an smoutolie tot Smarius
hal
1
f
hiel heel wat te ruiken in Tilburg’
Jg/l
senioren
7
Meer op www.ouderenactief.nl
TEKST: PETRA JANSEN
staan
woorden.
ie
n oud!
Geuren en ouder worden
Een parfum dat je doet denken aan je tante die altijd op
bezoek kwam. De lucht van kaarsen en wierook die je
terugvoert naar de kerkbezoeken van vroeger. Geuren zijn
onlosmakelijk verbonden met onze herinneringen.
Ook Tilburg had en heeft zo zijn eigen herkenbare luchtjes,
bijvoorbeeld van blauwsloten en de IFF.
t i UUUI launeKen voor m
ater. Doordat het met
Plaats:
ten, Has-
iatie/aan-
:h Tilburgs
derop heeft veel geschre-
er het Tilburg van vroeger,
andere over typisch Til-
1 geuren van toen. “Geu
ten me gewoon meteen
viel heel wat te ruiken in
Maar ook in andere ste-
or. Als je in Den Bosch
rook je de koffiebranderij
Gruyter, in Breda kwam
ucht van het bier je al van
temoet.”
"uür9 verspreidde elke wijk
beetje zijn eigen geur, af
wijk van de wind. De stank
te genoemde blauwsloot
|te bijvoorbeeld vooral als je
■■ttM
Geurherinneringen maken meer indruk dan beelden, geluiden en
FOTO’S: PETER LIGTENBERG
Spurrie
Geuren zijn niet alleen afhanke
lijk van waar je bent, maar ook
van de tijd van het jaar. Dal-
derop geeft een voorbeeld: “In
de herfst waren en zijn geuren
altijd sterker door de hoge lucht
vochtigheid. In de omgeving
van Tilburg rook je daardoor de
toch al sterk geurende spur
rie extra goed, een gewas dat
vanaf augustus op het akkerland
groeide en als veevoer diende.
De frietkarren met gaslicht die
door de straten reden, waren
op novemberavonden ook altijd
goed te ruiken. In het voorjaar
waren het de aardbeien die hun
DE™«E<BURGSE KOERIER DONDERDAG 19APRIL2012-
Weduwen en weduwnaars
Donderdagmiddag 14 juni start
een contactcirkel speciaal voor
weduwen en weduwnaars. Net
als bij de contactcirkels voor
55-plussers leren de deelne
mers er nieuwe mensen ken
nen, met wie ze samen leuke
dingen kunnen ondernemen.
Maar in deze nieuwe contact
cirkel kunnen ze ook ervaringen
over rouw uitwisselen. Daar
naast is er om de drie maan
den een gespreksgroep onder
deskundige leiding.
wijkcentrum De Poorter
seltstraat 194.lnforma.
melden: ouderen werker Wendy
Zwekars, tel. (013) 4649210 of
06-16634270, e-mail wendy-
zwekars@twern.nl
blauwsloot stroomde een
I paarse prut, die eruitzag
ikt”, herinnert de Tilburger
blderop (80) zich. “Vooral
erverijen loosden gekleurde
stoffen op het water. De
'hing een beetje af van de
te werd gebruikt. De geur
omschrijven als die van
iak, die werd gebruikt bij
en. Aan het begin van
werd het afvalwater nog
om de stroming te be-
i. Verderop was dat niet
dig en daar, aan de rand
stad, begon dan ook de
stank die in heel Tilburg te
was.”
Ouderenwerk de Twern
p,; seniorenwijzer@twern.nl
J*s redactie:
■jorenwijzer
■tos 3078
FOB Tilburg
■(013) 5839999
Ziekte en medicijnen
Niet alleen door hogere leeftijd kun je minder goed je ruiken. Ro
ken is (ook) op dit gebied een grote boosdoener. Oorzaken van een
reukstoornissen kunnen ook diabetes of een slechter werkende
schildklier zijn. Minder goed ruiken kan daarnaast een vroeg symp
toom van parkinson of alzheimer zijn. Medicijnen kunnen eveneens
invloed hebben, bijvoorbeeld antidepressiva, middelen tegen hoge
bloeddruk en chemotherapie.
Blijvende indruk
Hoe komt het toch dat terugdenken aan je kindertijd vaak herin
neringen aan geuren oproept? Aan sudderend eten, kolenkachels,
industrie, blauwsloten? Israëlische onderzoekers deden daar enkele
jaren geleden onderzoek naar. De uitkomst: ‘geurherinneringen’ la
ten een heel ander soort spoor na in onze hersenen dan andere
soorten herinneringen als beelden, geluiden en woorden. Dat maakt
van geurherinneringen een ‘gepriviligeerd’ soort herinneringen; ze
komen op de eerste plaats.
Leeftijd
Bij de meeste 65-plussers neemt het reukvermogen af. Ouder dan
80 jaar ruikt menigeen weinig of niets meer. Daardoor lijkt het of het
eten minder smaakt.
richting Moergestel ging. In de
Hoogvensestraat had je een ver
verij, die een zure en bittere geur
verspreidde. Maar er waren na
tuurlijk ook lekkere luchtjes. Van
de broodbakkerij en koekjesfa
briek van Smarius bijvoorbeeld,
bij de Hasselt. Dan rook heel
Tilburg naar broodjes, speculaas
en taaitaai.”
smoutolie niet. “Ik weet alleen
dat smout een oud woord is
voor margarine. Maar misschien
herken ik het als ik het ruik.
Wellicht is het de geur die ik
associeer met wol. Tilburg had
natuurlijk vele textielfabrieken
die een karakteristieke wolgeur
verspreidden. Ik herinner me
nog goed de geur van de vracht
wagens met grote balen vette,
vuile wol erop, die de hele dag
voorbijkwamen.”
Verdwenen
Geur als sociologisch verschijn
sel is volgens Dalderop vrijwel
verdwenen. “Vroeger was er
geen arbowet, dus waren alle
luchtjes in de wijde omgeving
te ruiken. Niemand had de be
hoefte om stank of geurtjes af te
laten zuigen. Het hoorde er nu
eenmaal bij. En het gaf ook een
gevoel van vertrouwdheid en
veiligheid. Veel mensen verdien
den bovendien hun boterham in
stankverspreidende fabrieken;
die klaagden zeker niet. En
soms rook het ook gewoon lek
ker. Maar zelfs aan de dingen
die stonken, bewaar ik positieve
herinneringen. De geur van koei-
enpoep bijvoorbeeld of van het
maal. Tegenwoordig worden
auren gedempt, dat vind ik
mmer. Al moet ik toegeven dat
mijn eigen reukvermogen door
de ouderdom ook sterk achter
uitgegaan is, helaas.”
Houtteer
Wat vond Dalderop nu zelf het
lekkerste ruiken of het hardste
stinken? “De leerlooierijen ston
ken het ergst”, zegt hij. “En de
beste herinneringen bewaar ik
toch aan de vers gezette koffie
die ik ‘s morgens als kind rook
als ik naar beneden kwam. Wat
ook lekker rook, was houtteer;
dat werd gebruikt voor de sche
pen die in het kanaal lagen. Het
gaf de geur van rook, maar het
riep vooral de lucht op van cer-
velaat of rookworst. Ik kreeg er
honger van!”
Blijf actief!
In beweging blijven is belang
rijk voor het lichamelijk en
geestelijk welzijn, ook voor
mensen met beginnende de
mentie. In de buurt van wijk
centrum ‘t Sant (Beneluxlaan
74) maken vrijwilligers van
Alzheimer Nederland elke
woensdagmiddag een wan
deling met mensen die kam
pen met geheugenproblemen
en met hun mantelzorgers.
Meer informatie: Lisette Her-
mus-Hermsen, tel. (013)
5369468 of 06-39149439, of
afdeling Midden-Brabant van
Alzheimer Nederland, tel. (013)
4691075, e-mail alzheimer.afd.
middenbrabant@planet.nl
heerlijke geur verspreidden. En
in de arbeidersbuurten rook je
altijd meteen wat de seizoens-
groenten waren.”
Vette wolbalen
In 2007 ging het Brabants Dag
blad op zoek naar de geur die Til-
burgers het meest typerend voor
hun stad vinden. De uitkomst:
smoutolie en textiele luchten.
Niet zo gek voor een textielstad.
Smoutolie, een stinkend goedje,
werd toegevoegd aan gewassen
wol, om die weer vettig te krijgen.
De smoutolie zorgde ervoor dat
de wolvezels niet beschadigd
werden bij het spinnen.
Ed Dalderop kent het woord
En dan hèbbe we nóg
yen blauwe sloot,
Ufsgem ruukt
__Ban valde dood’
o luidt een bekende
V Tilburgse dichtregel
uit de vorige eeuw.
Wie oudere Tilburgers
I vraagt waar nou vroe-
u ger de grootste stank
stad vandaan kwam, zal
voord blauwsloot regelma
ten vallen. Blauwsloten
m waterlopen die als open
n werden gebruikt, vanaf de
ede helft van de 19e eeuw
J door fabrieken voor hun af-
rallenstoffenfabrieken waren
hun blauwzwarte afvalwater
den, kwam de naam blauw-
I in zwang. Een bekende
wsloot was het riviertje de
eLeij aan de zuidoostkant
e stad, dat in de volksmond
Jk de Vuile Leij heette.
Mantelzorg en vakantie
Er soms tussenuitgaan is
broodnodig voor mantelzor
gers. Over allerlei vormen
van (aangepaste) vakanties
en verzorging thuis gaat het
Familiecafé Tilburg-West op
maandag 23 april van 19.30
tot 21.30 uur in De Tongerlo-
se Hoef (Reitse Hoevenstraat
129). Toegang gratis.
Zorg voor psychisch zieke
Langdurig zorgen voor ie
mand met een psychiatrisch
probleem is niet gemakkelijk.
Ondersteuning voor de man-
telzorger biedt onder meer
Ypsilon, een vereniging van
familieleden en andere naas
ten van mensen met een psy
chiatrische stoornis. Tijdens
de inloopbijeenkomst voor
mantelzorgers op woensdag
25 april in wijkcentrum De
Poorten (Hasseltstraat 194)
geeft Truus de Vries uitleg
over wat Ypsilon biedt aan
advies, lotgenotencontact,
trainingen, belangenbeharti
ging, etc. Tijd: 10 tot 12 uur.
Toegang gratis.
Vergeetachtigheid
Het verschil tussen gewone
vergeetachtigheid en demen
tie, het herkennen van demen
tie, geheugentraining, hulp
van de dementieconsulent, de
mantelzorgconsulent en het
Geheugensteunpunt Tilburg-
West. Over deze thema’s gaat
de voorlichtingsbijeenkomst
Zo lang mogelijk thuis met ver
geetachtigheid op woensdag
25 april in wijkcentrum ‘t Sant
(Beneluxlaan 74). Tijd: 10 tot
12 uur. De toegang is gratis.
