DRANKENCENTRALE
1
SPAPEN
BREIDT UIT!
Geestelijk gestoorde bejaarden
l
TAFEi
jrHDrankenceirtraies
**1 SPAPEN
X
I
WC
Whisky
GROTE
MARKT
4
VLOOIEN*
14,95
Alcoholvrije
likeur
2,95 per fles
3 flessen nu
voor 7,95
Port Calem
9,85 per fles
I
Jus d'Orange
GRATIS
13,49
Vieux van
Cooiimans
hele liter 14,30
MH
t
lira,
Ds
Rupakka geeft les en
voedsel aan
32 leerlingen
w
si
Ne
1
Pe
p
De
pv
St:
til;
4
►er
F
ing;
De
lire
pen
raa
er,
p
r*-.
‘l
I
r
•••I
Bent U het dagelijks glaasje bier of borreltje vieux beu? Neem dan 'ns
'n fijne likeur!!! Likeur is weer erg in. U krijgt visite en U wilt anders
doen dan anders.... begin dan 'ns met 'n kop koffie met 'n
overheerlijke likeur. U krijgt uw gasten bijna de deur niet meer uit.
Die fijne oud-hollandse likeuren, ouderwets lekker. Of die heerlijke
moderne buitenlandse likeuren. De namen klinken alleen als muziek
in de oren: Drambuie - Barack Palinka - Izarra - Choclatmint -
Sambuca - Cointreau - Calysai.
HOLLANDSE LIKEUREN BOLS:
Parfait d'amour - Goudlikeur - Apricot - Anisette - Persico - Crème de
Cacao nu van 14,60 voor 12,45.
OP ALLE BUITENLANDSE LIKEUREN 1,50 PER FLES EXTRA KORTING
Gevestigd:
OORDEELSESTRAAT12A - BAARLE-NASSAU
PROVINCIALEWEG 47 - HAPERT
APOLLOWEG 5 - HILVARENBEEK
PASTOOR POELPLEIN 5 - GEMERT
ALLEEN OEZE WEEK
Ja, hij is er weer!!!
In de smaken kersen en citroen.
DE PRIJS:
Je
h
hai
[ijr
rh<
ge
De
'n Fijn glas port:
Als U deze port drinkt dan ruist
U het levenslustig Portugal in de
oren.
NU SLECHTS
Originele Portugese import.
door: FR. C.A. JASPERS*
0
Cl
dt
df
a
fit
H
J
A
'n literfles
bij aankoop van een fles sherry!
Heerlijk helder
HEINEKEN
20 halve liters nu tegen
minimum verkoopprijs.
Goedkoper mag niet!
[en
les
belc
BSt
brol
kar
jver
Inoi
met
iaa
roll
[re
Rie
In
vin
e
brij
re
pi.
6!
ITi
Heineken
Nu voor de minimum
verkoopprijs, goedkoper
mag niet!!!
Fijne zachte vieux, drie sterren
35% alc.
|EB
loo
psi
lorj:
ooi
cht
ingi
jorr
lan;
Irid
keel
Ie
hdii
Met de persoonlijkheidsfactoren wordt
bedoeld, dat van groot belang is hoe de
persoonlijkheid of het karakter van
iemand was vóór zijn dement worden.
Met name die mensen, die zich altijd
afhankelijk van hun levenspartner heb
ben opgesteld, lopen bij het verlies van
hun partner een grotere kans te gaan
dementeren. Met lichamelijke factoren
worden talloze ziekten bedoeld, die
vooral bejaarden kunnen treffen, en die
hun geestelijk funktioneren nadelig te
kunnen beïnvloeden. Ook de veelal
slechte voeding en het gebrek aan
beweging kunnen hieronder gerekend
worden. Tenslotte de vaak grote en
verschillende aantallen geneesmiddelen
die bejaarden gebruiken, kunnen te veel
van het goede zijn! Onder de maat
schappelijke en kulturele factoren val
len zaken als het verlies van de maat
schappelijke positie, dat een bejaarde
overkomt na het vertrek uit het arbeids
proces, en de hiermede samenhangende
vereenzaming en kontaktarmoede. Ook
de prikkelarmoede (te weinig van
Ja, inderdaad, binnenkort gaan wij twee filialen openen, te weten één
in Hilvarenbeek en één in Gemert.
Daarom is het nu al een beetje feest bij ons.
En U mag meefeesten als U wilt, kijk maar eens naar die lekkere
voordelige afhaalprijzen.
Maar op de officiële opening van de twee filialen hoort U nog meer
van ons.
IN DE A.C.W.-ZAAL HEGGELAAN POEDERLEE.
Te bezichtigen vanaf 12.00 uur. - Verkoop 14.00 uur.
lAANf
buitenaf gestimuleerd worden) en het
gebrek aan bevestiging zijn belangrijke
factoren die een dementie kunnen op
roepen.
Vele gedragsafwijkingen kunnen impo
neren als dementie zonder dat er sprake
is van lichamelijke afwijkingen: veeleer
zijn bij de gedragsafwijkingen dan
maatschappelijke, geestelijke en of
ekonomische beïnvloedende factoren
aan te wijzen, die de uiterlijk met
dementie overeenkomende gedragsaf
wijkingen kunnen veroorzaken (de zgn.
pseudo-dementie). Uit het bovenstaan
de zal het duidelijk zijn, dat onder de
groep van geestelijk gestoorde bejaar
den de grootste groep niet gevormd
wordt door de echt-demente bejaarden.
Veelal is eerder sprake van een achter
uitgang van geestelijke funkties en per
soonlijkheid. Veel als demente bejaarde
betitelde mensen vertonen dan ook
(meer of minder) kenmerken van het
klassieke kompleks van ziekteverschijn
selen van de dementie, die eerder maat
schappelijk, geestelijk en/of sociaal-
ekonomisch bepaald zijn. Indien een
verbetering in bijv, de maatschappelijke
en/of de financiële situatie plaatsvindt
zien we een aantal van deze mensen
vaak weer geheel ’opleven’ en een meer
’normaal’ leven té leiden! Juist het
opsporen van deze mensen is erg
belangrijk om te voorkomen, dat deze
mensen (wat helaas nog al te vaak
gebeurt!) nog eens door hulpverleners
e.a. in hun problemen bevestigd wor
den.
Rupakka is opbouwwerkster op Sri Lanka.
Vroeger heette dit eiland Ceylon. Sri Lanka is
makkelijk te vinden op de kaart. Het is die
druppel aan de neus van India.
19 jaar geleden werd op Sri Lanka (dat
betekent "prachtig eiland") een beweging
opgericht die iets wilde doen aan de ronduit
erbarmelijke omstandigheden waarin het -
grootste deel van de Sri Lankezen leefde. Of
zelfs niet konden leven omdat er doodeen
voudig niet genoeg voedsel was.
Die beweging, die zich Sarvodaya Shramada-
na noemde (letterlijk: "het vrijmaken van het
goede in de mens tot welzijn van allen") wilde
in geen geval de fout maken waaraan veel
ontwikkelingsprojekten mank gaan en daar
door ook miuslukken* De initiatiefnemers
wilde voorkomen dat de mensen alles van
bovenaf wordt opgelegd. Want dat is vaak De
Fout. Zij wilden daarentegen proberen de
problemen zo aan te pakken dat de mensen
Samenvattend kunnen we zeggen, dat
onder dementie een verworven ziekte
beeld wordt verstaan, dat in principe
ontstaat op de bodem van bepaalde
hersenafwijkingen, maar deze afwijkin
gen hoeven op zich geen ziektever
schijnselen te geven ander de aanwe
zigheid van talloze andere factoren, die
in het bovenstaande genoemd zijn. Zijn
deze factoren wel aanwezig dan kan een
dementie opgeroepen of verergerd wor
den. De onder dementie verstane ge
stoorde geheugen- en andere intellec
tuele funkties die voortdurend in ernst
toenemen zijn dus géén normaal ouder-
domsverschijnsel; maar dementie is een
ziekte van de oude dag, die gekenmerkt
wordt door het niet meer goed kunnen
uitvoeren van de algemene alledaagse
levensverrichtingen, zoals zich aankle
den, zich wassen, zelf naar toilet gaan
etc. Andere verschijnselen zijn de reeds
genoemde geheugenstoornissen (vooral
geheugenverlies over het nabije verle
den), nachtelijke onrust, gebrek aan
initiatief, vereenzaming, erg met het
eigen lichaam bezig zijn of ziekten erger
voorstellen dan ze zijn, verlies van de
seksuele driften, verlies van beheersing
over de sluitspieren en van darm en
blaas, etc. etc.
Juist vanwege het feit dat we te maken
hebben met een ingewikkeld ziekte
beeld, alsmede met het feit dat nog veel
onbekend is van het werkingsmecha
nisme van het ziekmakende proces,
moeten veelal belangrijke en zwaarwe
gende gronden aanwezig zijn voordat de
diagnose dementie verantwoord gesteld
kan worden. Het is derhalve duidelijk
dat de verzorging en zwaarwegende
gronden aanwezig zijn voordat de
diagnose dementie verantwoord gesteld
kan worden. Het is derhalve duidelijk
dat de verzorging en hulpverlening aan
geestelijk gestoorde bejaarden niet al
leen een zaak van geneeskundigen is,
maar dat meerdere vertegenwoordigers
van andere vakgebieden (zoals maat
schappelijk werk, verpleegkundigen en
psychologen) hierbij betrokken moeten
worden.
De optimale verzorging en hulpverle
ning aan de geestelijk gestoorde bejaar
de staat dan ook in het teken van de
zgn. integrale welzij nsbehartiging,
waarbij er naar gestreefd wordt zoveel
mogelijk de samenhang met het oude
vertrouwde milieu in stand te houden en
het stimuleren van dagbehandeling
en/of poliklinische behandeling.
hun eigen ontwikkeling in eigen hand konden
nemen. En niet op den duur. Zo snel mogelijk.
Rupakka leidt een kindergroep in haar eigen
dorp Owitigala. In het hoofdkwartier van de
Sarvodaya-beweging heeft ze een opleiding
voor kleuterleidster gehad. Haar eerste zorg
was de bouw van een kleuterschool. Die
kwam er, dankzij het systeem van de Sarvo
daya Shramadana-beweging: samen met vele
vrijwilligers uit de omgeving bouwen de
bewoners in korte tijd de school. Het is zo'n
vrijwillige inspanning van zo velen, die de
mensen ervan bewust maakt dat ze zelf veel
kunnen oplossen. Als het maar samen gebeurt
en iedereen z'n steentje bijdraagt. Gemoti
veerd door het werk van zo veel vrijwilligers
gaan de bewoners zelf aan de slag om de
volgende punten aan te pakken. Dat kan
bijvoorbeeld zijn de aanleg van een weg, de
verbetering van het irrigatiesysteem, betere
voeding voor de kinderen. Zo kan met
bescheiden middelen veel worden bereikt.
Door de mensen zelf. Mensen als Rupakka.
Ze geeft les aan 32 kinderen. Dans, muziek,
tekenen en spelletjes. Veel meer is er ook
nauwelijks mogelijk. Want juf Rupakka heeft
maar één lesboek. Ze heeft geen papier. En als
schrijfgerei gebruikt ze verkoolde takjes uit het
s
I
a
r
r
1
E
1
S
I
Johnnie
Walker
eenduidig te benoemen zou zijn, wat nu
een geestelijke gestoorde, wat nu een
demente bejaarde is. Dementie is een
moeilijk te definiëren begrip. Dit wordt
wel duidelijk bij bestudering van de lit
teratuur. Er blijken dan dat veel ver
schillende definities gehanteerd worden.
Een oorzaak hiervoor zou weleens kun
nen zijn het feit, dat dementie een ziek
tebeeld is met velerlei oorzaken. Boven
dien is het aantal ziekteverschijnselen
erg uitgebreid én wisselend. Het lijkt
daarom zinnig bovenstaande punten
eerst wat uitgebreider te bespreken.
Onder de ziekmakende en afwijkingen
veroorzakende factoren bij dementie
(de zgn. primaire oorzaken) kunnen
gerekend worden: allerlei hersenafwij
kingen (ontstaan door ziekteprocessen
in de hersenen alleen, of door ziekte
processen, die ook elders in het lichaam
voorkomen), die de verschijnselen van
dementie kunnen veroorzaken. In dit
artikel hebben we het dan over dementie
bij ouderen, waarbij de hersenafwijkin
gen samenhangen met veranderingen
door de hogere leeftijd. Dus niet over
dementie tengevolge van bijvoorbeeld
chronisch alkoholisme of geslachtsziek
te (syphilis).
Er worden in zijn algemeenheid drie
groepen van factoren onderscheiden die
een dementie bij iemand, die daarvoor
de aanleg heeft, te voorschijn kunnen
roepen en/of verergeren, nl.:
persoonlijkheidsfactoren
lichamelijke factoren
maatschappelijke en kulturele fac
toren.
mede-auteur en eindredakteur van de
diskussienota: ’Geestelijk gestoorde be
jaarden in de stad Utrecht’ van de
fractie van de PvdA in de gemeenteraad
van Utrecht, oktober 1976.
De zieke oudere mens
Een zieke oudere mens, waarbij de
ziekte duidelijk samenhangt met de
problemen en moeilijkheden van de
hoge leeftijd, en die bedreigd wordt
door invaliditeit en vaak te kampen
heeft met meer dan een enkele duidelij
ke ziekte of afwijking, wordt in genees
kunde termen een geriatrische patiënt
genoemd. De problematiek van de
leeftijd in deze omschrijving ligt op het
geestelijke (vereenzaming, aanpassings
moeilijkheden), het maatschappelijke
(geen beroep meer hebben en het verlies
van de aan het beroep ontleende
maatschappelijke positie), het sociaal-
ekonomische (grotere financiële zorgen
en beperktere mogelijkheden), en het
geneeskundige vlak (bewegingsbeper-
kingen, voortschrijdende ziektebeelden,
moeilijkheden met het funktioneren van
het hart, longen en hersenen).
Niet iedere zieke boven de 65 jaar is dus
een geriatrische patiënt. Hier spreken
we pas van als we te maken hebben met
ziektebeelden, die duidelijk terug te
voeren zijn op ouderdomsverschijnselen
van weefsels, organen of het gehele
lichamelijke gestel. Voorts zal het
duidelijk zijn, dat afhankelijk van de
(geestelijke, lichamelijke, financiële en/
of maatschappelijke) zelfstandigheid
van de betrokken persoon een aange
paste verzorging en hulpverlening ge
zocht moet worden. Een belangrijke
vraag hierbij moet steeds weer zijn, op
welke wijze en op welke plaats (thuis,
verzorgingstehuis, verpleegtehuis) zo
goed mogelijke en aangepaste hulp en
verzorging gegeven kunnen worden.
Steeds moet goed en verantwoord
onderzocht worden wat deze zieke
oudere mens in zijn omstandigheden
nog kan!
Een deelgroep van de geriatrische
patiënten wordt in dit artikel bespro
ken. Dit zijn zij de geestelijk gestoorde
bejaarden: mensen dus, die bejaard zijn
en van wie het geestelijk gestoord zijn
samenhangt met de ouderdom van het
lichamelijk gestel. Onder de geestelijk
gestoorde bejaarden vallen dus niet die
mensen, die hun hele leven lang al
geestelijk gestoord zijn (geweest); bo
vendien blijkt uit deze omschrijving dat
géén zuivere leeftijdsgrens (bv. 65 is
te trekken!
De geestelijk gestoorde bejaarde
Er zijn veel aandoeningen bij bejaar
den, waar de leeftijd geen rol bij speelt.
We hebben dan eerder te maken met
aandoeningen op basis van het indivi
duele karakter, persoonlijkheid of van
de maatschappelijke omgeving, waarin
deze oudere mensen verkeren. Een grote
moeilijkheid voor meer geneeskundig
gerichte hulpverleners is dan ook, dat
niet eenduidig vaststaat, laat staan dat
Algemeen
De Nederlandse bevolking ’vergrijst’. Het deel van de bevolking dat de leeftijd van
65 jaar heeft bereikt of reeds gepasseerd is, stijgt absoluut en relatief. In het
alledaagse spraakgebruik hebben we het dan over ’bejaarden’, ’ouden van dagen’,
’AOW-ers’, enz. Dit soort opplakken van naamplaatjes wekt de indruk dat we te
maken hebben met een groep mensen, die onderling veel kenmerken gemeen hebben.
Even zoals het onzinnig is algemene uitspraken te doen over ’dè jeugd’, zo is het ook
onmogelijk zonder tot alledaagse zeer oppervlakkige uitspraken te vervallen iets
zinnigs te zeggen over ’dé bejaarden’, alleen al gezien het feit, dat ook deze groep
mensen uiteenvalt in kleinere groepen, afhankelijk van de maatstaven die men bij
deze indeling aanlegt: maatstaven, die beogen gemeenschappelijke (en dan zoveel
mogelijk) kenmerken op te sporen om op deze manier meer zicht op eventuele
moeilijkheden van een aldus benoemde groep te krijgen.
Bejaard-zijn en ouderdom behoven niet hand-in-hand te gaan. Er zijn genoeg
’hoog-bejaarden’, die nog gezond van leden en geest zijn. Ouderdom in meer genees
kundige zin houdt meer in dan alleen een hoge leeftijd: de term ouderdom wil eerder
een aantal duidelijk aantoonbare veranderingen in organen en weefsels in
samenhang met de leeftijd aangeven, zoals bijv, het zich minder soepel kunnen
verplaatsen, een minder soepele en minder zachte huid. Deze veranderingen in
organen en weefsels gaan veelal gepaard met een minder goed dan vroeger
funktioneren (bv. minder goed kunnen zien en horen, verminderde beweeglijkheid,
minder goed kunnen leren en onthouden e.d.). Een belangrijk kenmerk bij ziekten
en verminderd lichamelijke en geestelijk funktioneren op oudere leeftijd is, dat de
oorzaak niet enkelvoudig is, maar dat juist op oudere leeftijd we veeleer te maken
hebben met een ingewikkeld samenspel van op elkaar inwerkende factoren van
lichamelijke, geestelijke en maatschappelijke aard, die een oudere man of vrouw
minder gezond maken. Zo zijn de oorzaken van ziekte bij bejaarden gelegen in de
moeilijke sociaal-ekonomische situatie (bv. armoede), meer dan één ziekte of
lichamelijke afwijking tegelijk, bedrust, vaak slechte en ontoereikende voeding,
ongevallen. Het belangrijkste doel van de bejaardenzorg (zowel voor de nog geheel
gezonden als voor de lichamelijke en/of geestelijk zieken) is dan ook gericht op het
zoveel mogelijk behouden van de gezondheid en zelfstandigheid van de bejaarden
(en dit lichamelijk, geestelijk, financieel en maatschappelijk) en maatregelen te
nemen, die proberen zoveel mogelijk de te verwachten moeilijkheden en afwijkingen
te voorkomen dan wel uit te stellen (zgn. preventie).
V*
vuurtje dat ze elke dag stookt om het eten
klaar te maken voor de kinderen. Meestal is
dat de enige maaltijd die ze op een dag krijgen
Na schooltijd helpt juf Rupakka de andere
dorpsbewoners. Met het aanleggen van we
gen, waterpompen en gemeenschaps-
keukens. Daartussendoor houdt ze nog het
oog op eencentrum voor moeder-en kinder-
zorg.
