Jan Wier?
0
Vorselaars bouwmarkt is
grondig gereorganiseerd
F
3T
- Wie en wat was
tai
VORSELAARS
||L
-1
rum!
;chtj
j»
SÉ
>JES II
.iffl
amber 1992 - pagina 10
DE TILBURGSE KOERIER
Woensdag 23 december 1992 - pagina 11
Vraag
Portret van Jan Wier.
-
•I
De Burgtor in Tecklenburg.
Adv.
Foto’s: Geert van Loon
en
ar.
I
tdagen
ipoedig
EUGELDE
/INTER
jiln*1'
ov«r:
JLBURG
an de
Van-
lleen maar
mét
Grootschalig?
Vorselaars Karwei
bedrijf. Toch weet
schaligheid te binden
klantgerichte benaderir
-
Gravin Anna
In 1569 werd Jan Wier aan het ziekbed ge
roepen van gravin Anna von Bentheim-
Tecklenburg. Om de geschiedenis van Jan
wier goed te kunnen begrijpen, moeten we
even wat langer bij het leven van deze vr»"”
stilstaan. Gravin Anna was de dochter
enigst kind- van graaf Konrad van Tecklen-
g en werd geboren in 1530. Op aandringen
i haar vader huwde zij op 23-jarige leeftijd
graafrK—”:-
Heksenvervolgingen
In 1545 werd hij benoemd tot stadarts in Arn
hem, tegen een jaarwedde van 100 Carolus-
guldens, een voor die tijd aanzienlijk bedrag.
Hij bleef deze functie bekleden tot 1550.
Toen werd hij, op voordracht van Conrad von
Heresbach, kanselier u—
...el:”Deprae stigiisdaemo num” en in
sderlands ”De duistere werken des dui-
kunnen heten. In vier jaar tijd be-
j f herdrukken en werd het te-
het Duits, Frans en Engels vertaald,
k kreeg veel bijval, zelfs van de Duit-
r, die hem in een persoonlijk schrijven
i waardering liet weten.
jke kringen was men minder en-
Het concilie van Trente sprak een
over zijn werk uit, omdat Wier het
gewaagd had het geloof aan het bestaan van
hekserij en de macht van "boze vrouwen”
'"'er natuurkrachten te loochenen. De bij ons
„™,™e en beruchte katholieke stadhouder
voor de Spaanse troon, hertog Alva, probeer
de hem van het hof in Kleef te verdrijven en
zette zijn boek
i als: Bahlmann, I
u..uis Mettingen), Dreesmann,
)ss zijn ook hier nog steeds be
waar, tot haar zoon
De gravin toonde
«nor de medische
-daarin ook zo goed mogelijk bekwaamd.
Zonder de bevoegdheid van arts, was zij toch
meyer (stam!
Lamp en Vos
kend.
Von Suppéstraat 35, Tilburg-Noord - 013-551933
Nabij winkelcentrum Wagnerplein, zijstraat Offenbachstraat
SST 1
Jan Wier’
gen,geboren als:
milie. Zijn vader
een bela"'’":v“
.ding.Zijr
hunniken-r-
was begaafd en hij vervolgde zijn studies in
Antwerpen bij een -in die tijd- beroemde leer
meester: Cornelius Agrippa von Nettesheim.
Samen met deze man ging hij voor verdere
[Studies naar Keulen en Bonn. Hij studeerde
theologie, juridische en geneeskundige -—
tenschappen. De zienswijzen van zijn k
meester hebben, volgens zijn eigen mening,
veel invloed gehad op zijn verdere leven. In
1534 verliet hij Bonn om in Parijs en Orleans
►medicijnen te gaan studeren. In 1537 behaal-
I de Wier in deze laatste stad de doctorsgraad
’inde medicijnen.
Om zijn k
•mogelijk 1
maakte f
Herman Tecklenburg.
Met dank aan het stadsarchief van
Tecklenburg.
ren L_
hpe De toren bij de slotruïne dié in 1884 werd opgericht
cl._ ter herinnering aan Jan Wier, met op de voorgrond een
gedachtenisplaquette
Vraag aan een Tilburger wie en wat Jan Wier is, dan zal ieder u, op zijn eigen wijze en
met eigen woorden, doorgaans antwoorden: ”Jan Wier?”. Dat is een psychiatrische in
richting met de centrale vestiging aan de Boerhaavestraat. Dat klopt wel, maar wie nu de
persoon Jan Wier was, nee, dat zal hij u meestal niet kunnen vertellen. Toch was Wier zo
belangrijk dat de PTT in 1960 een postzegel met zijn beeltenis uitgaf. Herman Tecklen-
1 burg onderzocht het leven van deze Nederlander, die door velen wordt gezien als de
I |Het leven van Jan Wier is onlosmakelijk ver-
I ponden met het Duitse plaatsje Tecklenburg
-in Westfalen, 65 km van Enschede. Het is een
kleine toeristenplaats, met een fraai centrum,
oude vakwerkhuizen en een burchtruïne in
het Teutoburgerwald. Het Tecklenburger-
land is bij ons (in Nederland dus) vooral be
kend geworden in de tijd
hij in onze tijd geleefd had, in aanmerking zou
zijn gekomen voor de Nobelprijs voor de me
dische wetenschap. Het is hem overigens niet
gelukt aan de heksenprocessen een einde te
'jorge-
jiwu. in Duitsland
Ieren; de beklaagde
1 gebracht.
t Judith Wient-
(i alles geholpen
J alle opzichten
- Jcig huwelijk. Ze kregen vier zonen:
Heinrich, Galenus en Johann en
I Heinrich lijfarts van de bisschop van
i Galenus volgde later zijn vader op
...ie inzichten. De mer
en inlevering van hun zie.
rbond konden
„emeen aanvaard iu nee
Ierland stamt uit die tijd J~ -
j van Nieumeghen”. Dl
de het oude verhaal van Doctor Faust,
ziel aan de duivel gaf in ruil voor een i
jeugd, met alle daaraan
ten. Alle christelijke kerke»
natiek ingespannen om d~
-meestal vrouwen, maar ook
gen de toen in Europa vee- kinderen, op een gruwelijke i
talleer over het bestaan van gen, te berechten en na eer
treed in dat boek vooral de meest pijnlkije manier te
ïrvolgingen en martelingen van Veel van deze mesnen z
■namelijk vrouwen, die vaak om worden van laster
-- genstanders,
gen belang, zó hun we
Zo waren b.v.
neel geeft, kost niets. Vragen kan bij Vorse
laars altijd.
- Waarmee weer eens bewezen is dat klantge-
richtheid en service ook bij veel grote zaken
mlijke, nog heg] vanzelfsprekend is
minder
Daarom is Vorselaars bouwmarkt ook a.s.
maandag van 9.00 tot 18.00 uur geopend.
overwogen eigenbelang. De graafschappen
Tecklenburg, Rheda en Bentheim kwamen
hierdoor aan één familie. Ze kregen 2 kinde
ren, een dochter en een zoon, de latere graaf
Arnold von Bentheim-Teckelenburg. Door
een losbandig leven overleed graaf Eberwin
al op 26-jarige leeftijd. Zijn vrouw
Anna, nam de voogdij over haar zoon t
en het bestuur der verbonden graafschappen
waar, tot haar zoon in 1573 oud genoeg was.
zeer veel belangstelling c. x
wetenschap en had zich ul
ied mogelijk bekwaamd. In januari 1588 echter, werd er door zijn geo-
J--*-de vriend en beschermer graaf Arnold, een
beroep op hem gedaan. Spoorslags begaf hij
zich op weg naar het Slot Tecklenburg om
zijn vriend bij te staan. In februari is hij daar
toen zelf ernstig ziek geworden en op de 24e
van die maand overleden. Hij werd of in de
Slot-kerk of in de stadskerk begraven; daar
over is geen zekerheid te krijgen. In 1729 na
melijk kocht de Pruisische koning -na enige
strubbelingen- het graafschap. In 1744 ge
lastte de Pruisische regering de sloop van de
burcht en de afbraak te verkopen. Enkele ja-
ren later is ook de slotkapel afgebroken. De
omgang van de burcht staat nu nog overeind
en ook wat overblijfselen van wallen en mu
ren. Op het terrein is een openluchttheater met
plaats voor 3000 personen. De stadskerk is in
dertijd ingrijpend verbouwd en daarmee zijn
de meeste graven uit de kerk verdwenen.
De stad Tecklenburg heeft Jan Wier in 1884
op grootse wijze geëerd. Ter herinnering aan
deze grote man werd toen een toren ter nage-
dachtenis opgericht op het terrein van de slot
ruïne. Op de toren is een plaquette aange
bracht met de (oorspronkelijk Duitse) tekst:
”Ter herinnering aan de Nederlandse arts en
strijder tegen bijgeloof en heksenvervolging
Dr. Johannes Wier, die in 1516 in Grave (Bra
bant) werd geboren en in 1588 in Tecklen
burg stierf.”
doe het zelver terecht voor een keuken die de
concurrentie met kant-en-klare showroom-
modellen glansrijk kan doorstaan. Onvoor- ^uwm^kt ‘,s een 8root
stelbaar wat er op het gebied van zelfbouw- bekdr!Jf'Frans Vorselaars groot
keukens te koop is! schaligheid te binden aan een persoonl
afdeling is eveneens ruimte ge- klantgerichte benadering. Ook deJetsmi„Uv.
oor kasten en badkamermeubels. doe-het-zelver kan bij Vorselaars
lie Vorselaars in zijn terecht. Het advies dat het vakkundige perso-
t vermelden zeker
Systeemplafonds, gipsplatén
meer zij is eveneens bij Vorselaars l
Om nog maar niet te spreken ovei
systemen die in allerlei maten en i
krijgbaar zijn. De medewerkers
im adviseren vrijblijvend, maar voor een
w re oplossing kan de consument evene.
5r’ rust bij hen aankloppen.
Deuren
Binnendeuren, buitendeuren, klassiek en mo
dem, en alle accessoires, van brievenbus tot
deurknop. Het maakt allemaal deel uit van het
sortiment dat Vorselaars te bieden heeft.
«n een eenvoudige keukendeur tot een hard-
J ur; wat de maat ook mag zijn,
t te koop!
De wortels van de familie van de schrijver
van dit artikel, dlSTilburger Herman Teck
lenburg, liggen in het Duitse stadje met
dezelfde naam. Sinds emigratie in 1870
van de Nederlandse tak der familie uit
Duitsland, wordt de familienaam in de
Nederlandse bevolkingsregisters inge
schreven als: Teklenburg.
Want de echte doe-het-zelver vindt het niet delijk verwijzingssysteem met borden brengt
zo’n probleem om al snuffelend naar de juis- de klant zo waar hij of zij wezen moet,
te spullen zijn weg naar de kassa weer te vin- Elektra, huishoud, tuinartikelen, deure~
den, maar wie zo af en toe eens een bouw- is ma
markt binnenloopt, doet er meestal wel even
over om z’n potje verf of rolletje behang f-
vinden. Een probleem wat da.2_" .1.
dingrijkheid van Frans Vorselaars, althans bij
de Kwarwei bou wmarkt in Tilburg, voorgoed
tot de verleden tijd behoort. r
Vorselaars heeft voortaan winkel’lanen’. zaak, z
Brede wandelpaden, die over de gehele leng- zelfspr
te van de zaak lopen. Per Taan’ zijn overzich- f",'‘
telijk de bij elkaar behorende produkten op
gesteld.
Een mooi voorbeeld vormt de sanitair’laan’.
Van kraan tot badmatje, van badkamer-ver-
wafming tot wastafelverlichting, van toilet
pot tot toiletpapierhouder, alles is in één
Taan’ te vinden.
Toch is het in een zaak met een vloeropper
vlak van ruim 3500 m2 nog wel even zoeken
naardéjuiste Taan’Maar geen nood: een dui-
Winkel’lanen’. Sinds twee weken is deze term een vertrouwd begrip geworden bij Vor
selaars Bouwmarkt in Tilburg Noord. In deze Karwei Bouwmarkt heeft directeur Frans
Vorselaars na veel wikken en wegen een grondige interne reorganisatie doorgevoerd. Een
succes, zo mag wel blijken uit de reacties van de klanten die deze doe het zelf zaak aan de
Von Suppéstraat 35 recent bezochten.
Binnen deze a
reserveerd voor kasten en t
Ook de douche-kabines die
collectie heeft, zijn het
waard.
Wand- en plafondsystemen
en wat dies
irs te vinden,
ver de wand-
i soorten ver-
van Karwei
npaskla-
teens ge-
is eveneens ruimt
_tond
van de 1
meningen
spraken.
Het is dan ook in dit milieu dathij in 1563 een
boek schrijft van 479 bladzijden. Hierin
ur i x ij e neemt hij stelling tegen de toen in Europa’
Welgestelde familie ai aanvaarde dwaalleer over het bestaat
iVr werd in 1516 in Grave, bij Nijme- heksen. Wier bestreed in dat boek vooral
oren als zoon van een welgestelde fa- gruwelijke vervolgingen en martelingen van
Zijn vader was groothandelaar in hop, mensen, voornamelijk vrouwen, die vaak om
langrijke grondstof bij de bierberei- de meest belachelijke redenen voorheks wer-
ïjn eerste opleiding kreeg hij bij de ka- den aangezien.
en aan de kapittelschool in Grave. Hij Dit boek, dat hij opdroeg aan hertog Wilhelm
gaafd en hij vervolgde zijn studies in als waardering voor diens steun, zou in grote r...
-mate zijn verdere levensloop bepalen. Het Ook zgn. wijnvlekken c
werd oorspronkelijk in het Latijn geschreven konden een aanwijzing z
met als titel: ”De praestigiis daemonum” en in hekserij bedreef. Met gees
we- veis” zou kunnen 1
leer- leefde dit boek vijf!
vens in het Duits, 1
Hetboekkr::*--
se keizer, die hern u.
van zijn wa
In kerkelijl
thousiast. F
banvloek over
-J had I
kennis en inzichten óp een zo breed f
k terrein te verdiepen en uit te breiden, hekserij en de macht van ’’boze vrou\
thij daarna een aantal studiereizen over natuurkrachten te loochenen. De bi
naar Egypte, Tunesië en enkele Griekse ei- bekende en beruchte katholieke stadb
landen. Hij keerde naar zijn vaderland terug voor de Spaanse troon, hertog Alva, pn
en werd medicus aan het ziekengasthuis in de hem van het hof in Kleef te verdrijf
•■Grave. zette zijn boek op de index.
tburg.
>ed te
in staat de arme boerenbevolking op medisch
gebied bij te staan. Op de burcht van Teck
lenburg was ook een vrij uitgebreide apo
theek aanwezig. Jan Wier zelfheeft haar be
kwaamheid en kennis uitvoerig geprezen.
Het is, na kennis van het voorafgaande, te be-
langer bij het leven van deze vrouw grijpen dat, na dit eerste bezoek in 1569, een
-Gravin Anna was de dochter -èn hechte vriendschapsband met de familie von
enigst kind- van graaf Konrad van Tecklen- Bentheim-Tecklenburg ontstond. Toen dus,
burg en werd geboren in 1530. Op aandringen na de ziekte van zijn beschermheer hertog
van haar vader huwde zij op 23-jarige leeftijd Wilhelm, het tij voor Jan Wier begon te keren,
met de 18- jarige graaf Eberwin von Bent- vluchtte hij naar Tecklenburg alwaar hij di-
heim. Een niet gelukkig huwelijk uit wel- rekt asiel kreeg en aan hem zelfs door graaf
e.-i._. Arnold de burgerrechten van die stad werden
verleend! Vermoedelijk is Wier toch nog di
verse keren naar het hof van de hertog terug
gegaan om zijn heer medische bijstand te ver-
-lenen.
ïd graaf Eberwin in 1578 trok hij zich terug uit zijn praktijk en
tw, gravin vestigde hij zich op zijn landgoed in Kleef;
ton Arnold zijn praktijk deed hij over aan zijn zoon Gale-
■*'-’'~-~*n nus.
kelijke rechtbank gesleept. Wie niet snel be
kende werd door de scherprechter en zijn
helpers zodanig onderhanden genomen, dat dische wetenschap. Het is hem overigens ni
een bekentenis alleen in zeer.zeldzame geval- gelukt aan de heksenprocessen een einde
len achterwege bleef... Had het slachtoffer maken; deze zijn nog zo’n 200 jaar door*”
eenmaal bekend, dan was hij of zij reddeloos gaan. Het laatste heksenproces in Duitslai
verloren. Meestal volgde een veroordeling tot vond in 1775 plaats in Beie
de brandstapel en stierf het slachtoffer onder werd met het zwaard ter dood j
helse pijnen! Een overbekend voorbeeld.uit Johan Wier was gehuwd met
de geschiedenis is Jearme d’Arc. In enkele ges; een vrouw die haar man in
eeuwen zijn op deze wijze in Europa -naar en gesteund heeft. Het was in
schatting- omen nabij ’n miljoen mensen om- een gelukkig huwelijk. 7- -
gebracht! Dietrich, C:_
volgden alle vier het voetspoor van hur
Psychische aandoeningen S
Het is tegen deze waanzin dat Jan Wier zich aan het hof in Dusseldorf.
met alle mogelijke middelen heeft verzet. In Zolang Jan Wier op de steun van het hof kon
zijn boek trekt hij fel van leer tegen de prak- rekenen, was zijn positie tegenover zijn vij-
tijken van de kerkelijke rechtbanken met hun anden sterk genoeg. Dat veranderde toen de
onmenselijke methoden om de slachtoffers hertog op 50- jarige leeftijd enkele hersen-
tot bekentenissen te krijgen en de executies bloedingen achter elkaar kreeg en geestelijk
d.m.v. de brandstapel. Hij legt uit aan welke, gestoord raakte. Vijanden van Jan Wier be-
vaak psychische aandoeningen, deze mensen weerden dat dit ongeluk te wijten zou zijn aan
werkelijkledenenpleitvooreenrechtvaardi- ”de kwade werken van hekserij”. Vanwege voor
ge, menselijke behandeling door deskundige zijn boek werd hij door hen zelfs betiteld als -daar
personen. Het is niet onmogelijk dat, wanneer heksenmeester!
:ing;
-der
'estfol
,65 km van Lu
kleine toeristenplaats, met i
Medische inzichten
land is bij ons (in Nederland dus) vooral be- Toen werd hij, op voordracht van Conrad von staan we even stil bij de wereld van toen en
kend geworden in de tijd dat in de dorpen een Heresbach, kanselier van hertog Wilhelm dan meer in het bijzonder bij de godsdiensti-
belangrijke huisindustrie gevestigd was, nl. von Jülich-Cleve-Berg, benoemd tot lijfarts ge en medische inzichten. De mening dat
de linnenweverij. Veel van dit linnen werd in aan het hof van de hertog. In diens gezelschap mensen, tegen inlevering van hun ziel en za-
het buitenland, met name ook Nederland, ver- bezocht hij diverse bevriende Duitse hoven., ligheid, een verbond konden sluiten met de
kocht. Velen hebben zich hier ook blijvend Zo werd hij in adelijke kringen een bekend en duivel, was algemeen aanvaard in heel Euro-
gevestigd. Het waren en zijn uitstekende za- veel geconsulteerd medicus. In de kring van pa. In Nederland stamt uit die tijd de sage van
kenlui. Namen als: Bahlmann, Brennink- kennissen en vrienden van hertog Wilhelm ’’Mariken van Nieumeghen”. Duitsland ken-
meyer (stamhuis Mettingen), Dreesmann, bestond veel waardering voor de publicaties de het oude verhaal van Doctor Faust, die zijn
- J -humanist Erasmus van Rotterdam; ziel aan de duivel gaf in ruil voor een nieuwe
die Jan Wier ook van harte aan- jeugd, met alle daaraan verbonden geneug-
srken hebben zich fa-
i deze zgn. heksen,
ook mannen en zelfs
.jke manier te vervol-
sn veroordeling op de
:r ter dood te brengen.
i zijn het slachtoffer ge-
i laster en haatcampagnes van te-
s, die vaak uit weloverwogen ei-
azó hun wensen en ideeën veilig
stelden. Zo waren b.v. vrouwen met ontsto
ken, bloeddoorlopen ogen, zeer verdacht.
Ook zgn. wijnvlekken of moedervlekken
Vccriop zijn dat zo iemand
kserij bedreef. Met geestesziekten was het
al heel gemakkelijk!
Via de duivel kregen heksen macht over an
deren en konden hen b.v. ziek maken of ern
stige tegenslagen bezorgen. Het uitbreken
van epidemieën als pest of cholera, natuur
rampen, rattenplagen enz., het was allemaal
vaak het werk van heksen. Ook konden ze van
gedaante veranderen; meestal in een zwarte
kat, en om die reden zijn ook heel wat van die
arme beesten op de brandstapel terecht geko
men. Ze konden op bezems door de lucht vlie
gen op weg naar een heksensabbat, die plaats
vond in de onderwereld of op een plaats in het
woud of in de bergen. De heksenvrouwe"
konden daar gemeenschap hebben met de
duivel. Was iemand eenmaal van hekserij be
schuldigd, dan werd die persoon voor een ker-
is een
stal wc
wv, ,.u^..uud, tuinartikelen, deuren; het
.naar een greep uit alle afdelingen die deze
bouwmarkt herbergt.
JXÏÏ^vin- Verhuurafdeling
_,j-ginds de reorganisatie is Vorselaars ook een
verhuurafdeling rijker.
De prijzen zijn, net als de indeling van de
’'■'■k, zeer klantvriendelijk te noemen. Vr
sprekend verhuurt Karwei alleen m:
perfekt onderhouden gereedschap, dat n._.
bijbehorende accessoires, een uitgebreide ge-
bruiksaanwijzing gehuurd kan worden voor
de periode die nodig is. Toch handig, als het
eigenlijk onzin is om een duur apparaat alleen
maar voor die ene klus aan te schaffen! Het
skala is breed: van sloophamers tot reini
gingsapparaten, van loodgietersgereedschap
tot steigers en ladders, van tuingereedschap
tot schuurmachines. Er ligt een informatieve
folder klaar voor belangstellenden.
Gereedschappen
Wie klust heeft gereedschap nodig. Vorse
laars Karwei heeft een grote collectie hand-
gereedschap van het merk Skandia. Daar
naast zijn de merken Black Decker en
Bosch in deze doe het zelf zaak goed verte
genwoordigd. Van schuurmachine tot klop-
boormachine, van haakse slijper tot schaaf
machine, alle machines van beide bekende
merken zijn bij deze doe het zelf markt ver
krijgbaar.
Houtafdeling
Deze afdeling is een hoofdstuk apart. Daarom
is dit een aparte afdeling binnen de bouw
markt gebleven. Een werkelijk enorm assor
timent is binnen deze afdeling te vinden. On
geacht wat de doe het zelver nodig heeft, hier
is het te vinden.
Keukenafdeling
L J 9 Alhoewel Vorselaars al langer een keukenaf- assot
deling herbergde, is sinds begin dit jaar de Vanc
ukenafdeling ondergebracht in een eigen houten voordeur;
imte. Bij deze Karwei bouwmarkt kan de bij Karwei is het i
