WIJZE
Namen
verzinnen of
vernoemen?
Veilige feestdagen zonder brand
esenteerd
COLOFON
Van Marie en Jan tot
Chantal en Kevin
Voorverkoop concerten Seniorenorkest
Prettige feestdagen!
Kerstfilm
Nieuwe cursussen Seniorenacademie
Enquête over woningaanbod
Inloop voor mantelzorgers over vrije tijd
Voornamen, vroeger en nu
iCEMBER 2005 - PAGINA 24
DONDERDAG 22 DECEMBER 2005 - PAGINA 25
DE TILBURGSE KOERIER
tie
seling
valiteit.
ILLUSTRATIE: PETER LIGTENBERG
IIUUIII, Udi Z.IJII lldllli
taal thuis te brer
ïuwe Allee
fa
Voornamen AOW’ers
eerd door
verk van
assale
Mannen
Johannes
Petrus
Cornells
Adrianus
Antonius
Franciscus
Gerardus
Henricus
Jacobus
i dat u niet knoeit met de spiritus, en
jr nooit bij als deze nog warm is.
j meer boeken en andere media over dit onderwerp bent u van
Ikom op www.obtmb.nl en in de OBT-bibliotheken.
Ze bieden
jr- en kunst-
"eschiede-
zijn:
itoe-
28
ilm
gen.
Brandweer Tilburg wenst iedereen fijne kerstda
gen en een veilig en gezond 2006!
populaire naam Lars afkomstig van
de heilige Laurentius en ligt de oor
spong van Niels bij Nicolaas.
Maar er zijn ook namen die een
andere herkomst hebben. Een deel
van de voornamen is afkomstig uit de
bijbel (Esther), van bloemen (Viola)
en of uit de literatuur (Vanessa).
nene voor wie men zorgt,
ep van Poppel, ouderen-
jmden) of 5436664 (wijk-
a of oma of verzin je een naam die r
er nu nog sprake van tradities of plicht
ar? In de bibliotheek is hier een heleboel infor-
getal
>n. Een van de favorieter
bij op een deugdelijke fondi
Als het brandertje eenmaal
De meest voorkomende
voornamen van AOW'ers in
Noord-Brabant. (Bron: Sociale
Verzekeringsbank)
Vrouwen
1 Maria
2 Johanna
3 Cornelia
4 Anna
5 Adriana
6 Wilhelmina Wilhelmus
7 Petronella
8 Elisabeth
9 Catharina
10 Antonia
Gebruik nooit meer dan een verlengs
de kerstverlichting nooit branden als i
Het Regionaal Seniorenorkest Midden-Brabant verzorgt op dinsdag 25 en
woensdag 26 april weer muzikale ouderenmiddagen in Concertzaal Tilburg.
Aanvang beide dagen om 14.00 uur. Ook bij de negende editie van dit con
cert staat het enthousiaste orkest onder leiding van Maarten Jense.
Wie bij deze muzikale happening aanwezig wil zijn, doet er goed aan snel
kaarten te bestellen. Dat kan tot 1 februari (maar op is op) door het aantal
kaarten x 8,50 over te maken op rekeningnummer 1712.56.263 van RSO
Midden-Brabant te Hilvarenbeek; vergeet daarbij niet aan te geven op
welke datum u wilt komen. Samen met familie en/of vrienden naar zo'n con
cert? Plaatsen vanuit één adres/bankrekening besteld zijn naast elkaar.
De kaarten worden toegekend op volgorde van betaling en in maart ver
stuurd. Een beperkt aantal rolstoelplaatsen kan worden gereserveerd bij
het secretariaat van het orkest, tel. 013-5052671
De redactie van de Seniorenwijzer wenst alle lezers prettige feestdagen
en een gelukkig nieuwjaar! De eerste Seniorenwijzer van 2006 verschijnt
op 5 januari en ook daarna in de oneven weken. Kopij moet steeds een
week eerder op donderdag om 12 uur bij de redactie binnen zijn.
In Zorgcentrum de Reyshoeve (Gendringenlaan 15) is op woensdag 2
december om 19.30 uur de klassieker White Christmas te zien, een filr
met Bing Crosby, Danny Kaye, Rosemary Clooney en Vera Ellen; entree
1 euro.
Arabisch
Debby's ouders vonden vernoemen ouderwets en kozen voor Debo-
ra, roepnaam Debby. "Ik vraag me wel af waarom Debora ook niet
gewoon mijn roepnaam is. Wat heb je er anders aan als het geen ver
dere betekenis heeft?"
Haar eigen kinderen hebben allemaal drie namen en baby Faust-Tau-
fique zelfs vier, omdat hij kwam na twee broertjes die tijdens de zwan
gerschap overleden. Debby: "leder kind bij ons draagt een verhaal met
zich mee, verteld door de namen. Ze verwijzen naar opmerkelijke din
gen uit ons leven en staan bol van de symboliek. Daar houd ik van."
Haar jongste zoon Faust-Taufique heet verder Othisse Thierry Octavi
us. "Dat is een heel verhaal", waarschuwt ze. "Faust is niet vernoemd
naar 'Faust' van Goethe, maar afgeleid van het Latijnse woord faustus-,
'gunstig' of 'gelukvoorspellend'. Taufique komt uit het Arabisch en bete
kent 'succesvol'. 'Othisse' komt van Othello en Mathisse, onze twee
zoontjes die we tijdens de zwangerschap hebben verloren. 'Thierry' is
van baron Thierry Van Zuijlen Van Nijevelt, voormalig eigenaar van
Kasteel de Haar in Haarzuilens; daar zijn we getrouwd en komen we
nog regelmatig. 'Octavius' betekent 'achtste' en is de oorspronkelijke
naam die keizer Julius Caesar gaf aan zijn zoon Augustus, naar wie
de maand augustus is vernoemd. Faust-Taufique is ons achtste kind,
geboren in augustus en ter wereld gekomen via een keizersnede, de
sectio caesarea die vernoemd is naar Julius Caesar. Zo komt van alles
bij elkaar in die laatste naam."
1 De Seniorenwijzer verschijnt
I eenmaal in de twee weken in I
1 De Tilburgse Koerier.
I Redactie: André Coenen, Riek I
1 Flipse-Tiemens, Gerry Hovers, 1
I Petra Jansen, Karel Luiijf (eindre-1
1 dacteur), Loes Mertens-Vermeer, 1
I Denise van de Pas, Debby I
1 Struijk-Buitelaar, Mat de Vries. 1
I Redactieadres Seniorenwijzer, I
Stichting de Twern, 1
I Vincentiusstraat 102, 5038 SR I
1 Tilburg; tel. 013-5839999.
I Kopij kan gestuurd worden I
naar: Seniorenwijzer, p/a de 1
I Twern, Postbus 3078, 5003 DB I
Tilburg; e-mail
I seniorenwijzer@twern.nl.
Kopijsluiting: donderdag in de
^yen weken om 12 uur.
avond het nieuwe inter]
ortaal TypischTilburg.nl
nceerd. Op de site is
sr andere te lezen hoe d?
isch Tilburg Kalender te
Tijgen is.
Wie regelmatig de geboorteberichten in de krant leest, ziet tegenwoor
dig namen voorbijkomen als Lisa, Max, Daan en Kelly. Ouders die hun
kleine vandaag de dag een naam als Piet, Annie of Mien meegeven, ver
oorzaken waarschijnlijk zelfs opgetrokken wenkbrauwen. Terwijl het tot
ongeveer veertig jaar geleden heel gewoon was een kind een van deze
namen te geven. De Seniorenwijzer verdiepte zich in de oorzaken van de
verschillen in de namen van opa's en oma's en hun kleinkinderen en
bekeek ook hoe dat in de eigen redactie uitpakt bij jong en oud.
v.vv. ,w .',4 proi
naar een idool.
"Eigenlijk kun je concluderen dat de
voornaam terrein wint ten opzichte
van de familienaam", stelt onder
zoekster Gerritzen. "Dat heeft te
maken met de toenemende individu
alisering in de maatschappij.
Omgangsvormen zijn informeler
geworden, we spreken elkaar
steeds vaker bij de voornaam aan.
Steeds meer zullen mensen zich
identificeren met hun voornaam, ter
wijl de familienaam op de achter
grond raakt. Kinderen worden
steeds minder vaak naar hun familie
vernoemd; dat betekent dat de fami
lieband steeds minder in de voor
naam tot uitdrukking komt."
PJen D.S-B
In de brochure voorjaar 2006 van de Seniorenacademie Brabant staat
een groot aantal cursussen die gegeven worden in Tilburg.
inzicht in de achtergronden bij actuele onderwerpen, cultuur
geschiedenis, literatuur, muziek, godsdienstwetenschappen, geSv...^
nis, psychologie en filosofie. Enkele van de cursussen in Tilburg
Operacomponist Giacomo Puccini-, Kijken naar kunst en cultuur, De
komst van de politiek in het postideologische tijdperk-, DNA, de code van
het leven-, Geschiedschrijving en historisch besef.
Ook zijn er twee cursussen, waarin Noord-Brabant centraal staat. De
dialecten van Noord-Brabant door docent dr. J. Swanenberg start op 31
januari op de Universiteit van Tilburg (UvT). De cursus Het landschap
van Noord-Brabant op de UvT gaat over het ontstaan en het functione
ren van het zandrijke deel van het landschap in deze regio. Docent Paul
Maas gaat vanaf 2 februari onder meer in op de ecologie en de steeds
wisselende invloed van de mens op het landschap. Dat gebeurt ook tij
dens enkele excursies.
Gratis cursusbrochure: tel. 013-4668119 of e-mail info@hovobrabant.nl.
Alle informatie staat ook op de website www.hovobrabant.nl. Inschrijven
voor de meeste cursussen is mogelijk tot 5 januari.
Vuurwerk
Ook met oud en nieuw zijn er natuurlijk risico's.
Wees voorzichtig met vuurwerk. Gebruik geen
open vuur, maar een aansteeklont om het vuur
werk aan te steken. Lees voor het ontsteken van
het vuurwerk ALTIJD de gebruiksaanwijzing.
Ruim, de resten van het vuurwerk op voordat u
weer naar binnen gaat. Verzamel deze bij voor
keur in een metalen emmer en deponeer ze in de
gemeente verstrekte zakken.
Let ook op met de sterretjes van zogenaamd
ïtafeld tijdens de feest- 'koud' vuur. Koud vuur bestaat namelijk niet. Dus
„en is de fondue. Let er ook deze sterretjes kunnen voor brand en brand-
nachts de stekker uit het stopcontact. daarbij op een deugdelijke fonduepan te gebrui- wonden zorgen. Wees dus extra alert als kinde-
Wie elektrische buitenversiering aanbrengt, moet ken. Als het brandertje eenmaal aan is, moet er ren met deze sterretjes de feestvreugde verho-
eerst goed controleren of deze geschikt is om bui- steeds een volwassene bij het fonduestel blijven.
tenshuis gebruikt te worden. Dit betekent dat ze Let er ook op
spat- en waterdicht moet zijn. vul de brander
kinderen maar één naam, de rest
krijgt er twee of meer."
Verder ziet Gerritzen vooral de
opkomst van Engels/Amerikaanse
namen als Kelly en Brian. "Bij meis
jes vind je ook Franse namen, zoals
Michelle. Jongens krijgen ook dik
wijls een Nederlandse naam, bij
voorbeeld Stefan. Daarnaast zie je
De gemeente Tilburg houdt samen met de provincie, woningcorporaties en
bouwondernemingen een enquête onder 55-plussers met een koopwo
ning om te weten te komen hoe zij denken over het woningaanbod. Moge
lijk volgt later nog een onderzoek onder oudere huurders. Doel is met
name te onderzoeken hoe senioren denken over de overstap 'van koop
naar huur1 en 'van huis naar flat'. Ook zijn er vragen over de begeleiding
door diverse instanties en de psychologische kant van het verhuizen.
De enquête loopt tot 25 januari en kan ingevuld worden op www.gaan-
weverhuizen.nl. Een vragenlijst op papier aanvragen kan ook: Laagland
Advies, Antwoordnummer 7140, 3990 TC Houten (geen postzegel
nodig).
Doreen Gerritzen is als naamkundi
ge vebonden aan het Amsterdamse
Meertens Instituut dat taal en cultuur
onderzoekt. Volgens haar is bij
naamgeving de trend tegenwoordig
vooral kort en internationaal. "Wer
den Nederlandse kinderen tot de
jaren zestig vooral vernoemd naar
familieleden, tegenwoordig geven
ouders hun kind steeds vaker een
naam die ze gewoon mooi vinden
klinken." Onderzoek naar naamge
ving bij allochtonen staat nog in de
kinderschoenen; daarom beperkt dit
artikel zich tot oude en nieuwe
'Nederlandse' namen.
Heiligen
Of je nu een traditionele naam als
Jan of Marie hebt, of een moderne
naam als Chantal, Martijn of Kevin,
ze hebben gemeen dat ze allemaal
iets te maken hebben met het
christendom, vooral met de heiligen
verering. Zelfs de buitenlandse
namen die nu in zijn, gaan bijna alle
maal terug op een heilige. Zo is de
Tegen de traditie
Loes is katholiek opgevoed, maar heeft een broertje dood aan de
regels van die traditie. "Dat komt door de wijze waarop de kerk rea
geerde toen ik op achttienjarige leeftijd wilde trouwen met mijn man
die toen 35 was", zegt ze. "We hielden van elkaar en ik was zwanger.
Volgens de pastoor had ik daardoor bij mijn moeder de kroon van het
hoofd gehaald. Toen onze zoon geboren was, ging mijn man hem dan
ook eerst aangeven bij de burgerlijke stand en pas daarna werd hij
gedoopt, geheel tegen de traditie in. Hij heet René bij de burgerlijke
stand, maar van de kerk kregen we te horen dat er geen heilige is met
dezelfde naam: het moest Reonaldus worden. Die naam heeft hij bij
zijn doop gekregen. Dat vond ik kwetsend."
Eigenzinnig was Loes ook bij haar eigen naam. Eigenlijk heet ze vol
uit Anna Elisabeth en was Lies haar roepnaam. Toen ze achttien werd,
liet ze kaartjes drukken met de mededeling dat ze voortaan Loes zou
heten. "Lies vond ik geen meisjesnaam. Zo heetten veel paarden van
de manege waar ik kwam." Na de geboorte van zoon René werd ze
milder op dit gebied: haar andere vier kinderen zijn wel vernoemd vol
gens de traditie.
decembernummer vad
krant Allee is nu verkrijg]
In deze uitgave ondef
een uitgebreid in memo»
voor Erik 'Sunshine', die
jaar lang de Allee heeft
x:ht en 7 december helaas
eed. Daarnaast is er aan»
t voor Maria, moeder va$
I durende bijstand, eert
ervoorstelling in de strijd
i stille armoede. In dil
mer ook een interview]
Culinaire BeterWeter', tv»
Pim Haaksman en een
;1 over actiegroep Tegei)
•annie van de tijd'.
Vernoeming
Vroeger was vernoeming dus het
allerbelangrijkste motief bij de naam-
keuze. "Je kon er als kersverse
ouder eigenlijk niet omheen", zegt
Doreen Gerritzen. "De eerste zoon
werd meestal naar de vader van de
vader genoemd, de eerste dochter
naar de moeder van de vader of de
moeder, dat verschilde per streek.
Werd een tweede kind geboren, dan
was de andere kant van de familie
aan de beurt: als vaderskant ver
noemd was, kreeg het kind, afhan
kelijk van het geslacht, de naam van
de vader of moeder van de moeder
en andersom."
"Het derde en vierde kind kregen
Zus als naam
Een rondje in de redactie illustreert de veranderingen in de naamge
ving van de afgelopen decennia. Zo hebben Riek Flipse (78), Loes
Mertens (75) en Debby Struijk (39) ieder hun verhaal over hun eigen
naam en over de manier waarop ze tot de naamgeving van hun kin
deren kwamen.
Riek is protestant van geboorte en heet voluit Hendrika. "Naar opoe
van vaders kant", zegt ze. "Van de vijf kinderen ben ik de oudste. De
zus na mij werd Grada genoemd, naar de opoe van mijn moeder. Dat
vond ze een verschrikkelijke naam; daarom is ze zich Zus gaan noe
men."
"Je werd meestal vernoemd naar je grootouders, dat was traditie.
Afhankelijk van hoeveel kinderen er geboren werden, kwamen daarna
de ooms en tantes aan de beurt. Onze ouders vonden vernoemen juist
erg belangrijk, ze zaten er echt op te wachten. Mijn opoe was de
koning te rijk toen zij werd vernoemd. Toen Flip en ik kinderen kregen,
hebben we die traditie van vernoemen wel voortgezet, maar dan bij de
tweede naam, niet de roepnaam. De oudste kinderen hebben overi
gens inspraak gekregen bij de naamgeving van de jongste."
werd genoemd, heette officieel Wil- ook wat ik internationale namen
helmina. Tegenwoordig is de eerste noem, dat zijn namen die niet bij één
officiële naam meestal dezelfde als taal thuis te brengen zijn, zoals
de roepnaam. Roepnamen als Bep, Linda, Mark en Laura."
Annie en Mien hoor je bijna niet meer.
De traditionele officiële namen kom je Motieven
nog wel tegen, maar dan als toevoe- Waarom geven ouders hun kind een
ging aan de moderne naam; Lisa bepaalde naam? Uit een NIPO-
Adriana bijvoorbeeld. Ouders geven onderzoek uit 1995 bleek dat esthe-
hun kind meerdere namen als een tische motieven het belangrijkste
soort compromis tussen een voorkeur motief vormen (53,3 procent). Nog
voor een moderne naam en de 45 procent van de kinderen wordt op
behoefte om te vernoemen. Overt- een of andere manier vernoemd
ipassmg gens krjjgt ongeveer je helft van de naar familie. Opvallend was dat
bllv°or' slechts 4,4 procent werd vernoemd
meestal de naam van de grootou- Moderne naamgeving
ders die nog niet vernoemd waren. De afgelopen decennia is er in Neder-
Als dat nodig was, werd het geslacht land heel wat veranderd in de naam-
van de naam veranderd. Cornelis geving. Een groot verschil is dat vroe-
werd dan bijvoorbeeld Cornelia. Bij ger de officiële namen en roepnamen
de volgende kinderen kregen de tan- meestal niet hetzelfde waren. Gerrit-
tes en de ooms van het kind de eer. zen: "Iemand die als officiële naam
De regel was dan dat, als de ouders Johahnes had, had als roepnaam
van de vader voorgingen, ook de meestal Jan. En een meisje dat Mien
broers en zussen van de vader het
eerst aan de beurt kwamen. Een
andere regel was dat dood voor
levend ging: overleden familieleden
kregen voorrang bij vernoeming.
Wanneer in het gezin een kind over
leed, kreeg de eerstvolgende die
werd geboren meestal de naam van
het overleden kind."
Ruim een miljoen Nederlanders zorgen voor zieke familieleden of vrien
den. Deze mantelzorgers zijn geen betaalde zorgverleners, maar men
sen die dit doen omdat zij een persoonlijk band hebben met diegene
voor wie ze zorgen. Voor deze mantelzorgers houden Stichting Mantel
zorg Midden-Brabant en de Twern in de hele stad maandelijkse inloop-
bijeenkomsten. Elke tweede donderdag van de maand is er van 13.30
tot 15.30 uur zo'n gratis inloop in wijkcentrum De Spijkerbeemden (Don
Sartostraat 4). Op 12 januari is het thema vrije tijd/vakantie: welke moge
lijkheden zijn er voor mantelzorgers of voor dieger° ',nnr mQn
Koffie en thee staan klaar. Meer informatie: Bep
werker van de Twern, tel. 5430922 (Spijkerbeer.
centrum De Nieuwe Stede).
Het blijft moeilijk, een voornaam kiezen voor je kind. Ga je hem of haar
vernoemen naar opa of oma of verzin je een naam die nog niemand
heeft? In hoeverre is er nu nog sprake van tradities of plicht binnen fami
lies en hoe was dat vroeger
matie over te vinden.
Er zijn uiteraard heel veel boeken met een (alfabetische) opsomming
van jongens- en meisjesnamen met oorsprong en betekenis. Zo kunnen
aanstaande ouders De juiste voornaam kiezen volgens het sterrenbeeld
van uw kind van Robert Parry gebruiken om een passende naam te vin
den voor hun kind. En op de cd-rom Voornamen staat een uitgebreid
overzicht van in Nederland gebruikte voornamen, met oorsprong en/of
betekenis. Bij veel voornamen staan bekende personen uit heden en
verleden vermeld.
Maar er zijn ook boeken die een andere invalshoek hebben. Zo vindt u
in Hoe zegt u?: 123 voorname verhalen 321 verrassende voornamen
van Willem Brand anekdotes over de achtergrond van de voornamen
van (on)bekende Nederlanders. En in Het Meiernamenboek: verzame
ling van meer dan 2800 Meiemamen met hun betekenis van J.M.Spen-
del krijgt u een overzicht van de geschiedenis en de varianten van de
Nederlandse familienaam 'Meier'. Erg leuk als u bijvoorbeeld Holtmeyer,
Oostmeijer of Wismeier heet. In Mijn naam is haas; hoe historische figu
ren in het woordenboek belandden van Marcel Graus vindt u een ver
klaring van ruim 800 woorden die afgeleid zijn van historische personen.
Zo leest u bijvoorbeeld dat de Barbiepop is vernoemd naar Barbara
Handler, dochter van de uitvindster.
Voor nog
harte well'
Katholiek en protestant
Door de invloed van het geloof
waren er eveneens verschillen tus
sen katholieke en protestantse voor
namen. Ook hiernaar heeft Gerrit
zen onderzoek gedaan: "Oudere
generaties hebben grofweg twee
typen namen. Er zijn verkorte, even
tueel vernederlandste namen, zoals
Antje, Klaas, Janna en Dirk. En er
zijn vormen die deze aanpassing
niet hebben ondergaan, bijvoor
beeld Antonius, Elisabeth, Jacob en
Maria. Daarnaast zijn er namen die
een Latijnse uitgang hebben gekre
gen, zoals Wilhelmus, Hendrikus en
Gerardus. De kerk waarvan de
ouders waren, speelde een belang
rijke rol bij de keuze van de doop
naam voor het kind. Katholieken
schreven hun kinderen bij de
gemeente in met de Latijnse, gelati
niseerde of oorspronkelijke vorm.
Maar de pastoor noteerde niet Joke,
maar Johanna; niet Wim, maar Wil
helmus. Protestanten lieten hun kin
deren vaak inschrijven met de
Nederlandse naamvorm. Protestant
se vrouwen heetten vaak Aaltje,
Geertje, Grietje of Trijntje. Bij man
nen kwamen namen als Dirk, Gerrit,
Klaas of Pieter veel voor."
Met de feestdagen voor de deur is het nuttig eens Kaarsen
goed te kijken naar de brandveiligheid in en om Ook kaarsen geven een
het huis, want in deze tijd zijn er extra risico's. verhoogd risico op brand
in de woning. Let er altijd
Om te beginnen de versiering in de kerstboom, op goede kandelaars te
Let er altijd goed op dat de kerstverlichting intact gebruiken en dat de kaar-
is. Controleer de kerstverlichting op kabelbreuk sen niet in de beurt van
voordat u de lichtjes aanbrengt in de boom. Ook gordijnen of een brandba-
is het belangrijk de stekkerdoos voldoende vrij en re versiering staan. Kaar-
een stukje van de boom af neer te leggen, sen in kerststukjes kunnen makkelijk brand veroor- speciale, door de
jsnoer. Laat zaken als zij te ver opbranden.
u niet in de Uiteraard wordt er veel
ruimte bent waar de kerstboom staat en haal 's dggen.
'ontact. daarbij
ig aanbrengt, moet ken.
