w
o
BW
S’
ijknieuws
ost
te
Amerikaans (on)kruid
Stadsnatuur
Stichting Cools ontmoet
"Harrie den Haon'
5Ö|
S.NL
Taq(
TILBURGSE KOERIER DONDERDAG 30 NOVEMBER 2017
-BURGSE KOERIER
13
Terug naar het Rosmolenplein (3)
en
1.19
0.99
0.89
0.99
0.89
1.29
0.89
Molentje - Reparatie Inrichting" gevestigd was.
Door Theo van Etten
Stichting
id
Kerstconcert in Petrus Donderskerk
Fraaie bloemhoofdjes van het harig knopkruid
FOTO: HENK KUIPER
Rob Vereijken
Interviews overTilburgs
dialect via prentenboek
1.29
1.19
1.29
Tilburg - Op maandag 18
december verzorgt Stich
ting Cools een avond
over het Tilburgs dialect,
naar aanleiding van het
succesvolle prentenboek
'Harrie den Haon van den
Haajkaantsebaon'.
Francisca 'Zus'Versteegen voordeouderlijke woning, waarin “RijwielhandelHet
FOTO: Collectie Nan Versteegen
markt)
1401
I
jaat
in
Erik van Os
Marieke Coenen
Tilburg - Het Rosmolenplein, al honderden jaren het
punt van samenkomst tussen de oude woonkernen
Heikant, Veldhoven, Heuvel, Enthoven en Groot en
Klein Loven.
rum
ante plek waar ooit de
an het 'Teurlings mo-
r.-lijke skyline
rosmolen
van deze
Roomser dan rooms
Willem werkt als machinebank
werker op 'd'n Ateljee', de cen
trale werkplaats van de Neder-
1 1 agen. 60 uur per
fst, inclusief de
Tijdensnzijn
agen lost hij
□ij de Zinkwit-
van den Haajkaantsebaon
I w
In het vierde en laatste deel uit
deze serie duiken we in de geschie
denis van de molens die ooit aan
het plein stonden. Kijk voor meer
verhalen en de geschiedenis van
het Rosmolenplein op
www.rosmolenplein.nl
hartje, maar daaromheen zitten maar vijf straalbloemen met
een mooie drietandige top.
leder bloemblaadje is in dit geval een aparte bloem. De straal
bloemen zijn helemaal vrouwelijk; de buisbloemen hebben
beide geslachten. Na de bloei maken ze geen vruchtpluis, zoals
bij veel andere composieten zoals paardenbloem, kruiskruid,
distel en morgenster. Het knopkruidzaadje heeft een kroontje
van schubjes, waarmee het aan de huid van dieren of de kle
ren van de mens blijft hangen.
In Tilburg groeien twee soorten knopkruid: het kaal knopkruid
en harig knopkruid. Ze hebben allebei tegenoverstaande
bladeren, maar het verschil zit vooral in de beharing. De wat
dunnere kale stengels zijn van het kaal knopkruid en het meer
gedrongen harig knopkruid heeft juist lange witte haren.
- Meestal zijn ze eenvoudig uit elkaar te houden, zeker als ze
kstuinen, parken naast elkaar groeien.
.lintjes. Hij valt Knopkruid is hier ingeburgerd. De plant is dus niet inheems,
ar een halve maar kan zich ondertussen al wel enkele generaties zelf ver-
i' meerderen. Dat voortplanten gaat hier inderdaad uitstekend,
want als kleine plant schieten ze al snel in bloei en in de
Denk zomer en het najaar brengen ze wel drie generaties voort,
maal Het oorspronkelijke leefgebied is Midden- en Zuid-Amerika.
Meer dan 200 jaar geleden kreeg deze -blijkbaar interessante
- plant een plaatsje in diverse botanische tuinen in Europa. De
wetenschappelijke naam van knopkruid, Galinsoga, verwijst
ook naar Don Mariano Martinez de Galinsoga, de directeur
van de botanische tuin in Madrid die de plant als eerste in huis
haalde.
Uit allerlei tuinen is de plant uiteindelijk ontsnapt en begon
nen aan een opmars. Het kaal knopkruid bereikte Nederland
in 1863, gevolgd door zijn harige familielid in 1920. Nu zijn ze
niet meer weg te denken uit onze streken. Tuinliefhebbers zijn
er niet altijd blij mee. De zaadjes kiemen snel en als je de plan
ten hebt weggehaald, staat er binnen een paar maanden weer
een heel veld knopkruid. Omdat het eenjarige planten zijn,
trek je ze zo met wortel en al uit de grond. Je kunt natuurlijk
ook van de talloze bloemetjes genieten. En dat niet alleen, het
knopkruid bevat heel veel calcium en werd in Midden-Amerika
ook als groente gegeten. Misschien is dat nu eindelijk eens een
Amerikaanse traditie die wél waard is om hier over te nemen.
Bijzondere positie
Taalkundige en voorzitter van
Stichting Tilburgse Taol, Tim van
Spijk
- licht
schijnen. Hij
onder andere
ir de ont-
I van het dia-
Langstraat en
zich het afge
lopen jaar in het Tilburgs. Van Spijk
zal in de zaal een klein 'onderzoek'
over het Tilburgs houden onder
het publiek.
Nadat Trommelen zijn gasten
heeft geïnterviewd krijgt het pu
bliek ruimschoots de kans om met
de gasten en met elkaar in gesprek
te gaan.
Meer informatie: http://stichtingcools.nl
Deze artikelreeks is een gezamenlijk initiatief van de KNNV-afdeling Tilburg (Ko
ninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) en de gemeente Tilburg. Voor
eventuele vragen of opmerkingen kunt u reageren via "Natuurvraag" op de site van
de KNNV-afdeling Tilburg (www5.knnv.nl/knnv-afdeling-tilburg/natuurvraagjL3
Willem Versteegen trouwt in 1909
met Maria de Vries en verhuist
vijf jaar later met drie kinderen
naar Rosmolenplein 43, dat toen
nog Heikantsebaan heette. Hier
worden nog acht kinderen gebo
ren, waaronder Harry (1916). De
Heikantsebaan vormde met nog
twee straten een driehoekig veld,
waarop in het midden een huis
met veranda stond (dit huis is in
de jaren 20 van de vorige eeuw
gesloopt, TvE).
'd'n Atelj
plaats var
landse Spoorweg0"
week maar liefst,
zaterdagochtend,
vijf vrije kermisdagen lost hij
spoorwegwagens bij de Zinkwit-
fabrieken in Budel. Volgens Harry
is het gezin 'roomser dan rooms'.
Elke ochtend bezoekt vader Wil
lem de kerk om God te bedanken
voor zijn vaste baan. Belangrijke
levensdoelen zijn bidden, wer
ken, een stipte uitvoering van de
kerkelijke geboden en verboden.
Harry is misdienaar en de kin
deren spelen thuis 'priestertje',
waarbij van lege kisten een altaar
met tabernakel wordt gebouwd.
Een markar
wieken van het 'Tei
lentje' de plaatselij
domineerden en een
de naamgever werd
historische driehoek. In een se
rie van vier afleveringen komen
enkele oud-bewoners aan het
woord en besteden we aandacht
aan de interessante geschiedenis
van dit plein. Vandaag putten we
uit de herinneringen van Harry
Versteegen.
Het staat overal tussen en overwoekert alles. Dan maar weg
spuiten of wegschoffelen? Of knabbel je er lekker van en is
ieder bosje welkom? Het knopkruid kan onze samenleving uit
elkaar drijven.
Terwijl je nu van veel zomerbloeiers afscheid neemt, gaat het
knopkruid gewoon door met groeien en bloeien. Er is blijk
baar nog geen enkele reden om het wat rustiger aan te doen.
Zolang het niet hard vriest, is hij dat ook zeker niet van plan.
Op losse kale grond is in juni de bloei begonnen en de hoogte
van de planten en het aantal bloemen neemt daarna alleen
maar toe. Eigenlijk moeten we dus heel blij zijn met deze late
bloeier.
Met uitzondering van Noord-Nederland komt het knopkruid
heel veel voor in ons land. Je ziet hem overal waar de grond
wordt omgewoeld, zoals in akkers in het buitengebied. Maar
in de stad duikt hij ook op in plantsoenen, volkstuine-
of gewoon langs de straat en in talloze stadstuir
misschien niet zo op omdat zijn 'bloemen' maar een halve
centimeter groot zijn. Klein, maar fijn, want een zo'n 'bloem'
bestaat uit tientallen kleine bloempjes. Dat zie je meer bij
planten van de composietenfamilie, waartoe hij behoort. D—
maar aan de margriet. Die heeft een geel hartje met allemaal
buisachtige bloemen, met aan de rand een krans van fraaie
witte straalbloemen. Nu heeft het knopkruid ook een geel
Tilburg - Koor De Bron en het Da
mes- en Mannenkoor Goirke ge
ven op zondag 10 december om
half drie een kerstconcert in de Pe
trus Donderskerk aan de Enschot-
sestraat in Tilburg. Het programma
bestaat uit afwisselende koor- e
solowerken van hedendaagse e
klassieke componisten. Ook zal t
aandacht zijn voor samenzang. De
entree is gratis en voor koffie en
thee wordt gezorgd.
De avond duurt van 20.00-21.30
uur en vindt plaats in Paradox,
legraafstraat 62 in Tilburg. De
tree bedraagt 6 euro.
Joep Trommelen spreekt dan met
de makers van 'Harrie', kinderboe
kenschrijver Erik van Os en illu
stratrice Marieke Coenen. Het boek
is uitgegeven door de Tilburgse
uitgeverij Zwijsen en de Stichting
Tilburgse Taol.
Erik van Os, die sinds 1990 een
schrijversduo vormt met Elle van
Lieshout, bedacht de tekst voor
het boek in dichtvorm. Hij maakt
teksten voor leesmethodes, lied
jes, boeken en andere gedichten
voor verschillende uitgeverijen. De
in Tilburg woonachtige Marieke
Coenen maakte de gedetailleerde
prenten met veel Tilburgse ele
menten zoals woongebouw West
point en het beeld van koning Wil
lem II. Ook een impressie van de
kermis ontbreekt niet.
Van Os zal die avond samen met
Ad van Dongen tevens een lied
over Harrie den Haon ten gehore
brengen.
der Avoird, gé
I met Trommelen
I gesprek over het
werk en de missie
I van de stichting en
I de totstandkoming
I van het boek over
I Harrie. In dat gesprek
I komt tevens de bij-
I zondere positie van
I het Tilburgse dialect
I aan de orde. Tilburgs
I is 'hot' en lijkt min-
I der onder de teloor-
I gang van het dialect
I te lijden dan andere
I dialecten.
Daar zal ook taalkun-
i dige Yoïn van Spijk
vervolgens zijn licht
I over laten schijnen. Hij
verrichtte or.
onderzoeknaar
I wikkeling
lect in de I
verdiepte
aar in hetTilbc
ie zaal een klei
Rijwielhandel
Vanwege hartproblemen wordt
Willem in-1934 ontslagen. Om
dat hij van zijn karige pensioen
tje geen gezin kan onderhouden,
begint hij - geholpen door zijn
zoon Piet - een fietsreparatie- en
verkoopbedrijfje. De voorkamer
van het piepkleine huis wordt als
winkel ingericht. De kippenren
en de konijnenhokken maken
plaats voor een grote werk- en
opslagplaats. 'Rijwielhandel Het
Molentje'is geboren.
De woning is typisch Tilburgs: op
het geplaveide binnenplaatsje
dat gedeeld wordt met de buren,
ligt een beerput. Een boer met
een 'strontkèèr' komt van tijd tot
tijd langs om deze met behulp
van een schepemmer aan een
stokte legen. Achter het huis ligt
een diepe moestuin met diverse
fruitbomen, omringd door een
lage haag. Willem houdt kip
pen en konijnen voor de slacht
en fokt als hobby mooie zwart/
blauwe hanen.
