Ramadan
begonnen
K I
Ten stukje Oriënt in Tilburg
T
I
L
B
U
R
G
Veel bezoekers tijdens landelijke
inspraakavond in wijkcentrum Ypelaer
I
I
Vasten binnen voortgezet nnderwljs
Turks
Süleymaniye Camii
Sumaliscl
Colofon
stad
Tweede kamer commissie onderzoekt integratiebeleid
7-
RT
DE TILBURGSE KOERIER
DONDERDAG 30 OKTOBER 2003 - PAGINA 9
ER 2003 - PAGINA 8
Kleurrijk Tilburg is een uitgave van Palet, Midden Brabant in opdracht van de gemeente Tilburg en wordt eenmaaal per maand opgenomen in De Tilburgse Koerierl
op
FOTO: STUDIO ZAFER
dat het beleid te vrijblijvend
kt.
wat er van hen verwacht werd.
rdusstraat(B-E)
«AT
onderzoeken en enquêtes die dat integratie een proces is dat verschaffen.
rijdt van 31
straten om
schoonst is.
Ti uw straat
maakt?
en genomi-
de Tilburgse
if mogelijke
3-4562699
3-4561174
TERRAZZO.NL
n op: correct aan-
trottoir (veegvuil,
het bijhouden van
meeste sprekers stelden de com
missieleden heel wat vragen. De
avond liep daardoor nogal uit.
beloop te laten,
wat
nor-
de
ontwikkeld en toegepast. Voor
vrouwen worden activiteiten
en begeleidingsprogramma's
Kleurrijk Tilburg wordt eenmaal
per maand opgenomen in
De Tilburgse Koerier.
Op deze pagina staat informatie
voor migranten.
Coördinatie en eindredactie:
E. Geelen in samenwerking met
R. de Rooij, gemeente Tilburg,
Communicatie Publiekszaken
Redactie: Athanasia Giagtzidou
en Bert Langenberg
Redactie-adres: Palet, steunpunt
voor multiculturele ontwikkeling
in Noord-Brabant
Noordstraat 80, 5038 EK Tilburg,
Telefoon: 013 - 5321436
Fax: 013 - 5440360.
Reacties en suggesties zijn van
harte welkom! Schrijf of bel
naar
het redactie-adres.
De inhoudelijke koers van deze pagi
na wordt mede bepaald door de
redactieraad. Daarin zitten onder
meer Het Centrum Buitenlandse
vrouwen (CBV), De Stichting
Nieuwkomers en Vluchtelingen
(SNV), COS West- en Midden
Brabant, een gemeentelijk beleid
smedewerker en een vertegenwoordi
ger van enkele allochtone zelforgani-
De redactie verklaart deze pagina
uiterst zorgvuldig te hebben samen
gesteld en kan op geen enkele wijze
aansprakelijk worden gesteld voor
eventuele schade die het gevolg is
van handelingen of beslissingen die
gebaseerd zijn op de gepubliceerde
informatie.
renhoogte.
dVERINGMATRAS
EN BODEM
patiënt vertragen of stilleggen.
Soms wordt de gezondheid van
de patiënt er zelfs door in
IVKUI.S iiLOLCLuinger
over de uitvoerinc
beleid. Ook heeft de commissie
met
die iets te
de vraag: i
’--•J -lukt
beleid. Een
onderzoekscommissie is een
Sinds 11 september en de relatief zwaar middel dat de
Kamer inzet om de effecten en leid gelul
Op maandag 27 oktober is voor sprak met enkele scholen voor
de moslims de vastenmaand voortgezet onderwijs.
ramadan begonnen. Het ver
schijnsel ramadan begint Vasten en de school
^011
jUfraj 1^
laj .jjaI.ua tl 4't.uilU jLoaj j$4u jJJasI 27 Jjx$l pjj Lm *aJ
j5H JJ*j*J jia^ lijk
pXj jLóaj oIjjaa ^1 ja Ijl^i 3 Jiïl jc ISaJH"
<->,«->4'1 A 11/jjj A II" ÖUa. JJ-Ü jl JA .IJ^AA ll> IAa
JS Öiju jl IAa .^jLJI IaIJ^xll IAa *li*l jjaI.ua II
JuijliA <uüJj$JI jSJ.JaaJI
jtfXU JA jl jJÏI öauTaII £jJxLm .-.Aiifcl jaJ 5 IAa £A JaIaX»
.^jilüi purixJi
4-ajaaJI j fbUuaJI
.jLóaj yjc 6j4.Ua ^jittll jUAÜI ^jLa uijAM Ia£a
IAa jjaj*=u jjaI.ua II AjaNiII J£ LyjAA
XjJcl .ÖjjilA jjUjljU»JI jL Jjü jLaJI jÓ**J AjülfJI
Aj-IjIaJI ^«aI«AU dUi tuLk. yjj JJAJAJ 3 JJAJ-CM JJaI.ua II uuUóJI
JaaIuÜ 3 4-ujAaJI jc A-OjaJI oAa jkuiü JUA-Q <uiil ji jjé
^lij La Idle .iUujXaJl jxI^aJI jA.ijj jkUill pjju jjaaS
jjAÏtill jjó* ju jl .tujku jl <4hS jAau 3Aualu^JI jujjz iySli
juliiU .UJI I^idl IAa .1*11 ixU-JI yi ïSjüudl
JjaJI XjIjj.uA .4—JjIaJI 6*l*jj 4#jAÜ v.lulX «oAa jl jjÉ jj~-j. II J
JÜ IuajJI öLpJI ZSjUaJI AjaXUI 3 ,-J.uaII
.jLÓAj JA.jA.dlM IAa
jLaaJI 3 jlöAj ILaLk jjS* A'.ul.uvil ^.Laj'ïl
I jjb zA\ASI T.yi II jjcxfldl ^4 1 h-<-La Lulls.
-4-ua** JXjU jcn-kuill öuaUua 3I IjSjJ* jaaJI ja P>ljuajl vjvö
IaS JjLai IA41 juuaA X.IaTSa jui ^Lui^l l^ua jj£i ylil BaaJI
I4Ü4LI jAau Lujji AuaXJI aam 3 jxJI gAÜjJI AaóXa <J»utj
Md cA Jj-^l WfM-l M U-J1^
•üériljll jjfe» ja XullS IA*i ^liaJI jiuxïü pü IA| jkuJI juju Jla'i.’w^U
XILx oAa aIaISa jué fkLuïÜI jjSA ji Ua
•uÜjaJI J3H*"1,) IAa pxj .IUjuaJI ^jaaaj lUulJL X^tjA
Asa-aII jUfcïj
U^uJI jis IA| iÜA (OÏbJI jdAA.^ <ui Gjc.(luAf.Lu=JI
A^Iac uüjl jl jicuA jl J^AU jLx»aJ .11*1 aJLaJI 3 acIjaJI Lóuja
ïi-xa jójAÜ* jl jSaj CjÜLxII 0ÖA4 .jjaI.uaII jaJI «.lii
^AJI ^1 ^jaJI J3IXU (J IAI IAa jl jSa* >^1
3 o!aJ»j ilLjJn Xllx .ujjkJl ja4JcxüS
Ia gAÜj* Jfi ju^lil ji iouJI jüLai
CalilJL IAa Jjx IJJÜA ia-cJU ijtUll IjC.^II ü^ujaJI OjAi *31
.Aj-jjLAJI 3 4jIIaj.«->,JI cAujjaJI cAjSjjJI ïiuJIüJI
WWW,nigz.nl ^ij^l ja IAa j£a*
kast
260,
wor-
grofweg onder te den vastgesteld. Misschien dat
de twee groepen: deze onderzoekscommissie
op weet te
>ok voor de
ootste van de nieuwe maan. De perio- een dieet niet meer opvolgt.
igeren de dat klassen incompleet zijn, Het Nederlands Instituut
Het Gezondheidszorg heeft speci-
op af aal daarover een folder
dat een deel van hun doel
groep vast en hoe gaan zij
daarmee om? Kleurrijk Tilburg gebruikt het vasten als argu- een dag vrij krijgen voor het van de website www.nigz.nl
Op 5 oktober 2003 is de
nieuwe moskee in Tilburg
geopend. De moskee heet
officieel Turks Islamitisch
Centrum. De open dag trok
duizenden bezoekers.
Moslims uit verschillende
herkomstlanden maar ook
Tilburgers hebben de
moskee, met als
blikvanger de gebedsruimte,
kunnen bekijken.
Ortaögretimde oru? tutmak
Ramazan ba$lami$tir
27 Ekim pazartesi günü müslümanlar iqin Ramazan
ba§lami§tir. Ramazan kavrami Hollanda’da artik kendine
yer etmi$tir. Yerliler Ramazamn en önemli özelliklerinden
birinin ‘gündüzleri yemek yememek ve bir§ey iqmemek’
oldugunu biliyorlar. Ama aym zamanda Ramazan’da
insanlann ‘günlük’ hayati devam etmesi gerekir. Yani bu ay
i<?erisinde de her§eyin oldugu gibi devam etmesi gerekir.
Hollanda’daki kurumlar aralarmdaki oruq tutanlan nasil
karjiliyorlar? ‘Kleurrijk Tilburg’ (Renkli Tilburg)
ortaögretimdeki okullarla bu konuda görü$tü.
Okul ve oru<; tutmak
Ortaögretimdeki okullar Ramazan ile tamjiyor sünkü hemen
hemen tüm müslüman ögrenciler oruf tutuyor. Telefon ile
okullarda yaptigimiz ara$tirmada okullarm farkli
deneyimleri oldugu belli oluyor. Müslüman ögrencilerin
Qogu oru? tutuyor ve bunun yamnda da okuldaki
sorumluluklarini yerine getiriyor. Sadece bir kismi
Ramazam okula gitmemek veya okuldaki faaliyetlere
katilmamak i$in bir sebep gösteriyor. Genelde beden egitimi
dersleri duruma uyduruluyor. Bazen ögrenciler Ramazan’da
okul ile yüzme derslerine, su ile direkt temas oldugundan,
katilmak istemiyor. Okul idaresininde tecrübesi,
Ramazan’in anlamlarmdan biri oldugu gibi, her müslümanm
ve tabiki ögrencilerinin bu ay iqerisinde günlük hayatim en
iyi gekilde sürdürmesi ve bunu yerine getirmek onun kijisel
durumuna bagh olan bir algilayi?. Genelde sorunlar
Ramazan aymm sonunda yani Ramazan Bayrammda
olu§uyor. Ramazan bayrammm degi?ik toplumlarda aym
günlere denk gelmedigi görülüyor. Bu Fas’m, Türkiye’nin
kendi incelemesine göre veya insanlann (yeni) aya
bakmasiyla belirleniyor. Bu nedenle simflarda ögrencilerin
yeterli olmadigi zamanlar daha uzun sürüyor. Ders
qizelgesini hazirlamak zor oluyor ve ögrenciler ister istemez
derslerden geri kahyor. Ara§tirma yapilan okullarda
ögrencilere, velileri tarafmdan yazih olarak izin istenildikten
sonra, bir gün Ramazan bayrami ifin izin veriliyor. Bu
malesef smiflann bir kaq gün süreyle yeterli olmamasina
sebep oluyor. Bu durum okul idaresi ifin biraz can sikici
oluyor ama aym zamanda da anlayijla kar$ilamyor.
Oruc tutmak ve saghk kurallan
Bazi durumlarda oru? tutmak saghga zararhdir ömegin
insanlann hasta oldugu zamanlarda. Ramazan’da olan
kurallar ve §artlar müslüman hastanin iyilejmesini
yavajlatabilir veya engelleyebilir. Bazen hastanin saglik
durumunu tehlikeye sokar. Ömegin hasta gündüzleri almasi
gereken ilaflan veya ignesini almazsa, tedavisinin
talimatlanni uygulamazsa veya verilen diyeti uygulamazsa.
‘Nederlands Instituut Gezondheidszorg’ (Hollanda Saglik
Kurumu) bu konu hakkinda Hollandaca, Türk?e, Arap?a,
Somalice ve Fars?a bir brojür hazirlamijtir. Bu brojürü
www.nigz.nl den alabilirsiniz.
vd gebeuren als een
overdag niet meer de
medicijnen
minimarket en een kapsalon. opgesteld om achterstand in
Het is de bedoeling dat in de opleiding en ontwikkeling aan
moskee verschillende activitei- te vullen en zich wegwijs te
ten gaan plaatsvinden. Voor laten maken in de Nederlandse
jongeren zijn er activiteiten in samenleving.
het kader van huiswerkbegelei- Meer informatie: Süleymaniye
ding, informatiebijeenkomsten Camii Tilburg Tel. 013-5450392
met pedagogische achtergrond e-mail:cafer@suleymaniye.nl
maar ook vrijetijdsactiviteiten
zoals spel en sport. Ouderen
hebben veelal behoefte om bij
elkaar te komen en sociale
vraagstukken met elkaar te
bepraten. Het is de bedoeling
dat na analyse van de behoef-
staat. Naast de gebedsruimtes tes in samenwerking met
zijn er sociale ruimtes voor instellingen begeleidingspro-
jong en oud, voor man en gramma's voor hen worden
vrouw. Er is een bibliotheek,
verblijfsruimten,
Veel bezoekers, veel insprekers
en een avond die niet om 21.30
uur, maar pas tegen 23.00 uur
ten einde liep tijdens het lande
lijk onderzoek naar het integra
tiebeleid dat enkele weken gele
den onder andere in wijkcen
trum de Ypelaer in Tilburg-
Noord gehouden werd. De parle
mentaire enquête commissie
integratie was half oktober twee gend, karakter gekregen. Maar Burgers
dagen en een avond in Tilburg, tegelijkertijd is er meer open- De commissie onder voorzitter-
De dagen waren gereserveerd heid, dingen die vroeger ver- schap van WD'er Stef Blok
voor instellingen, bestuurders zwegen werden, worden nu heeft eerst een lange rij van
en genodigden. Tijdens de benoemd. De politieke partijen instellingen en
d die
Soomitaanka Dugsiga dhexe gudahiisa
Ramadaan wey bilaabantay
Isniinta, 27 Okotoobar, muslimiinta waxaa u bilaabmatay
bishii ramadaan. Calaamadaha ramadaank bilaabinteeda
waxay sii kordhaya si la taabankaro isdhexgalkii Nederland.
Dadka Nederland u dhashay badankoodu way garanayaan in
astaamaha lagu yaqaano ramadaanku ay tahay in aan
maalintii waxna la cunin waxna la cabin.Ta macnaheedu ay
tahay in nolosha camaliga ah (professinele) ee muslimiintu
waqtiga ramadaanka ey sideedii u soconeyso. Ma aha in bil
dhan duruustoodii ama hawshoodii iska dhaafayaan. Maxay
arkaayaan Haayadaha Nederlandka ahi markey qeyb ka mid
ah ardeydoodi soomayaan sidey ka yeeli lahaayeen?. Dadka
kala midabk kala duwan ee Tilburg waxay la hadlayaan
dhowr ka mid ah iskuulada dhexe
Soomida iyo iskuulka
Ramadaanku waxay si toos ah u taabanaysaa iskuulada
dhexe sababtoo ah ku dhawaad dhamaan ardeyda
muslimiinta ah way ka qeyb qadanayaan soomista.
Telefooney iskuuladii iskula dhexwareegeen waxayna
I ogaadeen in iskuulba siduu doono yeelo. Qeybt aad u weyn
ama ugu badan ee dhalinyarada muslimiinta ah ee
Nederland way ka qeyn qaadanayaan soonka.
Islamarkaasna way fulinayaan waxii waajibaad ah ee
iskuulka looga baahan yahay. Laakiin qeyb aad u yar ayaa u
qabsada ramadaanka marmarsiinyo ay iskuulka kaga
maqnaadaan ama ay u isticmaalaan soonka muran ay
waxyaalaha qaarkood in ayna ka qeyb gelin. Badanaa waxay
noqotaa in xiisadaha jimicsiga (gymnastieklessen) wax laga
bedelo. Waqtiga iskuulku leeyahay dabaal laga horyimaado
in waqtiga ramadaanka ah in ayan ardaydu aaney ka qeyb
qaadan, sababtoo ah in ay biyahu dhegaha iyo indhaha ka
geleyaan. Sidaas ayey waayo aragnimo ka heleen
masuuliyiinta iskuulku.meelkastana waa wax shaqsi muslim
ah, markaas way ku caawiyaan sidii ay ardeydooda ugu
fududeyn lahaayeen sababtoo ah sidaas weeye ramadaanku.
Iskucelcelintu waxay taalaa dhamaadka ramadaanka
waqtiga Ciid al fidriga taasoo ay keento in ciidaha
badankoodu umadaha kala duwan awgood dhacaan maalmo
kala duwan, sababtoo ah marokaanka iyo Turkida 00
xadida ama raadiya meesha ay marooko ama Turkaya ka
dhacdo ama in ay iska qaataan bisha cusub ee soo baxda
markey arkaan. Waqtiyada ay fasaladu dhameystimayn ayaa
dheeranaya. Taasina waxay dhibaato u keentaa sidii
jadwalka iskuulka loo hagaajinlahaa, ardeyduna waxay
seegtaa duruus aan lagu soo celin karin. Wareysi lala
yeeshay iskuulada waxaa la sheegey in ardeydu fasax
noqon karto hal maalin Cid al fidriga hadii waalidiintu
waqti ka hor warqad codsi ah soo qoraan. Taasina waxay
keeneysaa in dhowr maalmood fasaladu aanay
dhammeystimeyn 00 ay macalimiintuna ay ku tahay
marxalad daalis ah se islamarkaasna ay tahay wax la fahmi
karo.
Soomista iyo qawaaniinta caaffmaadka
Soomistu kuma haboona in uu soomo qof xanuunsanaya
ama jirani. Qawaaninta iyo isticmaalka waqtiga ramadaanka
ah waxaa dhacaysa in qofka muslimka ah ee jirani
marxaladii bogsigiisa dub u dhici karo ama uu istaagi
karaba, mararka qaarkoodna ay noqoto caafimaadka qofka
jirani ay khatar gasho. Waxaa tusaale u soo qaadataa haddii
uu qofka jirani maalintii dawadii loo qorey qaadan waayo
ama irbadii isku muddi waayo, ama uu ogolaan waayo
baadhitaankii lagu sameyn lahaa, ama cuntada gaarka ah ee
loo qorey (dieet) 00 uu la socon waayo. Haayada
Caafimaadka ee Nederland waxay sameysey warbixin ku
saabsan arimahaas 00 ku kala qoran afafka Nederlands,
Turk Arabi Soomaali iyo Farisi. Waxaadna ka soo
downloadgareyn kartaan websiteka www.nigz.nl
Elke moskee wordt gezien als Mekka naar Medina.
een schakel in de keten die De moskee is in de eerste
begint bij de eerste moskee, de instantie de gebedsruimte van jong
Kuba. De Kuba werd gesticht in moslims die net als de kerk
het jaar 622 door profeet voor christenen midden in de leslokalen,
Mohammed na zijn vlucht uit gemeenschap der gelovigen een conferentieruimte,
ment om aan bepaalde dingen Suiker-feest, als dat van te
niet mee te hoeven doen. voren door de ouders schrifte-
De scholen van hun kant, pas- lijk is aangevraagd. Dat heeft
sen vaak de gymnastieklessen dan wel tot gevolg dat meerde-
aan. Bij schoolzwemmen kan re dagen de klassen onvolledig
het voorkomen dat leerlingen zijn. Een situatie die. de
hieraan tijdens de ramadan schoolleiding vervelend vindt,
niet willen meedoen, omdat ze maar waar tegelijkertijd toch
dan met ogen en oren in aan- ook wel begrip voor is.
raking komen met water. Maar,
zo ervaart men binnen de Vasten en de
schoolleiding, het is vooral een gezondheidsregels
zaak van de individuele moslim Vasten is niet in elk geval wense-
en dus ook voor hun leerlingen lijk, bijvoorbeeld als iemand ziek
om zo gewoon mogelijk deel te is. De regels en gebruiken
nemen aan het dagelijkse tijdens de ramadan kunnen het
leven, want dat hoort uiteinde- genezingsproces van een moslim
lijk ook bij de ramadan.
ramadan begint Vasten en de school Wrijfpunten liggen er vooral
steeds verder ingeburgerd te Zo krijgen de scholen voor rond het einde van de ramadan
raken in Nederland. De meeste voortgezet onderwijs direct te bij het Suikerfeest. Het komt gevaar gebracht. Dit kan bij-
autochtone mensen weten maken met de ramadan, omdat nu meer voor dat het suiker- voorbeeld
inmiddels wel dat 'niet eten vrijwel alle islamitische leerlin- feest in de verschillende ge- patiënt
en drinken overdag' een van de gen hieraan meedoen. Een meenschappen op verschillen- voorgeschreven
belangrijkste kenmerken van telefonische rondgang langs de dagen valt, dit vanwege de inneemt, een injectie weigert,
de ramadan is. Het 'professio- enkele scholen leert dat de oriëntering op Marokko, zich niet houdt aan de voor-
nele' leven van de moslim moet ervaringen van de scholen Turkije of de eigen waarneming schriften van een onderzoek of
tijdens de ramadan zo gewoon wisselend zijn. Het grootste van de nieuwe maan. De perio- een dieet niet meer
mogelijk doorgaan. Het is niet deel van de moslimjongeren de dat klassen incompleet zijn, Het Nederlands
de bedoeling alles een maand doet mee aan de ramadan, duurt daardoor langer,
lang op zijn beloop te laten, maar voldoet daarnaast ook rooster is daar moeilijker
Maar toch, wat merken aan zijn of haar verplichtingen te stemmen en leerlingen mis- gemaakt in de volgende talen:
Nederlandse instellingen ervan op school. Slechts een klein sen dus onherroepelijk lesstof. Nederlands, Turks, Arabisch,
deel grijpt de ramadan aan om Op de geïnterviewde scholen Somatisch en Farsi.
van school weg te blijven of kunnen leerlingen in principe Deze kan gedownload worden
tijd kost en dat zo bekeken all
ochtonen het helemaal niet
slecht doen. De andere groep
vond dat allochtonen zelf te
weinig hebben gewerkt aan het
verbeteren van de eigen posi
tie, dat allochtonen te zeer
gericht zijn op de eigen groep
en veel te veel de kans hebben
gekregen om zich afzijdig van
ïr gekregen. Maar Burgers vooral over feiten gingen, de Nederlandse samenleving te
'”i is er meer open- De commissie onder voorzitter- speelt bij dit onderzoek de houden en aan de eigen nor-
gereserveerd heid, dingen die vroeger ver- schap van WD'er Stef Blok beleving van de ondervraagden men en waarden vast te hou-
zwegen werden, worden nu heeft eerst een lange rij van een grote rol. Een autochtoon den. Waar de meeste aanwezi-
genodigden. Tijdens de benoemd. De politieke partijen instellingen en politici in een achterstandswijk die gen het over eens waren was
inspraakavond in de Ypelaer maken zich tegenwoordig sterk gehoord die betrokken waren veel last heeft van groepen all-
kon iedereen die een mening voor oorspronkelijk bij het minderhedenbeleid, ochtone hangjongeren kijkt, was en dat het voor allochto-
had over integratie die mening Nederlandse of westerse nor- Daarnaast heeft de commissie ongetwijfeld anders tegen het nen vaak ook niet duidelijk was
geven. Voorzitter Stef Blok van men en waarden, van de een tournee door het land onderwerp aan dan een alloch-
de WD gaf alle sprekers in prin- allochtoon wordt veel meer gemaakt. In Amsterdam, toon die een goede baan heeft, De vraag wat is integratie,
cipe drie minuten, maar aan de verwacht. Tegen deze achter- Tilburg en nog twee andere de taal goed spreekt en wiens waaraan meet je integratie af,
grond speelt zich ook het steden 'zijn enkele dagen lang kinderen het goed doen op werd dan ook regelmatig
onderzoek af dat een tijdelijke lokale instellingen gehoord school. gesteld en moet misschien
Tweede Kamer commissie ver- over de uitvoering van het Deze kwestie liep dan ook als eerst beantwoord worden,
richt naar het al dan niet sla- beleid. Ook heeft de commissie de rode draad door de avond voordat het succes of falen van
Integratie en de multiculturele gen van dertig jaar integratie- gesproken met burgers, heen. Want bijna dertig inspre- het integratiebeleid kan
samenleving zijn de laatste tijd beleid. Een parlementaire Autochtonen en allochtonen, kers waren
voortdurend in het nieuws, onderzoekscommissie is een die iets te zeggen hebben over verdelen in de twee groepen: deze
is het integratiebe- een groep die vond dat alloch- daar het antwoord C’
opkomst en de dood van Pim Kamer inzet om de effecten en leid gelukt of niet. tonen te weinig kansen krijgen formuleren en zo ooi
Fortuyn heeft het integratiede- resultaten van het integratie- In tegenstelling tot eerdere om daadwerkelijk mee te doen, toekomst duidelijkheid kan
bat een heel ander, meer dwin- beleid boven water te krijgen.
