Een halve eeuw
3
-
R
c
ui
X
X""'
■gjofei
DE TILBURGSE KOERIER
DONDERDAG 8 MAART 2007 - PAGINA,
DE TILBURGSE Ki
Tilburg 1957-2007
4
FOTÓ: JOOST DE BEER
FOTO: PETER LIGTENBERG
■J
Jl
a
n
verder weg. Dat daar ooit nog de stad zou komen, was bij niemand in
beeld.
De skyline van Tilburg is de afgelopen vijftig jaren drastisch veranderd. Domi
neerden in het verleden de vele schoorstenen en kerktorens, momenteel wordt de
horizon gekenmerkt door drie hoge torens. Hier een panorama uit maart 2002
gezien vanuit Tilburg Noord. De toren van Interpolis was destijds nog het enige
hoge gebouw.
Ni
in,
va
all
w<
be
de
h
de
We
ste
dai
Of
bij
dal
pei
He
kei
de
vei
In
mc
me
we
cei
Ste
ke
ve
bi
m
di
st
di
G
Dl
ke
gr
er
12
ne
in
in
n<
d<
w
g<
Henk van Doremalen (1952) is freelance historicus, publicist. Hij schreef tientallen boeken en arti
kelen over de geschiedenis van Tilburg. Hij was als auteur en redacteur betrokken bij de populair-
wetenschappelijke serie Ach Lieve Tijd Tilburg en by het standaardwerk over de geschiedenis van
Tilburg ‘Tilburg, stad met een levend verleden'. Voor De Tilburgse Koerier heeft hij in het verle
den tientallen stukjes geschreven onder de titel Tilburgse Mijmeringen. Ook schreef hij regelma
tig reisverhalen in dit weekblad.
In 1957 komt als opvolger voor burgemeester baron Van Voorst tot
Voorst Mr. C. Becht een voormalige ambtenaar uit Nederlands Indië die
het burgermeesterschap van Kerkrade verruilde voor dat van Tilburg.
Zijn 'regeerperiode' van 1957 tot 1975 is een periode van een opmer
kelijke transformatie van de katholieke industriestad. Begrijpelijk,
maar niet geheel terecht, heeft de wat aristocratische Becht het etiket
Cees de Sloper gekregen. Hij was de verpersoonlijking van de vele ver
anderingen die plaatsvonden in Tilburg.
Begrijpelijk omdat in zijn periode grote delen van de stad verdwenen
en enkele beeldbepalende elementen gesloopt zijn: de oude centraal
gelegen volkswijk de Koningswei, een groot deel van het stratenpa
troon en gebouwen in het centrum en omgeving en talloze fabrieken.
Onder Becht is veel gesloopt en het gemeentebestuur en het gemeente
lijke apparaat slaagde er in die tijd niet in om alle plannen duidelijk
over te brengen aan de bevolking. Achteraf het meest betreurd is de
sloop van het uit 1849 daterende monumentale gemeentehuis aan de
Markt (waar nu de Schouwburging loopt en de Concertzaal staat) en het
industrieel-archeologisch waardevolle complex van textielfabriek Pieter
van Dooren aan de Hilvarenbeekse weg (nu het St. Elisabethziekenhuis).
Becht ging voort op een lijn die al jaren eerder was uitgezet onder zijn
voorganger(s).
geworteld in Tilburg dat als het Rome van Nederland werd beschouwd.
Maar allerlei verschijnselen wezen er op dat het geloof niet zo diep zat.
Het verklaarde het latere snelle verval van de uiterlijke geloofsbeleve
nis, zoals het kerkbezoek. Maar dat was in de jaren vijftig nog nauwe
lijks merkbaar. In 1961 trok nog een H.Hartstoet door de stad die veel
belangstelling trok.
Een katholieke industriestad
Tilburg was in 1957 een katholieke industriestad met 133.000 inwoners
waar de wolindustrie met tientallen middelgrote bedrijven dominerend
aanwezig was. Metaal- en elektrotechnisch bedrijf De Volt, onderdeel
van het Philipsconcern, aan de Groenstraat, de Spoorwegwerkplaats d'n
Atelier aan de Koestraat en wollenstoffenfabriek Aabe aan de Hoeven-
seweg waren de grootste industriële bedrijven in de stad. Naast de
overheid waren het ook de belangrijkste werkgevers en bedrijven met
om en nabij de 1000 werknemers of meer. Op zijn hoogtepunt in de
jaren zestig had De Volt (dat ook vestigingen had in Oosterhout en
Turnhout) er meer dan 3000 in Tilburg.
In ieder geval uiterlijk was de stad sterk katholiek met vele kloosters en
in 1957 24 parochies, veelal voorzien van een bewaarschool, een jon
gensschool, een meisjesschool en dikwijls ook nog een patronaat en
diverse katholieke verenigingen. In tien jaar tijd kwamen er nog eens
zeven parochies bij in de nieuwe wijken westwaarts en (later) noord
waarts van de stad. De Katholieke Volks Partij (KVP) domineerde met 28
van de 39 raadszetels al jarenlang de gemeenteraad en dat zou voorlo
pig nog even zo blijven.
De overwegen ten oosten en ten westen van het grote spoorwegempla
cement (station met goederenstation en werkplaats), leken meer dicht
dan open en vormden vooral in het spitsuur een belemmering voor de
doorstroom van het verkeer van zuid naar noord en omgekeerd. Soms
wel honderden fietsers en ook steeds meer brommers (in de jaren vijf
tig, het nieuwe 'luxe' artikel voor de werkende man) hoopten zich op
aan weerszijden van de gesloten spoorbomen bij de Koestraat en Gast
huisstraat. Heuvel, Heuvelstraat en Markt maakten nog deel uit van een
verkeersader dwars door de stad. Gelukkig had Tilburg al zijn ringba
nen zodat hef verkeer naar Den Bosch, Breda en Eindhoven niet meer
door de belangrijkste winkelstraat hoefde.
Ontspanning en vermaak
Vlakbij een van die overwegen lag in een oud fabrieksgebouw Schouw
burg Metropole waar het toneelspel gestaakt moest worden als een
zware goederentrein de stad passeerde. Het muziekleven met tientallen
fanfares en harmonieën bloeide in de stad. Carnaval gebeurde nog in
besloten kring, pas begin jaren zestig trad het schuchter naar buiten.
De kermis was het belangrijkste volksvermaak: het duurde vijf dagen
en trok nog nauwelijks bezoekers van buiten de regio. Met drie clubs,
Noad, Longa en Willem II, was Tilburg sterk vertegenwoordigd in het
betaald voetbal. In de eerste helft van de jaren vijftig was Willem II drie
keer zuidelijk kampioen en twee keer landskampioen geworden. Wiel
rennen was de tweede publiekssport in de stad met koersen in vele wij
ken (Loven, Besterd, Hasselt, Korvel, later ook het Zand). Boerke Mut-
saerts lag bij een overweg aan een idyllische landweg, de Delmerweg,
buiten de oprukkende stad, Bart van de Staak in de Hoge Witsie was nog
sjgjOr
Voor hun vermaak trokken de Tilburgers wandelend of fietsend naar de
genoemde uitspanningen, bezochten het Tilburgsch Dierenpark, ze gin
gen gescheiden zwemmen in het grote zwembad aan de Ringbaan Oost
of verboden of niet, in het kanaal. De dagtochtjes naar de in 1952 geo
pende Efteling met het fameuze sprookjesbos en de grootste speeltuin
in de regio, namen in de belangstelling toe. Als men vrij was, waren ook
de Drunense Duinen, dé Oisterwijkse Vennen en de vele heidevelden
rond de stad geliefde bestemmingen. In mei stond het uitstapje naar de
Hasseltse kapel op het programma. Ook
St. Job in Berkel-Enschot en Peerke Don
ders op de Heikant mochten zich tot
centra van devote ontspanning rekenen.
Wie verder weg ging op vakantie ver
toefde veelal aan de Zeeuwse kust waar
in de jaren zestig heuse Tilburgse encla
ves ontstonden in Renesse, Haamstede
of Zoutelande.
Veranderingen kondigen zich aan
Terugkijkend kan geconcludeerd wor
den dat de eerste jaren dat de Tilburgse
Koerier verscheen, de veranderingen op
sociaaleconomisch, maatschappelijk,
religieus en cultureel gebied op gang
kwamen. In zijn proefschrift over het
geestelijke leven in de stad zag de kapu
cijn pater Alfred de Weyer in 1955 teke
nén van verandering in de geloofsbele
ving. Uiterlijk leek het katholicisme vast
e Tilburgse Koerier als huis-aan-huisblad zag voor het eerst
B het levenslicht op 8 maart 1957. Tilburg kende op dat moment
a nog twee eigen dagbladen met het Nieuwsblad van het Zuiden
JL—en de Nieuwe Tilburgsche Courant. Daarnaast bestond het
Roomsch Leven als toonaangevend kerkelijk weekblad. De halve eeuw
dat de Koerier bestaat, loopt parallel met enorme wijzigingen in het
sociaaleconomische leven, de bevolkingsopbouw, de geloofsbelevenis,
het aanzien van de stad en het culturele leven. Maatschappelijke ver
anderingen zijn er altijd in iedere periode, maar de laatste helft van de
20e eeuw bracht voor Tilburg wel enkele zeer ingrijpende omschake
lingen.
wjj
