Dementie vergt geduld en
begrip van de omgeving
I
Moeder is opgenomen
n
n
i
COLOFON
Bingo Reeshof
uizen
Lul
ve
i
POST
v SCRIPTUM
ER
ER-
MJNEN
lelmans
Fietsen
Atelierroute
Lezen over dementie
Groot en klein
PIN-code
Veiligheid op latere leeftijd
Ziektewet en WAO
Weet wat je toekomt
SOON
O mei 1990-pagina 10
DE 'ILBURGSE KOERIER
Donderdag 10 mei 1990 - pagina 11
lerzoek:
II j'f4T .tl
ap Cats
van Hans
sn P. Rabir
I
postbus
JA Tilburg, tel.
De werkelijkheid is niet voor iedereen
dezelfde werkelijkheid.
Foto: Geert van Loon
een
één
verwerkt rou\
lement
werkt,”
HET WOORD
IS AAN...
huwbaarheid
echter veel huif
Gezinszorg
zijn ook c
dagbehandeling
bijeen
dat ze
runnen 1
421207,
de
jprogram-
sommige
o vergeet-
-artner".
listratie
agelijk
is dat
esloten. De door
rdag gebruikt.
;orte termijn d
:k onderzoek
uit de jaren ’60 John
en. Om de gezellige-
m is voor deze gele-
is van Berkel uitgeno-
Het is weer tijd
langs Brabants dreven te peddeler
weer diverse fietstochten
tencor
werk
mensen vt
juli. Er wor
■s er een f
band "De
Basel.
Je weet nu niet hoe schoon de meimaand openbloeit,1
hoe, om je graf, de jonge lente leeft en groeit,
hoe wolkenloos en blauw de diepe luchten zijn,
hoe ’t, in mensenharten kreunt van oorlogspijn.
°pg<
Koet
Je weet gelukkig niet hoeveel er is verwoest
en dat ons leger zich wel over geven moest.
En dromen, vriendschap, liefde; zoveel werd er vernield.
Wij Hggen met ons lege hart voor God geknield.
op deze pagina o.a.
iterkolom meer lezen
ïerkel is een bekende
il een buut-optreden
en zijn verkrijgbaar
aan de zaal en in de
Je Postelse Hoeve en
:ore” op het Wagner-
rë-
lin 16, Tilburg
|3 4 3 0 6 1 7
meer praten, ze kan niet loj
zoek haar eenmaal per
redelijk vrede met de t
van haar lach
vastpak, heb il
We hebben veel zelf uit moeten zoe
ken. Ik vind ik het jammer dat moeder
er nooit over gepraat heeft toen het
nog kon. Dan was er misschien ook
betere hulp mogelijk geweest. We we
ten dat moeder nu in goede handen is
maar het doet pijn, iedere dag.”
Seniorenwijzer
Wordt eenmaal in de twee weken
'■'’'genomen in de Tilburgse
>erier
Redactieraad:
Diny van Bladel-Verbunt
Peter Elshout (eindredacteur)
Jan van Groos (voorzitter)
Joop Janmaat
Jacques Joosten
Harry Strijbosch
Ad de Vet
Andr Walraven
Redactiemedewerkster:
Ivonne van der Zande
Redactieraadsadres:
Redactieraad Seniorenwijzer,
p/a Lange Schijfstraat 107, 5038
TT Tilburg, tel. 350505.
Kopij kan opgestuurd worden
naar het redactie-adres of naar
de Tilburgse Koerier,
10001,5000 JA Tilbur
368805.
We zien de kleine heuvel en het houten kruis
en denken aan jouw eigen, goed, gelukkig thuis
waar nu een vrouw, misschien een moeder, angstig wacht,
waar kind’ren om hun vader schreien in de nacht.
I>enut kunnen worden
»ing van D.Simons uit
sriodiek Medisch On-
rleggroep
sn met de
f de WAO
;ouden in
■iirg en is
Brpen. De
:ohtingen
er) gordijnen en
inlijk niet adverteren...
zien! Wij verkopen u
i en topkwaliteit
usteens langs....
Hoe ouder je wordt, hoe vaker je
soms dingen vergeet. Het kost
wat meer moeite bepaalde zaken
uit het geheugen terug te halen.
In de meeste gevallen is dat niet
iets om lang bij stil te staan.
Maar die vergeetachtigheid kan
zo ernstig worden dat een oude
re geen greep meer heeft op zijn
eigen situatie. Hij herkent zijn
eigen kinderen niet meer óf
gaat’s nachts in pyama de straat
op. Dan is ér sprake van demen
tie. Demeniie is een ziekte en ze
ker ook e?n probleem voor de
omgeving van de dementerende
oudere, vooral voor de partner.
Men moet leren er mee om te
gaan en dat vergt veel geduld en
toewijding We hebben een ge
sprek ove dementie met de heer
Ben Jansen, klinisch psycho
loog in verpleeghuis De Haze
laar.
De Samenwerkende Ouderen Organisaties Noord (SOON) orga
niseren op woensdag 16 mei van 14.00u tot 17.00u een dans-
middag voor ouderen in het Riddershof, Leharstraat 110 in Til
burg. De entree bedraagt 1,-. Deze datum is nieuw i.v.m. de va
kantie van de discjockey.
Toos Vrensen uit Tilburg schreef dit gedicht op 10 mei 1940 toen de Duitsers
Nederland binnenvielen. Zij fietste die dag van Venray, waar zij als onderwij
zeres werkte, naar haar ouderlijk huis in Tilburg. Onderweg zag zij verschillen
de graven van Nederlandse soldaten.
Verschijnselen
Het belangrijkste kenmerk van demen
tie is het niet goed meer functioneren
van het geheugen. Ben Janssen: "In
het begin is de dementerende oudere
zich daar van bewust. Hij probeert
door fantaseren de leegtes op te vul
len. Plaats, tijd en personen worden
voor hem steeds vager. De ouderen
weet bijvoorbeeld niet meer welke dag
het is of waar het toilet in huis is. An
dere kenmerken kunnen zijn de ach
teruitgang van het taal- en hande
lingsvermogen, karakter- en stem
mingsveranderingen en onrust.” Bij
de beoordeling of iemand wel of niet
dement is, gaat Ben Janssen meestal
uit van wat iemand in de praktijk wel
en niet kan. Hij vindt het van groot be
lang dat dementie tijdig wordt ontdekt:
"Bij vroegtijdige behandeling van be
paalde lichamelijke of psychische oof-
zaken kan genezing namelijk mot
zijn. Bij de ziekte van Alzheimer i;
echter nooit het geval.”
De Algemene
Postbank hebt
der is sinds L
postkantoor. In
hand gedaan om uw PI
Het onthouden van uw Persoor
kan voor sommigen namelijk
ezelsbruggetje een uitkomst.
Op woensde
Nachtegaal
Stichting I
van en voc
den op 2
Betaal il
Je weet niet, held, die in ’t heetste van de strijd
met vele anderen voor je land gevallen zijt,
dat op je eenzaam graf paarse seringen staan.
Wij zijn er met bloedend hart voorbijgegaan.
Het uderenbeleid van de ge-
meete Tilburg heeft de laatste
jarerveel inhoud gekregen. Veel
oudcen, instellingen en politici
hebbn daar hun steentje aan
bijgdragen, maar door de jaren
heet is de beleidsambtenaar
vooouderenwerk: Rob van der
Wegen de centrale figuur ach
ter e schermen geworden.
Melgevoelens van verbijstering,
ongloof en opstandigheid
mosten we vorige week don-
defagavond vernemen dat hij
op'1-jarige leeftijd plotseling is
ovdeden.
Deiijn en leegte die dit verlies
me zich meebrengt, zijn niet in
worden uit te drukken.
On medeleven gaat vooral uit
nar zijn vrouw, kinderen en
oders. Maar in feite hebben alle
Tburgse ouderen een goede
vend verloren.
iwproces of het in een iso-
geraken als men niet meer
aldus Ben Janssen.
Het woord is aanis de titel van een rubriek
waarin iedereen van 55 jaar en ouder aan het
woord kan komen om de lezers te informeren
over allerlei leuke, gezellige, interessante, op
merkelijke zaken. Schrijf iets op, maak een
verhaaltje van ten hoogste 200 woorden en
stuur dat op naar de redactie van de Senio
renwijzer, per adres Tilburgse Koerier, post
bus 10001, 5000 AJ in Tilburg onder vermel
ding van ”Het woord is aan....”. Inzenden be
tekent niet dat er automatisch geplaatst wordt.
Jimons en zijn stich-
en bemiddelende rol
medische instanties,
te tijd, capaciteit en
i ziekenhuis t.b.v. de
len 60 kunstenaars in Tilburg hun ateliers
<unt op die manier een kijkje in de keuken
>n. Op het Nederlands Textielmuseum,
>urg is uitgebreide informatie te verkrijgen
over diverse routes die u kunt volgen; te
openbaar vervoer. Wilt u eerst meer we-
De ateliers zijn op die dagen geopend
>pen. Ik be-
week en ik heb
situatie. Ik kan
i genieten en als ik haar
ik toch contact met haar.
Bep vertelt verder dat zij en haar
broers en zussen het dementerings
proces van hun moeder ieder op
eigen manier hebben beleefd. De
kon het sneller accepteren, de ander
hield hoop op genezing maar gevoe
lens van onmacht en onvrede over het
steeds verder wegglijden van moeder
had iedereen. De steun van de huis
arts was goed evenals de steun die
gegeven werd en wordt vanuit ver
pleeghuis De Hazelaar waar de moe
der van
werd o
broers,
meegedaan aan c
Dat was erg zinnig.
Bep en haar broers en zussen pro
beerden moeder op te vangen. Er wer
den roosters gemaakt zodat er steeds
iemand bij moeder was. ’’Toen moe
der driemaal per week naar de dag-
therapie ging, was dat voor ons een
grote verlichting maar we moesten erg
veel blijven organiseren. Ze kon nau
welijks alleen blijven. Ze moest 's
avonds in bed gestopt worden, we
legden de kleren voor de volgende
dag klaar in de juiste volgorde want
anders deed ze bijvoorbeeld de trui
onder de jurk aan. Iedereen hielp, vier
jaar lang. Belangrijk was dat moeder
houvast had: dezelfde gezichten, de
zelfde manier van aanpakken, bepaal
de dingen op dezelfde tijd, enz. Toen
er twee halve dagen per week iemand
van de gezinszorg kwam, maakte dat
het voor ons weer iets makkelijker.”
Dat ouderen een heel aantrekkelijke doelgroep vormen voor al
lerlei commerciële instellingen wordt meer en meer duidelijk.
Een markt wordt ontdekt. Een duidelijk voorbeeld daarvan is het
blad "Groot en klein” dat onlangs het zevende nummer uit
bracht en dat mee wil blijven dingen naar de gunst van de lezer.
Mee wil blijven dingen want in korte tijd zijn er maar liefst vier
nieuwe tijdschriften voor 50-plussers op de markt gekomen. Het
blad "Groot en klein” is bedoeld voor grootouders en kleinkin
deren en heeft als motto: "Opa of oma worden is leuk”. Het
wordt gevuld met luchtige informatie: reisaanbiedingen, gezond
heid, mode, boeken, cadeautjes voor de kleinkinderen, tuinie
ren, huisdieren, etc. Of het blad nou werkelijk iets toevoegt aan
alles wat er al is, is ter beoordeling aan u natuurlijk. U kunt voor
een gratis proefnummer bellen: 020-5641222.
door overmatig alcoholgebruik of me
dicijnen, kunnen dementieverschijn-
selen veroorzaken of verergeren.
Maar dementie kan ook psychische of
sociale oorzaken hebben. Vaak krijgt
iemand dementieverschijnselen na het
verlies van de partner of na pensione
ring. Dat is dan het geyolg van een on-
Omgeving
Hoe moet je nu als partner of omge
ving omgaan met een dementerende
oudere? Ben Janssen: ’’Belangrijk is
niet te veel van die dementerende per
soon te vragen, maar hem te stimule
ren om te doen wat hij nog kan. Je
moet een evenwicht zoeken tussen
over- en onderprikkeling. Verder is het
heel belangrijk vaste structuren in de
dag aan te brengen: een duidelijke ka
lender, een klok in de kamer. Ook te
keningen die aanduiden waar het tio-
let en de slaapkamer is, geven hou
vast. Verder is het een slechte ge
woonte de dementerende te testen
met vragen als ’’Weet je nog wie ik
ben?”, "Hoeveel kinderen heb je?”
etc. Het schuldig blijven van het ant-
"Dementieis een breed begrip,” zo
begint Ber Janssen. ”Er zijn vele vor
men van ementie. De bekendste zijn
de ziekte ón Alzheimer waar 70% van
de demenérenden aan lijdt en de mul-
ti-infarct ömentie (MID). Met dat laat
ste word<n kleine afsluitingen van
bloedvate bedoeld in dé hersenen.
Beide zieles leiden tot het afsterven
van herseweefsel. Bij de ziekte van
Alzheimeiis er sprake van een gelei
delijke aateruitgang, bij MID is ver
loop onoorspelbaar. Lichamelijke
ziektes o vergiftigingen bijvoorbeeld
Bep een aantal jaren geleden
opgenomen. Bep: ”Wij, mijn
mijn zussen en ik, hebben er
gespreksgroepen.
Moeder kan niet
3 Nederlandse Bond voor Ouderen (ANBO) en de
bben een folder gemaakt over de PIN-code. Die fol-
begin april van dit jaar gratis verkrijgbaar bij elk
de folder worden diverse ezelsbruggetjes aan de
’IN-code makkelijk te kunnen onthouden.
>nlijk Identificatie Nummer (PIN)
problemen opleveren. Dan is een
Van 11 tot 13 mei stellen
open voor publiek. U ki-
van de kunst nemen.
Goirkestraat 96 in Tilbur
over al die ateliers en o.
voet, per fiets of met het
ten, bel dan 013-422042.
van 11.00u tot 18.00u.
”We merkten dat moeder haar porte
monnee regelmatig kwijt was. Die ver
stopte ze ergens. Als je er naar vroeg,
wist ze niet meer waar ze hem gelaten
had. Op een keer goot de jus af in
plaats van de aardappelen.” Bep ver
telt over haar ervaringen met haar
moeder die op vrij jonge leeftijd de-
mentie-verschijnselen begon te verto
nen en een aantal jaren geleden is op
genomen in verpleeghuis De Haze
laar. Haar moeder was de motor van
het gezin met man en tien kinderen.
Bep: ”Na het overlijden van ons vader
werd het snel erger met moeder, ze
miste zijn steun.”
slijk zijn bij het trek-
ies uit de resultaten
k. Iedereen is vrij om
it er na een eventueel
pecialist dient te ge-
woord leidt alleen maar tot frustratie
en onzekerheid. We moeten ons reali
seren dat een dementerende in een
eigen realiteit leeft. Als je dat kunt er
kennen heb je er minder problemen
mee dat hij dingen uit onze realiteit
niet begrijpt. In een later stadium kan
het taalvermogen aangetast worden.
Dan is communicatie via de zintuigen
nog wel mogelijk. Geuren, tast, mu
ziek; dat zijn dan vormen van contact
met de omgeving. Ook aanraking en
oogcontact zijn belangrijk in dit sta
dium. Maar het voornaamste is de de
menterende met respect te blijven be
handelen.”
Wel of niet thuis?
Vaak wordt er van uit gegaan dat de
dementerende oudere het beste zo
lang mogelijk thuis kan blijven. Ben
Janssen is het daar maar ten dele mee
eens. ’’Voorop staat dat de kwaliteit
van het leven gehandhaafd moet blij
ven. Dat is het criterium. Voor veel
mensen is opname beter, ook voor de
partner. Maar voor het zover is, is er
orhtar hulp mogelijk o.a. via de
g of de Wijkverpleging. Er
dagopvangprojecten. Een
deling in een verpleeghuis
is ook mogelijk. En tenslotte is tijdelij
ke of blijvende opname in een ver
pleeghuis als de Hazelaar mogelijk,”
aldus Ben Janssen. Afhankelijk van de
ernst van de dementie worden in de
Hazelaar activiteiten voor demente
ouderen georganiseerd.
Aandacht voor de partner
Natuurlijk vraagt de zorg voor een de
menterende enorm veel van de part
ner. Ben Janssen: ”Het is belangrijk
dat die partner goede informatie over
dementie krijgt. Dat kan via de huis
arts, bij de ouderenafdeling van het
RIAGG, bij de Gezinszorg maar ook bij
de Stichting Alzheimer in Nijmegen,
telefoon 080- 223653 en via boeken en
folders. De folder over dementie van
SIRE is een hele goede. Die is op te
vragen via telefoonnummer 020-
424706. En bij het RIAGG worden ge
spreksgroepen georganiseerd voor
partners en familieleden van demente
rende ouderen.” Ook de Hulpcentrale
in Tilburg biedt hulp in de vorm van
gespecialiseerde oppas zodat de part
ner er even tussenuit kan. Volgens
Ben Janssen leidt een goede voorlich
ting tot een beter begrip want omgaan
met een dementerende is iedere keer
een beetje afscheid nemen. ”Het is
belangrijk dat te kunnen accepteren.
En wat ook heel belangrijk is, is hu
mor: kunnen lachen om de vrolijke
kant van moeilijke situaties,” zo be
sluit Ben Janssen.
Overigens kunt u
onderaan de recht
over dementie.
om het stalen ros te bestijgen en aangenaam
peddelen. Anders gezegd: er worden
georganiseerd door o.a. de Activitei-
imissie van de Baselaer samen met de Stichting Bejaarden-
Tilburg. Deze twee organiseren een fietsvierdaagse voor
i/an 55 jaar en ouder op de zondagen 4,10, 24 juni en 1
jrdt gefietst in Tilburg en omgeving. De laatste zondag
feestelijke afsluiting in de Baselaer m.m.v. de Hawai-
Je Gibama Hawaiians”. De startplaats is elke zondag bij
de Baselaer, Hoefstraat 175 in Tilburg. Men vertrekt om 11.30u.
Mee informatie: telefoon 421207, vragen naar Piet Brokke. U
kunt zich aanmelden tot 28 mei. Verder heeft de eerder genoem
de activiteitencommissie ook fietstochten op het programma
staan, vertrek telkens bij de Baselaer, op de data 22 mei (start
om 13.30u); 12 juni (start om 13.30u); 26 juni (start om 13.30u);
10 juli (start 10.00u); 14 augustus (start om 13.30u); 28 augustus
(startl O.OOu); 11 september (start 13.30u) en 2 oktober (start om
13.30u). De werkgroep Ouderen De Schans heeft ook een fiets
tocht op het programma staan en wel op donderdag 17 mei aan
staande. Om 13.30u vertrekt men bij wijkcentrum De Schans, De
Schans 123 in Tilburg-Noord. Er wordt gefietst door de Loonse
en Drunense Duinen. Deelname is gratis en er wordt in een rus
tig tempo gefietst. Inlichtingen bij de Schans, telefoon 564456/
553800.
ft de stichting PM0
t gesloten met zieken-
Brabantse gemeen-
Tilburg. Er worden
pakketten aangebo-
:en basispakket, een
:ket en een uitgebreid
imma. De medische
algemeen zo’n twee
hiervan lopen uiteen
ulden. Het is de erva-
nsen dit aan de hoge
r staat tegenover dat
grondig wordt uitge-
eest deskundige men-
ekwalificeerde omge-
:st moderne appara-
bij dat dezelfde men-
r blikken of blozen
is per jaar neertellen
optimale conditie te
ag toch veronderstel-
toonlijke gezondheid
ir bezit is.
Hing heeft voor het
;k kan zich in verbin-
ie stichting Periodiek
:oek: Postbus 6055,
out (01620-34531).
Op vrijdag 11 mei wordt er door de 50-plus vereniging Reeshof
een bingo georagniseerd in de Openbare Basisschool in de
Bemmelstraat 6. De bingo begint om 20.00u.
Op vrijdag 18 mei om 14.00u organiseert het Ouderenwerk West
in samenwerking met o.a. de Stichting Bejaardenwerk Tilburg
een voorlichtingsbijeenkomst over veiligheid op latere leeftijd.
De bijeenkomst wordt gehouden in ’t Kievitslaer, Reinevaar-
straat 55 in Tilburg en is gratis toegankelijk. Het programma be
staat uit een inleidende diaserie, een tweetal informatie- en dis
cussiegroepen onder leiding van enkele deskundigen en een
demonstratiemarkt met een prijsvraag. Op die markt zijn allerlei
hulpmiddelen te zien die met veiligheid te maken hebben. Als u
de bijeenkomst heel graag wilt bezoeken maar slecht ter been
bent, kunt u contact opnemen met het Ouderenwerk West, tele
foon 683961. U moet dan vragen naar Diny Siebelink of Pablo
van der Horst. Zij regelen dan vervoer voor u.
Op woensdag 16 mei om 13.15u houdt de WAO-Overh
een voorlichtingsbijeenkomst over vragen en problemer
Ziektewet of de WAO. Iedereen die met de Ziektewet of
te maken heeft is welkom. De bijeenkomst wordt gehouv.
het Baanlozencentrum in Zuid Oostefstraat 23 in Tilburg
bedoeld als inleiding op een cursus over deze onderwerpe
cursus wordt in de maanden mei en juni gegeven. Inliet.,,
telefoon 013-362457.
dag 16 mei om 14.00u organiseert het buurthuis De
il in de Oude Kapelstraat 25 in Tilburg samen met de
Bejaardenwerk Tilburg (SBT) een informatiemiddag
>or ouderen. Tijdens deze middag zal er ingegaan wor-
zaken als: Hoe kan ik geld terugkrijgen van de belasting?
ik niet teveel aan ziektenkostenverzekering? Hoe zit het
met mijn huursubsidie? etc. De titel van de bijeenkomst luidt dan
ook "Weet wat je toekomt". Mensen die de bijeenkomst graag
willen bijwonen maar zo slecht ter been zijn dat ze niet op eigen
gelegenheid of met het openbaar vervoer kunnen komen, kun
nen contact opnemen met de SBT, telefoon 421207, vragen naar
Piet Brokke. Vervoer wordt dan geregeld.
Er zijn bij de Openbare Bibliotheek Tilburg allerlei mateiralen be
schikbaar om als partner, familielid of verzorger van een demen
terende beter zicht te krijgen op de vele vormen en verschijnse
len van dementie. De documentiemap ’’Dementie” bevat o.a.
zeer leesbare brochures van de Stichting Alzheimer. De map
biedt ook literatuurlijsten en artikelen uit diverse tijdschriften. De
collectie videobanden (VHS) van de centrale bieb op het Ko
ningsplein biedt speelfilms zoals "Vroeger is dood” naar het
boek van Inez Dullemen en "Hersenschimmen” naar het boek
van J. Bernlef. Beide boeken zijn overigens in de bieb ook in
groot-letterdruk te leen. Rechtstreeks te leen bij de bieb of bij
bieb aan te vragen zijn ook videocassettes van televisieprogra
ma’s van ondermeer de RVU-educatieve omroep en sommige
programma’s van het IKON. Enkele titels: "Ze wordt zo vergeet
achtig” en ”De verloren tijd, leven met een demente par
Te huur bij de "NCGV Film en Videotheek” is de videoregit
van de film "De verloren tijd” die eind vorig jaar op de televisie
te zien was en gaat over een dementerende man. Het contact
adres luidt: Da Costakade 45, 3521 VS in Utrecht, telefoon 030-
941899. Dan is er nog een heel groot aanbod van boeken. Hier
volgt een kleine selectie uit romans: ’’Late ontmoeting: samen
dwalend door dementie” van Joke Scheltema, "Uw moeder was
weer erg in de war vandaag’ van Mink van Rijsdijk en "Een
vrouw van alledag" van Corien Bossema. Boeken met meer in
houdelijke informatie: ’’Honderd vragen over dementie” van
W.J. Braam, ”Kun je me zeggen waar ik woon” van Hans Hor-
stink en "Een dag van 36 uur” van Nancy Mace en P. Rabins.
jlzo w/orgaans
ïbruikt. Als het
drastisch
of meer
