b
Verhalenwedstrijd over de bevrijding zeer geslaagd
IBIS'S
Deze soldaten zijn nou echte helden, kleufen van Nederlands vlag wat wappert
dacht ik, en begon ook mee te zwaaien en SlJ.fier ln uw Sloed (een prachtig lied dat
roepen. Ik keek links en rechts, ja, zelfs wij meer moeten zingen).
Opnieuw beginnen
r
z
Mijn herinnering aan de
Bevrijding van Tilburg
Oorlog, oktober 1944,
ik was tien jaar
De mooiste redevoering
De bevrijding van Tilburg
K
Donderdag 26 oktober 1989 - pagina 17
DE TILBURGSE KOERIER
1989-pagina 16
;e blij- een van hen gaf
tskerk Fritsje, deze solda
i_
jmenten
van onze
HEID!
wappe-
)ie kleu-
dit alle-
i op-
>t op
nog
ook
waren
onze
c, rol-
dat in
voelde
van
ten
het
werd toe£
larianne Scl
if blijk l uit t r
telefooncentrale te rijt
goed te horen en gaan
i mislukt zouden ^irditei
leugen. over
veer, de date-
centrum
id.
■/•gegeven re-
zeer kern-
l verslag van
den gelegd:
hij was al
een tijd naar
aan. Het
ritueel en
langzaam en
dgeschoten.
ïuvelstraat, bij
1gen
j ver-
t waren
en ons
Mijn
voor
hun
een
ïingen
jndert
- Tel. 04242-88660
In de Kerstnacht, om
we naar de nachtmis. Het
en koud. We passeerc
de wacht hielden bij
den. We z
achterna:
werp»
in A'
niet
nogi
zelf i
Er w
lekker
warmte,
maar af t
hout ir
ken.
De herinnering is een paradijs
waaruit men niemand kan verjagen
ochtenduren bleven
oorden we hevige
onze kelder in. De c
jds dichterbij te va.,
oma baden de rozenkrans,
ar te wachten, tot het wat s
mijn vader naar boeven ging
Foto’s: Geert van Loon
snel en avontuur-
irf af en toe best
>t mijn schoenen
'oor zekerheid en
:W GENERATION
Van Bommel.
I ik naar
i de betere
nenzaak.
Op deze pagina kunt u de vijf win
nende verhalen lezen. Bij ieder
verhaal vindt u een korte weergave
van het oordeel van de jury.
e1
J.
Het was stil. Ineens was het stil. En we
merkten het pas na enige tijd Nachten
g en ook de hele dag hadden we het
jmmelvuur
We «woont
der. We *,:*-
men trilüvu a«
sen zaten dicht
beekseweg,
het stil. Wat
was niet genoeg te eten, zeker geen
r eten, oorlogsbrood en gort. Geen
want er waren geen kolen en
en toe gas, wel turg en een beetje
in een kleine potkachel in de keu-
overdacht ik de
teerden. Zou dit
peten aflopen
it voor oorlog--*
komen!
n. Mijn man
krijgsgevange-
5. Wat zouden
.1 doen Hij
Afgelopen maandag werden in Zaal 16 in het Carré in de Jan van Beverwijkstraat vijf
aangrijpende oorlogsbelevenissen voorgelezen door de vijf Tilburgers die hun ervarin
gen en gevoelens over de bevrijding op 27 oktober 1944 op papier hadden gezet. Die
verhalen waren ingezonden in het kader van de Verhalenwedstrijd die de Openbare Bi
bliotheek Tilburg organiseerde samen met de Tilburgse Koerier. De avond was druk
bezocht en de sfeer was er een van gezellige saamhorigheid.
naar buiten hol-
i tegen, ’t Was
leurt, vertelde
ze bevrijd
tieren, wa-
etingen bleef
De bruggen
isen ?Pëe- al v
stad ging
Nooit zal ik het moment vergeten dat r
mijn ouders, samen met de vlag boven sPr001
hun hoofd stonden, de armen fier uitge- stoet,
strekt, om die vlag de ruimte te geven. Z1J dr
Maarik zag ook tranen, tranen over
stralend blijde gezicht van m’n moe-
Ik moest daar lang naar kijken. Vol-
-kind van tien jaar horen
Opnieuw beginnen door Tiny van Vught-Jansen. De kleine, maar fijngevoelige ver
telling «Opnieuw beginnen» is het verhaal van een vrouw die er in de oorlog alleen
voorstond met de zorg voor twee kleine kinderen. Tiny van Vught-Jansen heeft op
een beeldende wijze een drama in het klein weergegeven. De schrijfster voert de lezer
mee naar de belevingswereld van een inwoonster van Tilburg haar angst voor de
schuilkelders, de zorgen om man en kind die beiden ver van haar vandaan zijn, haar
gevoel van eenzaamheid ondanks de bevrijding.
Graag nodig ik u uit om met mij in ge
dachten terug te gaan naar «den ouwen
Heikant»; de Heikant van het najaar
1944. Als u Tilburger bent, hoef ik u niet
uit te leggen waar u zijn moet: aan «gene
kaant» van het kanaal, waar in die tijd
iedereen nog iedereen kende. Het tegen
woordige Tilburg-Noord.
Natuurlijk kan ik het verhaal van de
bevrijding niet anders vertellen dan hoe
ik het als 16-jarige, die nog veiliger bij
vader en moeder thuis was, door de ogen
van een 16-jarige gezien heb; hoe ik ’t
heb meegemaakt in dat kleine kringetje
rond het park bij de kerk, zogezegd het
centrum van dat dorp apart. Het Lijns-
heike, ’t Moleneind, de Heikantsebaan,
de Peerke Dondersstraat en de Rugdijk
brachten de jeugd naar de jongens- of
meisjesschool, naar het jongens- of meis
jespatronaat, naar de kerk naast de pas
torie waar een pastoor en een kapelaan
woonden die alles nog zeker wisten en
die er nog niet vanuit gingen dat de men
sen het zelf ook moesten weten.
De zorg om aan het eten te blijven was
voor onze ouders en de zorgen om voor
aan te staan als er wat te zien was, waren
voor ons. We waren al oud genoeg voor
een tabaksbonkaart en nog te jong om te
moeten onderduiken voor de arbeids
dienst of werken in Duitsland. Op die
uitverkoren leeftijd heb ik de bevrijding
van de Heikant meegemaakt.
Op de eerste september ging ik voor
het eerst werken, in de stad, en te voet
natuurlijk, en omdat het in het centrum
was betekende dat: drie kwartier lopen
om ’s morgens op tijd te zijn, tussen de
middag tweemaal drie kwartier om thuis
te gaan eten en om zes uur nog eens drie
Zo was op
begonnen. Ma_
door. Het geve
bleef duren. Wc
met onze
door de mc
Ik zie nog
ineens vóór ons -
«Santaclaus»,
weer weg. Wij kei
en raakten het ir
snijden van 1
keer zag we aten de
riendelijk plechtig
-1 hun
meisjes,
1 eikaars
De eerste prijs werd gewonnen
door mevrouw Tiny van Vught-
Jansen met het verhaal: ’’Opnieuw
beginnen”. De tweede prijs ging
naar L.O. de Wijk die onder dat
pseudoniem ingezonden had maar
in werkelijkheid L. van Gompel
heet. Zijn verhaal droeg de titel:
”De mooiste redevoering”. Me
vrouw Liedy Beneken Kolmer-
Vrensen won de derde prijs met
haar verhaal ’’Mijn herinnering
aan de bevrijding van Tilburg”.
De herfstochtend was droevig, en de
stad leeg en stil. Een duidelijk voelbare
spanning hing over Tilburg.
27 oktober 1944.
Bevrijdingsdag voor Tilburg.
Dit waren dagen van feestvreugde.
Spontaan werden buurtverenigingen op
gericht, straatspelen gehouden en dans
avonden georganiseerd.
Bij al deze bevrijdingsfeesten was ook
Maar nu leek er toch een ein
aan die ellende. Het gonsde
nichten.
bruggen
leek dicï..^.
We sliepen al een paar dagen beneden
in de huiskamer, dicht bij -
ven mensen. Gekleed in molton t.„„„
spakken, klaar om te vluchten als het no
dig zou zijn. Met mijn twee broertjes en
zusje lag ik onder de huiskamertafel en
we verbeeldden ons dat we daar be
schermd lagen onder het grote tafelblad.
Toen viel plotseling het licht uit, de
centrale werd opgeblazen en het donker
maakte alles nog dreigender. «Dit moet
het begin van het einde zijn» zijn vader
en we bleven allemaal wakker in angstige
spanning.
De eerste c*
maar later hoor
bij elkaar in en gen en we doken o:
voon in bed sla- naten leken steeds
moeder en
zaten we daar
Ier werd en r
een bevrijdingsoptocht gepland. De Kor-
velseweg was op de dag van de optocht
een uitbundig feestelijke straat. Veel ge
vels van huizen en winkels waren ver
sierd en ’s avonds mooi verlicht. Ook
iderlijk huis had een prachtige
a verlichting aangebracht.
Herrijzend Nederland, stond met grote
sierlijke letters op de gevel. In de avond-
istopt.'ver- uren waren die letters hel verlicht, zo ook
op zolder. bij vele andere huizen. Na al de verduis-
eerwappe- teringstoestanden van de laatste jaren,
was deze helverlichte straat op zichzelf al
een grandioos feest.
Maar nu, de bevrijdingsoptocht Voor
mijn kinderogen speelden zich een
sprookje af, vooral de opening van die
t. Naast elkaar liepen drie meisjes.
Zij droegen alle drie een
hele lange sleep, wel tien i
sleep van elk meisje was
en de kleuren, natuur
blaut
1 tranen ®P^b<
de blijdschaps-tranen
Een gezin met r
st onze pa ’t dus en konden
jn.
i tanks rijden. Zouden het de
jn? Als het morgen wordt, m!Jn
onze pa aan voorzichtig ,n m
Er hangen mistflarden
;n we zien in de verte sol-
Deze herinneringen uit mijn kinderja
ren zijn mij zeer dierbaar. Steeds als ik
daaraan terugdenk heb ik een feestelijk,
bevrijdend gevoel. En de herinnering aan
de bevrijdingsdag van Tilburg zal altijd
een fijne herinnering blijven.
der duvt. nuiiwo
opblazen van de
geweest.
De 26ste oktober is het duidelijk dat
ebeuren. Regelmatig horen we
ting Berkel-Enschot mitrail-
zeïfs geweerschoten. Ook in
it vallen granaten en er zijn do-
De vierde prijs werd toegekend
aan mevrouw Marianne Schmitz-
van der Aa met het verhaal ’’Oor
log, oktober 1944, ik was tien
jaar.” De vijfde prijs kende de jury
toe aan mevrouw Ine Lemmens-
Heerkens met het verhaal ”De be
vrijding van Tilburg”.
DE MOOISTE REDEVOERING door L. van Gompel
•De mooiste redevoering» is een realistisch verslag bijna een soort dagboek dat de
lezer terugvoert naar de nadagen van de Tweede Wereldoorlog in Tilburg. Het ver
haal is een sterk tot de essentie teruggebracht relaas over de soldaten die Tilburg
hebben bevrijd. De terugblik van de hoofdpersoon op zijn jeugd tijdens de oorlogsja
ren,'de «aankomende snotneus» die vooraan stond toen de Tommy’s Tilburg
reden, die jongeman heeft terdege beseft dat door deze Tommy’s voor hem weer een
toekomst begon. Dit alles is zeer beeldend weergegeven, met een duidelijke opbouw
en een goede persoonlijke stijl.
De bevrijding van Tilburg door Ine Lemmens-Heerkens. De Nederlandse vlag met
driekleur staat centraal in het verhaal over de bevrijding van Tilburg door Ine
Lemmens-Heerkens. De originele wijze waarop de schrijfster dit motief in haar ver-
J g een extra dimensie. Het verhaal kreeg als
i paradijs waaruit men niemand kan verjagen». De
M .gen de vreugde. Het bevreemdt haar, dat daar tranen
bij horen, tranen horen bij verdriet. Het verwarrende en indrukwekkende van de ge-
beurtenisen weet zij goed te verwoorden.
™<u> muv. udder weer en na een
drukke vlieg- en beschietingsmorgen was
's middags de lucht vol met laagvtiegende
transport- en zweefvliegtuigen.
Alle Duitsers leken plotseling verdwe
nen en een soort bevrijdingsroes kwam
over ons heen. De dagen die volgden wa
ren vol geruchten maar niemand wist
precies waar de landingen geweest waren.
In totaal hadden 70 mensen een
verhaal ingezonden. De jury die
bestond de heer H. Ewoldt, direc
teur van de Openbare Bibliotheek
Tilburg, uit de heer P. Simons,
oud-docent Nederlands en vele ja
ren aktief in de Tilburgse literaire
wereld en uit Trudy Sas. redactie
lid van het letterkundig tijdschrift
SIC en docente PR bij Schoevers,
had er heel wat werk aan gehad
maar was eensluidend tot een se
lectie van de vijf beste verhalen ge
komen.
Rond half twaalf in de ochtend van 27
I oktober 1944 kwamen twee mannen van
de Bescherming Bevolking aan de deur
om te zeggen, dat we toch weer naar de
schuilkelder moesten aan de overkant.
Daags tevoren waren we daar ook ge
weest, m’n zoontje Fritsje van drie en ik.
Daar had ik me niet veilig gevoeld met
zoveel mensen in die kelder, ’t Was im
mers geen echte schuilkelder, maar de
kolenkelder van de zusters van de meis
jesschool van Loven, wel goed schoonge
maakt en gewit. Maar ik had de gedachte
niet van me af k unnen zetten, dat Fritsje
en ik onder de voet zouden worden gelo
pen als er werkelijk iets ergs zou gebeu
ren. Toen dan ’s nachts om 2 uur ook nog
de elektriciteitsstoring kwam, had ik ’t
niet meer en ging, geholpen door m’n
buurjongen Sjaak, die Fritsjes bedje
thuisbracht, naar huis. Ik deed onze
schoenen uit en samen, Fritsje en ik, rol
den we, geheel gekleed, op ’t bed
de voorkamer op de grond lag. Ik
me nu zo veilig, dat ik meteen in slaap
viel.
En nu zou ik dus wéér naar die kelder
moeten Ik wilde niet, maar buurvrouw
Vogels liet niet af: ik moest en ik zou,
want ’t was te gevaarlijk om thuis te
ven. De toren van de Sacramentsk_...
was immers al beschoten en je hoorde re
gelmatig de granaten fluiten en even
daarna met een klap neerkomen.
Daar ging ik dus maar weer, met Frits
je aan de ene hand en 'n stoel in de ande
re. In de telder: zelfde tafereel als daags
tevoren, druk pratende mensen, hakende
en breiende dames, allen gezeten
banken en stoelen langs de want
laatkomers en kinderen in ’t middc_
groot bed met ’n zieke in 'n hoek. De op
groeiende jeugd in de buurt van de trap.
Af en toe werd er gebeden voor ’n goede
afloop.
Met 1
I toestanc
alles
Mijn herinnering aan de bevrijding van Tilburg door Liedy Benken Kolmer-Vren- ben het verdiend», hoorde ik iemand
sen. Dit verhaal cirkelt vooral rondom de herinnering van een meisje van twaalf jaar naast me zeggen,„oe-
dat volwassen wordt door de oorlog. De oorlog confronteert met de dood, het tekort En toen begon de bevrijding voor mij dingen die lidtekens ac
aan voedsel en met de verraders. En dan de bevrijding: het gevoel van «eindelijk ecbt reabteit te worden. Want de Tom- angstig en verdrietig
vrij» dat nog heel lang zou duren. Liedy Beneken Kalmer- Vrensen hanteert daarbij ™es sprongen van hu“ tanks af. Ze daal- ouders die al hun juwt
een persoonlijke stijl die de lezer op treffende wijze meevoert naar de belevenissen den a h w; vanult de hoofte en ,be‘
n ze aanraken, een hand geven,
lachen. En we vroegen hun na-
«Hello», zeiden ze en schudden
handen. Ik leerde mijn eerste
Engelse woorden: «thank you» en:
«please, what’s your name En ze
schreven hun naam voor je op: Johnny
en Jim en EdwardDit waren ze, onze
bevrijders Ik nam hup handtekeningen
mee naar huis. Hier en daar zag ik al
vlaggen hangen en er klonk muziek. De
---’--riten met elkaar
de verjaardag
iden er een paar,
oktober bevrijd
';sje van Peerke
il goed. Later
,s de Heikant
binnengeko-
kwartier om voor sper-tijd binnen te zijn.
't Is toen geweest, in die eerste dagen
van september dat ik de eerste Tommies
gezien heb. Krijgsgevangenen waren het,
een man of zes tussen twee rijen moffen
met het geweer in de aanslag. De Tom
mies maakten met hun vingers het V-te-
ken en ze lachten alsof ze al bevrijd v
ren. Nu zou het wel niet zolang meer c_
ren en niet al te opzichtig maakten we
V-tekens terug.
Dolle dinsdag maakten we mee; Breda
zou al bevrijd zijn en in eindeloze stoeten
trokken de moffen weg door de stad en
alles wat te stelen viel, van meubilair tot
kippen, varkens en koeien sjouwden ze
mee op hun dikwijls armzalige voertui
gen.
Wel was al gauw bekend dat Eindhoven
bevrijd was en Goirle mocht en kon men
niet meer in vanwege de aanhoudende
beschietingen.
De kanonnen waren g—•*- ■--
dat de luchtlandingen i.umum
veiliger “J11 was natuurbjk een Duitse lc““
is bleef Maar toch... opeens waren ze er weer, uv
moffen.
aanslag, liepen ze daar, dicht langs het
zwembad, spiedend naar rechts en links,
’t Werd me warm om ’t hart. Deze jon
gens, zó ver van huis, waren gekomen om
ons te bevrijden Ik zwaaide naar hen en
an hen gaf me ’n knipoog. «Kijk,
hebben de moffen
n ze na tot ze om
le liepen nog ’n
viaduct totaal
utïi ze ook nog lang
even gedaan, die rotmoffen Maar nu trom
waren w" i i k..;*,
maar wc
op de begon i.
ad. De maner-
idden, ’n
It. De
Buiten de te horen beschiet
het rustig in de Heikant. Lu. u
<-<wr het kanaal waren ondertusser
lazen en de verbinding met de Su
met roeiboten en een soort pont.
jpvoe- Zo verstreken er weken en kwamen we
ot stil- in de tweede helft van oktober. Het oor
logsgeweld en de geruchtenstroom wer
den feller maar de Nieuwe Tilburgse
Courant was er nog steeds van overtuigd beide
dat God met de führer en zijn geheime Plattl
wapens zou zijp. “ere
Dan wordt het de 25ste oktober en is
de elektrische stroom verbroken. Af er
toe
gronc
behot
is in gereedhe
ten ^tX ontploffing geeft het sein daartoe en zo neiïopgesteldomde kerktoren van Loon
«mofje pla- brenëen “acht de klel' op Ziid te beschieten. Een gesneuvelde w k
der door. Achteraf bhjkt dwexplosie het ^Pldaat werd in een deken het parkje ^beurde er mtussen op de Kor- nu bij gelcgenheid dc
J begraven. Een hoek van het kerkplein rolden over de weg met daaron vla8 wappert, sta je geen moment stil bij
buurmensen die altijd strak en streng ke- Zo waren de eerste dagen na de bevnj-
ken, schaterden en schreeuwden van ding onvergetelijke dagen. Elke meuwe
blijdschap. Iedereen was anders, was dag bracht voor mij als kind iets spe-
zichzelf niet meer. De straat was één Claals mee totaal meuwe dingen zoals:
bruisende mensenmassa geworden. grote witte boterhammen, bittere choco-
Dit was een heerlijke chaos, de Korvel- lade; ™aar °2k’ond«r de tafel dulken als
seweg was accuut een feestterein gewor- een over Tilburg kwam,
den.
OORLOG, OKTOBER 1944.
IK WAS TIEN JAAR door Marianne Schmitz-Van der Aa.
«Oorlog oktober 1944, ik wat tien jaar» is een compact, beeldend weerg
laas over de bevrijding van Tilburg. Marianne Schmitz-Van der Aa weet
achtig haar gevoelens en indrukken van toen te vertalen in een boeiend v o
haar kinderjaren met verdriet, angst, spanningen, maar ook met het feestelijke ge
voel van bevrijding. Met enkele woorden wordt de lezer deze emoties gewaar en
doorleeft hij als het ware de vele gebeurtenissen die in zo ’n periode plaatsvinden.
Even ’n doodse stilte, dan ’n run naar
de trap. Iedereen wilde 't eerste boven
zijn. In ’n mum van tijd was de kelde
leeg op ’n paar oude mensen na, de zie».v
op ’t bed en Fritsje en ik. «Kom, we gaan
ook maar naar huis Fritsje Trap op, lesgoi
oversteken en naar binnen. Maar ik kon En
’t niet uithouden in huis, ’t Was er zo
rommelig. Tegen de wanden stonden de
schilderijen, vazen en andere breekbare
voorwerpen en zelfs de pendule. De
straat maar weer op met Fritsje. Er was
geen sterveling te zien. Iedereen was im
mers naar de binnenstad. Door de Bor-
neostraat naar de Ringbaan-Oost. En
toen zag ik voor ’t eerst onze bevrijders
Vlak achter elkaar, met het geweer in de samen opnieuw.
omringden hen.
bij zienm ze aai
tegen ze 1,**1
men«1
honderd I
Engelse woorden:
«please, what’s
Verdriet, angst en spanningen, ook
voor ons gezin van vader, moeder, vier
kinderen en oma die bij ons inwóonde.
Het was begonnen met de dood van een
bevriende familie bij een bominslag in de
Noordstraat. Vader, moeder en een
dochtertje, die vaak bij ons thuis kwa
men, alle drie ineens dood.
Een paar jaar later het drama in de
IJzerstraat, waarbij een elfjarig nichtje
bij een achtervolging van ondergrondsen
door de Duitsers werd doodgeschoten
De jodenfamilie in de Heu.™„™„
wie we onze knikkers kochten. Ze krege
sterren op hun kleding en verdwenen ve
volgens uit ons gezichtsveld. Het-
j:-j-- ijjjtekeus achterlieten e
g maakten.
vuuv/s die al hun juwelen ruilden -
eten. Hun blijdschap toen ze voor
eren bruiloft van hun familie
Jselpakket kregen als kado. Dii
die ik niet zal vergeten.
praten. «Vandaag is het i
van Peerke Donders», zeide
«Dat we nu net op 27 o«
zijn Ik kende het huisje
Donders aan de Heikant heel i
hoorden we dat er ook langs
bevrijdingstroepen waren b
Die avond werd het leven weer nor
maal. Geen angst meer, geen hardstam-
pende laarzen en snauwende stemmen in
de straten. Buren hepen bij elkaar in r*
uit. We konden weer gewoon in *«.-
pen, niet meer in die muffe kelder In
het gezin werd er gebeden. Uit dankbaar
heid voor de bevrijding. Wees gegroet,
Maria. En voor de bevrijders. Wees ge
hield aan. het werd één lange kreet van der“‘van
nog met bevnid is En voor alle doden
Tilburg binnen. Over de Koningshoeve Zo was op 27 oktober de bevrijding /ioa/ heeft verwerkt, geeft deze vertelling
kwamen ze. Hoog en groot en met een begonnen. Maar ze ging nog heel lang motto ,[)e herinnering is een paradijs
hard lawaai van ijzeren banden. Maar door. Het gevoel van «eindelijk vrij» schrijfster beziet met kinderogen de vreui
dat was muziek voor ons 1 Er boven op bleef duren. We kregen fijne contacten bij horen lranen horen bij verdriet Het v
zaten de Tommies, met vuile, bezwete ge- met onze bevrijders. En ze hielpen ons J
zichten. Op hun helmen zaten nog groen door de moeilijke wintermaanden heen.
camouflage-takken, in onze ogen waren Ik zie nog de vier grote witte broden, die
lucht- dat tekenen van de overwinning ineens vóór ons op tafel werden gelegd:
onder We riepen, we hepen mee, we zwaai- «Santaclaus», zei Jimmy en
den, we lachten of huilden. De mensen weer weg. Wij keken er eerst
omhelsden elkaar. Vrouwen en meisjes en raakten het met een vinger
luommen boven op de tanks en maakten snijden van het brood was een i
de intocht mee. Voor de eerste keer zag we aten de grote sneden
ik de soldaten die lachten en vriendel
waren, die gewoon zaten te eten en
wam eten deelden met de Tilburgse r
alle- die naast hen zaten, de armen om
- schouders.
Toen kwam er een
De N.S.B.-ers waren i
haald en ze werden
voor over de zelfde weg als
rdoor Iedereen begon te sche
eerste met de handen acht.
hoe ze steeds geduwd werden in hun rug
en voortdurend struikelde. Ze zagen er
doodsbang uit. Mensen gooiden met ste
nen. Mijn blijdschap werd er even anders
door, een beetje doffer. Ik had geda<
dat alleen Duitsers zo tegen mensen
traden, maar waarom wij nu ook
oorlog was nu toch afgelopen «Ze heb-
-o m --aken we ’n
toch rondedansje, dat hoort zo bij de bevrij-
ivier ding En de tafel moest opzij en u«uu
sprongen we dan met Fritsje in de n*-J*
kring, ik lachend door m’n tranen h™..
Maar ik hield ’t niet lang vol. Oei, wat
J :k daar moe en draaierig van. Je
kon wel merken dat we veel te kort waren
gekomen in al die oorlogsjaren. Je had
geen uithoudingsvermogen meer. «Mim-
mi, ik zet ’n kopje koffie-surrogaat». En
hoewel ’t niet kon lijden, we hadden im-
rond kwart over drie, kwam er mers zo weinig brood, sneed ik drie klei-
I u.au uv trap opgestormd, schreeuwen- ne sneetjes, bakte die in de koekepan
de: «De oorlog is voorbij De bevrijders lichtbruin en bestrooide ze zuinigjes met
rijden in tanks door de stad We zijn vrij wat suiker. Wat overheerhjk deze trakta- kleine zusje van een klasgenoot. Zij was
Vrij Vrijtie op de bevrijdingsdag Ik kreeg er op straat getroffen door een kogel van
weer goede zin van. «Mimmi, wat goed een Duitser, die op een onderduiker
dat je gekomen bent Je hebt gelijk, ik schoot. Het hoofd van de school kwr~
utvu moet “iet grienen. De oorlog is voorbij het in de klas vertellen. We waren al.
rider en we hebben zelfs geen schrammetje op- maal zo van streek Later gingen we
tieke gelopen En morgen, morgen beginnen naar het meisje kijken, ze lag er heel wit
we opnieuw En laten we hopen, dat al- en stil, dood-stil en met een bloemen-
les goed komtkransje op het hoofd, op de plaats waar
_a alles kwam goed. Precies na ’n ze getroffen was door de kogel. Ook t
maand, op 27 november, kwam Beppie ons, kinderen, was de oorlog daarc
mee met de evacuees uit ’t land van Maas heel dichtbij gekomen, het was de ee
en Waal, die naar België moesten en daar keer dat ik de dood heb gezien.
in kampen werden ondergebracht. En En nu zaten we in de kelder en het was
Hoewel ik in de zeven maanden na de be- stil geworden. We luisterden en wacht-
vrijding taal noch teken van mijn man tenToen hoorden we geluiden: men
meer had vernomen, stond hij op 3 juni sen renden over de straat en ze schreeuw-
1945 plotseling voor me: héél magertjes, den: «daar heb je ze, daar zijn ze, de
maar gezond en wel. En nu begonnen we tanks komen er aan...... We durfden het
nr>nieuw. te gejovenMaar het geschreeuw
Op de brug van het Lijnsheike werd
een Duitse wachtpost neergeschoten en
dat bracht met zich mee dat er gijzelaars
werden opgepakt, dat aan beide zijden
trlogsja- van bet kanaal vele huizen ontruimd wer-
binnen- den en bet maakte tevens een resoluut
einde aan mijn pas begonnen werkzaam
leven want mijn chefs vonden het vC"
dat ik tot de bevrijding maar thuis b.™,
dat zou toch zolang niet meer duren.
Echt een straf was dat voor ’n aanko
mende snotneus natuurlijk ook toen niet
en ook in de Heikant was ondertussen over
genoeg te beleven. De meisjesschool en b*aze
de patronaten waren door de Wehrmacht
gevorderd en daar heb ik de herop'"'“
ding aangehoord van de imiddels tot
stand gebrachte, vluchtende Duitse troe
pen. Bulderende officieren maakten
alle soorten en maten Duitse soldate:
weer een leger. Op het terrein naast he
patronaat stond de veldkeuken, werden
de bij de boeren gestolen varkens en
koeien geslacht en lagen grote vaten in
Frankrijk gestolen wijn, ’s Avonds gaf
ons dat wel eens de gelegenheid om een
emmertje af te tappen, want ook al lusten
wij het zelf niet, de moffen gunden we
het ook niet. Verder probeerden we aan
nieuwtjes te komen en een van onze ver
maken was ons bezig te houder
een wat kinderlijke manier, «r
gen».
Zondag de zeventiende september
dachten we dan dat het zover was. Al da
gen waren de duikvluchten van de Engel
se jagers op het verkeer op de Loonseweg het gaat gebe--e -- -
gewone kost en de eerste doden waren al uit de richting Berkel-Enschot mitrail- jongensschool.
veilige uitkijkpost op de beschieting en A den we de stad weer m. Parades voor het
het in de luchtvliegen van een muititie- Wat ,ecrst alleen maa[. sPannend wa* stadhuis. De lange, gerokte generaal Bar-
s SSSSS~
Het was mooi helder weer en na een wat speUetjes ef heb M gehoord de
gaan de schouders omhoog en de hoof- redevoering die me het meest is bijgebie
den omlaag en kijken we naar onze pa ven was op die vrijdag 27 oktober op de
die geruststellend zegt dat ze over ons Heikant. Een oude man, kennelijk weg-
heen schieten. Onze pa heeft de oorlog gelopen van zijn middageten, stond, met
van ’14-’18 meegemaakt als grenssoldaat zijn linkse hand (in zijn rechter had hij
in Zeeuws-Vlaanderen en dikwijls heeft zijn vork nog vast) een Tommie op zijn
hij verteld van het bombardement van schouders te kloppen en steeds herhaalde
Antwerpen en van de vluchtelingen, hij: «Brave, brave Tommie!
om de situatie te verkennen. Toen was
daar plotseling geroep en stemmen en
juichen. Mijn ooms kwamen en riepen
«we zijn bevrijd, bevrijd».
We wilden allemaal naar bui
len, maar moeder hield ons t“"“
in een andere stad ook gebet..,,
tinde te komen ze, dat de mensen dachten dat z
mvuue. Het gonsde van de ge- waren, en toen ze dat wilden vieren, wa-
We hoorden kanongebulder, ren de Duitsters teruggekomen en had-
werden opgeblazen, het front den de menigte beschoten.
iichtbij. Maar mijn ooms kwamen weer terug
sliepen al een paar dagen beneden van hun verkenning en lieten ons echte
amer, dicht bij elkaar met ze- sigaretten zien die ze van de Tommies ge-
i. Gekleed in molton trainin- kregen hadden en mijn ouders huilden
klaar om te vluchten als het no- van blijschap. Met mijn vader mocht ik
rijn. Met mijn twee broertjes en mee naar buiten. We woonden vlak bij de
ik onder de huiskamertafel en markt en daar stroomde iedereen naar
tidden ons dat we daar be- toe. We zagen soldaten en tanks met on
ze kapelaan er voorop en we hepen met
de menigte mee naar het stadhuis.
Daar kwam de burgemeester van de
Mortel die een toespraak hield. Hij werd
luid toegejuicht, we zongen samen het
Wilhelmus en we barstten van geluk. We
waren weer vrij en de angst was voorbij,
rustig, Enige tijd later kregen we inkwartiering,
beschietin- Elke morgen werden we gewekt door de
“•e gra- doedelzakspelers die door de straten lie-
vallen, pen om de soldaten te wekken. Zes man-
s. Zo nen sliepen bij ons Jack, Tom, Joe,
t stil- Frankie, Bille en George. Ik zal hun na
men nooit vergeten.
daten
weggejaagd We keken
de hoek verdwenen. We u
eindje door en zagen dat ’t v
vernield was. Dat hadden
i het pas na enige tijd
ook de hele dag hadde
vvv.1 gedaan, die rotmoffen Maar nu trommelvuur gehoord.
waren we ze kwijtVoorgoed Naar huis We «woonden» in die dagen in de kel-
maar weer en aan de keukentafel gezeten, der. We sliepen er ook. En de kelderra-
’-“-11 ik weer te piekeren. Hoe zou mijn men trilden aan één stuk door. De Engel-
...an er op reageren dat Felicita, onze he- sen zaten dicht bij nu. Aan de Hilvaren-
ve baby, gestorven was tijdens zijn afwe- beekseweg, werd er gezegd. En nu was
zigheid M’n tranen druppelden op ’t te- het stil. Wat gebeurde er nu?
felzeil. Opeens hoorde ik de klink van de Ik was twaalf jaar en ik dacht aan de
achterdeur kleppen en verscheen Mimmi afgelopen weken. Er was haast geen eten
Vogels, mijn buurmeisje. Snel wiste ik meer. En het was nu te gevaarlijk om «de
Fritsje op schoot overdacht ik de m n tranen af en vroeg verbaasd: «Jij boer op te gaan». We deden dat vaak,
td waarin we verkeerden. Zou dit niet naar de binnenstad Mimmi, om feest Met een karretje gingen we het kanaal
zonder bloedvergieten aflopen te vieren Ze schudde haar hoofd en over, met een vlot, want de brug was op-
God mocht weten in wat voor oorlogsge- zei; «Ik dacht dat u zelf ’n beetje gezel- geblazen, die lag in twee schuine stukken
weid we nog terecht zouden komen! En schap kon gebruiken Die lieve Mimmi in het water. Bij de boeren, die «over het
ik had nog zoveel méér zorgen. Mijn man Zij had aan mij gedacht ’t Ontroerde kanaal» woonden, mochten we zelf wat
zat al vijftien maanden als krijgsgevange- me en daar kwamen de waterlanders aardappels rooien en mee naar huis ne
ne in Mühlberg aan de Elbe. Wat zouden weet- «U moet niet huilen», zei Mimmi men. Het veld lag vlak naast de spoorlijn
de Duitsers toch met hem doen Hij en ze sl°^g ann om me heen. «We en op een keer waren er vliegtuigen heel
vroeg steeds om eten als hij eens via ’t moeten blij zijn We hebben zó lang op laag over ons heen gevlogen, om een
Rode Kruis mocht schrijven. Zou ik hem deze dag gewacht En nu maken we ’n trein te beschieten. We hebben toen in
nog ooit weerzien En hoe zou ’t toch rondedansje, dat hoort zo bij de bevrij- een greppel gelegen tot het weer veilig
met mijn dochtertje Beppie van bijna vier ding En de tafel moest opzij en daar was. Met ons karretje aardappelen gin-
zijn Die had ik voor een vakantie mee- sprongen we dan met Fritsje in de ronde gen we terug naar het vlot, maaraan
gegeven aan heel goede bekende naar kring, ik lachend door m’n tranen heen, de overkant stonden de Duitsers klaar
Dreumel, ’n dorp tussen Maas en Waal. Maar ik hield ’t niet lang vol. Oei, wat om alles af te pakken. We zijn toen om-
’n Week daarna was de spoorwegstaking werd ik daar moe en draaierig van. Je gelopen en over de brug bij de Trappis-
uitgebroken en in de drie maanden die kon wel merken dat we veel te kort waren ten gegaan. Het was een lange weg, maar
daarop volgden, had ik taal noch teken gekomen in al die oorlogsjaren. Je had we kwamen thuis, met eten
van haar vernomen. Brieven, telefoontjes geen uithoudingsvermogen meer. «Mim- Ik dacht ook aan de school. Daar was
of telegrammen kwamen er niet meer mi, ik zet’n kopje koffie-surrogaat». En het te gevaarlijk geworden. Als het k -
door. hoewel ’t niet kon lijden, we hadden im- alarm ging moesten alle kinderen onder
Opeens, rond kwart over drie, kwam er mers zo weinig brood, sneed ik drie klei- de banken kruipen. Meestal raakte er wel
’n man de trap opgestormd, schreeuwen- ®e sneetjes, bakte die in de koekepan iemand in paniek. Die wilde dan weglo- omt
de: «De oorlog is voorbij De bevrijders lichtbruin en bestrooide ze zuinigjes met pen, de straat op En ik dacht aan het klor
rijden in tanks door de stad We zijn vrij wat suiker. Wat overheerlijk deze trakta- kleine zusje van een klasgenoot. Zij
op straat getroffen door een kogel
een Duitser, die op een ->—■«-
schoot. Het hoofd van de
het in de klas vertellen. V»
maal zo van streek L*‘
naar het meisje kijke
en stil, dood-stil en
kransje op het hoofd,
-- offen was door c
leren, was de
i 12 uur, gingen
de nachtmis. Het was erg donker
We passeerden de soldaten, die
-w „-wjt hielden bij de voedselvoorra-
i zielig groepje aan. den. We zeiden «hello» en ze riepen ons
uit hun huizen ge- achterna: «pray for me and for Ant- Als meisje van bijna tien jaar heb ik op
nu voortgedreven werp»Sommigen hadden een vriendin die dag mijn helden gekregen. Echte hel-
Au tan^ natnen- in Antwerpen en Antwerpen was nog den waren dat voor mij en waarschijnlijk
;e schelden. Ze hepen niet bevrijd. En zij zelf Ze waren ook voor alle inwoners van Tilburg.
:hter het hoofd. Ik zag, nog niet thuis, onze bevrijders Ze waren ik Was nog te jong om de spanning en
iwd werden in hun rug zelf nog niet vrij van de oorlogzorg van een oorlogstijd te begrijpen,
Ze zagen er Ieder jaar opnieuw komt dit alle- maar van die bevrijdingsdag zijn bepaal-
tiden met ste- maal weer bij me terug: die sfeer van op- de momenten bij me binnen gedrongen
- {.eXen andl-rs luchting, ontspanning en vreugde tot op en niet meer verdwenen. Hoe heb ik als
Ik had gedacht, de «bodem van je ziel», de ontroering en kmd deze bijzondere dag ervaren
Op^ ^ote dankbaarbeid bjj bet herdenken ik zal proberen u enkele momenten
Pe van onze bevrijding. LEVE DE VRIJ- van die bevrijdingsdag te vertellen.
«xuxz Op die stille oktoberdag kwamen plot
seling mannen en vrouwen over de Kor-
velseweg die riepen en schreeuwden:
«Wij zijn vrij, echt waar, wij zijn weer
Gelukkig wist onze pa ’t dus en konden vrij». «Bij Broekhoven lopen al Engelse
we gerust zijn. soldaten». «Ze komen hierheen». De
We horen tanks rijden. Zouden het de vla.g na^ buitenJk st°nd
Engelsen zijn? Als het morgen wordt, ™Jn vady en mofder std te ,*?Jke.n n
X rich Sa“ rs JCetVdX b-en». «Wees alstubbef nog voorrich- verdring »verhchti
richtig gaan we kijken. ren’
Uit de Heikantsebaan zie ik een tank L*“
komen mef een ster erop. Het rijn de n_--- ,._o-
Tommies!!!... Achter de tanks lopen aan hun hoofd stonden, de armen fier uitge- stoet. Naast elkaar liepen dne meisjes.
ide rijden van de weg soldaten met strekt, om die vlag de ruimte te geven. Z1J droegen alle dne een japon met een
Ute helmen. Er tussen in jeeps en an- h,ele skep, wel tien meter lang. De
uv.e rare voertuigen. Dan ineens is de Maarik zag ook tranen, tranen over sleep van elk meisje was ook heel breed,
straat vol mensen. Het lijkt wel of ieder- het stralend blijde gericht van m’n moe- de kleuren, natuurhjk, rood-wit-
een achter de ramen heeft ritten wachten, der. Ik moest daar lang naar kijken. Vol- blauw. Zij droegen prachtige kroontjes
elektrische stroom verbroken. Af en d vol emoties wordt het Hoe zou gens een kind van tien jaar horen, tranen ^«Xte^Sbla^
de «jdschaps..™ S^0^“» ^.“e
hoorlijke kelder onder het huis en die dchtlne Loon 0D Zand De ^hool werd van mjn moeder 8ezin met ne6en °Peningsstoet mee- en overal J^v,a.8'
in gereedheid gebracht om ons zonodig h voetbalveld werd nar- klnderen’ veilig door 66,1 oorlogstijd heen 8®n’ vlaggertjes, oranje en rood-wit-
he,gen Een bo.e. dies uhklinkende I~dsen. d.l Is een versehrikkeEjk groo,
uploffing geeft het sem daartoe, en zo npn nnopUp1d om de kerktoren van I non karwei- ^n ^Sg^“ od J
