B en W: belangenhebbenden
betrekken bij plannen voor centrum
Weer enquête
over criminaliteit
N obelprij s-winnares
Menchü op
Festival Mundial
a
Als de
sirene
Men
Tilbörgs
Woordeboek
Derde rijstroken
A58 snel erbij
Archief Tilburgse
Spaarbank naar
Gemeentearchief
gaat...
Oplage96.758 ex.
I COMMUNIE-FOTO I
I PEPITA I
Billen
bloot
''Kl' transportwielen
I Ongelooflijke I
l keuze
s@ Koerier
ari 1993-pagina 8
Rondom hart v. Brabant... pag. 3
B en W - besluiten.
•pag. 5
Uit-agenda.
■pag. 5
Kunst/Kultuur..
•pag. 5
Gemeentenieuwspag. 6 en 7
Cursussen.
■pag. 9
i Voor de mooiste I
I gaat U eerst even naar I
Compleet in M
^Lco/umt/n/e-Wed/no^H
•pag. 9
Parochienieuws.
Films.
•pag. 11
Sport.
•pag. 11
moet
Nieuwsbrief
d.
Het Pieter Vreedeplein, een van de plaatsen in het centrum waarvoor plannen ontwikkeld worden. Foto: Geert van Loon
es voor waar u het
t. Daarom is er nu
ervaren.
iuif-/kanteldak. De
Rigoberta Menchü.
ingen zijn de
42.01/ 48.950, -.
(Henk van Doremalen)
|TE DEAL
5 5 AN
LEES VERDER
IN DIT NUMMER:
>85
>87
>90 18.950,-
>90 19.950,-
190 22.950,-
>91 25.950,-
>91 22.950,-
>91 10.950,-
>90 25.950,-
>91 18.950,-
>90 10.950,-
>89 28.950,-
Donderdag 25 februari 1993
36e jaargang nr. 1796
bestuur gaan dienen b
maken van plannen vo
centrum van de stad. B
willen het Platform B
aachterööt bw - achteruit.
Allee), vergat, aachterWt.
jklaar maken.
laan 175
ILBURG
J-350045
IN SERVICE
itie gratis leenauto)
OT 20.00 UUR
JUR
f bataat uit o a
g getint glas
rgrendeling
'wogte verstelbare
h beiiienbare en
tsseriekleur
fdsteunen voor en
bagageruimte
i bedienbare ramen
met verstelbare
tde
5”-banden.
spn
Dei
dia
iCrmijn
A58 op*1"
taatheefi<
alvast te dc
2tjaai..„„
>indecem-
ze het pu-
Iburgse
igstellendenof
i van de c
Mèn Tilböry
wordt uitgegev
handel Gianot
JEUGDMODE
peprta
Korvelseweg 107, TILBURG
Tel. 013-432307
De 33-jarige Indiaanse boerenleid
ster Rigoberta Menchü moest in
1981 door de enorme militaire re-
en meerprijs.
stationwagon-uit-
>r en 2.3-turbodie-
>91 29.500,-
>90 30.950,-
8.950, -
9.950, -
'86 11.950,-
>90 15.950,-
?90 29.950,-
In 1991 is voor het eerst een derge
lijke enquête gehouden. Er was na
melijk onvoldoende informatie be
schikbaar over de criminaliteit in
of Stationwagon.
enten de heerlijke
LT natuurlijk een
tieningen. En wat
SA-onderstel zorgt
:s. Of de krachtige
LL RAM”-systeem.
trusting nog niet al
tga GLT tegen een
i van lichtmetalen
Een platform met
woordigers van b“
ganisaties en van
langhebbenden
>ste medewerksters
/as op uitnodiging
e-Nederland in ons
ider van de lan-
1992.
aachtkaanteg bn - onbeholpen.
Unnen aachtkaanttge.
'n Grof, onbehouwen iemand,
aaf bw - af, van, vandaan.
Blèèf-t-ur aaf. Blijf er af.
Blèèf de-r aaf? Blijf je er aP
Ge wit ur niks aaf.
SEmrRESS
tÊPneumatiek
aachter vz/bw - ad
Himmöl mchteraon
«achter de tóffe!.
Helemaal achter
voorzitter achtet
Wè «achter de haar
Iets In reserve h
aachteraaf bw - at
Aachteraaf kun de d
want hè want nója! j
Bij nader inzien
makkelijk zeggen, wan
woont nogal achteraf.
Aachteraaf !3êre ze un koe) In dur kont.
Achteraf is het makkelijk praten,
aachterbekaare bw - zie
aachtermeluare.
Wè-ne koojen-ond, hè bét
aachterbekaare!
enquê-
ilkings-
j herhaling,
igen worden
beleidseva-
Tapijt, Karpetten en Vinyl I
TAPUTCENTRUM
^NEDERLAND
Ringbaan oost 134 Tilburg Tel: 013 - 366593 I
De
4^ fant um Sna&utt
In de eerste weken van maart g
enquête houden in Tilburg. Dit in het I
ventie van criminaliteit. Het betreft hit
gehouden enquête, maar er zijn wel drie wijken
werkgebied. Ook het aantal vragen is groter.
ontwikkeling van een
tuurvisie’ voor het
dat volgt op ambtelijk
nen die vorig jaar zom
Nota Centrum verwooi
werden.
Het jaarlijkse Festival Mundial
wordt voor de zesde keer in Tilburg
gehouden en vindt zijn afsluiting
op zondag 13 juni in het Tilburgse
Leypark. Het festival besteedt met
name aandacht aan de cultuur van
Midden- en Zuid-Amerika en trok
vorig jaar zo’n 100.000 bezoekers.
meeste woningen aan de Goirlese-
weg voldoende beschermd tegen
geluidsoverlast. Voor enkele hui
zen aan de westkant van de Goirle-
seweg wordt nog onderzocht of
aanvullende maatregelen nodig
zijn.
Daarbij gaat het vooral om geveli-
solatie.
Op informatie-avonden over de
vervroegde openstelling van de
A58 waren geen omwonenden aan
wezig die overwegende bezwaren
hadden tegen de derde rijstroken.
gaat bureau Intomart een bevolkings-
Dit in het kader van de bestuurlijke pre-
l betreft hier een herhaling van een eerder
toegevoegd aan het
door
Rijen. Hij heeft d<
in werkgroepverba
solo, vele jaren in
tuur gesnuffeld en i
w gelegd met echte
mde, was burgers. Niet ieder
lie ieder- ger hanteert prei
ide’ge- uitspraak. Het
ie man’ maar ook de pas- heeft zijn invloed op het dia-
r of fabrikant bediende lect, maar er zijn ook ver-
i in de onderlinge contac-
van het dialect.
/an modernere
ersmiddelen zoals de
veel later de auto en
1 de opkomst van radio
levisie veranderde de
het dialect. Van
e taal, die men in het Mèn Tilbörgs Woordeboek
tg verkeer sprak werd wordt uitgegeven door boek-
de taal waar- handel Gianotten en zal in
buren, familie, april verschijnen,
ieder geval met
converseerde.
de stad, omdat de gegevens van de
politie slechts betrekking hebben
op delicten die worden aangege
ven. De vragen gingen verder over
het aangifte- en preventiegedrag
van burgers, over de vraag welke
problemen het eerst zouden moe
ten worden aangepakt en in hoe
verre men onveiligheid subjectief
beleeft.
Het onderzoek leidde onder meer
tot de Nota Sociale Veiligheid, de
aanstelling van politie-surveillan-
onder meer over de economische
geschiedenis en ontwikkeling
van onze stad. De met zwart-wit
afbeeldingen geïllustreerde in
ventaris biedt de archiefonder-
zoeker de mogelijkheid zich op
efficiënte wijze te oriënteren in
deze waardevolle aanwinst van
het Gemeentearchief. De inven
taris, die deel uitmaakt van de
Tilburgse inventarissenreeks
(deel 6) is verkrijgbaar aan de re
ceptie van het gemeentearchief,
Kazernehof 75.
In dezelfde inventarissenreeks is
verschenen de door L.F.P.M. de
Brouwer samengestelde archief-
inventaris van de «Muziekins-
trumentenfabrieken en muziek
uitgeverijen van M.J.H. Kessels
en hun opvolgers» (deel 5).
te drie keer per jaar ee
uitbrengt om de Tilt
king en andere belangstellenden op r
de hoogte te houden van de ont
wikkelingen in de binnenstad. L
De nieuwsbrief, ’Centrum in
Beeld’, zal informatie bevatten -
over de Structuurvisie en over de
verschillende deelplannen voor het
centrum. Het eerste nummer zal
waarschijnlijk in april verschijnen
en verkrijgbaar zijn bij de gemeen
te, bibliotheek, wijkcentra en de
VVV.
Als vervolg op de bijeenkomst
voor bewoners in december wor
den er ook informatie-avonden ge
organiseerd over de Structuurvisie
Binnenstad. Tegen de zomer wordt j
de eerste grote verwacht, over het
Verkeerscirculatieplan
Oude Stad, dat dan klaar moet zijn.
Dit verkeersplan speelt een belang-
rijke rol in de binnenstadsplannen.
Over deelplannen, zoals voor Ti
voli, Stadhuisplein en de Heuvel, 1
vinden de gebruikelijke informa- 1
tie- en inspraakbijeenkomsten 1
plaats.
Met mensen die men niet
kende sprak men ABN of
men probeerde dat, want vrij
wel alle geboren en getogen
Tilburgers hebben een on
miskenbaar herkenbare
klank. Luister maar eens naar
het programma Vroege Vo
gels met Ivo de Wijs.
ter van dienst te kunnen zijn.
Er wordt een standaardvragenlijst
gebruikt die vergelijking met ande
re gemeenten mogelijk maakt.
Daarnaast stelt men extra vragen
over zaken als voorlichting en de
prioriteiten die de politie zou moe
ten stellen.
Nieuw in het nu te starten onder
zoek is dat een aantal - nog nader te
formuleren - vragen zal worden
opgenomen over het «belevings-
perspectief», zoals bedoeld in de
Nota Basiskwaliteit. De kwaliteit
van een buurt of woning is immers
niet alleen afhankelijk van objec
tieve factoren maar ook van hoe
mensen die kwaliteit beleven. De
eindrapportage van de enquête
wordt eind mei 1993 verwacht.
Het college van B en W stelt aan de
gemeenteraad voor om op korte
termijn de derde rijstroken van de
>pen te stellen. Rijkswaters-
:eft de gemeente gevraagd dit
doen, vooruitlopend op de
herziening van het bestemmings
plan. Rijkswaterstaat zal dan in de
tweede helft van 1993 beginnen
met de bouw van geluidswallen en
geluidsschermen, en iri het voor
jaar van 1994 zeer open asfalt beton
(ZOAB) aanbrengen.
Door deze voorzien»
In het Platform Binnenstad
leden van bewonersorga
zitting en vertegenwoordig
belangenorganisaties van
detailhandel, milieu, v
volkshuisvesting en cultuur
zitter van het Platform zou v
der Ruud van Eijkeren (ruir
ordening en stadsbeheer)
worden.
De komende weken zullen
we een aspect van de Tilburg
se woordenschat op wat
wijze behandelen.
i Tilbörgs Woordeboek is
de bron waaruit de woorden
afkomstig zijn. Het boek iè
>r Henk van
daartoe, eerst
band, later
i oude lec-
Id en contacten
:chte oude Til-
,<^ere Tilbur-
..anteert precies dezelfde
uitspraak. Het Nederlands
heeft zijn invloed op het dia-
icci, maar er zijn ook ver
schillen per stadswijk, per so
ciale status en leeftijd van de
preker.
>e rijkdom van het Tilburgse
ialect heeft Van Rijen vast
gelegd in een Tilburgs woor
denboek.
- Och kèk, zèè de gè-t. Zè-de mar allêeneg, woar is jöllien
Harrij
- Hij leej in-t'élisabeth
- wè hè-tie
- ge wit wel un aawmènnekeskwoltje, mar ut gao al veu! be
ter. Dun doktur hè gezeej, dettie mèèrege noar höös maag.
En hoe ist meej jöllien Fraans
- K’maag nie klaoge, as w-ut rustig aon doen, gao-g-ut wel.
As-t tèèt is, gö-me toch
- witte wè, gullie moet irdaogs mar un bèkske kome vatte,
as-ge tèèt het.
ten en aanpak van onveilige plek
ken. Reden voor de tweede enquê
te is dat de waarde van bevol
onderzoek toeneemt bij
Zo kunnen ontwikkeling
gesignaleerd en wordt b
luatie mogelijk.
Overigens komt er geen exacte her
haling van het eerste onderzoek;
het werkgebied wordt namelijk
verbreed. Het onderzoek van 1991
gold de aandachtsgebieden Stok-
hasselt, Vogeltjesbuurt, Uitvin-
dersbuurten Groeseind/Hoefstraat
en de binnenstad. Nu worden de
wijken Oerle, Korvel en Gesworen
Hoek toegevoegd.
Daarnaast wordt de steekproef nog
iets extra vergroot om de politie
teams op Tilburgs grondgebied be-
Uitgave: De Tilburgse Koerier bv
Dir.: J.A.J.M.deBeer
Oprichter: J.H.G. de Beer
Verschijnt in geheel Tilburg, Goirle,
Riel, Loon op Zand, Udenhout,
Berkel-Enschot, Oisterwijk,
Moergestel en Hilvarenbeek
Redactie-advertentie-afdeling en administratie:
N.S. Plein 14-5014 DA Tilburg
Postbus 10001 5000 JA Tilburg
Tel. 013/368805
Fax. 013/359985
Sluitingstijd voor advertenteies en redactie
dinsdagavond 22.00 uur
Om met elkaar te communi
ceren gebruiken mensen de
taal. In Nederland is de stan
daard het ABN, het Alge
meen Beschaafd Nederlands.
Uiteraard leert iedereen op
school de standaardtaal,
maar daarnaast is er in alle
streken van Nederland en
Vlaanderen een taal die men
in de onderlinge communica
tie binnen de gemeenschap
gebruikt: het dialect.
Onder invloed van het Hol
lands (let wel niet het Neder
lands) van Hilversum en
RTL 4 gaat het dialect in ver
sneld tempo verloren. Of dat
jammer is of niet doet even
niet ter zake. Feit is wel dat se woor
het dialect veel dichter bij de speelse
belevingswereld van de men- MènT
sen staat of stond dan het
ABN.
Zeker in Tilburg (en de dor- geschreven
pen er omheen) dat tot ver in
de 19e eeuw tamelijk geiso-
leerd op de Brabantse zand
gronden lag en relatief wei
nig doorstroming van
’buitenstaanders’ kern
het dialect de taal dL
een sprak. Niet alleen
wone
toor
zichi
ten van nvt m<u«
Met de komst vt
vervoersmiddel
trein en veel later de auto en
vooral
en tek
functie van
de eerste
onderling
het steeds meer i
in men met
collega’s, in
bekenden,
komen woorden voor die op
zijn Tilburgs worden uitge
sproken, waarbij er nogal wat
verschillen zijn. Tilburg was
en is net even te groot om
overal precies hetzelfde dia
lect te hebben met dezelfde
uitspraak. Als je mensen die
Tilburgs spreken de taal laat
lezen eindigt dat in 9 van de
10 gevallen in haperen en
stotteren. Het Tilburgs is een
spreektaal, geen schrijftaal
(het inleidende stukje kostte
meer tijd aan het opzoeken
van de schrijfwijze dan dit
hele verhaal). Voor een
woordenboek, waarin de
woorden moeten worden ver
klaard levert dat onmiddel
lijk een probleem op. Omdat
het Tilburgse dialect een
spreektaal is lag het voor de
hand dat er in de loop der ja
ren uitgebreid diskussie heeft
plaats gevonden hoe je zo’n
woord nu zou moeten schrij
ven.
Carnaval is bij uitstek het
feest, waarop mensen zich
blootgeven. Dat kan onder
invloed van drank op een
slechte wijze, waarbij gla
zen sneuvelen, in billen ge
knepen of zelfs gevochten
wordt. Maar gelukkig ge
beurt het meestal op de goe
de manier, zodat de gekkig
heid, gezelligheid en leut zo
aanstekelijk werken, dat
zelfs zwaar op de hand zijn
de niet-vierders bij zichzelf
een lichte neiging voelen
zich ook in het narrenfeest-
gedruis te storten.
Er zijn dus grenzen en re
gels. Eén daarvan is dat tij
dens de optocht alleen de
Prins en zijn gevolg steken
mogen dragen. Een carna
valsvierder die ook zo'n
hoofddeksel op had, werd
zondag uit de stoet geplukt.
Waarom de politie hetzelfde
voor het tweede opeenvol
gende jaar met een naaktlo
per deed is een raadsel, ten
zij het in de snijdende kou
gebeurde uit bezorgdheid
over 's mans gezondheid.
De één verkleedt zich met
carnaval en zet een masker
op om zichzelf te durven zijn,
een ander durft zichzelf te
zijn en legt daarom alles af.
Bovendien symboliseerde
de blootloper dit jaar ook
nog eens de dommigheid
van een kerkelijke gezags
drager. Monseigneur Sg-
reccia had vorige week de
Nederlandse euthanasie
wetgeving vergeleken met
wat er in Nazi-Duitsland is
gebeurd met weerloze men
sen. Die vergelijking gaat
natuurlijk niet op. Maar het
verband dat Sgreccia legde
met die duistere periode
wordt des te smakelozer, als
je bedenkt dat het Vaticaan
in de oorlog een vreemde rol
speelde en goede betrekkin
gen onderhield met de
machthebbers in Duitsland.
Alleen al om zijn vergeet
achtigheid moet Sgreccia
dus met de billen bloot. En
krijgt de naakte Tilburgse
carnavalsvierder met half
vasten het Grootkruis van de
Kruikenzeikers.
Als het goed is heeft inmiddels
iedereen in Tilburg kennis kun
nen nemen van de gemeentelij
ke voorlichting over hoe te han
delen bij rampen. Daartoe is
onlangs een pakketje verspreid
met daarin documentatiemate
riaal en een brief van burge
meester Brokx. Naast een fol
der bevat het pakket een sticker
en een kaart voor in de meter
kast. Op deze kaart staan de drie
belangrijkste aanwijzingen
weergegeven in het Neder
lands, Engels, Arabisch en
Turks. Als de sirene gaat op
een niet gebruikelijk moment
is er sprake van een alarmsi-
tuatie. De burger wordt daar
bij verzocht om de volgende
richtlijnen in acht te nemen:
1Ga direct naar binnen.
2. Sluit deuren en ramen.
3. Zet radio of TV aan (Om
roep Brabant).
Bij de gemeente treedt tege
lijkertijd een rampenplan in
werking. In dit kader valt de
inzet te verwachten van onder
meer de politie, brandweer,
ambulancedienst en het Rode
Kruis. Via de radio of TV
wordt de burger verder op de
hoogte gehouden over het
verloop van de
gebeurtenissen.
se Festival Mundial in Tilburg. Rigoberta Menchü ontving in decem- de wereld rond om de vervolging
ber 1992 de Nobelprijs voor de Vrede. Op het Festival zal ze het pu- van Indianen aan de kaak te stellen,
bliek toespreken en aan een aantal activiteiten deelnemen. De militaire machthebbers ver
moordden op beestachtige wijze
haar beide ouders én een broer.
Menchü zelf werd eveneens be
dreigd, omdat ze het werk van haar
vader, oprichter van de Guatemal
teekse boerenorganisatie CUC,
voortzette.
Vanuit ballingschap in Mexico
vecht ze door tegen de discrimina
tie en vervolging van Indianen.
Onlangs vergezelde ze de eerste
groep vluchtelingen die na jaren
naar hun geboorteland terugkeer
den. Menchü is uitgegroeid tot we
reldwijd symbool van de strijd voor
de mensenrechten. Internationale
publieke erkenning van haar werk
en van de strijd van inheemse vol
keren werd gesymboliseerd in de
toekenning aan Menchü van de No
belprijs voorde Vrede 1992.
Vastenaktie-Nederland onder
steunt (samen met o.a. het interker
kelijke Solidaridad) al jaren het
werk en de strijd van Menchü (o.a.
het huis in Mexico waar zij met
landgenoten in ballingschap woon
de). Vastenaktie ondersteunde te
vens haar kandidatuur voor de No
belprijs.
Een van de naast
van Menchü wa:
van Vastenaktie-Nvuvi
land te gast in het kader
delijke vastenaktie 19?
Op 8 februari is het archief van de
voormalige Tilburgsche Spaar
bank aan het Gemeentearchief
van Tilburg overgedragen. Naar
aanleiding van deze overdracht
is de inventaris van het archief
van de «Tilburgsche Spaarbank
1871-1991» verschenen, ver
vaardigd door F.F.M. van den
Kieboom.
Tilburgers kennen doorgaans
wel de plaats, waar het hoofd
kantoor van de Tilburgsche
Spaarbank was gevestigd, de
hoek Noordstraat-Korte Schijf-
straat. Minder bekend is de veel
zijdige geschiedenis van deze fi
nanciële plaatselijke instelling.
Het archief van de Tilburgsche
Spaarbank biedt dan ook een
rijkdom aan historisch materiaal,
Een doorsnee gesprek in een
BBA-bus, maar ik kan het
volgen. Veel anderen zicht
baar niet, we zitten dan ook in
de bus naar de onderwijsin
stellingen op het Stappegoor.
Waarom deze inleiding, om
aan te geven dat dialect iets te
maken heeft met waar je van
daan komt. Medestudenten
op het Mollerinstituut, die Binnen het Tilburgs dialect
geen flauw idee hadden wat komen woorden voor die op
er met de Koningswaai, dun zijn Tilburgs worden uitge-
blaawslêot of ut aaw stathöös sproken, waarbij er nogal wat
dat ’ze’ afgebroken hadden
bedoeld werd, vonden Til
burgs lelijk, ze begrepen het
ook niet. Wie uit de buurt van
Tilburg komt zoals de Goir
le- en Bekenaren, die vrijwel
dezelfde taal spreken, heb
ben dat probleem weer niet.
burg'
»root
als
Ulis
