van de
gehuchten, waar een klein aantal onvrije I naam Ledevaert is niet meer te achterhalen
boeren woonden (lijfeigenen). Voor hun kerk- Met behulp van een middeleeuws-Nederlands
gang waren zij aangewezen op Alphen. woordenboek kan men komen tot de volgende
De 15e eeuw wordt wel de gouden eeuw van I gissing: vaert kan betekenen gang of loop, lede
Brabant genoemd. Ook aan de ontwikkeling I is verwant met lieden, mensen. Dus: het klokje
van het gehucht Chaam is dit te merken. ïn I dat de mensen oproept ter kerkgang of dat de
1409 werd er in Alphen een nieuw altaar mensen op hun levensloop begeleidt.
gesticht ter ere van Onze Lieve Vrouwe en van I In deze kapel heeft ook al het fraaie houten
Sint Barbara. Dit was mede mogelijk gemaakt I beeld gestaan van Sint-Antonius abt, de heilige
door schenkingen van parochianen, waaronder I uit de woestijn. Door de tand des tijds
er enige waren uit Chaam. Deze schenkingen I aangetast en weer gerestaureerd is dit gotische
bestonden meestal uit lopen rogge, genoemd I kunstwerk nog in het bezit van onze parochie,
wordt hier o.a. 1 loop rogge te Came ter plaatse Rondom dit beeld ontwikkelde zich een ere-
van Wolfsdonk. Uit de inkomsten van deze 1 J:x
schenkingen werd de geestelijke betaald, die
het altaar bediende.
De afstand tot Alphen was voor de Chaamse I over de gehuchten Kerk of drop?’ Snijders'
parochianen wel een groot bezwaar. Men moet I Dassemus, Ginderdoor, Houtgoor en Leg.
zich indenken, dat men te voet de gevaarlijke I een gemiddelde van 5 per woning, telde Ch;
tocht moest ondernemen over vooral in de I toen dus een 500 inwoners. Genoeg cm aan
winter bijna onbegaanbare wegen. Men wilde I eigen kerk te gaan denken. Hun wens was
het voorbeeld volgen van Riel, ook een gehucht 1 --x
in de buurt van Alphen. Daar had men zich een
eigen kapel gebouwd! In Chaam bouwde men
de Sint-Antoniuskapel. Toen in 1422 weer
schenkingen werden gedaan aan het altaar in
Alphen, gewijd aan o.a.
werd daarbij bedongen, dat voortaan de rector
van dat altaar 2 heilige missen per week zou
opdragen in de kapel in Chaam. De bisschop
van Luik gaf hier zijn goedkeuring aan. Er is
hierover een bisschoppelijk dokument, waarin
staant: Gerardus (van der Rijt) en Henricus
x
in de kapel in het gehucht Chaam onder
op uit naam van de I moest men aantrekken. Dit is waarschijnlij„
die godvruchtig zijn en I een lid van de familie Keldermans geweest, du
i het welzijn van hun eigen ook de kerken van Mechelen, Rijckevorsel en
lun telgen... De rector van de Hoogstraten geboud heeft. Vele jaren werkte
mis moeten lezen, behalve wanneer dit kerke
lijke hoogtijdagen zijn. Ook wanneer er in
Alphen een processie gehouden wordt, mag er
in Chaam geen mis gedaan worden. Voor het
vervullen van de zondagsplicht, voor dopen,
huwelijken en begrafenissen blijft men op
Alphen aangewezen.
In deze primitieve kapel heeft het klokje
gehangen dat nu nog hangt in een
Mi
