WIJZE w Ouderen over intimiteit en seksualiteit De behoefte om geliefkoosd te worden is van alle leeftijden POST SCRIPTUM COLOFON ri i i i i i i i i i i Zomerschool Terra Nova Grote informatiemarkt Deense middag in Noord Trefpunt 't Sant Wandeldriedaagse voor ouderen De Reit Slechthorende partner Intimiteit en seksualiteit Nooit te oud voor de liefde... r i i I I I I •DONDERDAG 18 MEI 2000 - PAGINA 11 I 2000 - PAGINA 1 0 DE TILBURGSE KOERIER Riek Flipse-Tiemens Wilma Hurkens Joop Janmaat Karei Luiijf (eindredacteur) Barth Noordzij Gerrie Peters Mat de Vries Adres redactie: Seniorenwijzer, p/a Vincentius- Postbus 3078,5003 DB Tilburg; tel. 5839999. Kopij kan opgestuurd worden naar het redactie-adres of naar De Til burg se Koerier, Postbus 10001, 5000 JA Tilburg; tel. 5368805. Deadline: donderdag 12.00 uur voorde verschijningsdatum. Vaak verandert seksualiteit als je ouder wordt. Seksuele reacties vertragen, maar dat wil niet zeggen dat seksualiteit dan minder bevredigend wordt. Veel senioren krijgen juist meer behoefte aan het delen van intimiteit en aan vrijen zonder dat dat altijd tot orgasme en gemeenschap hoeft te leiden. Mannen en ook steeds Sigarettenmerk Een voorbeeld van die kwetsbaarheid was de scène waarin een man vertelt dat hij na de eerste keer vrijen schuchter en zoekend naar woorden vraagt: "Vond je het wel lekker? Want het is pas echt fijn als jij het ook fijn vind." Lief stelt hij haar gerust: "We leren het wel samen. Er ko- suele bevrediging",merkt Nelemans op. Alleenstaanden hebben vooral een tekort aan tederheid en behoefte om met liefde aangeraakt te worden. Om dat te vinden, beginnen ook steeds meervrouwen op la tere leeftijd nog aan een nieuwe relatie. eert i presenteert Scam- icert in de zaal van loefstraat. Aanvang ng gratis. Aan dit took gemengd koor .heuvel mee. Op het o.a. musical melo- Lady, The Fantom sra muziek uit Na- >re van Verdi enmu- meer vrouwen die alleen komen te staan, zoeken vaak op oudere leeftijd nieuwe relaties, die allerlei vormen aan kunnen nemen. Want veel ouderen voelen zich veel vrijer om zelf te bepalen hoe ze vorm geven aan hun seksueel verlangen en aan intimiteit. Er zijn anno 2000 nog steeds wo ningcorporaties die willen dat huur ders hun woning in de oorspronkelij ke staat achterlaten, als ze vertrekken. Anders treft hen dat hard in hun portemonnee. Als het om echte beschadigingen gaat, hebben de corporaties natuur lijk gelijk. Maar nogal eens raakt het niet al te bemiddelde ouderen die tientallen jaren in een huurhuis ge woond hebben en daarin wat veran derd hebben. Dan vraag je je af wat er over is van het sociale gezicht van de vroegere woningbouwvereniging. Drop Oud Knuffelen De Thuiszorg, de GGD en de VIDO (Vrou wen in de Overgang) geven cursussen over allerlei aspecten van het ouderwor- den. In die cursussen wijden ze een van de laatste bijeenkomsten aan seksualiteit en intimiteit. Dan is er vertrouwdheid in de groep ontstaan en wordt er gemakkelijker over dit onderwerp gesproken. Paula Fokkema, begeleidster van VIDO- groepen in Tilburg, merkt wel dat vrouwen boven de vijftig het erg moeilijk vinden om daarover te praten. "Vrouwen rond de veertig hebben er meestal minder moeite mee", merkt ze. "We praten er eerst in kleine groepjes over en bespreken het daarna samen in de groep. Dan blijkt dat nogal wat vrouwen ei genlijk niet meer zo'n behoefte aan ge meenschap hebben. Ze vinden het wel prettig om samen te knuffelen en lekker te gen elkaar aan te liggen. Maar daar dur ven ze het met hun man niet over te heb ben." "Door er samen in de groep over te praten, krijgen ze aanknopingspunten om het er ook met hun man over te hebben. Als vrou wen last hebben van een droge vagina en de geslachtsgemeenschap pijnlijk wordt, raden we hen aan een glijmiddel bij de dro gist te kopen. Want bij de huisarts kloppen ze met zulke problemen niet gemakkelijk aan." Henri Methorst (88) vertelt in datzelfde boek hoe hij na jarenlang zoeken via con tactbureau Oud Roze zijn nieuwe vriend leerde kennen. Die vriend is evenals zijn vorige partners veel jonger dan hijzelf. "Hij kwam even langs om een kennings- makingsgesprek af te spreken en we vie len elkaar vrijwel meteen in de armen van vertrouwdheid, sympathie en warmte. Ik pendel nu heen en weer, want ik wil mijn flat niet opgeven. Als ik straks aftakel, wil ik hem beslist niet tot last zijn. Maar we slapen wel samen en er is sensualiteit, dierbare vertrouwdheid, warmte en ge spreksstof." Minnaar De Tilburgse Fieke (58) zocht na 20 jaar huwelijk een nieuwe partner. Maar ook die relatie liep stuk en daarna wilde ze geen vaste relatie meer. Ze heeft nu al ze ven jaar een minnaar. "Ik ben een knuffel en ik heb mijn hele le ven genoten van vrijen. Ik kan me niet voorstellen dat ik dat niet zou hebben. Dan zou ik heel verdrietig worden. Het gaat me niet alleen om seks. Je geeft met vrijen ook andere dingen door: genegen heid, warmte, geborgenheid." "Ik denk niet dat dat stopt als ik ouder word. Er zijn zoveel manieren om je ge negenheid te tonen. Het is al zo fijn als ie mand eens een arm om je heen slaat of als jijzelf iemand eens lekker in je armen neemt. Natuurlijk verandert je lijf. Je huid wordt slapper en je krijgt rimpeltjes en plooitjes. Maar dat heb je toch allebei en daar gaat het uiteindelijk toch ook niet om." "Dat lijfelijke heb ik van mijn moeder geëerfd. Toen ik onverwacht een keer bij mijn ouders langskwam -ze woonden toen in een aanleunwoning en waren al 78 jaar- waren ze zomaar midden op de dag aan het vrijen. Toen mijn vader overleden was, liefkoosde mijn moeder hem toen hij in de kist lag en zei'Ik heb ook zo van zijn lichaam gehouden.'" "Ik wil geen relatie met iemand die dat niet heeft. Ik voel heel snel als dat niet past en ik weet al dat het niks wordt als iemand niet lekker zoent. Maar er is ook weleens een tijd geweest dat ik van vrijen niets wil de weten. Ik was overspannen en zat heel erg in de put. Toen kon ik ook van mijn minnaar geen enkele aanraking velen. Gelukkig had hij daar begrip voor." "Het vrijen met hem is in de loop van de ja ren wel wat veranderd. Af en toe proberen we eens iets anders uit. Ik ben niet gauw bang dat hij iets gek zal vinden." "Mijn zus zegt weleens: 'Zo belangrijk is dat vrijen toch niet en mijn man geeft er niet veel meer om.' Dat hoor ik vrouwen van mijn leeftijd wel vaker zeggen. Maar je kunt het zelf toch ook met subtiele din getjes weer opbouwen. Elkaar af en toe weer eens echt lekker zoenen doet al zo veel. Het is een spel dat je op veel ver schillende manieren kunt spelen." Op 25 april bracht het Stut Theater uit Utrecht in De Vorst een stuk over liefde en seks bij ouderen. De zaal zat vol. Men sen van allerlei leeftijden, maar vooral veel oudere vrouwen, hadden een kaart je gekocht bij hun wijkhuis. Voor de totstandkoming van het stuk sprak regisseuse Ingeborg Hornsveld Angst om te falen "Er zijn veel ouderen uit alle lagen van de bevolking die niet weten dat er seksueel iets verandert als ze ouder worden", is de ervaring van Albert Nelemans. Hij werkt bij de telefonische hulpdienst van de Rutgers Stichting. Op zeven regionale bureaus kunnen mensen ook op het spreekuur te recht voor informatie en advies over sek suele problemen. Albert vertelt hen dat het heel normaal is dat seksuele reacties trager worden. "Vooral mannen raken soms in paniek als ze merken dat het wat langer duurt voor dat ze een erectie krijgen of dat die minder lang standhoudt. Maar het is meestal voor al de angst om te 'falen' die hen blokkeert." "Dat er ook problemen met seks ontstaan als de partner wegvalt, wordt vaak nog over het hoofd gezien", stelt Nelemans. "Laatst kwam er een vrouw van in de ze stig op het spreekuur om informatie te vra gen over zelfbevrediging. Haar man was onlangs overleden en ze had nog nooit van haar leven gemasturbeerd. Toen zij jong was, werd daar niet over gesproken, want dat was slecht en zondig." "Maar meestal gaat het niet alleen om sek- Nieuwe relaties Beis Kuiper (78) vertelt in het boek Ge- voelsgenoten van zekere leeftijd; levens verhalen van oudere homoseksuele vrou wen en mannen over de nieuwe relatie die ze op latere leeftijd kreeg. "Toen mijn vriendin Trees stierf, was ik 63. Vijf jaar later leerde ik mijn nieuwe vrien din kennen die dertien jaar jonger is. Ik was verbaasd dat ik op die leeftijd nog ver liefd kon worden." "We zijn nu tien jaar bij elkaar. In het be gin hebben we veel seks gehad. Nu wordt het langzamerhand wat minder. Je wordt ook ouder natuurlijk. We hebben dat wel besproken. Bij mij gaat het niet zo ge makkelijk meer. Ik kom niet meer zo ge makkelijk klaar en zij wel. Dat geeft niks, zei zij. Ik krijg het heus wel voor elkaar dat jij ook klaarkomt." Geduldiger geworden Hans is 66 en heeft een vriendin die twin tig jaar jonger is. "Ik heb soms een wat warrig liefdesleven gehad, maar van mijn fouten heb ik veel geleerd. Na mijn vijftig ste ben ik geduldiger geworden. Ik ben minder op jacht naar seks. Het spel van verleiding bestaat nog wel, maar ik let er nu veel meer op of mijn vriendin ook aan vrijen toe is. Daardoor is het veel liever ge worden. Klaarkomen is van onderge schikt belang geworden." "Het duurt wat langer voor je opgewonden bent, als je ouder wordt, maar dat is alleen maar winst. Dan kun je er langer van ge nieten. Er zit ook niet meer zo'n druk ach ter om te presteren. Er is wel een tijd ge weest dat ik bang was, dat ik dat ook niet meer zou kunnen en toen lukte het ook niet meer. Maar toen ik weer tot rust ge komen was, bleek dat er niets met me aan de hand was.” Hans merkt ook op dat hij de dingen die hem lief zijn, niet zomaar aan de kant schuift, omdat zijn vriendin meer tijd met hem wil doorbrengen. "De contacten met mijn kinderen en kleinkinderen en mijn passie voor muziek zijn me heel dierbaar. Die horen bij me en die wil ik niet kwijt, ook niet als er een nieuwe liefde in mijn leven komt." De Rutgers Stichting is voor advies en informatie te bereiken op tel. 020- 2313431. Zij geeft ook de folder Seks op leeftijd en een video over ouderen en seksualiteit uit. Die brochure kost (2,- en de video (59,95 (exclusief porto kosten). Ze zijn te bestellen via post bus 725, 4870 CB Etten-Leur of via in ternet: www.rutgers.nl Het boek Gevoelsgenoten van zekere leeftijd van Judith Schuyf en uitgege ven door van Gennep kost (29,90 en is via de boekhandel verkrijgbaar. Terra Nova (Nieuwlandstraat 44) organiseert voor de zevende I keer de Zomerschool. Er zijn twee clusters met inleidingen, dis- I cussies, excursies en ontmoetingen. Kosten ƒ95,-. Het cluster Geluk en wijsheidkent thema's als 'Het schrijven van I je levensverhaal', 'De wereld van onze gevoelens' en 'Op zoek I naar levenswijsheid'. Het cluster Kunst en creatief heeft onder I andere de thema's 'Vincent van Gogh', 'Kunst via internet', 'Vijf- I tig jaar Cobra' en 'Wereldkunst in De Pont'. Beide groepen gaan I samen op excursie naar Delft en bekijken de film Karakter. Data: I 20, 22, 27 en 29 juni. Tijden: 10.00-12.30 uur en 13.30-16.00 I uur. De eerste dag begint om 9.30 uur met een welkomstwoord I door directeur Hans van den Muijsenberg van Terra Nova. In- I schrijven is mogelijk tot 15 juni. Deelname naar volgorde van in- I schrijving. Informatie: Aleydis Overmeer, tel. 5426269. In buurtcentrum Loven-Besterd (Koestraat 164) is op donder- I dag 25 mei van 14.00 tot 16.30 uur een grote informatiemarkt I op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Deelnemende in- I stanties zijn onder meer de ouderenadviseur van de Twern, I Wonen Midden-Brabant, de Regionale Indicatie Commissie, I Maaltijdenexpres, Bureau Ondersteuning Tilburgse Sport I (BOTS), Netwerk Blinden en Slechtzienden, Thuiszorg, politie I Wilhelminapark en Van Boxtel boortoestellen. U kunt er onder I meer terecht met vragen over subsidieregelingen en vergoe- I dingen van de gemeente, het ouderenpastoraat, de activiteiten I van de werkgroep 50+ van het buurtcentrum. Bovendien maakt I u kans op een gevulde gratis boodschappenmand. De Samenwerkende Ouderen Organisaties Noord (SOON) en I de Zonnebloem organiseren woensdag 24 mei een Weense mid- I dag. In De Ypelaer treedt dan operettegezelschap Wiener Ko- I medie Breda op. Aanvang: 14.00 uur. Toegang ƒ4,-, inclusief I kopje koffie of thee. Kaartverkoop bij Zonnebloem, Miep Baarslag I (Dirigentenlaan 83) of SOON, Riet Put (Componistenlaan 319). In Ouderentrefpunt 't Sant (Beneluxlaan 74) kunt u op woens- dag 25 mei gezellig rikken of jokeren. Kosten ƒ1,50 p.p. Aan- vang 10.00 uur. Op woensdag 31 mei organiseert het trefpunt bij goed weer een I mooie fietstocht. Vertrek 9.30 uur; terugkomst om ca. 16.00 uur. I Op dinsdagen en donderdagen kunt u leren glas beschilderen. I U betaalt slechts de materiaalkosten. Aanvang 9.45 uur. In de week van de Avondvierdaagse wordt in Oud-Noord en 't I Zand op maandag 22, dinsdag 23 en woensdag 24 mei een I wandeldriedaagse voor 65-plussers georganiseerd. Er kan I vanaf vier plaatsen gestart worden en de lengte van de routes I is 3 kilometer of 750 meter. De korte route is bestemd voor die- I genen die moeilijk lopen of niet zover kunnen of willen. De twee de route is voor deelnemers die goed ter been zijn of gebruik maken van een rolstoel. De tochten starten om 14.00 uur bij ‘verzorgingscentrum De Herdgang (Berlagehof 60, tel. 5840100), I ‘verzorgingscentrum De Bijsterstede (Herbothstraat2, tel. 5437875), I ‘ontmoetingscentrum Padua (Hoefstraat 195, tel. 5359372), ‘verzorgingscentrum Kievitshorst (Beneluxlaan 101tel. 4673910). I Inschrijven kan tussen 13.30 en 1 Ö.00 uur bij de recepties van I de startplaatsen. Kosten ƒ3,50 (bewoners van de tehuizen I ƒ2,50). Informatie: de startplaatsen of Steunpunt Tilburgse Ou- I deren in Beweging, tel. 5437283. Ouderenwerk De Reit houdt op donderdag 25 mei een bingo- middag met vijf prijzen per ronde. Er zijn tien ronden. Het eerste kopje koffie of thee is gratis. Kosten ƒ5,- per kaart. Aanvang I 14.00 uur in wijkcentrum De Reit, Westertorenlaan 4. De Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NWS) afd. Tilburg organiseert op 18 mei een bijeenkomst voor leden en an dere belangstellenden. Kees Twilt (47) zal een lezing verzorgen met als titel: 'Een slechthorende partner, een probleem voor twee!'. Twilt, zelf licht slechthorend, woonde samen met iemand die zeer slechthorend is. Er is ook gelegenheid tot het uitwisse len van ervaringen op deze entreevrije bijeenkomst in het Rode Kruisgebouw (Leonard van Vechelstraat 2). Tijd: van 20.00 tot 22.00 uur. Er is een ringleiding aanwezig. Informatie bij contact personen: Tilburg, Monique van der Veen, tel. 4563320; Kaats heuvel, Liny Houtzager, tel. 0416-274038; Oisterwijk: John Smits, tel. 5217447; Goirle: Nel van Aggelen, tel. 5341131. De ouderenadviseur van wijkcentrum Heyhoef (Kerkenbos plaats 1organiseert samen met de GGD op maandag 22 mei een voorlichtingsbijeenkomst. Thema is relaties, intimiteit en I seksualiteit op oudere leeftijd. Tijdens de ochtend wordt aan de I hand van stellingen en videofilms gesproken over de beleving I en de betekenis van seksualiteit op oudere leeftijd. Vertrouwen, respect voor elkaar en eikaars normen vormen het uitgangs- I punt Tijd: 10.00-12.00 uur. is de titel van twee uiteenlopende boeken. Beide gaan in te- I gen het vooroordeel dat liefde op latere leeftijd niet hoort. Maar I het ene boek is een pastorale handreiking uit 1982, geschreven I door Henri Kerckhoffs, over mogelijke problemen als mensen I op leeftijd verliefd worden. Het andere uit 1996 bevat de open- I hartige herinneringen van Lin Stevens die op haar 65e een con- I tactadvertentie plaatste. Wat heet intimiteit is een bundel artike- I len over de seksualiteit van de ouder wordende mens. Hierin I worden veranderingen in de seksuele beleving van verschillende I kanten belicht. Het boek is verschenen in 1986 in de serie Cahiers I ouderdom en levensloop. I Sex, je lust en je leven was een voorlichtingsserie, o.a. gepre- I senteerd door Goedele Liekens. Op de video Liefde en ouder I worden staat de aflevering waarin ingegaan wordt op de seksu- I ele problemen die zich kunnen voordoen bij het ouder worden. I Hier komen interviews, voorlichting en demonstraties aan te pas. Leopold Vermeiren heeft een praktijkgerichte handleiding ge- I schreven voor ouderen met ideeën voor een bevredigende be leving van de seksualiteit. De titel ervan luidt dan ook Kama Su tra voorde tweede en derde leeftijd. Wie zich tot nog toe niet herkent in de genoemde boeken, kan terecht bij Gevoelsgenoten van zekere leeftijd. Hierin zijn de le- verisverhalen van twintig oudere homoseksuele mannen en vrouwen opgetekendDe meeste genoemde boeken en video's zijn alleen te leen in de bibliotheek aan het Koningsplein. wet bestuursrecht ing rechtstreeks bij I binnen 6 weken na vergunning hebben rgunning ingevolge mentenverordening ed bezwaarschrift chrift moet worden F5srLrrs nd. Een dergelijk n gedaan als het e gemeentelijke jemeesteren wethou- nning verleend: iting balkon met ibij nnection ies Connection, ge- n Alexia in de Dorp- laat zaterdag 20 mei door een optreden Foster USA The ickey Rogers USA. uur. De toegang is vordt geopend door oorprogramma be- :h-Nederlandse Ro- ind. Hierna is het de ndarische Willie J. Joints. De 78-jarige Willie J. Foster uit de op met Jimmy met Muddy Waters was op Willie's stijl. Foster’ nam hij in tchtige singles op en Ie groten als Muddy ed, Willie Dixon en Scène uit het toneelstuk van Stut Theater: "Waarom zou ik eigenlijk niet zoenen?" FOTO: STUT TH EATER men nog zoveel keren." Maar na dertig jaar huwelijk blijken de rollen omgekeerd. Dan is zij degene die graag wil en het voor touw neemt. Aan de zijkant van het toneel bespreken twee dames van in de zestig een enquête over liefde en seks. Een vraag die vooral veel losmaakt, is.of je nog weleens zegt datje van elkaar houdt. Cor: "Nee, natuurlijk niet." Truus: "Nou ja, maar ik zou het toch wel leuk vinden als hij dat nog eens zou zeg gen." Cor: "Na 35 jaar hou je anders van mekaar dan vroeger. Je gaat niet meer zitten vrij en op de bank. Je houdt wel van mekaar, maar het romantische is ervan af. Kussen zal je niet meer doen natuurlijk." Truus: "Kussen zal je niet meer doen? Waarom eigenlijk niet. Waarom zou ik niet meer kussen!" Cor: "Ik heb er geen behoefte meer aan. Het is al 24 jaar geleden dat ik gevreeën heb. Ik vind dit maar stomme vragen. Daar praatje toch niet over." Truus: "Waarom niet? Waarom zou je daar nou niet over praten? Wij vinden het niet zo makkelijk om daarover te praten, omdat we zo niet grootgebracht zijn." Cor: "Ik had vroeger nooit gehoord van een condoom en ik wist ook niet wat een vagina was. Ik dacht dat dat een sigaret tenmerk was." I De Seniorenwijzer verschijnt eenmaal in de twee weken in I De Tilburgse Koerier. 1 Redactie Diny van Bladel- Verbunt Riek Flipse-Tiemens Jan van Groos (voorzitter) I straat 102, 5038 SR Tilburg, of I Postbus 3078,5003 DB Tilburg; tel. Z 5839999. - Kopij kan opgestuurd worden naar I het redactie-adres of naar De Til- burgse Koerier, Postbus 10001, I 5000 JA Tilburg; tel. 5368805. I I Deadline: donderdag 12.00 uur I voordeverschiininosdatum. loop stival Jipsy Festival begint enzen een begrip te ’enheid waar zowel ncerten te beleven ik off-stage gelegen- :n plaatsvinden, tweede Pinksterdag >lae Gutsa, de meest nger uit Roemenië, enca, een gelegen- de Andalusische en mencodanser Anto- elschapenAmsafar, in de eeuwenoude y-cultuur. Ook is er van elf Nederlandse zee zangeressen on- i inmiddels van start Theaterbalie Con- 220) en bij de expo- in voormalig Huize ianstraat 60). van de jarenDaarna werd er samen in de r eike groep over gepraat. "Heel onwennig was e"d dat in het begin. Toen ik hen vroeg: 'Hoe staat het met de liefde?' reageerden ze verbaasd. 'Met de liefde? Ik ben al dertig jaargetrouwd...'." Het stuk kwam voort uit de improvisaties die daarop volgden: een mengeling van liedjes, sketches met mijmeringen, tere I herinneringen, rauwe opmerkingen en humoristische commentaren. Dat het stuk het publiek aansprak, was goed te merken aan gelach en opmerkingen uit de zaal en aan de stiltes bij liedjes die een gevoelige snaar raakten. Zowel in de vrouwen- als in de mannenrollen kwa men kwetsbare ervaringen naar voren. inricht van polye naantal keer] zakken met iouten pallets, die bij I komen, buiten het met de spelers -amateurs tussen de 50 en 75 afkomstig uit de volksbuurten- over I hun ervaringen en gevoelens in de loop p-beschikking last ms B.V., Pallasstraat tart 1999 een milieu- or het oprichten en »en inrichting voor ken van polyethy- -—r keer gecon. □et kunst- allets, u" -juiten 1 Dit is in strijd met n 3.1.4. van de inks diverse schrif- rin geen blijvende urgemeester en i van plan aan Easy m last onder van f 500,-voor e" 'ordt geconstatee.- .1 en 3.1.4. van de /orden nageleefd, 10.000,-. ligt van 18 tot en sa&ix assr 5 vragen, kunt u oezicht (West), tele- )2 40. Gedurende de ïgging kunnen door idenkingen tegen de >rden ingediend. stbus 90157, 5000 chriftelijke beden in afzonderlijke 3* eve beschikking kan legenen die beden- n adviesbevoegd- benden aan wie zorden verweten dat ebracht? Als de? afwijkt van de n, voor wat betreft edereen beroep

Kranten Regionaal Archief Tilburg

Weekblad De Tilburgse Koerier | 2000 | | pagina 11