§0
WIJZE
in laatste levensfase
K
EL
Steeds betere zorg voor
zieken
I
'Palliatieve zorg doet aantal verzoeken om euthanasie afnemen'
eau 3
POST SCRIPTUM
COLOFON
r
I
I
I
I
I
I
I
I
Bingo
Alzheimercofé
Trefpunt 't Sant
Katholieke Vrouwengilde
Cheque voor Seniorenorkest NKH
Maaltijdenexpres
Volksdansen en countrydansen
Gemengd koor zoekt leden
De intieme dood in de bibliotheek
DE TILBURGSE KOERIER
DONDERDAG 8 JULI 2004 - PAGINA 13
irband.
nt van een
Wouters,
d.nl
CvD
perking
Informatie
iggen van
jevens,
orwaarden
jepaalde tijd.
jericht aan
ker m/v
liotilburg.nl
I
i van het
lere diensten,
ichtdiensten
srvicepunt van
laan 2,
nensen die
ziekte.
atsmede-
lar een:
n zelfstandig-
n overleg
De Seniorenwijzer verschijnt eenmaal in de
twee weken in De Tilburgse Koerier.
1
I
I
I
I
I
I
I
I
Terminale sedatie
Het toedienen van een slaapmiddel om het bewustzijn van de patiënt te verminderen om
pijn en bijeffecten van de ziekte te bestrijden. Mag alleen worden ingezet onder strikte
voorwaarden. De intentie is niet om de dood te bespoedigen. Kan (laatste) onderdeel van
palliatieve zorg zijn.
dersteunen
ijds Netwerk,
en de
in tas,
sbruikt.
felle
handva-
1989.
Redactie:
Hulya Qigdem. Chantal van Dijk. Riek Flipse-Tie-
mens, Jan van Groos (voorzitter), Gerry Hovers,
\Mlma Hurkens, Karei Lulijf (eindredacteur). Loes
Mertens -Vermeer, Barth Noordzij, Debby Stmyk,
Matde Vries
>uderen in de
locaties, het
verzorgings-
n dienstverle-
ord AanHuis.
Wie langer dan een jaar mantelzorg ver
leent en daarvoor vaker bij de patiënt ver
blijft dan thuis, raakt haar of zijn huursub
sidie kwijt. Dat heeft de Raad van State
bepaald.
Alweer zo'n uitspraak uit Den Haag, deze
keer van rechters, die de zorg ondermijnt.
Drop Oud
Deze vrijwilligers kunnen de mantelzorgers tij
delijk ondersteunen door bij de ernstig zieke
aanwezig te zijn; zo kunnen familieleden of
vrienden even op adem komen.
Ouderenvereniging Reeshof organiseert op vrijdag 9 juli (20.00 uur) en
woensdag 21 juli (14.00 uur) bingo's in wijkcentrum Heyhoef. De bus
lijnen 47 en 48 stoppen voor de deur.
open. Een hospice biedt zorg aan mensen
van wie de levensverwachting korter is dan
drie maanden. Patiënten kunnen er op een
waardige manier afscheid nemen van het
leven.
Ook voor familie, vrienden en anderen die bij
het stervensproces betrokken zijn, biedt de
hospice een zorgzame en gastvrije plek. "We
zijn hier niet alleen bezig met afscheid
nemen", vertelt teamleider Greet Vernooy van
De Sporen, "maar kijken ook naar wat men
sen nog willen doen. Een oma wilde bijvoor
beeld heel graag naar de communie van haar
kleindochter. We hebben toen een webcam
geregeld, waardoor mevrouw via internet toch
van alles getuige kon zijn."
GBEDJE i
ie keer gel
auw met
aan de
tro. 5331'
Redactieadres
Seniorenwijzer, p/a Vincentiusstraat 102,
5038 SR Tilburg, of Postbus 3078, 5003 DB
Tilburg; tel. 5839999.
Kopij kan opgestuurd worden naar het redac-
tie-adres of naar De Tilburgse Koerier, Post
bus 10001, 5000 JA Tilburg;
tel. 5368805.
Deadline: donderdag 12.00 uur voor
de verschijningsdatum.
gen de patiënten naar de huidige maatstaven
te weinig zorg, omdat medici dachten niks
meer te kunnen doen. De laatste jaren wordt
ernaar gestreefd de patiënt een nog zo aan
genaam mogelijk leven te bieden. Dat is
mogelijk door een goede pijnbestrijding en het
tegengaan van bijeffecten van de ziekte zoals
misselijkheid en benauwdheid."
Een belangrijk onderdeel is ook het bespreek
baar maken van het sterven en de angst voor
de dood. Raeven: "Veel mensen hebben nog
afschuwelijke beelden over doodgaan in het
hoofd, gebaseerd op ervaringen of verhalen
uit het verleden. Maar met goede palliatieve
zorg is het mogelijk om rustig en waardig te
sterven. Bovendien", vermoedt de huisarts,
"zal het aantal verzoeken om euthanasie,
actieve levensbeëindiging, afnemen door
vroegtijdig de angst rondom het sterven en de
mogelijkheden en onmogelijkheden van palli
atieve zorg te bespreken."
Hospice
Mensen die niet thuis kunnen of willen ster
ven, bijvoorbeeld omdat er onvoldoende
mantelzorg beschikbaar is, kunnen er ook
voor kiezen verzorgd te worden in een hospi
ce. Voor de terminale patiënten en hun
naasten daar is een huiselijke situatie gecre
ëerd; ze kunnen ook spulletjes van thuis mee
nemen. Momenteel zijn er in deze regio twee
hospices: De Sporen in Tilburg en Francinus
de Wind in Waalwijk. Aan het einde van het
jaar gaat in Dongen hospice De Volkaert
Versterven
Stoppen met kunstmatig vocht toedienen, kan soms menselijk zijn om het lijden van men
sen niette verlengen. De klachten worden daarbij onder controle gehouden; de lichaams
functies vallen uit. Versterven doet de patiënt meestal zelf, waarbij de arts dus niet ingrijpt.
Mag alleen worden toegepast als kwaliteit van het leven ernstig onder druk staat. Kan
(laatste) onderdeel van palliatieve zorg zijn.
Dinsdag 13 juli heeft het AlzheimerCafé als onderwerp: jong demente
renden. Drie medewerkers van De Hazelaar vertellen over hun erva
ring met het werken met jongdementerenden en welke hulp er voor
deze groep mogelijk is: psycholoog Mariek Soontiëns, hoofd Betsie
Smetsers van de afdeling jong dementerenden en Jan van Gils, hoofd
dagbehandeling.
Dementerenden en hun verzorgenden zijn welkom van 19.30 tot 22.00
uur in de President Mandelahof, Korvelplein 60. De toegang is gratis;
vooraf aanmelden is niet nodig.
In Ouderentrefpunt 't Sant (Beneluxlaan 74) is op woensdag 14 juli een
bingo-ochtend. Prijs: 3,50 euro voor een kaart van tien ronden. Aan-'
vang 10.00 uur; zaal open 9.30 uur.
Op woensdag 21 juli kunt u kiezen uit kaarten of fietsen. Het rikken en
jokeren kost 1 euro p.p. met leuke prijsjes. Aanvang beide activiteiten
10.00 uur; zaal open 9.30 uur.
Van maandag 26 juli t/m vrijdag 13 augustus is het trefpunt wegens
vakantie gesloten.
Het Katholiek Vrouwengilde Tilburg (KVG) heeft bijna driehonderd,
vooral oudere leden. De vereniging organiseert lezingen over landen
en steden, muziek en geschiedenis. Ook organiseert het KVG cursus
sen; onder meer over kunstgeschiedenis, literatuur, de bijbel, film, enz.
Daarnaast kunnen de leden deelnemen aan excursies in en rond Til
burg (o.a. Natuurmuseum, Kamp Vught, Schouwburg, Biesbosch),
bezoeken aan musea en Theaters Tilburg, en aan de kerstviering,
Mariaviering, zomerwandelingen, een dagreis en fietstochten. Ze staan
allemaal in het nieuwe jaarboekje 2004/2005 dat net uit is. Informatie:
Riet van Grinsven (tel. 5430259) of Liesbeth Oldenkotte-Vissers (tel.
4680089).
Advies
Bij veel mensen is het begrip palliatieve zorg
i echter nog nauwelijks bekend en ze weten
niet dat ze hun huisarts of de behandelend
arts in het ziekenhuis er om kunnen vragen.
Om deze vorm van zorg zo adequaat moge
lijk te organiseren, zijn er op veel plaatsen in
ons land regionale netwerken opgericht. Ook
de regio Tilburg kent een Netwerk Palliatieve
Zorg, waarin onder andere de huisartsen, de
thuiszorg, verpleeg- en verzorgingshuizen,
ziekenhuizen, stichting Contour, stichting
Mantelzorg Midden-Brabant en de hospices
vertegenwoordigd zijn.
Onderdeel van dit Netwerk is het Palliatief
Adviesteam, een gespecialiseerd groep hulp
verleners. Andere hulpverleners die weinig of
geen ervaring hebben met palliatieve zorg,
kunnen daar teercht voor advies en informa
tie. "Het ontbreken van kennis en ervaring
hoeft dus nooit een beperking te zijn voor het
bieden van goede palliatieve zorg", stelt huis
arts Mick Raeven uit Loon op Zand, die in
Midden-Brabant voorzitter is van het Palliatief
Adviesteam. "Deze vorm van zorg is de laat
ste jaren sterk in ontwikkeling. In het verleden
was de zorg op de eerste plaats gericht op het
genezen van mensen. Lukte dat niet, dan kre-
In de welvaartslanden, waaronder Neder
land, zijn er steeds meer mensen die een
langdurig sterfbed hebben. Oorzaken
daarvan zijn de toename van ziektes zoals
kanker die uiteindelijk dodelijk zijn en
technologische ontwikkelingen in de
medische wetenschap. Door de sterk ver
beterde vormen van medicatie is het ook
mogelijk veel meer aan pijnbestrijding te
doen en bijwerkingen te verminderen. Dat
zijn belangrijke onderdelen van palliatieve
zorg - zorg voor stervenden - die een goed
alternatief voor euthanasie kan zijn.
Algemeen: stichting Agora, ondersteuningspunt palliatieve terminale zorg,
tel. 030-6575898; www.palliatief.nl. Dit is een actuele site.
www.zorgnetwerkmb.nl
www.ikz-net.nl Thema Palliatieve Zorg na de zomer breed toegankelijk
Voor patiënten: de huisarts of behandelend arts in ziekenhuis of instelling.
Voor hulpverleners: Palliatief Adviesteam regio Tilburg, tel. 4679612;
op werkdagen van 9.00-17.00 uur, in het weekend van 8.00 tot 20.00 uur).
Hospice De Sporen, tel. 4628458.
Hospice Francinus de Wind, tel. 0416-315800.
Hospice De Volckaert, tel. 0162-314650.
Indicatie voor thuiszorg en hospice: RIO, tel. 5952020.
Over euthanasie Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE),
Postbus 753311070 AH Amsterdam; tel. 0900-6060606; www.nwe.nl.
Euthanasie
Actieve levensbeëindiging bij uitzichtloos lijden. Kan alleen op uitdrukkelijk verzoek van
de patiënt door een arts verricht worden. Deze moet daarbij aan wettelijke voorwaarden
voldoen, waaronder het raadplegen van een collega-arts. Na de euthanasie is de arts ver
plicht deze te melden bij het Openbaar Ministerie.
Rond de medische zorg bij het stervensproces worden verschillende begrippen nogal
eens door elkaar gehaald. Hieronder staan ter verduidelijking de belangrijkste begrippen.
Palliatieve zorg
Het verzachten van het lijden in de laatste fase van een ongeneeslijke ziekte. Doel is de
patiënt een zo goed mogelijke kwaliteit van leven te bieden, in de breedste zin, zonder
daarbij de dood te vertragen of te bespoedigen.
Het Seniorenorkest NKH is een orkest van de Muziekafdeling van de
Sociëteit Nieuwe Koninklijke Harmonie en bestaat uit 53 oudere muzi
kanten. Het orkest is een graag geziene gast in verzorgings- en ver
pleegtehuizen en op stedelijke en regionale manifestaties. Bijna maan
delijks wordt er ergens wel een optreden verzorgd. Met behulp van
Mooi Zo Goed Zo heeft het orkest van het Monuta Charity Fund een
1080 euro gekregen om dit jaar optredens te kunnen blijven verzorgen.
De cheque werd op 9 juni tijdens een concert in Servicecentrum Het
Laar overhandigd. Het Monuta Charity Fund is een fonds van uitvaart-
zorgverzekeraar Monuta, dat vrijwilligersprojecten steunt die vallen
onder het thema 'zorg voor elkaar'.
De Maaltijdenexpres Midden-Brabant heeft in 2003 258.601 maaltijden
aan huis bezorgd in zijn werkgebied. Daarbij hebben de afnemers de
keuze uit dagverse maaltijden (dagelijks aan huis bezorgd), koelverse,
diepvries en Halal maaltijden (wekelijks bezorgd), of feestelijke maaltij
den (dagelijks bezorgd). Ruim 77 procent van de klanten is ouder dan
70 jaar.
De zes koelwagens zijn uitgerust met een geautomatiseerd koelre-
gistratiesysteem. Dankzij de telefooncentrale met antwoordapparaat
worden de klanten teruggebeld als alle lijnen bezet zijn.
De medewerkers van de Maaltijdenexpres zorgen er ook voor dat voor
cliënten in situaties van ernstige verwaarlozing, vervuiling, verwardheid
of hulpeloosheid, deskundige hulp wordt gezocht.
Nieuwe klanten zijn welkom. Wilt u een maaltijd proeven, laat het
weten: Maaltijdenexpres Midden-Brabant; tel. 5442513; fax 5436019;
e-mail info@maaltijdenexpres.nl; of www.maaltijdenexpres.nl.
Volksdansdocente Maria Minkels organiseert in juli en begin augustus
volksdans- en countrydansmiddagen voor 55-plussers, beide in wijk
centrum De Ypelaer (Corellistraat 10). Het volksdansen is nog op de
maandagmiddagen 5, 12, 19 en 26 juli en 2 augustus van 14.00 tot
16.00 uur. Het countrydansen is nog op de woensdagmiddagen 14, 21
en 28 juli en 4 augustus van 14.00 tot 16.00 uur. Informatie: Maria Min
kels, tel. 5196470.
Zangvereniging Cantabile is een gemengd koor met circa 35 leden en
staat onder leiding van een goed gekwalificeerde dirigent en pianiste.
Het koor dat vierstemmig in diverse talen zingt, kan op alle plaatsen
versterking gebruiken. Partituren kunnen lezen is geen noodzaak. Het
repertoire bestaat uit opera- en operettemelodieën, evergreens (van
bijvoorbeeld Vera Lynn) en ander bekende liedjes uit de jaren 40 en 50,
licht klassiek, en meezingliedjes voor ouderen.
Cantabile repeteert elke woensdag van 14.15 tot 16.30 uur in zorg
centrum De Heikant (Schubertstraat 10, Tllburg-Noord). De muziek
staat voorop, maar daarnaast is er ook veel gezelligheid.
Geïnteresseerde 50-plussers kunnen vrijblijvend contact opnemen met
voorzitter Elly Vermeulen (tel. 4631609) of met Henk de Vries (tel.
4556813; e-mail vrieshenk@planet.nl). Gaan luisteren op een repetitie
is ook mogelijk.
ELTJE CHIC-
nkerblauw met
'elle dierenprints
rnzak chicco don
met felle beertjes-
in in ieder buggy
989
De algemene omschrijving voor palliatieve
zorg is het verzachten van het lijden - in de
breedste zin van het woord - in de laatste fase
van een ongeneeslijke ziekte. Het belangrijk
ste doel is de patiënt een zo goed mogelijke
kwaliteit van leven te bieden, zonder daarbij
de dood te vertragen of te bespoedigen.
Daarnaast benadrukt bijvoorbeeld de Wereld
gezondheidsorganisatie (WHO) van de Vere
nigde Naties dat in de palliatieve zorg niet
alleen naar lichamelijke klachten zoals pijn,
benauwdheid of verstopping wordt gekeken.
Ook psychische problemen, zoals gevoelens
van angst of depressiviteit, krijgen daarbij
aandacht, aldus onder meer de WHO. Boven
dien richt deze zorg zich niet alleen op de
patiënt zelf, maar ook op diens familie en
I vrienden.
Wilt u, na lezing van het artikel over palliatieve zorg meer weten? In de
bibliotheek vindt u boeken, maar ook een videoband, waarmee u zich
kunt verdiepen in dit en aanverwante onderwerpen.
In de film De intieme dood worden drie kankerpatiënten in een zieken
huis gevolgd tijdens de laatste fase van hun leven. Behalve de zieken
komen ook familieleden en hulpverleners aan het woord. Zowel pallia
tieve zorg als euthanasie komen aan de orde.
In De praktijk van palliatieve zorg staat een aantal bijdragen over "ver
zachtende stervensbegeleiding" zoals het in dit boek wordt genoemd.
Het boek lijkt vooral bedoeld voor verzorgenden. Een goede plek om
te sterven is een wegwijzer in de palliatieve zorg in Nederland. Pasto
rale zorg en spiritualiteit komen aan bod in Zingeving in de palliatieve
zorg van Marinus van den Berg en in Geloven in leven van Myriam
Steemers van Winkoop.
Het aanbod van palliatieve zorg kan het aantal vragen om euthanasie
doen afnemen. Informatie over euthanasie is te vinden in Het laatste
stuk, een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige
Euthanasie. Als de dood voor het lijden is een bundel artikelen uit dag
blad Trouw over euthanasie en hulp bij zelfdoding.
De zorg voor stervenden is niet gemakkelijk. Ervaringen daarmee zijn
te vinden in Einde goed, allen goed? van Huub Buijssen en Rob Brun-
tink. Het boek zet aan tot nadenken over het werk in de palliatieve zorg
en geeft tips om het langer vol te houden. Morgenlicht is een roman
waarin een oudere verpleegster de laatste levensfase begeleidt van de
man, op wie ze als schoolmeisje verliefd was.
Tot nadenken gestemd? Ga ook eens te rade in de bibliotheek.
Zorg thuis
Meer dan driekwart van de Nederlanders wil
het liefst thuis in de vertrouwde omgeving
sterven. Palliatieve zorg draagt er aan bij dat
dit steeds vaker mogelijk is. Daarbij spelen
huisartsen en medewerkers van de thuiszorg
een belangrijke rol.
Afhankelijk van wat het Regionaal Indicatie
Orgaan (RIO) nodig en mogelijk vindt, kan de
thuiszorg verschillende vormen van zorg bie
den aan patiënten in hun laatste levensfase.
Thebe bijvoorbeeld heeft gespecialiseerde
verpleegkundigen, die geschoold zijn in tech
nische handelingen die nodig zijn bij onder
andere het inbrengen van een infuus, het
geven van kunstmatige voeding met behulp
van sondes en het bedienen van apparatuur
voor pijnbestrijding. Medewerkers van de
intensieve thuiszorg kunnen, als dat nodig is,
ook 's nachts zorg bieden. Daarnaast is er
een mobiel zorgteam dat 24 uur per dag
oproepbaar is bij onverwachte situaties.
Naast beroepskrachten leveren vaak familie
leden en vrienden een belangrijk aandeel in
de palliatieve zorg. Nauwe betrokkenheid bij
een stervende vraagt veel energie en inzet.
Maar het kan een verrijkende ervaring zijn,
zoals blijkt uit de ervaring van een dochter:
"De laatste zes weken van zijn leven heb ik
mijn vader thuis verzorgd. Die periode was
heel intens. Voordat hij ziek werd, gingen we
heel afstandelijk met elkaar om, maar in die
korte tijd zijn we erg close geworden. Ik vind
het nog steeds heel erg dat mijn vader er niet
meer is. Maar ik put veel troost uit de herin
neringen aan zijn laatste weken."
Als de zorg voor de mantelzorgers te zwaar
wordt, of als er geen mantelzorg beschikbaar
is en een patiënt toch thuis wil sterven, kan er
een beroep gedaan worden op vrijwilligers
terminale zorg (VTZ) van stichting Contour.
J 2004 - PAGINA 12
BOX licht beu-
-■erstelbare bodem
nderin. In nieuw-
euro. 5331989.
Mensen die niet thuis kunnen of willen sterven, bijvoorbeeld omdat er onvoldoende mantelzorg beschikbaar is, kunnen ervoor kiezen palliatie
ve zorg te krijgen in een hospice, zoals De Sporen bij Tilburg. foto, de sporen
GRACO wit met
stippen. Grote
den, kan geheel
boodschappennet
35,- euro.
