WIJZE
Liefde tussen ouderen is niet vies
Seniorenlabel:
keurmerk voor ouderenwoningen
POST
COLOFON
ntie
SCRIPTUM
ris
DIRES!
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
Informatie over borstonderzoek
Voorlichting over erfrecht
Concert in De Duijnsberg
Ontdek Tilburg in de lente
Landelijke fietsdag op 8 mei
Tasjesroof voorkomen
’Late liefde'
r
i|
Donderdag 29 april 1993 - pagina 15
DETILBURGSE KOERIER
1993 -pagina 14
99
I
w.-glas, trekhaak,
3’S
ik) Philips
het belang van intimiteit.
rupunkt
punt, el. antenne
ak
eer mooie auto
tuurbekr.,
I
Mw. L. van H.
085-233 606
3
Intimiteit is belangrijk in een relatie, ook bij ouderen.
Foto: Geert van Loon
stand alarm, centr.
al. schuif/kantekiak
gen. Een andere eis aan de woonom
geving is goede straatverlichting, in
verband met de veiligheid.
HET WOORD
IS AAN...
In deze rubriek kan iedereen van 55
jaar en ouder aan het woord komen
om zijn of haar mening te geven over
allerlei zaken. Schrijf uw verhaal op in
ongeveer 200 woorden en stuur dat op
naar de redactie van de Senioren-wij-
zer, per adres Tilburgse Koerier, post
bus 10001, 5000 AJ in Tilburg, onder
vermelding van ”Het woord is aan....”.
Inzenden betekent niet dat er automa
tisch geplaatst wordt.
Ik loop op straat waar veel kinde
ren spelen. Zonder dat ik er erg in
heb, loop ik ze in de weg bij hun
spelletjes.
Het eerste kind zegt: "Hallo, opa.”
De volgende jongen roept erg
hard: "Hé, ouwe opa!" En dan be
gint de een na de ander te roepen
en te schreeuwen "Ouwe opa, lelij
ke ouwe opa, vieze ouwe opa, ga
wpzij lelijke ouwe opa!"
'.Ik word goed kwaad en zeg: "Ga
opzij, jullie lelijke rotjong. De straat
is niet van jullie.”
En dat gebeurt dan in Tilburg, tij
dens het Europees Jaar van de
Ouderen, dat als thema desolidari-
teit tussen de generaties heeft.
Drop Oud
Er zijn veel verschillende opvat
tingen over de eisen waaraan
woningen voor ouderen moe
ten voldoen. In Nederland rou
leren daardoor allerlei lijsten,
waarop omschreven staat,
waaraan een ouderenwoning
zou moeten voldoen. De oude
renbonden vonden het tijd wor
den voor meer eenduidigheid.
Daarom hebben ANBO, PCOB
en de Unie KBO samen met de
landelijke Stuurgroep Experi
menten Volkshuisvesting (SEV)
een ’seniorenlabel’ voor oude
renwoningen ontwikkeld.
vinden sex leuk en hebben er de tijd
voor. Een aantal ouderen ontdekte he
laas pas na het overlijden van hun
partner dat sex leuk kan zijn. De on
dervraagde ouderen geven ook aan
dat intimiteit in een relatie belangrijk is.
Mochten er lichamelijke problemen
bestaan, dan compenseren zij dat
door elkaar op andere manieren aan
dacht te geven.
Bevestiging
Het belang van intimiteit geldt natuur
lijk evenzeer voor ouderen die er één
relatie op na houden. Dat hoeft niet per
se een man-vrouw relatie te zijn; ho
moseksuele relaties bestaan ook on
der ouderen. Gezien het gebrek aan
ruimte gaat dit artikel daar niet op in.
Geronto-psychologe Magda Herm-
sen, maar momenteel werkzaam als
manager, van de Middenbrabantse
RIAGG denkt dat liefde tussen men
sen doorde jaren heen een andere be
tekenis krijgt. ’’Jongeren zoeken in de
liefde meer een bevestiging van zich
zelf, ouderen zien de liefde als een be
vestiging van de relatie die zij samen
hebben, denk ik.” Hermsen is profes
sioneel vooral werkzaam met mensen
die problemen hebben binnen een re
latie. Zij vindt dat ouderen makkelijk
praten over de moeilijkheden op sek
sueel terrein. ”Als je het probleem
goed inleidt, praten ouderen net zo
makkelijkalsjongeren. Vaakishet een
opluchting voor ze om hun verhaal
kwijt te kunnen.” Zo spreekt zij met ou
deren bijvoorbeeld over erectie- en
ejaculatieproblemen. Over hoe oude
ren naast geslachtsgemeenschap op
andere manieren seksualiteit beleven,
weet ze onvoldoende.
Hermsen ziet genegenheid in een re
latie als een alternatief voor sex. ’’Ge
negenheid levert geen problemen op,
behalve als iemand plotseling alleen
verder moet.” Het vinden van een
nieuwe partnervoegt vaak een nieuwe
dimensie toe aan het leven van een
oudere, denkt de psychologe. ”Dat
werkt vaak heel positief.”
Knuffelen
De 78-jarige vrouw van het begin van
het verhaal: ’’Toen ik na mijn huwelijk
alleen kwam te staan, zeiden mijn kin-
Als oudere praatte ik mee in een discussie. Halverwege een uiteenzetting
schoot me het juiste woord niet te binnen; iets dat iedereen geregeld over
komt. Later werd me gevraagd of er met mijn hersens iets mis was. Dat
vond ik kwetsend en het gaf me een onzeker gevoel.
Jonge mensen kennen dit euvel ook, maar die doen het af met: ”ik heb zo
veel aan mijn hoofd. Foutje, niks aan de hand.” Middelbare sprekers, die
het overkomt, zijn alleen maar vergeetachtig aan het worden. Maar als ou
deren opeens iets niet meer weten, wordt het een kwalijke zaak. Niet zo
snel meer uit je woorden komen zet ons regelmatig ’met de mond vol tan
den’. Gelukkig zijn zij die creatief met taal kunnen omgaan en gauw iets
kunnen invullen voor het ’vergeten’ woord. Minder gelukkig zijn degenen
voor wie spreken in het openbaar niet zo alledaags is.
Er is dus niets aan de hand. Een klein schoonheidsfoutje slechts. Ook ou
dere mensen die aan maatschappelijke discussies deelnemen zijn volko
men in orde, waardevol en kwetsbaar.
net alsof je veertien bent. We houden
eikaars handje vast en ik geef haar
een kusje als ik kom en weer wegga.”
Toch bestaan er vooral onder jongeren
nog altijd vooroordelen over relaties
tussen ouderen. Zij: ’’Liefde en vrijen
van ouderen zijn geen vieze dingen.
Dat merken de jongeren wel als ze zelf
ouder zijn.”
Het seniorenlabel geeft de garantie
dat een woning geschikt is als oude
renwoning of daarvoor gesch i kt te ma
ken is. Daarvoor moeten de woning
zelf en de woonomgeving aan een
pakket eisen voldoen. Belangrijk
daarbij is dat entree, woonkamer,
slaapkamer, badkamer en toilet gelijk
vloers liggen.
Ook moet de woning twee slaapka
mers hebben in plaats van één, zoals
vaak gebruikelijk is, en moet het mo
gelijk zijn een traplift te plaatsen. Te
vens dienen in entreehal, gangen en
lift leuningen aanwezig te zijn en de
trappen van slipvrij materiaal te zijn.
Daarnaast moet de woning of het
complex zonder hulp van derden toe
gankelijk zijn voor rolstoelgebruikers
en moeten winkels, postkantoor en
openbaar vervoer op loopafstand lig-
De eisen van het label kunnen erg nut
tig zijn voor gemeenten en woning
bouwverenigingen als die hun woning
voorraad doorlichten op geschiktheid
voor ouderen. Dat kan zowel bij reno
vatie als nieuwbouw gebeuren.
Het is nog niet verplicht het seniorenla
bel te gebruiken. Maar de ouderen
bonden en de SEV gaan er van uit dat
het label binnen niet al te lange tijd een
algemeen erkend begrip zal zijn en dat
het landelijke regelgeving wordt.
”Als ouderen het prettig vinden, dan is het toch heel gewoon dat ze nog vrij
en? Waarom zouden ze het niet doen als ze het nog kunnen? Zelf heb ik geen
sex met mijn vriend, omdat het niet meer gaat. Ik mis het ook niet, uiteinde
lijk heb ik het na mijn huwelijk ook 22 jaar zonder moeten doen.” Aan het
woord is een 78-jarige Tilburgse over de relatie met haar vriend. Belang
rijkste boodschap: oud zijn betekent niet dat de intimiteit van een relatie
voorbij hoeft te zijn.
De GGD Midden-Brabant nodigt vrouwen van 50 tot 70 jaar en an
dere belangstellenden uit voor een informatie-ochtend over het
borstonderzoek. Deze informatie-ochtend vindt plaats op dinsdag 11
mei om 10.00 uur in buurthuis De Paperclip, Oude Kapelstraat 25 te
Tilburg. De bijeenkomst is vooral bedoeld voor vrouwen uit de wijken
met de postcodes 5041 (Gasthuisstraat, Theresia) en 5046 (Goirke,
Hasselt), die meer willen weten over het tweejaarlijkse gratis borst
onderzoek. Informatie: Informatiepunt Borstonderzoek, tel. 643248,
van maandag t/m vrijdag tussen 9.00 en 12.00 uur.
Op donderdag 13 mei is er in buurtcentrum Loven-Besterd een
voorlichtingsmiddag met als thema: erfrecht en testament. Ieder
een beschikt over een bepaald vermogen en heeft dus iets na te la
ten. Denk bijvoorbeeld eens aan uw auto, meubilair, spaargeld,
sieraden en andere kostbaarheden. Op het maken van een testa
ment rust kennelijk nog altijd een taboe. Toch is het belangrijk om
bij een notaris het één en ander vast te laten leggen; dit kan ver
velende situaties voorkomen. Notaris Morra zal deze middag ko
men verzorgen in buurtcentrum Loven-Besterd, Koestraat 164.
Tijd: van 14.00-16.00 uur. Entree en koffie gratis.
In het kader van het Jaar van de Ouderen zal Harmonie-orkest’Til
burg” een concert verzorgen op vrijdag 30 april (Koninginnedag) in
de tuin van Verzorgingscentrum De Duijnsberg, Indigolaan 100,
Tilburg (bij het Wandelbos). Als de weergoden het toelaten zal het
orkest o.l.v. Sjef Pijpers jr. vanaf 16.00 uur te beluisteren zijn. Op
het programma staan werken van Robert Jagert (’Third Suite”), Jo
han de Meij (’’James Bond 007”), Ted Huggens ("Air” uit New Ba
roque Suite), Van Lijnschooten (’’Rhapsodie from the low coun
tries’) en Steffaro (’’March to Mars”).
De Streek VVV Hart van Brabant organiseert in mei en juni in het
kader van het Jaar van de Ouderen tien bustochten door Tilburg.
Aan elke rondrit kunnen maximaal 50 personen deelnemen. De rit
laat zien hoe Tilburg zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld tot
een moderne industriestad. Na de bustocht krijgt u in het gemeen
telijk informatiecentrum een kopje koffie/thee aangeboden en de
35 minuten durende film ’’Harmonie van een gemeenschap” uit
1955 te zien: een impressie van wonen, werken, leren en recreë
ren in het Tilburg van de jaren vijftig. Ook krijgen de deelnemers het
boek ’Het gezicht van Nederland, Tilburg’ cadeau, dat naar aanlei
ding van het gelijknamige NOS-programma is uitgegeven. De
rondrit door Tilburg en de activiteiten in het informatiecentrum du
ren bij elkaar zo’n 3 uur. De bustochten zijn op dinsdag 4 mei (van
af 10.00 uur), donderdag 6 mei (13.30 uur), dinsdag 11 mei (10.00
uur), donderdag 13 mei (13.30 uur), dinsdag 18 mei (10.00 uur),
donderdag 20 mei (13.30 uur), dinsdag 25 mei (10.00 uur), don
derdag 27 mei (13.30 uur), dinsdag 1 juni (13.30 uur) en donder
dag 3 juni (10.00 uur). De opstapplaats is in het centrum. De de
finitieve plaats staat op dit moment nog niet vast. De prijs voor deze
bustochten is slechts ƒ5,- per persoon. Belangstellenden kunnen
bij de Streek VVV Hart van Brabant (Stadhuisplein 128) voor maxi
maal 2 personen plaatsen reserveren door inlevering van een cou
pon, die alle Tilburgse 55-plussers begin mei met de Oud-Fitkrant
in de bus krijgen.
Voor de 20ste maal wordt dit jaar op zaterdag 8 mei de landelijke
fietsdag georganiseerd door de Streek VVV Hart van Brabant en
de ANWB. In Tilburg wordt gestart bij de Streek VVV Hart van Bra
bant, Stadhuisplein 128. Bij de VVV en de ANWB zijn nl. fiets-
boekjes a ƒ3,- verkrijgbaar. Op 8 mei zal om 09.00 uur het start-
tijdstip kunnende fietsers hun eindstempel en medaille halen. U
wordt geadviseerd vroeg (liefst tussen 09.00 en 12.00 uur) te ver
trekken, omdat op de route vele plaatsen zijn opgenomen waar iets
te zien, te drinken, te eten of te beleven valt. De route heeft een
lengte van ongeveer 40 kilometer en loopt ten zuid-oosten van Til
burg, onder meer door het natuurreservaat De Flaes. Speciaal
voor deze dag krijgen de deelnemers bij het afstempelen op het
startpunt een folder uitgereikt, waarop aantrekkelijke kortingen op
produkten onderweg staan vermeld. Zo krijgen oudere deelne
mers bij het Tilburgse vertrekpunt van het Gecoördineerd Oude
renwerk SBT een ’fietsroute Hart van Brabant’ cadeau. Ook is er
op het Stadhuisplein een toeristisch/recreatieve markt waar at
tractieparken, het Noordbrabants Natuurmuseum en oude am
bachten acte de présence geven. Traditiegetrouw wordt een ge
deelte van de opbrengst van de fietsdag gebruikt voor een goed
doel. Dit jaar is dat de Nederlandse Hartstichting met vakanties
voor jeugdige hartpatiëntjes.
Het Bureau Slachtofferhulp organiseert de komende tijd bijeen
komsten waarop ouderen kunnen leren wat ze zelf kunnen doen
om de kans op tasjes-roof kleiner te maken. Er wordt gewerkt met
bruikbare en praktische tips en oefeningen. Daarnaast leert u vaar
digheden om u op straat veilig en vertrouwd te voelen. Deskundi
ge mensen van de Stichting Zelfverdediging voor vrouwen zijn
aanwezig om u hierbij te instrueren. Deze bijeenkomsten zijn op
dinsdag 11 mei in het IMW-wijkbureau aan de Eilenbergstraat 246;
woensdag 19 mei in het IMW- wijkbureau aan de Dragonstraat 9;
donderdag 27 mei bij de GGD, Ringbaan West 227; dinsdag 1 juni
in de Bibliotheek, Koningsplein 10 (entree: zij-ingang); donderdag
10 juni in wijkcentrum Den Heerd, Paduastraat 3. Voor koffie en
thee wordt gezorgd. Deze bijeenkomsten duren van 9.30 tot 11.30
uur en zijn gratis. Informatie: Bureau Slachtofferhulp, Bisschop
Zwijsenstraat 14a, tel 359980 (tussen 9.00 en 12.00 uur), mevr.
Agnes Vermeulen.
Hoewel liefde een veelbeschreven, besproken en bezongen the
ma is, rust er een taboe op als het gaat om liefde, intimiteit en sek
sualiteit van ouderen. Boeken over dit onderwerp zijn er wel in de
bibliotheek, maar ze vallen in het niet bij al die andere boeken over
seksuele voorlichting e.d. Korte beschouwingen over intimiteit en
seksualiteit bij ouderen vindt u in ’Met liefde oud’. Medische infor
matie, m.n. gericht op hartpatiënten, vindt u in ’Liefde op leeftijd’
van L.D. Scheingold en N.N. Wagner. Het boek ’Intimiteit en ouder
worden’ gaat vooral over de beleving van seksualiteit op latere leef
tijd. Vindt u het toch wat vervelend om zo’n ’’technisch” boek te le
nen, zoek dan eens naar een algemeen boek als de ’Ouderenwij-
zer’ van Teleac. Ook hierin wordt aandacht besteed aan relaties en
seksualiteit. Gewoon een roman lezen kan ook. ’Late liefde' is de
titel van het boek van Max von der Grün over twee zeventigers die
gaan trouwen en zich niets van de reacties van anderen aantrek
ken. Het boek 'Lever nooit de liefde in’ van Thomas Brugman gaat
over twee mensen in een verzorgingstehuis die genegenheid voor
elkaar opvatten. Deze laatste titels zijn ook in Grote Letter ver
schenen. Vraag er eens naar in de bibliotheek.
deren op een gegeven moment tegen
mij: 'Neem toch een vriend’. Vier jaar
geleden is het dan toch gebeurd.
Stomtoevallig eigenlijk. Mijn kinderen
waren heel verbaasd toen ik het vertel
de. Ze hadden er niet meer op gere
kend.”
De Tilburgse ondervond dat een
nieuwe relatie inderdaad positief
werkt. Na 22 jaar alleen te zijn ge
weest, liep ze vier jaar geleden tegen
een nieuwe vriend op. Tijdens zwem
lessen ontmoette ze hem. Toen ze
hoorde dat hij een hartinfarct had ge
had, zocht ze hem op in het ziekenhuis.
”Zo is het eigenlijk begonnen.”
Nu zien ze elkaar iedere dag. In het
weekend gaat ze bij hem langs en de
vakanties brengen ze samen door. Bo
vendien bezoeken ze eikaars familie.
De relatie gaat voor haar veföfer dan
gewone vriendschap. Begrip en gene
genheid spelen een belangrijke rol.
Knuffelen is de twee niet vreemd.
’’Maar hij is daar sterker in dan ik. Ik
vind het heel normaal, maar soms wil ik
het niet. Dat komt, denk ik, door de te
leurstellingen tijdens mijn huwelijk.
Gelukkig is hij heel soepel: hij voelt
wanneer ik niet wil.”
Aan sex komen de twee niet meer toe:
na een operatie aan de prostaat van de
man is dat niet langer mogelijk. Ze heb
ben daar geen problemen mee. Hij
(82): ”Op onze leeftijd is sex meer een
bijzaak. Andere dingen, zoals reizen,
uitgaan en gezelligheid, zijn belangrij- I
ker. Ik vind het prima zo, zonder sex.” I
Flirten
De twee zien veel ouderen zonder een
relatie om zich heen. Hij: ”lk woon in I
een tehuis waar ik niets merk van rela- 1
ties. Volgens mij zou het goed zijn als
ouderen een vriend of vriendin krijgen. I
Het zou de eenzaamheid een stuk op- I
lossen.” Misschien is het toch een I
soort taboe onder ouderen, denkt hij. I
”lk denk dat de mensen bij mij in huis
niet durven.”
Van flirten merken ze dan ook niet
veel. ”lk merk wel eens dat er vrouwen
zijn die interesse hebben”,„vertelt de
man. Lachend: ”ln het zwembad hoor
Die conclusie trekken ook de Ameri
kaanse onderzoekers Samuel en
Cynthia Janus. Uit een onderzoek van
hen komt naar voren dat de seksuali
teit van ouderen is toegenomen.
Steeds meer Amerikaanse ouderen
ontworstelen zich aan de schaamte
om zich te gedragen als ’vieze ouwe
mannen en vrouwen’. Steeds vaker
hebben ze tot op hoge leeftijd een ac
tief sexleven. Ze hebben er meer tijd
voor en hoeven niet bang te zijn voor
zwangerschap.
Een aantal Amerikaanse senioren
meldt zelfs dagelijks de liefde te be
drijven. Uit het onderzoek wordt dui
delijk dat het eerder de kinderen zijn
die -uit jaloezie of angst voor het ver
lies van de erfenis- een actief sexleven
van hun ouders in de weg staan, dan
dat de biologie van het oudere lichaam
een bevredigend liefdesleven ónmo
gelijk maakt.
Intimiteit
Liefde is natuurlijk meer dan alleen
sex. Dat bleek ook uit de reacties op
artikelen over intimiteiten tussen ou
deren die de bladen van de ouderen
bonden ANBO en KBO onlangs publi
ceerden. Veel lezers reageerden,
zöwel positief als negatief. De positie
ve reacties gingen niet alleen in op het
seksuele aspect van een relatie, maar
behandelden ook andere lichamelijke
cöntacten.
Ook een Nederlands onderzoek naar
mensen die het afgelopen jaar meer
dan vier partners hadden, bevestigt
In dit onder
zoek komen relatief veel ouderen aan
bod. Vaak zijn deze ouderen actiever
op seksueel gebied dan jongeren. Ze
I Seniorenwijzer
Wordt eenmaal in de twee weken
opgenomen in de Tilburgse Koe-
rier-
I Redactie:
Ria van der Aalst-Dierks
I Diny van Bladel- Verbunt
I' Theo Dekker
I MarcGeerts
Jan van Groos (voorzitter)
I Joop Janmaat
I Karei Luiijf (eindredacteur)
Ad de Vet
I Adres redactie:
Seniorenwijzer, p/a Lapge Schijf-
I straat 107, 5038 TT Tilburg, tel.
350505.
I Kopij kan opgestuurd worden
I naar het redactie-adres of naar
I de Tilburgse Koerier, postbus
I 1OOO1, 5000 JA Tilburg, tel.
I 368805.
1 pon, die alle Tilburgse 55-plussers begin mei met de Oud-Fitkrant
ik soms: ’wat heb je toch een lekkere I
dikke buik’.” De jongere ouderen, die I
vrijdagochtend zwemmen, flirten I
meer, volgens het paar. Jaloezie be
staat ook bij leeftijdgenoten. Zij: ”Hoe- I
wel we tijdens de zwemlessen niets
eens bij elkaar zijn, zie je het soms aan
de blikken.”
Ze zijn gelukkig met elkaar. Hij: ”Het is I schot worden gegeven. De fietsdag eindigt om 17.00
net alsof ie veertien bent. We houden tijdstip kunnen de fietsers hun eindstempel en medaill
worrit nparivispprci vrnpn Iipfst ti is.qpn OQ OO pn 19 OO
