t was of dat onze kogels gezegend waren
97
s
f*
SS
ft
A9
Antoine Arts
1
EGIO
KLIMMERSREKENING
fen I
wordl
llectie:
toen '96
X
Donderdag 19 december 1996 pagina 21
DE TILBURGSE KOERIER
Mythe en werkelijkheid bepalen beeld van de zoeaven
g per m3
8,20
t aan de
>aar op
ian
het geweer stormen de zoeaven voorwaarts. Mentana is de geschiedeni.
deel.
FOTO: COLL. ZOUAVENMUSEUM OUDENBOSCH
tere,
Als
mzelfspre- actie op voorde paus
te zijn, de dichtjes werden de
ild (of vrij- verantwoord.
FOTO: COLL. GAT
KOERS TEGEN DE DALENDE RENTE
IN NLG
40.-
49.-
Rendement:
19.-
40.-
Henk van Doremalen
korting
.50.-
119.-
79.-
len
20.-
69.-
tarieven per 16-12-96
KANTOOR CLAESSENS
962
1.15 uur
KERST-AKTIE
3,25
3,75
4,50
5,00
6,00
- Looptijd: 5 jaar
- Opvraagbaar: jaarlijks
- Geen kosten bij inleg of opname!
terschap
vorden op
oirle stellen
per m3.
per m3.
per m3.
welkom bij
van belkom
Grens 11 - B. 2382 POPPEL
Tel. 0032 14 65.82.80 Fax 0032 14 65.88.93
doet
id om
ïwonde
en. het
verf behang
KERST
VERSIERING
1 stejaar
2 de jaar
3 de jaar
4 de jaar
5 de jaar
35R
129.95
99.95
49.00
59.00
149.00
125.00
139.00
79.00
39.00
69.00
69.00
79.00
99.00
39.00
35.00
SM
MET DE
SPAARKREDIET
Til-
irtom-
ogie.
goedi
katholieken
en dan voor
vereiniteit bedr
9 vrijdag i
tentoonst
lijk.
algde al
het op
en ver-
:T,de
e vijf-
boot,
INSPIRATION
veldhovenring 140 telefoon 5424738
renoord-,
MIS
Een vreemde naam,
een vreemd tenue
Zoeaven werden z
naam kwam van de 7
Kabylenstammen uit Noord-Afrika. zlcn 11
Van die Algerijnse guerillastrijders, ^'Jke h*tor'sche 1
die vochten tegen de Fransen, was een b'J een van de Romen
Het thuisfront leeft mee
65 tot 70 vrijwilligers voor het zoe-
avenleger kwamen uit Tilburg. De
aard'.
rers opnit
nu alsonderde
‘...het vuur dr
w.v. 79.95
w.v. 49.95
jsdienners
v.v. 39.95
v.v. 39.95
v.v. 59,95
Ajoxbal
v.v. 39,95
bx heuptas
m.v. 19,95
v.v.49,95
v.v. 19,95
rtemonnee
rtemonnee
49.95
v.v. 49,95
|b» so,-|
pROf<eiM*AKTVANJE huisJETh
AD DE JONCH
WESTERMARKT 127. TILBURG
)6 pagina 20
Met centen, stuivers, dubbeltjes, maar
soms ook met tientallen guldens
stroomde het geld voorde paus binnen.
Liefdadigheid en geven voor de goede
zaak was de Tilburgers niet vreemd. En
de welgestelden, die afzagen van de
reis naar Rome, gaven des te meer. Zo
als ze voorde normale dienstplicht hun
plaats konden afkopen, kochten ze nu
met giften en gaven hun katholieke
plicht af. Niet alleen in Tilburg, waar
niet één telg uit een Tilburgse fabri
kantenfamilie onder de pauselijke vrij
willigers is te ontdekken, maar overal.
Een van de opvallende kenmerken aan
het Nederlandse zoeavenleger is het
vrijwel ontbreken van de zonen uit de
welgestelde katholieke families. Het
zoeavenleger was een volksleger: de
Nederlanders vormden het voetvolk
dat geleid werd door vooral de Franse
katholieke adel die royaal vertegen
woordigd was.
Al was de welgestelde klasse dan niet
bereid om lijf en leden te riskeren voor
de paus, Vrancken had toch succes met zjjn
zijn campagne. Tussen 1866 en 1870 zjjn!
trokken vele honderden Brabanders
door hem geïnspireerd naar Italië om
daar strijd te leveren voor het behoud
van de pauselijke staat.
Tilburg
vanuit 1
vertrokken voor een i
gingen: vechten voor
kreet vernomen, ui‘~"
grijzaard het m<
de Revolutie en de
het erfgoed van St.
toebehoorder J
vaarom de paus een vrijwiligt
Circa 3500 van de 10.000 zoeaven
kwamen uit Nederland, waar de be
langstelling het grootst was. Geen
wonder, in Nederland was nog maar
net de kerkelijke hiërarchie hersteld,
na eeuwenlang ‘protestantse onder
drukking’. De bewondering voor de
paus was overdreven groot en werd al
leen nog maar versterkt toen de 19 mar
telaren van Gorkum heilig werden ver
klaard. Uit heel Nederland trokken
katholieke jongeren merendeels via
het opvangcentrum in Oudenbosch
naar Italië.
t van zijn familieleden
uformen aan c
zoeaven als voor verklede
9 Tijdens de Kindsheidsoptocht in 1924 liep deze groep kinderen uit de pa
rochie Hoefstraat mee. Wie herkent zichzelf nog of een van zijn familieleden
Het was in die jaren heel gebruikelijk om in zoeavenuniformen aan een proces
sie of optocht mee te doen. Dat gold zowel voor oud-zc
kinderen.
‘‘k Heb achttien glaasjes laten staan
Ik bied ze Pius IX aan
‘t is wel niet veel, i
Ik zeg u ‘t heeft we
Maar nu ‘k beproefd I
En ‘t eerste strijden o
Vangt Satan met zijn c
Mij nooit door zijn Set
‘k Kom v
Met alle
Jan Viool en
andere zoeaven
Horvers is ondanks bovenvermeld
avontuur niet de eer gegund een van
Tilburgs bekendste zoeaven te zijn.
Die moet gezocht worden in het gezel
schap Antoine Arts, Frans Becx, Adri-
aan Lemmers, Piet Scheefhals, niet te
vergeten Nol van Sommere en zeker
ook frater Mauritius. De laatste, een
van de vier fraters van Tilburg die als
zoeaaf gevochten hebben, valt door
De zinnen in de fraterkroniek vor
een wel erg beknopte weergave v
werkelijkheid. Zoals het omscF
stond zag katholiek Nederland I
In de meeste andere katholieke
bestond een wat ander beeld van de
paus als wereldlijk heerser. De realiteit
was complex en had alles te doen met
de grote politiek in die tijd: het gemar
chandeer van Napoleon III, die publie
kelijk de indruk wekte min of meer dc
zijde van de paus te kiezen, maar in
werkelijkheid de paus niet al te veel
wereldlijke macht gunde. Ondertussen
sloot Napoleon immers ook een ver
drag met de Italiaanse koning Victor
Emmanuel II. De pauselijke staat
kreeg bescherming vanuit Frankrijk: te
veel om de wereldse staat van de paus
s direct te doen vallen; te weinig om haar
fc. op termijn te behouden. Ook het ge- UIC,,!>1
WV konkel op het Vaticaan, waar de toch al
I^niet erg verlichte Pius IX omringd condil
werd door veelal corrupte aarts-con- 'J
servatieve adviseurs, die er slechts op vangadn
uit waren hun baantje te behouden en volgens
hun familie te bevoordelen, was de Ne
derlanders niet bekend. Katholiek Ne
derland was in die tijd roomser dan de
;mar-
;rde Jan Vrancken werft
vrijwilligers
Het historisch oordeel achteraf,
niets af aan de devote bereidheic
voor de paus te gaan vechten. Wat had
den de vrijwilligers n
ratie door het geloof en e<
avontuurlijke inslag Va
kend dienden ze ongehuwd ti
dienstplicht te hebben vervult
eld), boven de 18 jaar en in goede
litie. De eerste selectie vol
bij aanmelding, de tweede bij
-dres jn Qent of Brusse|
volgens nog eens in Civitavecchia,
Romeinse haven waar men op de vi
de dag van de reis per spoor en b„.
aan land ging.
Joahnnes
of om er r
eens een paar te noemen van wie r
dan gemiddeld bekend is. Wie
omstreeks 1865 op reis naar Italië
bezoek aan de St. Jan was voor de
meeste hardwerkende Tilburgers nog
net haalbaar. Wat had de gewone Til-
burger ook ver buiten de stad te zoeken
als hij geen voerman was of koopman.
Tot vrijdag 10 januari is de tentoon
stelling in het gemeentearchief Kazer
nehof 1 te zien. Het archief is dagelijks
geopend van 09.00 tot 17.00 uur be
halve zon- en feestdagen en maanda
gen. Op donderdag is het archief ook ‘s
avonds geopend van 19.00 tot 22. (X)
uur. Op vrijdag van 09.00 tot 12.30
uur. De tentoonstelling is gratis toe-
gankelif
Tilburgs bekendste zoeaaf is op 20 april 1845 in Arnhem geboren als de
oudste zoon van Chrétien Arts en Bernardina Coman. Hij was twintig jaar
toen hij zijn carrière als kassier bij een bankinstelling in Arnhem opgaf en
zich als vrijwilliger in Brussel aanmeld om naar Rome te gaan. Vanwege
zijn talenkennis kreeg hij de leiding overeen groep van 120 man die naar
Rome trok. Van 10 februari 1866 tot 20 september 1870 is hij pauselijk
zoeaaf geweest (Ignr. 2239). Van de hier besproken Tilburgers heeft hij
het langst dienst gedaan. Óp 6 januari 1867 volgde zijn benoeming tot
korporaal, een halfjaar later op 1 juli werd hij sergeant-foerier. Op 2 mei
1868 volgde zijn aanstelling tot 2e luitenant. Hij nam deel aan de veld
tocht van 1867 waarvoor hij het Mentanakruis ontving. Na de val van
Rome ontving hij nog de militaire orde van Sint Gregorius. Ook kreeg hij
de medaille Bene Merenti.
rit Italië hu
XIII alle toen nog levende oud-zoeaven m
hadden de deelnemers aan de veldtocht i
i zijn ontvangen. Cornells van Dongen 1837- i
s, ge- en beide medailles. Foto en medailles z!~
familie. De bewondering voorde zoeavci
maar ‘t is toch wat
vat in gehad
“*d heb wat ik kon
„1 overwon
■:jn duiv’len heer
,n uvor zijn Schiedammer meer
i weder cirka Nieuwejaar
s stuivers die ik spaar’ 0,90
vu als niet die ene brief van hem burg, waarin zijn onlangs teruggevon-
'—rubliceerd, waarin hij zijn den brief is gepubliceerd.
■lui vii tijdens de slag bij Bagnorea Horvers schrijft over zijn belevenissen
,J’ tidig maakte. Het moet de be- in Bagnorea. ‘...wij moesten met ach-
van zijnjevengeweest zijn. Dat ten met het bajonet op het geweer de
I voorde meeste zoeaven: of het nu stad in, doch zoodra wij hij de stad wa-
rles Bastings was, of Frans Becx, ren, deden zij (de Garibaldisten) de
Cornells van Dongen, Joahnnes Kei- poorten digt, en wij kregen toen de L_
Ier, Nol van Sommere of om er maar gels, zoo digt langs ons hoofd alsof het
i paar te noemen van wie meer regende. Wij hebben twee uren ge
middeld bekend is. Wie ging vochten en zijn zo digt bij elkander ge-
■vS 1865 op reis naar Italië. Een weest, dat onze majoor er nog een aan
■>an de St. Jan was voor de het bajonet gestoken heeft’. De groep
iwerkende Tilburgers nog waar Horvers toe behoort was te klein
om een serieus gevecht door te zetten.
Toen versterking uitbleef trokken zij
zich ook terug. ‘Onderweg begonnen
In 1892 bij de 25ste herdenkingsdag van de slag bij Mentana eerde paus Leo
1 met de medaille Bene Merenti. Eerdere'
van het najaar 1867 het Mentanakr
-1908) is hier te zien met foto in uniform
zijn trots ingelijst bewaard gebleven bij de
aven was buitengewoon groot.
FOTO: COLL. GAT.
‘Het was of dat onze kogels gezegend
waren; want onderweg zagen wij er ve
len van hen dood en geblesseerd lig
gen’, zo schreef Theo Horvers in het
najaar van 1867 vanuit Italië aan
ouders in Tilburg. Theo Horvers,
boren op 20 oktober 1839 was spinner
van beroep toen hij op 24 februari 1866
gehoor gaf aan de oproep van Johannes
Vrancken om voor de paus te gaan
vechten in Italië. Hij hoorde daarmee
bij de eerste lichtingen. Charles Bas
tings was de echte eerste Tilburgse
zoeaaf. Hij ging al op 20 januari, maar
"n vertrek moet met minder opf
zijn gegaan dan de groep die zich op hei
fraterhuis verzameld had.
Van Theo Horvers is geen portret als -
zoeaaf bekend. Wel is onlangs een foto overwinning behaalden. 1
van hem gevonden op latere leeftijd w.as de s'a8 bij Monte Lil
waarop hij met zijn verdiende medail- Pieter Jong, een ‘reus’ ir'
les poseert. Een opname was nogal wat bet leven bet, n'et overigens
in de jaren zestig van de vorigeeeuw - met een geweerkolf vele teger
ze genoemd. De de fotografie stond immers in de kin- Ja aard^.met^het hiernr--
^?UNTOrdnAfrikdae ^bhjkbaar "bewust^aHun^r" geschiedenisboekjes vastgelegd. I
soonlijke historische missie en lieten kan niemand die voor I960 geborer
die vochten tegen de Fransen, was een b>j één van de Romeinse studio’s een
loszittend tenue afgekeken. Die ge- kos‘baar P°rtEe "!aken- Misschien
vechtskledij, een wijde pofbroek met heeft H?r.vers dat °°k laten doeLr
vest, een kórt jasje en een kepi, deed ,s z'Jn ge§aan- F..-
onder de bedaarde monseignori van verder betrekkelijk anoniem zijn ge-
het Vaticaan nog veel stof opwaaien -
toen de Franse officieren van het zoe-
avencorps het uniform kwamen voor
stellen. Kledij ontleend aan moslims in IZ’OITDQ
de pauselijke staat, het idee alleen al!
De afwijkende minder opvallende grij
ze kleur en het ruimzittend uniform
bleken succesvol, al wonnen de zoe
aven er de oorlog niet mee. Dat de oor
log tegen de troepen van Victor Em
manuel en vooral Garibaldi niet
gewonnen werd, was feitelijk de tra
giek van de duizenden vrijwilligers
waarvan er velen uit Nederland kwa
men. De zoeaven vochten dapper,
wonnen slagen, hielden de Italiaanse
nationalisten van een al te snelle op
mars naar Rome af, maar wonnen niet
de oorlog en konden die ook niet win
nen. Geen enkel land in de wereld
steunde de paus bij zijn streven naar het
behoud van de pauselijke staat. Het na
tionalisme was in opmars in de negen
tiende eeuw; de paus en zijn adviseurs
zagen het niet of wilden het niet zien.
Uit door en door katholieke landen als
Spanje, Portugal of Oostenrijk kwa
men nauwelijks vrijwilligers. Slechts
Frankrijk, België en vooral Nederland
leverden manschappen.
Vechten als duivels wij te lagchen en te zeggen hoe het toch
n;1,ir Horvers schrijft overeen episode in het mogelijk was dat wij niet allen dood
ihef najaar van 1867, het meest roemruchte waren; integendeel daar was nog niet
ket tijdvak uit de zoeavengeschiedenis. Er een van ons bet minste geblesseerd en
Herinnering
overwinning behaalden Legendarisch denken dan dat God ons bijzonder had Wat herinnert er nog aan de zoeaven in
was de slag bij Monte Libretti waarbij Zwaard’. Een paar dagen later komt Tilburg. Allereerst straatnamen in de
ledaif Pieter Jong, een ‘reus’ uit Lutjebroek, Horvers °Pnieuw biJ Bagnorea maar omgeving van de Zouavenlaan. En
inoeal wat het '^en liet, niet overigens nadat hij nu als onderdeel van een grotere groep bidprentjes en foto s, medailles en oor-
ae eeuw "et een geweerkolf veleïegenstanders hetuv““r dreef ons aan- omdat WP kondes d,f gekoesterd worden en zelfs
in dTkTn- het aardse met het hiernamaals had daar hadden m(>e1ten terug trekken ee" enkele schildenjtje en relikwie
ven waren doen verwisselen. Zijn roem is in de eea k!°°stei- dat v00r het meegebracht uit Rome. Meer dan tot
hun wr geschiedenisboekjes vastgelegd. Het stadje lag worden bevrijd. De overtui- voor kort toe gedacht werd. De laatste
v en lieten kan niemand die voor I960 geboren is ging dat ze 'n Gods naam ten strijde zoeaa Adnaan Lemmers, aftomstig
■BS'*-'— isS-SSS
is™ gsggs™
vluchten aan alle kanten, als ze al niet sterk te leven. Komt het omdat het met
sneuvelden.‘Laat ons vlugten, want de mystiek is omgeven, spreekt er een
zouaven vechten als duivels’, was vol- hang uit naar een geromantiseerd ver-
gens Horvers het parool van de tegen- leden of spreekt de combinatie van het
partij. Hij vervolgt: ‘Dadelijk begon- vrome en avontuurlijke dat de zoeaven
nen de burgers hun witte doeken te bezield moet hebben, plotseling weer
waaijen en maakten de poort open; de aan- Feit is dat de tentoonstelling in het
zouaven trokken binnen en er was niet gemeentearchief onder grote belang-
één Garibaldist meer te zien. Gij hadt stelling werd geopend op 13 oktober en
de vreugde moeten zien van dat volk, dat die interesse is gebleven.
dat reedsd vijf dagen door de Garibal
disten verdrukt was geweest; heel de
stad was in beweging, men riep“Leve
de zouaven! Heil de zouaven! Leve
Pius IX Alles was vol vreugd alsof
de hemel open ging; de klok begon te
luiden; het muziek begon te spelen; de
kerken werden geopend; ja men kan
zeggen de hemel werd geopend, de hel
gesloten.’
Het waren déze verhalen, die bewerkt
door een van de fraters op het frater
huis, enthousiasme in Tilburg teweeg
brachten. De vele brieven die in het
Weekblad van Tilburg verschenen wa
ren vrijwel zonder uitzondering af
komstig van frater Mauritius die er een
wat zakelijker toon op na hield.
Horvers prijst zich gelukkig bij deze
slag om Bagnorea aanwezig te mogen
zijn geweest: ‘Als de andere Tilbur
gers er iets anders van schrijven, dan
zegt maar dat zij er niets van weten,
want daar heeft niet één het geluk ge
had van er bij te zijn dan ik.’
Na zijn terugkeer uit Italië huwt hij op 25 april 1872 met Cornelia Reh. Ze
krijgen acht kinderen, waarvan de oudste nog in A mhem wordt geboren.
A rts gaat werken op een handelskantoor in Den Bosch. De voorzitter van
de Nederlandse Zouavenbond St. Bonifacius Joannes Vrancken vraagt
hem als hoofdredacteur van de Kruisvaan. In 1877 komt dat blad uit als
wekelijks orgaan, aanvankelijk gedrukt bij Luijten in Tilburg. In de loop
van 1878 richt Arts een eigen drukkerij op in de Poststraat waarde Kruis
vaan gedrukt wordt en vanaf 1 april 1879 ook de door Arts opgerichte
Nieuwe Tilburgsche Courant. Beide bladen verschijnen wekelijks.
Na het verschijnen van de encycliek Rerum Novarum van paus Leo XIII
op 15 mei 1891 toont Arts zich een sterk voorstander van katholieke so
ciale verenigingen. Het bezorgt hem in Tilburgs conservatieve kringen
veel tegenstanders. Zijn houding tegenover deze encycliek is niet los te
zien van zijn zoeaventijd. Meer dan anderen waren de zoeaven van me
ning dat het woord van de paus heilig was. De paus gaf aan dat de arbei
ders zich mochten organiseren in vakbonden, een menselijk bestaan
mochten nastreven en daartoe ook eisen mochten stellen. Het verhaal
gaat dat de Tilburgse fabrikanten van mening waren dat de encycliek ge
schreven was voorde Italiaanse situatie, maarniet voor Nederland en ze
ker niet voor Tilburg, waar in hun ogen nauwelijks misstanden voorkwa
men. Arbeidersorganisaties, laat staan verenigingen die eisen gingen
stellen, waren 'dus'overbodig in Tilburg. Arts zag dat duidelijk anders en
met hem de Nieuwe Tilburgsche Courant, maar ook de 'zouavenbroeder-
schap Fidei et Virtuti'.
Toen hij zich kandidaat wilde stellen voor de gemeenteraad werd hij als
niet-Nederlander van de lijst geschrapt. Ook dat was een uitvloeisel van
zijn zoeaventijd. Hij diende op 4 april 1896 als een van de wei-
nige oud-zoeaven een verzoek tot naturalisatie in. Op 2 januari
n97 volgde de toekenning. Van 5 juli 1901 tot 6 oktober 1913
maakte hij deel uit van de Tilburgse gemeenteraad. Van
1901 tot 1922 had hij zitting in de Tweede Kamer. Arts
overleed op 31 maart 1926 in Tilburg.
De door hem opgerichte Nieuwe j
burgsche Courant verscheen zwar1'
rand met een uitgebreide necrologi
Jan Vrancken, krantenredacteur in
Den Bosch, medeoprichter van het
Weekblad van Tilburg en bankier en
kassier, was de drijvende kracht achter
de zoeaven in Midden- en Oost Noord-
brabant. Hij was het die, vanaf eind Een enkeling tekendi
1865, via de Noordbrabanter en later eenhalfjaarofeenjaa
ook het Weekblad van Tilburg, jonge- den er niet meer teruj
S=S=E=;
of en een vleugje zet(e een jnzamelings-
actie op voorde paus. Voorzien van ge- kreeg
gaven in de krant overig
teister
zelschs
ritius
hond)
toen zijn dood
werd, een drukb
inde!
leefdi
meesten waren gewone jongens: bak- bleven als
kers, leerbewerkers, uiteraard veel tex- was gepubliceerd, 1
tielarbeiders en enkele agrariërs. Na avonturen tijdens de r
twee jaar hadden ze hun diensttijd erop wereldkundig maaauv
zitten en keerden de meesten terug, levenisvanzijnjeveng
Een enkeling tekende voor nog eens goldvoordemeestezoeavemofhetnu
oirjaar bij. Twee keer- Charles Bastings was, of Frans Becx,
meer terug. Ze sneuvelden Cornelis van Dongen, Joahnnes Kel-
mci uciuisch op het slagveld, maar in Ier, Nol van Sommere of om er maar
het ziekenhuis. Henricus Bodij stierf eens een paar te noemen van wie meer
aan hoge koortsen tengevolge van een dan gemiddeld bekend is. Wie ging
onbekende ziekte; Peter Driessen omstreeks 1865 op reis naar Italië. Een
;g te maken met de cholera die toen
igens ook Nederland en Tilburg
erde. Voor Driessen die tot het ge-
nap behoorde waarop frater Mau-
(oftewel Levinus Vliegende-
1) een waakzaam oog hield, werd,
zijn dood in Nederland bekend
1, een drukbezochte mis gehouden
Heikese kerk. Want het thuisfront
leefde sterk mee met zijn zoeaven. Er
werd volop naar huis geschreven: het
overgrote deel van die brieven is in de
loop der tijd verdwenen. Slechts van
frater Mauritius zijn tientallen brieven
bewaard gebleven. Daarin wordt ver
haald over de veldslagen die de zoe
aven meemaakten, maar vooral ook
over dagelijkse beslommeringen: het
beheer en de verdeling van het toege
zonden geld, de kleding, het eten, de
training, de patrouilles in de bergen en
vooral veel, heel veel over de kerken in
Rome, de verering van diverse heiligen
en - als belangrijkste onderwerp - ont
moetingen met de paus.
Het was zondagavond
4 februari 1866 toen
Jr negen jongemannen met
superior De Beer van de
fraters van het fraterhuis aan
BF de toenmalige Gasthuisstraat
naar het station togen. Het nieuws,
dat nu ook Tilburgers gingen vechten
jW voor de paus, was snel rondgegaan in het uitge-
strekte stadje van ruim 18.000 inwoners. Helemaal
’■r van de Heikant waren ze komen kijken, van Korvel
en uit Oerle en natuurlijk van de nabijgelegen
V Veldhoven en het Nieuwland. Duizenden nieuwsgierigen
vergezelden de toekomstige zoeaven naar het station,
aldus de kroniek van de fraters.
was sinds 1863 aangesloten op het spoorwegnet middels de lijn
Breda; een treinreis was niets nieuws meer, maar Tilburgers die
reis naar Italië... En dan het doel waarvoor ze
Zijne Heiligheid Pius IX. ‘Er was een smarte-
nên, uitgaande van het Vaticaan, waar een weerloos
■noest aanzien, hoe een naburig koning, voortgestuwd door
de geheime Genootschappen, de roovershand uitstak naar
t. Petrus en een voor een de provinciën, aan den H.Stoel
mde, overweldigde', zo vatte de chroniquer van de fraters samen
jus een vrijwiligersleger nodig had.
zijn fratertoog in een andere categorie.
Hij trad in Tilburg verder ook niet op in
het openbare leven. Zijn organisatori
sche capaciteiten die in Rome aan het
licht gekomen waren, werden later be
nut bij het opzetten van de fratercon
gregatie en het onderwijs op de Antil
len. De anderen werden min of meer
bekende Tilburgers. Lemmers had het
het makkelijkst: hij werd gewoon stok
oud en was daarmee op een bepaald
moment een curiositeit, de levende
zoueavenhistorie. Tilburgse laatste
zoeaaf werd in 1938 op 96-jarige leef
tijd voor zijn huis door een motor werd
aangereden en aan de verwondingen
overleed. Becx is de oprichter geweest
van de Zouavenbroederschap Fidei et
Virtuti in 1871Hij vertoonde zich
steevast in zoeavenkostuum bij gele
genheden die hij daarvoor passend
achtte. Uit protest tegen een onheuse
behandeling van Antoine Arts heeft hij
dat ook eens in de verkiezingstijd ge
daan. En hoewel verkiezingen in Til
burg toen nog gingen tussen conserva
tieve en minder conservatieve
katholieken kon de strijd fel oplaaien.
Becx is misschien wel te omschrijven
als Tilburgs meest echte zoeaaf. Piet
irmden paus en zou dat ook nog een tijdje blij De slag van Mentana af geheeld op een schoolplaat zoals die tot in de jaren zeventig gebruikt werden ter illustratie van de geschiedenislessen. Met de bajonet op Scheefhals volgde hem als voorzitter
jvande ven. De brave katholieken in Neder- het geweer stormen de zoeaven voorwaarts. Mentana is de geschiedenis ingegaan als de beroemdste veldslag van de zoeaven. Er namen vooral Nederlanders aan op en bleef dat van 1878 tot 1902. Hij
ischreven land wilden de zaak graag eenvoudig deel. is de eerste man geweest van Fidei et
id het ook. zjen: goed was de paus en de oprechte FOTO: COLL. ZOUAVENMUSEUM OUDENBOSCH Virtuti in de bloeiperiode van het ge-
se landen katholieken; kwaad was al het andere - zelschap. Het genootschap had een ge
en dan vooral zij, die de pauselijke soe- u 1 ui u r u u 1 bouw aan de Koestraat waarin naast
vereiniteit bedreigden en zij, die wei- Jan Vrancken, krantenredacteur in mees en waren gewone jongens: bak- bleven als met d.e ene brief van hem burg waarin zijn onlangs teruggevon- reünies feesten en ontspanning
gerden de paus te hulp te komen. Den Bosch, medeoprichter van het kers, leerbewerkers uiteraard veel tex- was gepubliceerd waann hij zijn den bnef is gepubliceerd ruimte was voor culturele en zelfs so-
6 1 H weekblad van Tilburg en bankier en tielarbeiders en enkele agrariërs. Na avonturen tndens de slag bn Bagnorea Horvers schmft over znn belevenissen ciaal-poiitieke verenigingen Tot er
gernis van de meeste Tilburgse textiel
fabrikanten vonden katholieke
voormannen als Schaepman en Aliens
1) de hier eind negentiende eeuw gelegen-
ejco- heid om hun meer democratische
ideeën uiteen te zetten. Bekend was
zeker ook Amoldus van Sommere,
maar zeker niet onder die naam. Als
Manke Nol, maar meer nog als Jan Vi
ool was hij een van die veie volksfigu-
ren die ook na hun dood nog bij een
hele generatie in het geheugen bleven
gegrifd. Feitelijk vloeien mythe en
werkelijkheid in elkaar over bij deze i
persoon, zoals romantiek en realiteit j
moeilijk te onderscheiden zijn in de ge
schiedenis van de zoeaven. Nol van
Sommere verbleef langdurig in een
hospitaal in Rome als gevolg van een
verwonding opgelopen tijdens de slag
van Mentana. In de gevechten trof een
kogel zijn been, als gevolg waarvan hij
zijn hele verdere leven altijd met zijn
been trok. Hij was volksmuzikant en
als zodanig een bekende verschijning 1
in Tilburg. In de verhalen die na zijn 1
dood de ronde deden zou zijn been in
Italië verbrijzeld zijn, was hij diverse
keren krijgsgevangen gemaakt, zijn
hart gebroken van liefde voor de scho
ne Italiaansen en zijn moeder (die in
1848 was overleden) gestorven tijdens
zijn Italiaanse avontuur. Dit alles had
sterk meegespeeld in zijn verdere le
venslot. Feit is dat hij na de dood van
zijn vrouw in 1906 ging zwerven; in
het St. Josephgesticht aan de Lange
'er al Nieuwstraat terechtkomt en uiteinde-
kruis lijk in 1918 wordt opgenomen in Hui-
r ze Voorburg te Vught. Daar overleed
hij op 86-jarige leeftijd op 22 mei
1928. Het is dan de feestdag van de H.
Dimphna, patrones der krankzinnigen.
En dan nog is zijn verhaal niet af: er
wordt een boekje geschreven, een ge
dicht aan hem gewijd, een olieverf
schilderij gemaakt en nog in 1978
wordt een lied gecomponeerd en ver
schijnt een uitgebreid beschryving in
een boek over Tilburgse volkszangers.
ander beek
k heerser. L,
Lad alles te c
