I J z E
W
SMI
l
IW
'Er zit nog vuur onder de as'
r
I
ll
.E
1
EN
POST
dschoenen
SCRIPTUM
COLOFON
I
I
I
I
I
I
I
I
I
RS
o
g
.ER-
ING
ËATER
hJ V E L
fr.: 0416-279660
Ouderenzorg bij Zusters van Liefde en Fraters van Tilburg
ri
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
Stadsforum over wonen voor ouderen
Informatiemiddag over Rode Kruis
Rommelmarkt in Noord
Sint in de Reit
Volksdansen 55+
Voeding en huishouden
MetANBO naar kerstmarkt
Ouderen achter de pc
Trefpunt 't Sant
Kloosterlingen in de bibliotheek
HILL
GADGET
HEB
Donderdag 25november 1999 pagina?
DE TILBURGSE KOERIER
?r 1999 - pagina 6
uur.
0,00 - Groten 12,00
om
zonder parkeermeters
Zuster Theresa en zuster Christina
FOTO: PETER LIGTENBERG
ly vai i uiauur v ci ui
Riek Flipse-Tiemens
L/M/l/OCz fWCzffCzf, I WLMW /U
I 5000 JA Tilburg; tel. 5368805.
ERLAND
O
o
g
Q
)MER-
4TER-
»ii
I TWK
oit gezien hebt!
Vanaf de jaren zeventig is de aanwas van
religieuzen drastisch gedaald. Zelfs het
aantal ouderen is nu zover uitgedund dat
er onvoldoende aanbod is om alle plaat
sen in de kloosterverzorgingsoorden te
bezetten.
Het fraterhuis Joannes Zwijsen aan de
Gasthuisring huisvest 25 verpleegden en
33 verzorgden, die volgens de gewone
indicatienormen geplaatst zijn. Daar
naast heeft het fraterhuis 25 aanleun-
voorzieningen voor leden van de Fraters
van Tilburg die geen extra zorg nodig
hebben. Om onderbezetting te voorko
men zijn er ook leden van andere con
gregaties en priesters opgenomen en op
de verpleegafdeling worden zeven leken
verzorgd. Mannen zowel als vrouwen.
Volgens directeur P. Henskens en zorg
manager Leon Diepens van het frater
huis wonen de fraters er graag, omdat ze
een eigen, comfortabele kamer hebben.
De kleine kamers voldoen echter niet
meer aan de hedendaagse verzorgings-
normen. Daarom komt er nieuwbouw,
die plaats biedt aan 120 verpleegden en
verzorgden en 80 zelfstandig wonenden.
Jan van Groos (voorzitter)
Wilma Hurkens
Joop Janmaat
Maartje Konings
Karei Luiijf (eindredacteur)
Barth Noordzij
Gerrie Peters
Mat de Vries
Adres redactie
Seniorenwijzer, p/a Vincentius-
straat 102, 5038 SR Tilburg, of
Postbus 3078,5003 DB Tilburg; tel.
5839999.
Kopij kan opgestuurd worden naar
het redactie-adres of naar De Til-
burgse Koerier, Postbus 10001,
Geen wonder dat de directeur van In
terpolis een groen hart wil in het cen
trum. Is dat immers niet de kleur van
een bepaald soort bankbiljetten
Drop Oud
zitkamer en een slaapkamer leven 125
zusters daar nu vrij zelfstandig. Zij heb
ben geen verzorging nodig, maar maken
wel gebruik van de voorzieningen van het
huis. Nog eens 125 zusters wonen er in
een zit-/slaapkamer en krijgen extra ver
zorging en 26 zusters worden op de ver
pleegafdeling verzorgd.
"De verhoudingen lagen toen ook nog
heel anders", zegt zuster Theresa. "We
werden gewoon ergens naar toe gezon
den en hadden niets te kiezen. Echt zen
dingswerk was dat toen."
Het was ook keihard werken, want er
heerste veel armoede. Na het gewone
werk, moesten de zusters vaak nog wa
ken bij stervenden. Ze stonden al om half
vijf op. Door het harde werken kwamen
de zusters vaak niet eens toe aan de vas
te gebeden. Bij het afbidden zoals ze dat
dan ook noemden, kwam het regelmatig
voor dat ze in de kapel zaten te knikke
bollen van vermoeidheid.
Maar de zusters kunnen die schade nu
inhalen. Ze hebben voldoende tijd om
zich te wijden aan gebed en bezinning en
zien dat ook als hun belangrijkste taak.
Ouderenzorg en leefsfeer
Evenals in de burgermaatschappij is bij de
zusters en de fraters het tekort aan perso
neel voelbaar. Even een praatje maken zit
er niet in, want dan schiet de zorg voor an
deren erbij in.
Er zitten zusters op de verzorgafdeling die
zo verward zijn dat ze af en toe hun eigen
kamer niet meer terug kunnen vinden.
Maar de zusters zijn heel zorgzaam en
vangen dat wel op, al is dat voor hoogbe
jaarden als zuster Theresa soms wel een
belasting.
De laatste jaren werken er veel leken in de
kloosterzorgvoorzieningen. In de verzor
ging, maar ook in leidinggevende functies
en in het bestuur. Zuster Chrisina vindt het
grotere aandeel van leken geen enkel
probleem, zolang de eigen leefsfeer er
maar niet door aangetast wordt.
Die eigen sfeer wordt bepaald door het 'fa
miliegevoel' dat er heerst. Iedere congre
gatie heeft een eigen nestgeur. Door het
samen werken en leven kent men elkaar
door en door. De sfeer wordt ook bepaald
door de gerichtheid op gebed en bezin
ning. De dagorde wordt gemarkeerd door
gebedsdiensten en ook tussendoor zitten
er altijd fraters en zusters in de kapel.
Maar verder is het leven opvallend ge
woon.
Door de afname van het aantal fraters en zusters dat zich aanmeldt in klooster
bejaardenoorden zien veel van deze voorzieningen zich genoodzaakt ook leken
op te nemen. In de nieuwbouw van het fraterhuis Joannes Zwijsen die in 2003 ge
reed komt, zullen naast religieuzen steeds meer leken gehuisvest worden. De
Zusters van Liefde in Tilburg hebben nog voldoende aanmeldingen, maar ook bij
hen zullen leken hun intrek nemen. De leefsfeer van de fraters en zusters zal dan
sterk veranderen.
Zorgen voor morgen
In 2001 vallen de Fraters van Tilburg en
de Zusters van Liefde bij verzorging of
verpleging onder de AWBZ. Dan zullen
zowel leken als religieuzen opgenomen
worden.
Wanneer zij aan de beurt zijn, hangt net
als in andere verzorgings- en verpleeg
huizen af van hun plaats op de wachtlijst.
Het aantal leken zal dan snel toenemen
en dat brengt door bezoek van familiele
den en (klein)kinderen ongetwijfeld ver
andering in de rust die er van oudsher
heerste
In Huize Mater Misericordiae, de zorg
voorziening van de Zusters van Liefde
achter de schouwburg, heerst die rust
nog in het hele gebouw. Er is tot nog toe
voldoende aanbod omdat veel zusters
de voorkeur geven aan een plaats in het
moederhuis. In wooneenheden met een
In het fraterhuis is het echter aanmerke
lijk drukker geworden sinds er leken op
genomen zijn op de verpleegafdeling. In
de nieuwbouw waar na verloop van tijd
overwegend leken zullen wonen, zal stil
te ver te zoeken zijn. Maar in dit nieuwe
woon-, zorg- en verpleeghuis wordt wel
een eigen bezinningsruimte voor de fra
ters gecreëerd.
Onderwijs en ziekenzorg
Joannes Zwijsen, pastoor van het Heike
en later bisschop van Den Bosch, sticht
te in 1832 de congregatie van de Zusters
van Liefde van Onze Lieve Vrouw, Moe
der van Barmhartigheid. In 1844 riep
Zwijsen de congregatie van de Fraters
van Onze Lieve Vrouw, Moeder van
barmhartigheid in het leven. In de volks
mond worden deze religieuzen Zusters
van Liefde en Fraters van Tilburg ge
noemd.
De armoede onder de bevolking was
destijds groot. De meeste Tilburgers ver
dienden zo weinig dat zij hun kinderen
niet naar school konden sturen. Daarom
én omdat het bestaande onderwijs sterk
protestants georiënteerd was, zette
Zwijsen met behulp van deze congrega
ties het katholieke onderwijs op poten.
De zusters leverden ook een belangrijke
bijdrage aan de ziekenzorg.
Beide congregaties hebben in de ruim
150 jaar van hun bestaan een stempel op
het onderwijs hier gedrukt, leder katho
liek Tilburgs kind dat voor 1960 de lage
re school bezocht, heeft wel bij een frater
of een zuster in de klas gezeten. Hun
werk in het onderwijs en in de gezond
heidszorg is echter sinds de jaren zeven
tig steeds meer overgenomen door le
ken. De laatste zusters verlieten onlangs
het onderwijs en de ziekenzorg.
In Suriname, Indonesië, Afrika, Filipijnen
en Brazilië zijn nog Tilburgse fraters en
zusters werkzaam. In de laatste twee lan
den zit er zelfs groei in het onwikkelings-
werk van religieuzen.
Groen als gras
Zuster Theresa (93) en zuster Christina
(77) zijn beide nog heel actief. Zuster
Theresa is na haar werk op school lange
tijd werkzaam geweest als notuliste bij de
Stichting Vrouwelijke Religieuzen en ver
zorgde op verschillende plaatsen de ker-
kadministratie. Zuster Christina was na
dat ze haar onderwijstaak beëindigd had
nog ruim 15 jaar secretaris van het be
stuur van de congregatie. Nu is ze secre-
Barmhartigheid en bezinning
Frater Jan Verheijen (68) trad als 16-jari-
ge in het klooster. Na een aantal jaren
lesgeven in Tilburg op de lagere school
en de mulo vertrok hij in 1969 naar Nami
bië. Daar werkte hij 22 jaar op een zwar
te school. Hij genoot ervan om nieuwe
ontwikkelingen op gang te brengen, zo
als de onderwijzersopleiding die de trots
van de school was.
Zijn werk hield plotseling op toen hij in '91
door een hersenbloeding eenzijdig ver
lamd raakte en terug moest naar Tilburg.
Hij mist het werk af en toe nog en ook de
stralende open luchten van Namibië.
Nu brengt hij veel tijd door op zijn kamer,
waar hij graag naar muziek luistert en boe
ken leest die hem aanzetten tot bezinning.
Ook geniet hij van de gezelligheid met de
fraters. Iedere week drinken ze samen
een glaasje om de verjaardagen te vieren.
Er heerst een sfeer van amicaliteit, die ge
groeid is door jarenlange samenwerking
en met elkaar optrekken.
Daarom ziet hij wel op tegen het wonen in
de nieuwbouw. Hij is bang dat de eigen
sfeer zal verdwijnen en dat de rust zal ver
dwijnen. "Gebed en bezinning kan toch al
leen als er stilte is", vindt hij. "Dat is de
wortel van ons bestaan."
Frater Verheijen gaat daarom ook regel
matig naar het eigentijdse bezinningscen
trum van de Elimgroep aan de Schiphol-
laan. Daar wonen een paar fraters en
leken die wekelijks bezinningsbijeenkom
sten en bijbelgesprekken houden.
Barmhartigheid
Het stemt frater Verheijen hoopvol dat de
wil tot barmhartigheid nog leeft onder Til
burgers. Dat bleek toen er 140 mensen af
kwamen op de oproep van de fraters bij
het 150-jarig bestaan om samen te praten
over barmhartigheid als leefstijl in de mo
derne tijd. Die groep mensen komt nog
steeds bij elkaar.
"Misschien houdt het werk van de congre
gatie hier over een aantal jaren op", zegt
Christina. "Maar dat is niet erg. Want het
gaat niet om ons. Ons werk hebben we
doorgegeven aan leken en wat ons bezielt
dragen we uit zolang we kunnen. Want er
zit nog altijd vuur onder de as."
=T OP -
3ehe\edag
-r op-
^SDAG
l'1®'® dag
L°TEN
Roerige jaren
In de jaren zestig is er veel veranderd.
Niet alleen in het uiterlijk, maar ook de on
derlinge omgang. "Dat waren roerige tij
den", vindt Christina. In 1969 nam het
Generaal Kapittel het besluit dat de zus
ters niet langer verplicht waren het kloos
terkleed te dragen. Die omschakeling
heeft de zusters best moeite gekost, ook
al konden er zelf voor kiezen. "De leer
lingen van de huishoudschool waar ik les
gaf, reageerden heel enthousiast," ver
telt Christina. "'Zuster, nu hoort u er echt
bij', zeiden ze en ze wilden dat we nu ook
mee ging doen aan feestjes." Maar dat
ging Christina en Theresa te ver. Zij wil
den vasthouden aan hun eigen leefsfeer.
Er waren ook zusters die vonden dat de
veranderingen te traag verliepen en
daarom uittraden. Sommigen vonden de
hervormingen te radicaal. Die zagen het
verschil niet meer met het lekenbestaan
en gingen daarom weg.
Sommige zusters zijn op een flatje in de
stad gaan wonen en komen meestal
weer terug naar de congregatie als ze
zorg nodig hebben. Opvallend is dat er
geen fraters zelfstandig zijn gaan wonen.
Die hadden daar geen behoefte aan.
taris van de cliëntenraad en zuster The
resa levert met haar ideeën en sugges
ties ook een belangrijke bijdrage aan de
vergaderingen van die raad.
In 1940, toen zuster Christina intrad, was
het kloosterleven erg in trek. In dat jaar
waren er 150 novicen. "Het nadeel daar
van was, dat er geen tijd was om ons te
begeleiden. De zusters in de ziekenzorg
werden zonder voorbereiding aan het
werk gezet. Er was weinig openheid en
de zusters kregen nauwelijks voorlich
ting. Ze waren zo groen als gras en had
den geen enkele levenservaring. De
meisjes die zij moesten opvangen, wis
ten meer van het leven dan de jonge zus
ters en daardoor ging er veel mis."
De Seniorenwijzer verschijnt een
maal in de twee weken in
De Tilburgse Koerier.
Redactie
Diny van Bladel-Verbunt
Deadline: donderdag 12.00 uur
voor de verschijningsdatum.
1 01/12/1999
telebytenl/bioscoop
I EN PINNEN!
ir komt...
:t alle voorfilms
ERLAND
ieuwste
Het Stedelijk Bewoners Platform Tilburg organiseert dinsdag 30
november een Stadsforum over het thema 'Wonen voor oude
ren'. Na de ontvangst met een kopje koffie of thee zijn er inlei
dingen door wethouder Wilbert van Herwijnen en beleidsamb
tenaar H. te Brummelstoete. Ook is er gelegenheid tot het
stellen van vragen. Daarna nemen de twee deel aan een dis
cussie over veilig wonen met P. Neijs van politieteam Tilburg-
Noord en rayonmanager W. van Dijk van corporatie Wonen
Midden-Brabant. Andere aanwezigen kunnnen hierbij hun me
ning geven. Vervolgens gaat de infomarkt open; daarop staan
o.m. stands van de woningcorporaties, politie, gemeente, The
be, gehandicapten- en ouderenorganisaties en het Stedelijk
Bewoners Platform. Tijdens de markt wordt een drankje aan
geboden. De middag in de Postelse Hoeve (Dr. Deelenlaan)
duurt van 13.30 tot 17.30 uur; de toegang is gratis.
Op maandag 29 november organiseert het Trefpunt Konings
plein een informatiemiddag over het werk van het Nederlands
Rode Kruis. Deze organisatie geeft niet alleen hulp bij rampen,
maar heeft een brede opzet waarvan ook ouderen profijt kunnen
hebben. Zo zijn er de telefooncirkels voor sociale contacten, va-
kantieprojecten voor mensen met een handicap, en recreatieve
activiteiten. Tijdens en na de bijeenkomst heeft u volop gele
genheid voor het stellen van vragen. Een kopje koffie of thee
krijgt u aangeboden. De middag is op maandag 29 november
van 14.15 tot 15.30 uur in het Trefpunt, Koningsplein 251.
KBO Heikant/Quirijnstok houdt zondag 28 november een rom
melmarkt ten bate van seniorensoos 't Hazennest (Kreverplein
27: hoek Van Anrooylaan/Van Kalmthoutlaan). Bij goed weer
staan er meubels buiten het gebouw. De rommelmarkt in 't Ha
zennest is open van 9.30 tot 16.00 uur. Entree 1,50; koffie,
thee of frisdrank gratis.
In wijkcentrum De Reit (Westertorenlaan 4) houdt ouderenwerk
55+ de Reit donderdag 2 december een Sinterklaasmiddag met
muzikale gasten. Natuurlijk komt de Goedheiligman op bezoek
met een surprise voor iedereen. Kopje koffie of thee met iets lek
kers is gratis. Aanvang 14.00 uur, zaal open 13.30 uur. Kosten
5,-; vol is vol!
Vrijdag 28 november is weer de maandelijkse volksdansinstuif
55+ in Soekmekaar aan de Gen. Kockstraat. Van 14.00 tot
16.00 uur wordt er o.l.v. Lucia Linkels een internationaal pro
gramma gedanst. Iedereen is welkom.
De SOON (Samenwerkende Ouderen Organisaties Noord) or
ganiseert woensdag 8 december in wijkcentrum De Ypelaer
(Corellistraat 10) een gezellige presentatie met als titel 'Wikken
en wegen'. Daarbij wordt informatie gegeven over persoonlijke
verzorging, hedendaagse voeding met tips over gemakkelijke
alternatieven en produktinformatie en diverse ideeën voor het
huishouden. Verder zijn er een dia-presentatie en een vragen-
spel met leuke prijsjes. U kunt vragen stellen, proeven en pro
beren, en aan het eind van de demonstratie kan iedereen voor
2 gulden een goed gevulde tas rrieenemen met produkten, in
formatiebrochures etc. De entree is gratis, evenals een kopje
koffie of thee. Aanvang 14.00 uur, zaal open om 13.15 uur.
Ouderenbond ANBO organiseert 15 december een busreis
naarde (overdekte) kerstmarkt in Oberhausen. Bovendien zijn
er een groot winkelcentrum en ruim twintig restaurants. Vertrek
om 9.00 uur; terug om ongeveer 18.30 uur. Opstapplaats:
Lochtstraat (tegenover de grote Albert Heijn). Prijs: 29,50 per
persoon. Opgeven kan tot 10 december bij A. Oomen, tel.
5356149 of 06-51002589. Deelname kosten voor de reis over
maken op postbanknummer 4063196 van de ANBO Tilburg.
Stichting Seniorweb Tilburg e.o. begint binnenkort met een cur
sus Ouderen achter de computer (PC). Daarvoor zijn enige lo-
katies in Tilburg beschikbaar. Wie belangstelling heeft, moet de
volgende gegevens opsturen naar het secretariaat: naam en
voornaam, adres met postcode, telefoonnummer, de tijd die u
het beste uitkomt, of u al wat kunt doen met de pc. Na inschrij
ving krijgt u bericht.
Adres secretariaat Seniorweb Tilburg e.o., Kimwey 17,5071 TA
Udenhout. Een email versturen naar secretaris H. Vlietstra van
Seniorweb Tilburg e.o. kan ook: hgmvlietstra@hetnet.nlOp de
Internetsite van Seniorweb kunt u ook de lokale informatie vin
den. Adres: http://www.seniorweb.nl/tilburg
De Sint Nicolaasviering in ouderentrefpunt 't Sant (Beneluxlaan 74)
op woensdag 1 december is al volgeboekt. Voor het kerststukjes
maken op donderdag 16 december zijn nog enkele plaatsen vrij.
Op woensdag 8 december is er een bingo met mooie prijzen.
Kosten 7,50 per kaart voor 10 ronden. Aanvang 10.00 uur,
zaal open 9.30 uur.
Zusters en fraters, broeders en paters hebben allemaal hun
stempel gedrukt op Tilburg. Zowel op het gebied van het on
derwijs als op het gebied van ziekenzorg, ouderenzorg etc. In
de Openbare Bibliotheek vindt u meer informatie over de diver
se gemeenschappen en wat ze voor de stad betekend hebben.
In Katholiek Tilburg in beeld van Ronald Peeters vindt u een
hoofdstuk over 'Paters, fraters en nonnekes'. De missionaris
sen komen aan bod in het hoofdstuk 'Bekering, verpleging en
verzorging'. Kortom, in dit boek vindt u alle orden en hun ge
schiedenis in het kort bij elkaar.
In de bundel Robben en Rooms staan korte stukjes en de Pren
ten van de Week uit het Nieuwsblad van het Zuiden over het
roomse leven. Ook aan gebeurtenissen als het 125-jarig be
staan van de Zusters van Liefde wijdde Cees Robben een prent.
Over De zusters van Liefde der Congregatie van Onze Lieve
Vrouw is alleen het gelijknamige boek uit 1924 te vinden.
Misschien omdat ze zelf een drukkerij hadden, is er over de fra
ters veel meer te vinden. Onlangs verscheen Fraters van Til
burg. In Enigen uit velen worden fraters geportretteerd die uit
eenlopende bezigheden hadden. Van kinderboeken schrijven
tot zorgen voor blinden en natuurlijk onderwijzen.
Kijk voor deze boeken bijvoorbeeld bij de Tilburgcollectie (Ko
ningsplein) of de Brabantcollectie (wijkbibliotheken).
Frater Jan Verheijen
FOTO: PETER LIGTENBERG
jur.
Entree 12,00
:RLAND
itin
ag 20.15 uur.
Entree 12,00
LAND
r-iaiEl
el, 2e artikel GRATIS
Ie merken
ERS en
RUIEN
dames
