W I J z
w
w
5
cHEt
I29:
Meer 'Tilburgse' boeken
IG
017 WA
IA
Aandacht voor Tilburgse volkskeuken in ‘Wat de pot schaft6
'Van weinig toch iets smakelijks en voedzaams maken'
1MA
POST
SCRIPTUM
COLOFON
pasvorm
.1
8 66
ri
11
i
i
i
i
i
i
i
i
r/a vrrrocuuo-
I
I
I
Deadline donderdag 12.00 uur
Vakantie Seniorenwijzer
Reünie St. Antoniusschool
Fietsen in en rond Breda
Sopranen gezocht!
Techno Zorg Bus in de Reit
Vergoeding gehoormiddelen
Internetsite voor chronisch zieken
Koken in alle streken
rl
i'
i
I
I
I
Donderdag 22 juli 1999 pagina 9
DE TILBURGSE KOERIER
I999— pagina 8
IOAGSIJULI
31 AUGUSTUS
-KERK
>llek
i6AUGUSTUSj
G7AUGUSTUS
jvelpoort
00-20.00 uur
ter
vo.: 18.45-21.30 uur
w>.: 21.30 uur
impressies van Tilburgse of met deze stad 'verwante' schrijvers.
Drop Oud
.nl
Riek Flipse-Tiemens
voorde verschijningsdatum.
1EATER
IK
iweg 147 Oisterwijk -
144-21.00 uur
oke Party
HET WOORD
IS AAN...
In deze rubriek kan iedereen van 55 jaar en
ouder zijn of haar mening geven over al
lerlei zaken. Schrijf uw verhaal op in on
geveer tweehonderd woorden en stuur
dat naar de redactie van de Seniorenwij-
zer, p/a Tilburgse Koerier, Postbus 10001
5000 JA Tilburg, onder vermelding van
'Het woord is aan...' Inzenden betekent
niet dat uw brief automatisch geplaatst
wordt.
Louis
7 t/m Maandag 26
It 44 -23.00 uur
nd
(ERK
4.15 uur
ce
44-23.00-uur
ld
J1N
00-20.00 uur
ERK
nbeek-16.00 uur
rgelconcert
1G 4 AUGUSTUS
N
>0.30 uur
TERWIJK
- middag
tioren Orkest de
16|.
22.30 uur
311 AUGUSTUS
N
0.30 uur
tina
21.30 uur
10 uur
voorpremière
luur
0-20.00 uur
SR Tilburg, of
Mooi, spannend, leerzaam: lezen kan altijd, maar de rust van de vakantieperiode
nodigt zeker uit om eens lekker onderuit te zakken met een boek. Meer te weten
komen over culturele geschiedenis, zeker die van eigen stad en streek, is ook
leuk. Zo is enige tijd geleden het boek Wat de pot schaft. De geschiedenis van de
dagelijkse maaltijd verschenen. Een van de hoofdstukken gaat over de geschie
denis van koken en eten in Tilburg.
rken van o.a.
rt, Haydn en Bach
rtegoets (sopraan),
snor), Judith van
i Arjan van Baest
luur
-22.00 uur
luur
wenen
Piedro
inrijswijk.r
Het laatste boek, Geschreven stad, is
een bundeling van stukken die in 1997 en
1998 in het Brabants Dagblad zijn ver
schenen. In de serie hadden de schrij
vers qua vorm -op de lengte van maxi
maal 550 woorden na- de vrije hand. Dat
De Nederlandse keuken heeft geen gro
te naam in de wereld van de gastrono
mie. En met de invloeden die de laatste
vijftig jaar vanuit allerlei landen tot ons
gekomen zijn, lijkt er helemaal weinig
over van de eigen eetcultuur. Veel men
sen eten tegenwoordig eerder iets van
MacDonalds, snelklaarvoedsel uit de su
permarkt of van de frietboer op de hoek
dan dat ze zelf in de keuken capucijners
met spek klaarmaken.
Luiwèèvenpap
Ook in Tilburg, voornamelijk bevolkt door
arme mensen, was schraalhans keuken
meester. Karakteristiek voor de Tilburg
se volkskeuken was "van heel weinig
toch iets smakelijks en voedzaams ma-
Bijna elke dag berichten de kranten over de toegenomen welvaartsverschillen in
de wereld. Die zijn er ondanks de de inspanningen van de ontwikkelingshulp, zo
ken", stelt Paul Spapens in Wat de pot
schaft. Kenmerkend tot en met de eerste
jaren na de Tweede Wereldoorlog was
dat veel mensen hier groenten uit eigen
tuin aten. Het kanaal bood vis en wie kon,
hield achter het huis een of twee varkens.
En dan was er de "melkkoe van de min
deren man": de geit.
Spapens besteedt ook aandacht aan Til
burgse gebruiken als de kermiskoek, de
Nieuwjaarskoek (elders niet meer in
zwang, maar hier nog tamelijk populair)
en de mik mee vinken: een luxe witbrood
met krakelingen er op dat met Sinter
klaas op tafel kwam. En hij vermeldt een
aantal typische gerechten die uit de een
voud van de plaatselijke keuken zijn
voortgekomen, 's Maandags (wasdag)
werd er vaak luiwèèvenpap gemaakt: in
melk gekookt oud brood, gezoet met
bruine suiker. Pap was eeuwenlang een
complete warme maaltijd die vooral 's
avonds werd gegeten. Daarom sloten
veel Tilbu rgers tot ver na de Tweede We-
Mes en vork
Omdat ze weinig gegeten worden, zijn
oude gerechten iets bijzonders aan het
worden. Exotisch, nieuw en aantrekkelijk:
dat is die oude Neerlands Dis, vinden de
samenstellers van het nieuwe boek. Het
boek is vooreen belang rijk deel gebaseerd
op een studiedag over de volkskeuken die
eind 1997 in het Nederlands Textielmuse-
um werd gehouden. Die dag werd naar
aanleiding van het verschijnen van het Til
bu rgs Kookbuukskevan de befaamde kok
Martin Willemsen en journalist Paul Spa
pens georganiseerd door de Stichting Til
burgse Taol (STT) en het Nederlands Cen
trum voor Volkscultuur (NCV).
Alle drieduizend exemplaren van het
Kookbuukske zijn uitverkocht (het is na
tuurlijk nog wel in de bibliotheek te leen)
en het was een voorbeeld voor soortge
lijke initiatieven elders in het land. In an
dere streken waren mensen de afgelo
pen twintig jaar ook bezig met het
verzamelen van recepten uit grootmoe
ders tijd. Dat tesamen vormde voor het
NCV de reden om Wat de pot schaft uit te
geven.
Het boek voert ver terug in de tijd. Ar
cheologen hebben uit plantenresten,
botten en potscherven voor een deel
kunnen opmaken wat men hier vroeger
at. Daar hoorden zaken bij die nu niet
meer op tafel komen: paardebloem als
groente, sleedoorn als fruit en zwanen en
reigers als wild. Aardappelen en tomaten
zijn van veel later datum, want die heb
ben Europese ontdekkingsreizigers uit
Amerika meegebracht. Ander voedsel en
bijzondere kruiden kwamen uit het oos
ten.
Zo, de Tweede Kamer is op reces. Het
kabinet heeft vorige week nog een
sessie met de benen op tafel gehou
den, maar is er nu ook een maandje
tussenuit. Dus kunnen we zelf een
paar weken onbezorgd met vakantie,
want we hoeven even niet bang te zijn
voor nieuwe blunders. Hoewel, die
ambtenaren...
Eten naar je stand
Zo'n duizend jaar geleden vormden gra
nen en peulvruchten de basis van de
voeding. Dat werd aangevuld met wat het
seizoen bood aan groenten, fruit, noten
en paddestoelen. Of er veel zuivel was
en hoeveel vlees men at, was afhankelijk
van de kwaliteit van de weidegronden.
Hoofddranken in de Middeleeuwen wa
ren water, bier en melk. Gegeten werd er
met vingers, mes en lepel uit houten
kommen. Vorken werden toen alleen ge
bruikt om vlees uit de hete ketel te halen.
De tafelmanieren van Middeleeuwen en
Renaissance zijn grotendeels duidelijke
voorboden van die in onze tijd. Zo was
het bijvoorbeeld verboden aan tafel
neus, oren en tanden te reinigen, te slur
pen en smakken of met volle mond te
spreken. Brood verkruimelen was in die
tijd ongepast, maar een boertje mocht je
camoufleren door te hoesten of... door
een knetterende wind te laten.
Het boek besteedt ook ruim aandacht
aan De verstandige koek, het enige ge
drukte kookboek uit de zeventiende
eeuw. Uit dit boek voor de gegoede bur
gerij zijn recepten opgenomen van sala
de van artisjokken, gestoofde oesters of
mosselen, een stoofschotel van scha
penvlees met pastinaak, citroentaart,
pastei met kip en pruimen en geconfijte
walnoten en aalbessengelei.
Met de verstedelijking werden de ver
schillen tussen wat er op tafel kwam bij
rijk en arm alleen maar groter: het was
'eten naar je stand'. De eerste stand en
de burgerij aten behoorlijk gevarieerd en
gezond, maar 'het gemeen', de derde
stand, moest zich begin vorige eeuw te
vreden stellen met aardappelen, goed
kope groenten, panharing en soms een
stuk vet of vlees, zo meldde de Amster
damse burgemeester in 1812.
Op de golven van de toenemende belangstelling voor regionale en plaatselijke ge
schiedenis en cultuur zijn de afgelopen jaren ook nogal wat boeken over Midden-
Brabant en Tilburg verschenen. Het afgelopen jaar kwamen zo boeken in de win
kel te liggen over hedendaagse volksdevotie, poëzie op straat en met persoonlijke
imnrncciac van Tilhiirncn nf mot rio7o ctarl 'uorvuanto' crhriivora
leverde herinneringen, observaties, ge
dichten en beschrijvingen van dramaat-
jes op. Auteurs zijn o.a. Ko de Laat, Jan
Naaijkens, Cees van Raak, Theo Wilton
van Reede, Arjan Onderdenwijngaard,
Frans Tooten, Jace van de Ven, Hilde de
vertellen ze erbij. De toename van de verschillen tussen arm en rijk worden aan
de hand van veel cijfermateriaal geïllustreerd. Het komt er op neer dat een heel
klein deel van de wereldbevolking beschikt over een heel groot deel van de be
staansmiddelen, en dat een heel groot deel van de mensen het met de restjes
moet zien te rooien.
Hoe komt dat nou allemaal? Door de globalisering, zeggen ze. Dat is een systeem
van vrijhandel van 'vrije-jongens-onder-elkaar'. Die zorgen ervoor dat de mensen
in één deel van de wereld steeds harder moeten werken voor steeds minder geld;
en wij hier in het rijke deel steeds minder voor steeds meer geld. Wij zijn de profi
teurs. Wij weten hoe het moet. Wij hebben dan ook een professor in de globalise
ring aan de KUB: meneer Lubbers. Die is daar dus erg goed in. Alleen vergeet hij
erbij te zeggen dat de rijkdom van de één -van ons dus- voor een belangrijk deel
wordt opgebracht door die anderen die van ons niets te verwachten hebben
Wie hier nog klaagt over armoede, hij mag zich schamen. Annette van Berkel
De redactie van de Seniorenwijzer gaat genieten van een I
maandje welverdiende vakantie. De volgende ouderenpagina I
verschijnt in De Tilburgse Koerier van donderdag 19 augustus. I
Kopij voor die pagina moet -zoals gebruikelijk- een week eerder I
bij ons binnen zijn, dus op 12 augustus. Na de 19e verschijnt de
Seniorenwijzer weer gewoon elke twee weken.
We wensen alle lezers een paar mooie zomerweken, of die nu I
thuis of elders worden doorgebracht!
Op vrijdag 24 september wordt een reünie georganiseerd voor I
een aantal oud-leerlingen van de lagere school St. Antonius in I
KorvelHet gaat om degenen die in het schooljaar '64/'65 bij me- I
vrouw van Puyenbroek of bij Zr. Josepha in de klas zaten. In- I
formatie: Fien Schouten (Atliestraat 93, 5-41 AB Tilburg; tel.
5802340) of Anne-Marie Akkermans (Borgharenparklaan 38, I
5043 ZA Tilburg; tel. 5700521).
Het Fietsgilde de Baronie leidt op de fiets 50-plussers in groe- I
pen van maximaal tien personen rond in Breda en omgeving. I
Het zijn deskundige gidsen die op een leuke manier van alles I
vertellen over historische, heemkundige, landschappelijke en I
monumentale bezienswaardigheden onderweg.
Tot eind september worden er regelmatig drie tochten van ca. I
25 km gereden. Route 1 gaat ten zuiden van Breda onder meer I
door het Mastbos en langs kasteel Bouvigne. Route 2 gaat noor- I
derlijk, in de richting van Teteringen, Dorst en Oosterhout, on- I
der meer door de Vughtpolder. Route3iseennatuurroute,voor- I
al ten zuid-oosten van Breda, zoals het Zaartbos, Mastbos en I
de Ulvenhoutse bossen.
Het startpunt is steeds VVV Breda (Willemstraat 17-19), tegen- I
over het station. De tochten beginnen om 10.30 uur. Deelname
kost ƒ7,50 (exclusief consumpties); met een Pas 65+ ƒ5,-. Bij
het station zijn fietsen te huur. Informatie over data van de toch
ten: dinsdag en woensdag van 14.00 tot 16.00 uur, tel. 076-
5251581.
Reserveren is noodzakelijk. Dit kan bij de VVV Breda, tel. 076-
5222444 of tel. 076-5228800. U kunt tot uiterlijk één dag voor
vertrek om 16.00 uur reserveren.
Zoals het koraalrif in de oceaan een palet van prachtige kleuren
laat zien, probeert de Tilburgsche Koraal Vereeniging door ver
scheidenheid van muziek en stemmen (bas, tenor, alt en so
praan) een warme kleurklank te laten horen, onder leiding van
dirigent J. van Baest. Het koor zingt klassiek, evenals een vro
lijke noot uit hedendaagse of oudere liederen.
Dit seniorenkoor heeft momenteel vooral grote behoefte aan
sopranen. Wilt u eens kennismaken? De repetities zijn op don
derdag van 14.00 tot 16.30 uur (half uur pauze). Nadere infor
matie kunt u inwinnen via het secretariaat, mevr. R. Deckers,
tel. 4675181U bent van harte welkom als u 50 jaar of ouder
bent, graag zingt en goed gestemd bent.
Als uw lichaam niet meer alles doet wat u eigenlijk wilt, kunt u in de
Techno Zorg Bus wellicht een oplossing ontdekken. Want daar
kunt u kennismaken met allerlei hulpmiddelen. Iedereen is wel
kom om de bus te bezoeken op woensdag 1 september van 14.00
tot 16.30 uur voor wijkcentrum De Reit (Westertorenlaan 4). Lijn
diensten 46 en 47 stoppen vlakbij. Loop eens binnen, kijk wat rond
en vraag uitleg.
In de vergoeding voor medische hulpmiddelen die per 1 april
1999 is ingegaan, is de vergoeding voor gehoormiddelen al
weer veranderd.
Na overleg met patiënten/consumentenorganisaties is beslo
ten de minimale gebruikstermijn voor boortoestellen per 1 juli te
vervangen door vijf jaar in plaats van zeven jaar. Sinds 1 juli
geldt bovendien dat bij vervanging van een boortoestel de
hoogte van de vergoeding afhankelijk is van de gebruiksduur
van het vorige toestel; de bedragen variëren van 1000 tot 1400
gulden.
Wilt u meer weten over deze wijziging of de andere vergoedin
gen voor medische hulpmiddelen? U kunt uw zorgverzekeraar
bellen, maar ook de Gezondheidstelefoon van de Unie KBO.
Het team van de Gezondheidstelefoon is op werkdagen van
9.30 tot en met 12.30 uur bereikbaar onder nummer 0900-
8212183 (22 cent per minuut). De vrijwilligers van de Gezond
heidstelefoon worden regelmatig bijgeschoold, zodat zij op de
hoogte zijn van alle veranderingen in de gezondheidszorg.
Sinds kort bestaat Leefwijzer, een Internetsite voor mensen met
een chronische ziekte en/of handicap. Deze leidt bezoekers al
lereerst in de juiste richting als het gaat om het vinden van ac
tuele informatie die voor het leven met een aandoening of han
dicap belangrijk is. Daarnaast biedt de site in de rubriek Forum
de mogelijkheid om met elkaar in gesprek te komen, ervaringen
uit te wisselen of te discussiërenLeefwijzer is een initiatief van
de Nationale Commissie Chronisch zieken. De Internetsite
vindt u op www.leefwijzer.nl.
Heeft u trek gekregen na het lezen van het hoofdartikel? In de
Openbare Bibliotheek vindt u heel veel recepten. Dat kunnen
recepten uit Tilburg zijn, maar ook uit heel Brabant, uiteen buur
land of uit een volksbuurt in Den Haag.
In het Tilburgs Kookbuukske vindt u verzamelde recepten uit
deze stad: van stamppotten tot pappen, van soepen tot lams-
vleesgerechten.
Van poempaaipap en preiprol is het Brabantse deeltje uit een
serie boeken met streekgerechten uit elke provincie van Ne
derland. De andere deeltjes hebben sprekende titels als Van
knipselbonenstamppot en krudoorntjesbrij en Van Goudse
moppen en Haagse bluf.
Sonia De Kimpe verzamelde recepten uit delen van België in
Vlaamse streekgerechten proeven. Of daar veel bier aan te pas
komt, moet u zelf maar nakijken.
Misschien is wel het meest typische van de Nederlandse keu
ken dat er zoveel eetculturen naast en door elkaar bestaan. In
Tafelen in Transvaal, smullen in de Schilderswijk staan de lie-
velingsrecepten maar ook portretten van allerlei buurtbewo
ners. Dat varieert van Luie-Wijven-Vissoep van Jannie, Ellie en
Anita (bereidingstijd 30 minuten) tot Lahmacun van Remziye
Keskin (bereidingstijd 2 uur en 30 minuten).
Uitgekeken op uw eigen potje? Kijk eens bij de buren in de bi
bliotheek.
ttvanaf
Bresser, Ed Schilders, Jan Verweij, Joep
Eijkens, Janna de Ruiter en Berry van
Oudheusden.
Journalist Paul Spapens, co-auteur van
Wat de pot schaft, is erg productief in het
beschrijven van Midden-Brabantse cul
tuurgeschiedenis). Voor een serie ein
dejaarsgeschenken van uitgeverij Jan
Van Laarhoven Boeken BV schreef hij
Heilige Boontjes. Volksdevotie in Tilburg
en omgeving aan het eind van de twintig
ste eeuw. Aan bod komen natuurlijk
Peerke Donders, de bekende bedevaar
ten naar Scherpenheuvel en de Sint Jan
in Den Bosch en de Sint Jobviering in
Berkel-Enschot. Daarnaast besteedt
Spapens in het prettig leesbare boek on
der meer aandacht aan de toegenomen
belangstelling voor volksdevotie die zich
uit in de bouw van nieuwe kapelletjes.
Een flink exemplaar is in Loon op Zand
verrezen. Een ander staat aan de weg
van Lage-Mierde naar Hooge-Mierde als
herinnering aan de bedevaart naar Sin-
terknèllis (Sint Cornelis) in het laatste
dorp. En in Alphen moet in het Heilig Jaar
2000 een nieuwe kapel aan de weg naar
Chaam klaar zijn, meldt Spapens.
De meeste zijn al wat versleten, sommige
zijn spoorloos en andere zullen misschien
verdwijnen bij de herinrichting van de bin
nenstad: de tegels met gedichten. Daar
over gaat het bijzondere boekje De poëzie
lacht op straat. Gebeitelde gedichten in
Tilburg van publicist Cees van Raak, als
dichter bekend onder het pseudoniem
Cees Verraak. Het boekje bevat niet al
leen gedichten die nu (nog) te lezen zijn op
het centrumplaveisel, maar ook acht ge
dichten die niet door de selectie kwamen
en evenzoveel korte poëtische bijdragen
die verloren gingen door verzakkingen,
Tilburgse Koerier.
Redactie
I Diny van Bladel- Verbunt
Riek Flipse-Tiemens
Jan van Groos (voorzitter)
Wilma Hurkens
I Joop Janmaat
Maartje Konings
I Karei Luiijf (eindredacteur)
I Barth Noordzij
Kees Vermunt
Adres redactie
I burgse
znnn.u
Seniorenwijzer, p/a Vincentius-
straat 102, 5038 f
Postbus 3078,5003 DB Tilburg; tel.
5839999.
Kopij kan opgestuurd worden naar
het redactie-adres of naar De Til-
Koerier, Postbus 10001,
5000 JA Tilburg; tel. 5368805.
De bekende fotograaf van het Brabantse volksleven Henri Berssenbrugge legde dit ta
fereel in Tilburg of omgeving vast in de eerste jaren van deze eeuw. Een moeder en twee
dochters aan tafel.
Wat de pot schaft. De geschiedenis
van de dagelijkse maaltijd kost ƒ34,50
en is verkrijgbaar in de boekhandel.
reldoorlog de dag af met een burdje pap,
schrijft Spapens.
Ook de lawaaisaus laat hij niet onvermeld:
gemaakt van boter, water en aardappel
meel, om op vrijdag te serveren bij de aard
appelen als er geen vlees op tafel kwam.
Het "meest Tilburgse van alle gerechten"
stamt ook uit die traditie: slaoj-meej-aaj-
meej-jèün-meej-èèrpel. Dat werd aan het
eind van de week van restjes gemaakt en
als broodbeleg gegeten.
Wie zelf op zijn Tilburgs wil kokkerellen,
kan aan de slag met ideeën van Martin Wil
lemsen op basis van originele recepten.
De keuze (of het menu) in het boek bestaat
uit Vrijdagse soep, gestoofde stokvis, su-
pieten (kalfszwezerik) in St. Jacobsschel-
pen, capuinen (kapoenen, hier braadkui-
kens), Schoenlapperstaart, koude
groenten in mosterdazijn, en Coffey melk.
ICHOENEN^
De Seniorenwijzer verschijnt een
maal in de twee weken in De
luur
19.00-22.00 uur
10-19.30 uur
11
