'Visie op wat mooi is, verandert voortdurend'
Bouwspecial
hout metaal plastic alas steen beton speciflhot metaal plastic glas steen hout
Komend weekend speciale verkoopdagen
LS
Hoe komt een stad als Tilburg tot stand: geschiedenis en toekomst
I
Bouw Westpoint Wing tegelijk met woontoren
I 2001 - PAGINA 8
-DONDERDAG 28 JUNI 2001 - PAGINA 9
DE TILBURGSE KOERIER
ingbaan öost aan het begin van de vorige eeuw.
ff^TO^EMEE^TC?
inburger van de eeuw
TEKST: KAREL LUIIJF - FOTOGRAFIE: PETER LIGTENBERG
deze eerste wijken in west en
F
jen
Lees verder op pagina 10
P
Art-impression: Westpoint Tower en Westpoint Wing.
L3
Van
Structuurplannen
tut Ruimtelijk
Ontwikkelingsbeeld
Het bouwterrein ligt braak, dam-
wanden zijn geplaatst, nu de
bouwvak nog en de bouw van
Westpoint kan beginnen. Trok
de sloop van het oude gebouw al
veel aandacht, met de bouw, die
tot spectaculaire hoogte reikt,
zal dit niet anders zijn. Wat bij
voorbeeld te denken van het bo
ren van de gaten waarin beton
voor de fundering wordt gestort.
De toren rust straks op maar
liefst 411 palen met een lengte
van 9,6 kilometer. Er wordt 3475
m3 beton gebruikt.
Na het officiële startschot van
Westpoint op 15 januari jl., gaat
binnenkort de feitelijke bouw
van het complex van start. Dat
moment valt samen met de aan-
planologische deskundigheid
denkt hij na en adviseert hij
vang van de grondwerkzaamhe
den, die beginnen zodra de
sloop volledig is voltooid. Voor
dat met het graven van de
bouwput wordt gestart moeten
eerst stalen damwanden worden
ingebracht. Dat gebeurt in die
volgorde om grondverschuiving
over het gemeentelijk beleid op
wat langere termijn, samen met
men kennismaken met de overi
ge Westpoint-kopers. Plaats van
handeling is 'Westpoint Transf
er', de nieuwe design-verkoop-
ruimte in het gebouw van de Ka
mer van Koophandel, schuin
tegenover de plek waar West
point verrijst.
ontwerp van de ringbanen heeft
gemaakt, dat de woonwijken op
een beweging die al eindjaren
twintig van start was gegaan en
waarvan Le Corbusier een be
kend vertegenwoordiger was.
Reeshof is: de auto moet er zoveel mogelijk uit.
Hij mag wel bij de voordeur komen, maar de
grotere wegen moeten aan de buitenkant van
de wijk liggen."
In de jaren negentig richtte de aandacht zich
vooral op de oude stad: het autogebruik daar
zou teruggedrongen moeten worden. Ook vol
gens het huidige beleid zou het autoverkeer
niet door de wijken, maar zoveel mogelijk via
tangenten, ringbanen en andere ringwegen ge
leid moeten worden. Beperking van de automo
biliteit staat echter niet meer voorop. Wel ko
men er vervoersknooppunten die het
aantrekkelijk moeten maken op het openbaar
vervoer (over) te stappen.
echt rekening met bomen. Het
was woeste grond die je vrijelijk
kon bebouwen. Normaal was het
toen: helemaal kaal maken,
vanaf 1965 ook in noord is dat
ze stedenbouwkundig zijn opge
zet volgens een parochiestruc
tuur. Volgens de landelijk heers
ende mode werd er gedacht en
gepland in de hiërarchie wijken,
buurten, het blok, de straat.
Vromans: "Daar zat de opvatting
achter over hoe je de samenle
ving organiseerde, in herkenba
re eenheden. Het idee van de
parochiestructuur in de uitbrei
dingen had te maken met de be
langrijke rol die de katholieke
kerk hier speelde. De parochies
waren de sociale eenheden waar
uit de stad opgebouwd was. In 't
Zand en de Reit vormde de Wes-
termarkt het centrum. Op een
bepaald punt daar kon je vier
kerktorens zien die het beeld
bepaalden." (Waaronder de al
weer afgebroken Magere Josje,
en het Zeilschip van de parochie
St. Maarten in De Reit: red.)
In Noord werden in de jaren ze
stig en zeventig achtereenvol
gens Stokhasselt, Heikant en
Quirijnstok gebouwd. "Nog veel
meer dan in West werd daar in de
wedloop tegen de woningnood
rationeel gebouwd", legt Vro
mans uit. "Als je per keer te wei
nig bouwde, deden de bouwvak
arbeiders te weinig routine op.
Parochiestructuur
Vanaf de jaren vijftig is de stads
uitbreiding in Tilburg, net als el
ders in het land, hard gegaan.
Na de Tweede Wereldoorlog was
er immers ruim dertig jaar spra
ke van kwantitatieve woning
nood: er waren te weinig huizen
voor de bestaande bevolking, en
dus ook om de bevolkingsgroei
op te vangen. Mede dankzij de
gunstiger economie begon eind
jaren tachtig de behoefte aan
meer kwaliteit toe te nemen,
wat in De Blaak en Reeshof dui
delijk zichtbaar is.
De sprong westwaarts begon na
1955 en ging verder in de jaren
zestig, 't Zand als eerste en ver
volgens de Cobbenhagenlaan in
het verlengde van de Spoorlaan
met de Reit eromheen. Daarna
volgden het Wandelbos en in
dustrieterrein Kraaiven.
De stedenbouwkundige ideeën
in die tijd werden beïnvloed
door het Congrès International
d'Architecture Moderne (CIAM),
Auto's
Als er iets is dat de laatste 25 jaar grote invloed
heeft gehad op het werk van planologen is het
wel de auto. Vromans: "Maar de benadering is
veranderd, van 'je moet die auto de ruimte ge
ven' naar 'de auto moet bedwongen worden'. Op
oude foto's van 't Zand zie je een paar auto's in
de straat staan; van de enkeling die het zich
kon veroorloven of van de dokter die op huisbe
zoek kwam. Noord is echt voor de auto ge
bouwd. Dat was in de tijd van de Tweede Nota
Ruimtelijke Ordening, die plannen bevatte voor
misschien wel vijf keer zoveel snelwegen als er
nu daadwerkelijk liggen. De oliecrisis van 1973
bracht er goed de schrik in en zorgde voor ver
anderingen. De filosofie bij het ontwerp van de
den; hij was een echte voortrek
ker."
"Met Berlage ging hij af en toe in
debat, want ze hadden niet de
zelfde uitgangspunten: Rückert
had een technische en Berlage
een esthetische invalshoek. Maar
uiteindelijk kwamen ze dicht bij
elkaar uit met dezelfde vormele
menten. Dat zie je bijvoorbeeld
aan het St. Pietersplein, de Raup-
pstraat, het Schotelplein, Rubens-
plein, Laurens Kosterplein. Maar
natuurlijk had Rückert hier min
der 'materiaal' in handen dan Ber
lage in Amsterdam."
"De ringbanen heeft Rückert be
doeld als begrenzing van de stad.
Met ronde hoeken, zoals nu nog
bij de overgang van Ringbaan
Oost in Ringbaan Noord. Een wan
delroute, waar je op zondag ook
met een koetsje overheen kon rij
den. De daadwerkelijke voltooiing
ervan is te danken aan het auto
verkeer."
stad, de voormalige dorpjes en
de tentakels van lintbebouwing
daartussen. Voorbeelden van
zulke "gatenvullerij" zijn allerlei
kleine buurtjes als rond het Von-
delplein, de Schildersbuurt, de
buurt rond het Molenbochtplein
en Merode, dat vrijwel volgens
hetzelfde stratenpatroon is her
bouwd. "Mooi, maar minder ge
raffineerd", luidt Vromans' oor
deel over die operatie.
Vromans: "Ik denk dat die bun
deling van de bebouwing door
Rückert ervoor gezorgd heeft
dat Tilburg uiteindelijk zo'n
enorme expansie heeft doorge
maakt. Het is zijn verdienste dat
te voorkomen. Na het inbrenge
van de damwanden wordt het
zand uit de 'bak' geschept.
Informatie- en verkoopweekend
Wie benieuwd is naar de gebou
wen en de appartementen kan
komend weekend -op zaterdag
30 juni en zondag 1 juli- tussen
11.30 en 14.00 uur terecht tij
dens de speciale Westpoint in
formatie- en verkoopdagen. Op
beide dagen staan fraaie ma
quettes van alle typen apparte
menten opgesteld, geven bin
nenhuisarchitecten een
toelichting op hun werk en kan
Tower en Wing
In Westpoint Tower komen 156
zeer luxe appartementen in acht
typen, met een vloeroppervlak
van ca 120 m2 tot ca 300 m2. De
verschillende typen zijn ge
noemd naar beroemde Neder
landse kunstschilders. Van de
appartementen is nog éénderde
te koop. Westpoint Wing telt
straks 42 zeer luxe appartemen
ten en acht penthouses, in vijf
typen, met een vloeroppervlak
van ca 110 m2 tot ca 180 m2. De
verschillende typen dragen de
namen van majestueuze zeevo
gels. De verkoop start komend
weekend. De prijzen van de luxe
appartementen in de Westpoint
Wing zijn vanaf 492.500.- vrij op
naam.
Behalve maquettes en interieur
ontwerpen is daar ook een mo
del op ware grootte te zien van
twee glazen puien (samen der
tien meter breed en in hoogte
van vloer tot plafond), compleet
met 'uitzicht'. De grotere Tower-
appartementen beschikken over
drie of vier van dergelijke puien.
De afmeting geeft een indruk
van de schaal van de woningen
én een idee van het spectaculai
re uitzicht dat de toekomstige
bewoners te wachten staat.
Grote belangstelling
De verkoop van de nog resteren
de Tower-appartementen en de
appartementen in Westpoint
Wing is in handen van Meeüs
Makelaars en Van de Water Ma
kelaardij. Tijdens eerdere ver-
koopweekends was de belang
stelling overweldigend. Komend
weekend valt te verwachten dat
het met de verkoop - ook van de
chique appartementen in de
Wing - wederom hard zal gaan.
P. Jacobs, verantwoordelijk ma
kelaar bij Van de Water Makel
aardij, verwacht dat de belang
stelling voor de appartementen
nog verder zal toenemen zodra
de contouren van het complex
zichtbaar worden. "Onze erva
ring leert dat een project pas
écht emoties oproept als er
daadwerkelijk wordt gebouwd.
In veel gevallen zijn mensen dan
te laat omdat in die fase meestal
alles is verkocht. Helaas kunnen
we met Westpoint niet hoger
gaan dan 47 verdiepingen".
Tegelijk met Westpoint Tower verrijst op de hoek van de Ring-
baan-West en de Hart van Brabantlaan Westpoint Wing, een
vleugel van elf verdiepingen aan de 140 meter hoge toren. Aan
vankelijk zou eerst de toren worden gebouwd en dan pas de
vleugel, maar nu reeds tweederde van de 156 appartementen in
de toren is verkocht, heeft ontwikkelaar Ballast Nedam beslo
ten de bouw van de Wing naar voren te halen.
Hoe richt je je stad zo verstandig mogelijk in? Al bij de Azteken en de Maya's dachten ze erover na drie collega's die de economi-
en brachten ze hun ideeën in praktijk. Bij hen speelde ook de stand van de sterren een rol, maar
daarnaast ging het gewoon om praktisch én mooi gebruik van de beschikbare ruimte.
Dichterbij huis hielden de oude Romeinen er zich ook al mee bezig. Waar leg je de toegangswe
gen aan, op welke plaatsen bouw je woningen en openbare voorzieningen als marktpleinen, tem
pels, pleinen en fonteinen? Ruimtelijke ordening is dus oud.
Ook nu, of liever gezegd juist nu, hebben we ermee te maken. Wat is efficiënt ruimtegebruik in
ons drukke landje en hoe zorgen we ervoor dat het er ook nog een beetje prettig uitziet? En hoe
komt zo'n stad als Tilburg tot stand? De Tilburgse Koerier sprak met Jaap Vromans (56), die als
ambtenaar al 29 jaar betrokken is bij de Structuurplannen en die bezig is met de eerste versie
van de plannen voor de komende vijftien jaar.
flats) met groen eromheen: dat
was het ideaal. In Amsterdam
werd zo de Bijlmer gebouwd. En
overal in Nederland herken je de genlijk hield men in die tijd niet
CIAM-principes in de scheiding
tussen wonen en werken in wij
ken en industrieterreinen.
In Tilburg werd de moderne ste-
Lictit, lucht en ruimte
De eerste van dat soort plannen
in Nederland stammen uit het
begin van de vorige eeuw. Uit
breidingsplannen werden ver
plicht voor steden met meer dan hij naar Weens voorbeeld het
tienduizend inwoners. Een tien
tal jaren eerder (1902) was de
Woningwet in werking getreden, open plekken in de bestaande
een reactie op de vaak schanda
lige huisvesting van arbeiders
gezinnen en andere armen in te
kleine bedompte woningen.
Nieuwe architectuur en steden
bouw deden hun intrede. Uit
gangspunt daarbij was het
scheppen van licht, lucht en
ruimte. Bekende Nederlandse
vertegenwoordigers van die
stroming waren Berlage (Am
sterdam) en Oud (Rotterdam).
Tilburg kreeg Rückert, een mili
tair ingenieur die als steden
bouwkundige in Leiden werkte.
In 1913 werd hij in Tilburg direc
teur van Publieke Werken. Zijn
Algemeen Uitbreidingsplan der
gemeente Tilburg uit 1917 was
de aanzet om één geheel te ma
ken van het centrum van de
Voor Jaap Vromans was steden
bouwkundige ingenieur J. Rüc
kert dé Tilburger van de twintig
ste eeuw. "Hij is enorm bepalend
geweest voor hoe de stad er nu
uitziet met de ringbanen en de
wijken daarbinnen. Rückert was
een van de eerste planologen: hij
maakte berekeningen over de
maatschappelijke behoeften, hoe
veel arbeidsplaatsen en woningen
er nodig waren de eerstkomende
tien, twintig, dertig jaar. En hij
heeft niet alleen een exacte basis
gelegd onder de planologie, maar
hij was ook een estheet en gevoe
lig voor de vorm van de stad. Vaak
zit er symmetrie in de platte
grond, pleintjes met straten die
daar op uitkomen. Verder staan
in zijn Uitbreidingsplan woning-
plattegronden voor verschillende
lagen van de bevolking. Ik denk
dat het voor heel Nederland een
voorbeeld was voor hoe planologie
in die tijd bedreven moest wor
stad er kwamen en de industrie
zone tussen de Ringbaan Noord
en Oost en het kanaal. Het wille
keurige bouwen in het open
land was hem een doorn in het
oog, maar hij maakte één uit
zondering: voor Zorgvlied. Dat
kon wel aan de andere kant van
de ringbanen komen, omdat hij
wist dat de rijken zich toch niet
zouden storen aan de regels. Dus
heeft hij tevoren voor hen een
ontsnappingsmogelijkheid inge
bouwd."
Jaap Vromans: "En rood-groene grens maakt helder wanneer Brabant vol is
en dus hoe zuinig we moeten zijn met het laatste stuk bebouwbare grond."
Het is natuurlijk de politiek,
eerst het college van BenW en
daarna de gemeenteraad, die de
beslissingen neemt.. Maar
daarvóór zijn ambtenaren, in op
dracht van die politiek, al gerui
me tijd bezig met ideeën over de
vormgeving van de stad.
Pas afgestudeerd in de richting
Bouwkunde aan de Technische
Hogeschool Delft kwamen in
1972 drie jonge mannen op uit
nodiging van BenW bij de ge
meente Tilburg werken: Jo Jon
gen, Louis Houët en Jaap
Vromans. Als trio speelden ze
tot 1988 bij de afdeling Stads
ontwikkeling van Publieke Wer
ken een belangrijke rol in de
ruimtelijke ontwikkeling van de
gemeente. Inmiddels werkt Jon
gen als directeur bij de dienst
Stedenbouw en Volkshuisvesting
bij de gemeente Rotterdam en is
Houët in Tilburg hoofd Ruimte
lijke Inrichting bij de dienst
Wijkzaken.
Vromans is ook hier gebleven en
sinds 1999 procesmanager stra
tegisch beleid: vanuit zijn
sche, sociale en bestuurlijke in
valshoeken voor hun rekening
nemen. Daarnaast doet Jaap
Vromans wat "klussen", zoals hij
dat noemt, als interimhoofd van
de afdeling Structuurplanning.
Momenteel werkt hij aan het
Ruimtelijk Ontwikkelingsbeeld,
waarin de hoofdlijnen voor de
ruimtelijke ordening van Tilburg
tot circa 2015 komen te staan.
denbouwkundige soep in de ja- nieuw plan en bouwen maar.
ren vijftig en vroege jaren zestig Karakteristiek Tilburgs voor
nog wat minder heet gegeten
dan opgediend. "Het aardige van
Veel gestapelde woningen (hoge het Wandelbos, Zand en de
Reit", stelt Jaap Vromans, "is dat
je er nog oude bomen ziet, stuk
jes natuur, lichte golvingen. Ei-
'•M.lvr' Wlwti,
i "oost.
Sfs-
Wijken als 't Zand werden
gebouwd volgens
parochiestructuur.
In de voormalige kerk
is nu het wijkcentrum
gevestigd.
BRON STADSVORM TILBURG HISTORISCHE ONTWIKKELING 11993)
Voorgestelde nieuwe straten in het plan van Rückert
uit 1917; niet alles is precies zo gerealiseerd.
