4S6«jiw»e
Kees Andriesse:
Bevrijdingsconcert Souvenir des Montagnards
II
Soms doe je dingen die je in normale
omstandigheden niet doet”
g
r
99
Diny van Bladel-Verbunt: SS
AAL
INBRAAK-
SCHADE?
z
w
0
h
U
ADAGIO
"Het griezeligst waren de
mensen die je niet kon
vertrouwen"
i
Donderdag 27 oktober 1994 pagina 17
DE TILBURGSE KOERIER
>94 paginate
batavus - gazelle - raleigh
H
CITY
little
DaMAGED|
1
ir
Kees Andriesse
FOTO: GEERT VAN LOON
wol
1.0ÖÖ,
Rode Familie
FOTO: GEERT VAN LOON
ODiny van Bladel-Verbunt
Op deze kaart is te zien dat de bevrijders Tilburg bereikten vanuit het oosten en zuidoosten.
zicht, maar die je genl
of die loslippig Van
Huilen op de Heuvel
Vocal group KIuster.
9 Kon. Liedentafel Souvenir des Montagnards.
<kel
wel
id
cwamen voor
I wat dih-
t over kon praten,
en de mensen die
b With,
l^e-Gun I
(taan. In augi
Drunense Duinen
Kees en 7
‘etoekoms
4
sn)
IIKANT
KEES VAN ASTENI
ook voor
onderdelen,
regenkleding,
onderhoud
reparatie
I, 013-430660
I, 013-674689
TIMMERBEDRIJF SNOEREN B.V.
gtfj. Frankrijkstraat 9, Kaatsheuvel
(md terrein'De Kets')
Telefoon 04167-80310
Voor een
snel herstel, bel...
m van den Hoek, af-
inschrijvingskaart
voor Arbeidsbemid-
begin 1940.
JC bleef overigens wel een tijd in
vorm bestaan. In augustus
ten in de
zoon Piet van den
i de bevrijding van
van zijn vader, nog
ft familie van hem
elling voor destuk-
an Dirk Eekhof. Zij
chriftelijk, contact
Eekhof, Aimweg
twijkNB.
ti het bezit gekomen
in Joannes van den
tber 1894 in Tilburg
i het 'Office of the
agemeni Merchant
Ook valt op te ma-
□pvaardijschip was
ledelijk Swansea, is
te voet of op de fiets exc ursiesendeder.
ze aan muziek en sport. In 1943 beëin
digden Andriesse en zijn vrienden Verraad
"met een prop in de keel" het bestaan
v<"i de Trekvogels
1 rtlizi
zijn er een spertijd en zorgde dat hij in
en geweest, bethziekenhuis kon worden
vüllega eén
Belgische grens. Andries-
-knaagde ("Is het verhaal
ilstrik?"), maar hij
hield de boot af. "Later is de man door
de ondergrondse te grazen genomen;
het bleek een verrader die dik geld ver
diende", aldus Andriesse.
Eind 1944 hadden Kees en Aagie zo
veel vertrouwen in de toekomst, dat ze
het aandurfden te trouwen. Dat ge
beurde in januari '44. Het jonge echt
paar ging in de Capucijnenstraat op ka
mers wonen bij Annie en Jaap Raap,
vrienden en ook oud-AJC-ers. "Vlak
bij, in de kelder bij Van Bebber in de
Korenbloemstraat, j
milie ondergedoker
een echt lid
ijn vader was
:itie van de Engelse
jetroffen bij de be-
lat Joannes van den
later is verdronken,
ekende oorzaak tus-
le pier te water is ge
en plaats van zijn
1 uit de stukken niet
n het Elisa-
n.yu »uluen opgeno
men. Daar kreeg ie een apart kamertje
om te herstellen. Toen kwam het be
richt: de Duitsers gaan het ziekenhuis
controleren. Jaap Raap heeft hem toen,
ingepakt als een mummie, achterop de
fiets teruggehaald. Gelukkig is er toen
niets gebeurd."
echt de moe
der van de porceleinkast was, was het
wel in die dagen. Kees Andriesse was
als leidende sociaal-demokraat in het
begin van de oorlog in het'
ledenlijsten van de plas
en NVV. Die wilde hij,
der meer een serie lichi
erechtge- geschiedenis van de
een lijstje voor betere tijden. By L
ere en lei- de hoek van het Rozenplein 1
twee kisten die bekleed w
'theelood', dat de toen verkot
thee droog hield. Andriess*
de een kist in de andere,
de van binnen met het 'lood', l
de te verbergen spullen in en bco.
op een vroege morgen in de tuin,
zag wel dat een buurvrouw hem c
r>-o-J—ick aan de ging. Andriesse was e
n werkte, 'de Rode Familie': zijr
zaten twee NSB-ers. Die kwamen in van die spoorweglui 'oj
uniform naar kantoor. We hebben met
eén paar toen een keer de speldjes van
hun uniformjasjes gepakt en die in de
WC gegooid. Dat werd een spannende
r»i- k;; a. 4irecteur op het
uai was een goede
is af met een repri-
heb- Vluchtweg
"Mijn broers, die eigenlijk naar Duits
land moesten, zijn ook door Henri Ver-
bunt geholpen. Maar we waren altijd
bang voor invallen. We hadden een
vluchtweg uitgestippeld uit een slaap
kamerraam via de goot naar de buren.
Die was gelukkig niet nodig. Maar ik
heb wel een razzia meegemaakt op het
Longa-terrein. Daar kwam de Grüne
Polizei jacht maken op jongens e
mannen. Een heel stel sprong in het ka
naai. Anderen die geen Ausweis kon
den tonen, werden met vrachtwagens
vol afgevoerd."
"Een enkele keer gebeurde er ook iets
aardigs door iemand van wie je dat niet
verwachtte. Zo kwam er op er
NSB-er bij mijn vader op kantoor die
zei dat hij wist er thuis zoneJ'
naar Duitsland moesten. Maar, zei I
er bij, hij zou er geen werk van make
Dat was dus een beetje goei
"De angst zat vooral bij de ouderen, wij
waren jong. Maar ook ik heb wel angst
gekend. Ik heb d
Tilburg mecgemt
straat waar mijn oom een radiozaak
had. Dat was toen een drukke winkel
straat en er waren die dag veel mensen
in de stad. Er vluchtten er veel de zaak
van mijn oom in. Verschrikkelijk, wat
een chaos.”
Is hij aan het einc
zA.sprek zijn verhat
vluchtende joden nog eens
worden de emoties hem
baas. Zijn stem verzwakt,
vullen zich met tranen. Daarvoor
heeft Kees Andriesse (86), telg uit
een 'rood' gezin en zelf jarenlang een
van de voortrekkers van de sociaal-
demokratie in Tilburg, met passie
zitten vertellen over de oorlog en wat van de Trekvogels,
eraan voorafging. "Ik ben niet het Als voorzichtigheid ooit i
prototype van een held, maar soms der van de porceleinkast
doe je dingen die je in normale om-
standigheden niet zou doen."
MUZIEK I
TILBURG I
42 003 1
oards uiteraard
een 'Back to the fourth
i van de Vermeulen-Peek br_..o. --
ant. So- Vera Lynn'. Kluster en een grootse l
eek (so- Op het programma staan onder meer vier solisten, het koor
Harald stukken uit'Mosè'van Rossini, Turan- Kluster.
dot van Puccini,'Les pecheurs'yan Bi- Voorverkoopadres: M. Kruyssen,
zet en uit'Nabucco'van Verdi. De tri- Bredaseweg 200-202, Tilburg; tel.
bute to Vera Lynn omvat'The White 013-420625. Aan de zaal: morgen
Cliffs of Dover’, 'From The Time' en vanaf 19.00 uur.
moelr
pen." i
dat hij
en dag een op de
r antoor die de Vo
>nen zaten die (WC
Maar, zei hij DeA'
van maken.
eie NSB-er."
KLASSIEKE
HEUVEL 44
TEL. 013
i we aan eten eigenlijk
I ons waren er maar vijf
ik dat het er eer
^rlainer Goes
00ps a«Oite Machii
P're of tfle Enemy
Na de Duitse inval veranderde An-
driesse’s leven drastisch. "Ik heb staan
huilen op de Heuvel toen daar de sol
daten uit de Peel terugkwamen omdat
ze te weinig munitie hadden. Maar de
zelfde week heb ik het bestuur van de
plaatselijke SDAP bijeen geroepen.
Vooruitlopend op wat er landelijk pas
in augustus gebeurde, hebben we toen
de afdelingen van SDAP en AJC opge
heven. Daar ben ik nog steeds trots op.
We wilden geen enkele concessie aan
de Duitsers of de NSB doen. Ook de
communisten hier deden net als wij."
Andriesse raakte zijn inkomsten kwijt
en leefde een tijdje "van mijn vaders
i op jongens en pensioen". Hij probeerde verzekerin-
I sprong in het ka- gen te gaan verkopen, "maar daar was
en Ausweis kon- ik niet geschikt voor. Als ik bij die erg
iet vrachtwagens arme mensen thuis kwam, vond ik het
loeilijk om hen een polis te verko-
•n.Later zorgde een bekende ervoor
ai hij een baantje kreeg als secretaris
- Je afdeling Peulen en Vruchten van
- Voedselvoorziening in Oorlogstijd
'VO).
e AJC bic.
verkapte vc
1940 richtte
1 /"Ach ".zei ze bij het maken van de afspraak voor het interview, "ik heb
Vx niets ergs meegemaakt." Maar eenmaal aan het praten, komen de
herinneringen los bij Diny van Bladel-Verbunt (72). Verhalen over angst,
maar ook over solidariteit en huiselijke gezelligheid. "Het griezeligste wa
ren de mensen die mooi praatten in je gezicht, maar die je niet kon ver
trouwen of die loslippig waren."
I de bevrijding; Kluster gaat 'We'll Meet Again'. De voorstelling
en-Peek brengt een 'tribute to Glenn Miller' door vocal jazz group
finale met de
Souvenir en
"Later op die middag kwam een poli-
tie-agent met enkele sleutels die in
Hans' jas hadden gezeten. Aagie was
alleen in huis; ik begroef juist in de
schuilkelder achter in de tuin wat spul
len, die gevaar konden opleveren.
Toen hij weg was, gingen ook wij het
huis uit. Dat we verder ongemoeid
j— i-j^hen we waar-
nlijk aan die politieman te danken,
.tiinoedelijk heeft hij uit angst voor
represailles na de bevrijding geen ver
dere aangifte gedaan. Dat heeft ie ook
in een paar andere gevallen zo ge
daan.”
Operakoor Souvenir des Montagnt
verzorgt morgen om 20.15 uur
'Bevrijdingsconcert' in de aula
Katholieke Universiteit Brabar
listen zijn Thea Vermeulen-Peek
praan), Fiona Bryant (mezzo), Hara.u
Quaaden (tenor) en Walther Pullens
(bas-bariton). Speciale gasten zijn vo
cal group Kluster met een eigen com
bo. Het optreden van De Souvenir is
ist in Liverpool start
lonnier met een cur-
:ken voor 'Merchant
een opleiding voor
>ord van een koop
je opleiding wordt
iter voortgezet in het
waar hij in maart
eaat behaalt bij de
School. Van den
□ment vermoedelijk
Nederlandse koop-
ien stukken bevindt
(teerde brief aan Jan
omstig van zijn zoon
:nt dat Piet deze brief
'arende van het Ne-
tnjepolder'. Blijkens
eze brief gepost in
november 1941. In
Ft Piet onder meer:
an thuis gehoord, ik
e zullen maar hoop-
sluit Piet ook de foto
Varken
"Thuis kwamen
niets te kort. Bij v.
kinderen; ik denk dat het er een stuk
slechter aan toe ging in de echt grote
gezinnen met bijvoorbeeld twaalf kin
deren, die er toen nogal wat waren. Bo
vendien was mijn moedér erg creatief
met koken. Als ze een zakje rogg
dan bakte ze daar een brood van i
deelde ze dan uit aan mijn vriendinnen.
Die dachten daardoor toen dat we nog-
"Dat eten kwam voor een belangrijk ^eSrlijto wis
dee! van mijn oma, die boerm was m deed neef van
Esbeek Mijn vader fietste daar rege - werkte het arbeidst
matig heen; hij had een speciaal col- het onder mee
bertjasje met allerlei zakken erin. Toen gDaer
hij op een keer terugkwam met boter, is f d
hij onderweg gevallen. Het heeft heel ^nor
wat moeite gekost die boter weer uit
het jasje te krijgen."
"We woonden in de Molenbochtstraat
en hadden een diepe tuin tot bij de Koe
straat. Achterin hadden we stiekem een
hok gemaakt en daarin hielden we een
varken, wat officieel niet mocht. Op
een keer brak dat beest uit en ging er
vandoor. De hele familie erachteraan
natuurlijk. Het varken liep over het
Besterdplein en andere mensen 1
ben geholpen om het weer te pakken te
krijgen. Je bent dan wel bang voor de
politie, maar tegelijkertijd besef je dat
anderen je helpen. Op een paar verra
ders na, was er eigenlijk veel saamho
righeid."
Loslippigheid kon f-u***‘-
verraad des te meer,
se -ook in 1943- in;
geconfronteerd met e
van de oorlog in het bezit van de man, die van alles over hem wist en
lijsten van de plaatselijke SDAP hem probeerde over te halen tot het or-
7V. Die wilde hij, samen met on- ganiseren van een transport van tien jo-
eer een serie lichtbeelden over de den over de Belgische grens. Andries-
SDAP, bewaren se's geweten knaagde
ij de kruidenier op echt of is het een vals
":n haalde hij hield de boot af. "Late
jA.u waren met J-J-
"erkochte losse
riesse fabriceer-
bekleedde bei-
'lood', deed daar
-i begroef ze
'n. Hij
laar z,wit- top t 7-v
-rins reed blJ gadesloeS’ maar bezorgd was hij
niet: "Het was immers een goede vnenuen en uur uuu-™v-uö. tltt- -
r richtino vrouw." bij, in de kelder bij Van Bebber in de werden geltiten, hebt
;ven moment keek ln 9f43 ziJ.n toenmalige vriendin Korenbloemstraat, zat een joodse fa- VSSeZ® hij
man en latere vrouw Aagle tijdens de schaft mihe ondergedokenvertelt Andries- v ermoeuenjK neen nij
aar werk van een collega te horen: se. "Een van de neven, Hans Badmann,
it- een ee- - Kees van jou beeft een kist met Paste daar niet meer biT Waarom weet
’tsten hard sPullen in de grond begraven.' Via zijn ik niet, dat heeft hij nooit verteld. Hij
Sn hospita -die met Andriesse's buur- kwam bij ons in onderduik, vier of vijf
,n pn „i ppn vrouw bevriend was- had de collega maanden voor de bevrijding van Til-
dat te horen gekregen. "Die buurvrouw burg. Op een gegeven moment kreeg "Als ik aan die tijd terugdenk, zie ik zo
heeft nooit geweten wat er in die kist hij typhus, teerde helemaal uit. Dokter al die gezichten weer voor me. En dat
zat, maar was wel loslippig", vertelt Gerbranda senior kwam naar ons in is niet gemakkelijk."
de schouder en
,ees.' Even later vr
n fietsen hadgela
r mee gereden',;
Op 14 augustus, tweeëneenhalve
gevaar betekenen, maand voor de bevrijding ging het toch
r. Zo werd Andries- fout. "Een paar dagen tevoren waren de
1 zijn ouderlijk huis joden bij Van Bebber door verraad op-
■t een wildvreemde gehaald. Toen Annie met haar kindje
wist en en Hans die veertiende augustus alleen
in huis waren, gebeurde het. Gebons op
de deur, 'Aufmachen!' We hadden
Hans de vluchtweg via het dak hele
maal voorgedaan, maar van schrik
bleef hij stokstijf staan. We hebben
niets meer van hem vernomen, ook hij
is vergast."
van die spoorweglui 'op d'n Atelier'
het socialisme in Tilburg introduce
den. Kees zelf werd op 17-jarige le
tijd lid van de Sociaal Democralist
Arbeiders Partij (SDAP, voorlopen
de PvdA), was actief in de AJC en v:
bond NVV, en verdiende wat geld
verslaggever voor Het Volk, vertegi
woordiger van de VARA en als c
porteur van de Arbeiderspers.
Een beetje vreemde eend in de bijt in
"Spannend was ook datje wel wat din- het katholieke Tilburg, maar de soci-
gen wist, maar er niet over kon praten, aaldemocratie raakte wel wat ingebur-
Het griezeligste waren de mensen die gerd in de stad. Bij de receptie ter gele-
mooi praatten in je gezicht, maar die je genheid van het veertigjarig bestaan
niet kon vertrouwen of die loslippig Van de Tilburgse SDAP-afdeling -ja-
me had waren' De directeur van het Energ|e- nuari 1940- was het voltallige college
’n en dat bedr'jf’ waarm,jn vader werkte, zat ge- van B en W aanwezig. "We zagen op
vangen ,n Haaren. Mannen van het dat moment al dat er ellende ging ge-
Energiebdnjf zamelden elke maand beuren", vertelt Andriesse, die toen in
geld in voor zijn vrouw. Ook zoiets middels afdelingsvoorzitter van de
simpels mocht niet uitlekken." SDAP was. "Landelijk partijvoorzitter
as wat Henri Verbunt Koos Vorrink hield een sombere rede,
mijn vader. Hij waar we ademloos naar geluisterd heb-
sbureau en zat in ben."
meer met Rob van
endonek. Henri heeft veel goeds
laan, dat weet ik zeker: hij zorgde
voor vervalste persoonsbewijzen en
heeft joden geholpen. Ik denk wel dat
ie wat overmoedig was, hij was jong,
hè. Nade aanslag op politieman Gerrits
zijn ze opgepakt en in de Drunense
Duinen gefusilleerd. Daar is na de oor
log alles nog overhoop gehaald, maar
ze hebben de lichamen niet meer ge
vonden."
De twee joodse mannen waren in de
herfst op de fiets vanuit Amsterdam via
Utrecht bij het ouderlijk huis van Kees
Andriesse in de Leliestraat ter
komen. Ze beschikten over ee -
met namen van illegale werkers en lei
dende figuren van de AJC, de sociaal-
demokratische jongerenbeweging,
waarop ook Andriesse's naam prijkte.
"Ik heb ze dat lijstje uit hun hoofd laten
leren en het papiertje vervolgens kapot
gescheurd", vertelt Andriesse.
De twee wilden via Breda of Maast
richt, België en Frankrijk naar Zwit
serland. In de avondschemer
Andriesse met de twee mee r
varenbeek, Esbeek en daar
grens. "Op een gegeven mom
ik om en zag de gestalte van een man en ter
op een fiets, met iets blinkends op zijn 2P- a^r
hoofd en -naar wat ik dacht- een ge- ie.. f
weer op de schouder. We fietr* J SDU en
door en draaiden de prins Her
in. Daar doken we met fietsen en al een
droge sloot in en bedekten ons met dor
re bladeren. Ik heb nooit geweten c
die zo'n lawaai kunnen maken. Als
vogen ze al. Tot n
schrik kwam de man ook onze richt
uit, stapte af en... ging tegen een bo
staan plassen. Toen ging hij een bc
derij daar in. In het maanlicht zag ik
het een boer was met een gaffel te;
de schouder. We hebben staan janl
van opluchting. Toen we even later
de grens waren, hebben we elkaar
afscheid omhelst en een zoen ge
ven."
"De volgende dag I
aan een goede vriend
te me eerst op de
'Goed gedaan, Kee:
hij me waar ik hun fi
'Daafzijn ze verder i
woordde ik. Waaroj w
maakte dat het typisch Hollandse 1
sen waren met bijvoorbeeld heel ar
jasbeschermers dan in Belgi
kelijk was. Zo waren ze hardsl
kenbaar."
"Ik weet nog steeds niet of ze het
haald hebben, of ik er goed aan heb
daan.”
Dat hij dergelijke dingen deed, v
Kees Andriesse eigenlijk normaal
ben niet het prototype van een f
maar soms doe je dingen die je in
male omstandigheden niet zou di
We vergaderden niet; ik gin
gen gang en had natuurf"
kontakten."
ad van het ge- een twintigtal oud-AJC-ers de Fiets- Andriesse. "Aagie en ik
raai over twee en Wandelclub De Trekvogels op. In poos van ondersteboven g
'S aanstipt, een jaar tijd groeide de club tot ruim maar gelukkig was die colk
n even de honderd leden. Met een wit fluitkoord goed Nederlander."
t, zijn ogen om de nek in plaats van een rode hals-
Daarvoor doek trokken ze de natuur in, maakten
telg uit te voet of op de fiets excursies en deden
f
Henri Verbunt
in oom p.en rArlir»7Aak Lwee NSB ers. Die kwa
iform naar kan*'
eén paar toen een
"liformjasjes
2 gegooid. Dat werd et
rel: we moesten bij de dit
matje komen. Maar dat w
man en het liep dus af n
mande."
OtMCUOI
MAP
LlbLRATIOn
OF TIL£>UPsG.
souvenir
