!rt©
50
1ST!
POPPELS MEU
UIS
POPPELS MEUBELHUIS
16?5
7?5
6?5
29?5
0i
ongerechtigheden buiten
EINDE JAARSAKTIE
UN
Muziekhuis
mm
Het oog verdedigt zich
tranen zonder tuiten houden
Veertig jaar Welfarewerk
Rode Kruis
Antiekexpo
Brabant 88
in Autotron
Tilburg.
Donderdag 15 december 1988 - pagina 19
DE TILBURGSE KOERIER
ber 1988-pagina 18
Aan de top op meubelgebied...
icro-organismen
r ligt een gelei-
ordijnen
5,44
Grote Antiekbeurs in Rosmalen.
6,58
100 g
3,83
100 g
100g 3,83
400g 1,83
31,00
75 cl
500 g 13,61
1,08
20 cl
kilo
WAARDEBON
0,88
1,05
2,16
340 g
4,44
Geldig tot 1-1-’89
frans van aarle
nr. 1 kwaliteit-prijs
verhouding
de beste service
van het land
de grootste keuze
in eik en leder!
21,05
1,61
Piat Morgon
0.7 liter
bij ontwikkelen en afdrukken van
uw kleurenfilm
jracht,
jr al klaar.
Juliana van Stolbergstraat 25
5038 AM Tilburg
Telefoon: 013-420986
013-363049
RAPPE EN
PERFECTE FOTO’S
ioeve van I
et automol
Idig
ïmber.
1985 Roi de
Rome Vin de
Corse A.C.
0.75 liter
isortimènt,
ïEMAAKT.
GRATIS (20x25 cm)
KLEURVERGROTING
t.w.v. 9,’5
N«
in
n verzamelen heeft
iteindelijk in de tra-
fen krijgt vrij-
Tilburgseweg 64 - Zandkuilstraat 23
Grote baan Tilburg- Turnhout
kPOPPEL-BELGIÊ
ledigings-
j zich te-
it de bui-
)tste antiek)
vindt op
oldtimer s
Waminks
scharrelaartje
0.5 liter £75-
1985 Domaine
de l’Abbaye de
Valmagne
0.75 liter £95-
6?5
ntwik-
landse
en de
naar, o
als ui tg
antwoordt
band ondt
instituut oc
waar ondt
r veerreacties
i en rond
•e dranken...
•rlaagde prijzen
1986 Beaune
Greves
A.C. Beaune
Greves
0.75 liter
zal
oop-
tvure»,
ten en
deel
lange keten
uren die als
elkaar zijn ver
in bepaald eiwit
van de soorten
:t is opgebouwd,
ninozuren en de
iber, eerste kerstdag,
lak gesloten
Met Frans van Aarle Print
prachtige kleurenfoto’s van
10x 15cm
rstmis...
kookte kreeft,
gevulde kwartels,
kte zalm, verse
ei, kerstbrood,
ondue- en gour-
iarcuterie-scho-
rmee is ook meer ken
de eiwitsamenstelling
bij mensen die geen
n contactlenzen. Mo-
j een honderdtal men-
mpassen van
ister afgeno-
nog eens
amenstel-
ijdig te bestellen,
i de beroemde
ice» bieden.
tze dank.
VNA-evene-
■tseum haar
ing stellen
itatie. Ter-
iovengalerij
plaats.
Ten behoeve van het
ment zal het automobielmusi
gehele parterre ter beschikkir
van de grootste antiekpresent
zelfder tijd vindt op de bo'
een museale oldtimer show pl.
1986 Chateau
Le Bourdieu
A.C.
Haut Medoc
0.75 liter 4L95-
10?5
A
Korvelseweg 255, Tilburg
Broekhovenseweg 58, Tilburg
Dorpsstraat 5, Golrle
In verband daanne
nis nodig over
van traanvocht t
last hebben van
menteel wordt bij
sen voor en tijdens het aanpassei
de lenzen een traanmons
men. Een jaar later wordt dat i>™
gedaan om te kijken of de same,
ling van de tranen verandert.
In afwachting van zijn opleiding tot
oogarts werkt Boonstra nu tijdelijk bij
de afdeling longziekten van het Acade
misch Ziekenhuis (AMC). Hij wil ver
der gaan met onderzoek aan caviatra-
-reatieve, sporti
ten.
:rk is na veertig jaar
.nocratisch georgani
seerd. Vrijwilligers worden bijvoor
beeld ingeschakeld bij beleidsonf -'-
kelingen. Vanuit het Nederla
Rode Kruis worden het werk en de
vrijwilligers belangrijk ondersteund.
Geen overbodige luxe, want de samen
leving laat voortdurend nieuwe en
Onder auspiciën van de Verenigde
Nederlandse Antiquairs (VNA) wordt
i het weekend van 16 tot 18 december
1988 voor de eerste maal «Antiekexpo
Brabant 88» georganiseerd in Automu-
seum «Autotron» te Rosmalen. Het
p-op' groots opgezette evenement zal een-
situa- maal fM'r ïaar wor<,en georganiseerd,
ant_ telkens in de week voorafgaand aan
Kerstmis.
Dat mensen in de loop der j
mondiger zijn geworden is een feit.
Het Welfarewerk van het Rode Kruis
haakt hierop in en streeft er dan ook
«aar om de wensen van de deelnemers
uitgangspunt te nemen. De zelfver-
-rdelijkheid wordt in dit ver-
iderstreept.
Engeland
Aan het eind van de tweede wereld- worden is c
oorlog keerden ook veel zieke en ge- zeer groot t
wonde militairen terug naar Engeland, dat contact
Daar ging men in de ziekenhuizen van nen worden,
start met bezigheidstherapie. Het Ne
derlandse Rode Kruis maakte kennis
met deze nieuwe vorm van therapie en
besloot in 1946 om bezigheidstherapie
in Nederland te introduceren voor on
ze zieke en gewonde soldaten. Al snel
komen ook burgers voor de therapie in
aanmerking. Mensen die langdurig
veipleegd moesten worden hadden
duidelijk behoefte om bezig te blijven
in hun bijzondere situatie.
In 1948 gaat het Nederlandse Kruis
van start met de vorming van een vrij
willigerscorps voor het werken met
thuisliggende patiënten. Het betekent
tevens het begin van het welfarewerk,
dat sindsdien een grote vlucht heeft
genomen.
Thuis
Naast individuele werkzaamheden
bij patiënten thuis kennen we op de
dag van vandaag ook het welfarewerk
binnen instellingen, zoals bejaarden
huizen. Daar worden soms ook groeps
activiteiten georganiseerd. Wat voor
activiteiten kunnen in het welfarewerk
worden onderscheiden
Op de eerste plaats speelt handvaar
digheid een belangrijke rol. In uiteen
lopende verschijningsvormen. Daar
naast kunnen ondermeer worden ge
noemd spel, wandelen en museum-
bezoek. Er is dus belangstelling en
aandacht voor recreatieve, sportieve en
culturele activiteiter
Het Welfarewerk
volwassen en demc
Vrijwilligers wore
ingeschakeld bij be
kelingen. Vanuit het
Rode Kruis worden het
tie wordt bepaald door de hoeveelheid
eiwit per volume. Als het volume nu
wisselt doordat er de ene keer meer
vocht uit de slijmvliezen komt dan de
andere keer, krijg je een grote variatie
in watje meet».
Ook de manier van
invloed op wat er uitc
nen gevonden wordt. Men krijgt vrij
wel zuivere tranen in handen door ze
op te zuigen met een dun glazen buisje
(capillair). Het duurt een paar minuten
voordat zo’n buisje (inhoud 5 tot 50
microliter) is volgezogen.
Papiertje
Opzuigen van tranen met een papiertje
werkt sneller. Deze methode werd in
het begin van deze eeuw bedacht door
de oogarts Schirmer, als hulpmiddel
om «oogvochtigheid» te kunnen me
ten. Bij de meeste mensen is het pa
piertje binnen één tot twee minuten
volgezogen, bij sommigen zelfs al bin
nen tien seconden. Bij mensen met
droge ogen blijkt het strookje maar
over een paar millimeter nat te wor
den. Vooral wanneer mensen met hun
ogen gaan knipperen, beschadigt het
papiertje de slijmvliezen een beetje,
waardoor er vocht uit komt.
De kennis over de functie van verschil
lende traaneiwitten is vooral verkregen
door afgetapte tranen te onderzoeken.
Daarmee is echter nog niet bekend wat
die eiwitten precies op het oogopper
vlak doen. Om over lactoferrine meer
te weten te komen, probeerde Boon
stra een proefdier te vinden waarbij de
samensteling van eiwitten in de tranen
in ongeveer overeenkomt met die van de
mens. Cavia’s en konijnen zijn de
meest gangbare proefdieren voor oog
onderzoek. Zij zijn echter niet geschikt
voor lactoferrine-onderzoek, omdat
konijne-tranen geen lactoferrine bevat
ten en cavia-tranen slechts honderd tot
duizend keer minder dan menselijke
tranen.
slijm dat wordt afgescheiden door
slijmvliezen aan de binnenzijde van de
oogleden en op het witte gedeelte van
de oogbol. Deze slijmvliezen missen de
moeilijk doordringbare hoomlaag van
de hen omringende huid. Ze vormen
dan ook «zwakke plekken» in de ver
dediging van het lichaam tegen bin
nendringende micro-organismen.
Cellen
Twee andere lagen in de huid die te
genstand bieden voor het geval indrin
gers door de hoomlaag heen komen,
zijn wél in de slijmvliezen rond het oog
terug te vinden. De buitenste laag be
staat uit nauw op elkaar aansluitende
cellen, zogenaamde epitheelcellen, die
de doortocht voor micro-organismen
versperren. Daaronder ligt een gelei
achtige laag met elastische vezels,
bindweefsel en bindweefselcellen.
Daartussen kruipen macrofagen rond,
aan witte bloedcellen verwante cellen
die ziekteverwekkers kunnen «opslok
ken», wanneer ze bij een beschadiging
van het epthieel binnendringen. Treedt
er toch infectie op, dan kunnen de
aanwezige bloedvaatjes zich verwijden
om extra antistoffen aan te voeren, die
door het afweersysteem van het li
chaam speciaal tegen bepaalde ziekte
verwekkers worden gemaakt. Hierdoor
worden het oogwit en de binnenkant
van de oogleden rood er treedt een
ontsteking op. Meestal komt het echter
niet zover en worden ziekteverwekkers
onschadelijk gemaakt door eiwitten in
de traan vloeistof die als «voorposten»
van het afweersysteem werken.
Eiwitten
Een eiwit bestaat uit een lange keten
van verschillende aminozuren die als
een kralensnoer met elk?”-
bonden. De rol die een
vervult, is afhankelijk v<u
aminozuren waaruit het
de volgorde van de amine
lengte van de keten.
Sommige eiwitten hebben een enzym-
functie en kunnen stof afbreken of
juist opbouwen, andere werken als an
tistof tegen ziekteverwekkers en weer
slaapkant boven elk oog liggen. Het
verspreidt zich over het oogoppervlak
van boven naar beneden. Kliertjes in
de oogleden produceren een vetachtige
stof die in een dun laagje op de traan-
vloeistof drijft. Zo wordt verdamping
tegengegaan. Overtollig traanvocht
wordt opgevangen in de ruimte onder
het onderste ooglid en vervolgens afge
voerd via kanaaltjes die naar de neus
holte leiden. Vandaar komt het in de
keelholte om te worden doorgeslikt,
andere kunnen stoffen aan zich binden
ende voedings-
iminen), horen
maar worden
randen.
in traan-
i de meeste
ïlheden aanwe- Uniek
,Qn het mense- Ook bij andere dieren is vrijwel geen
twee eiwitten lactoferrine in het oogvocht gevonden,
ien door de zelfs niet bij apen. De eiwitsamenstel-
lyso- ling van tranen bij de mens blijkt
is de uniek te zijn, zowel in de hoeveelheden
als in de soorten eiwit.
Ook lysozym wordt nauwelijks aange
troffen in de tranen van dieren.
Boonstra is er nog steeds niet achter
waarom de mens zoveel lactoferrine in
i heeft. «Eigenlijk hebben
het Westen in vergelijking
met wat er van buiten op ons af komt,
een overdaad aan afweer. Misschien is
de hygiëne hier wel zo goed, dat traan
vocht eiwit helemaal niet meer nodig
is. Maar in Derde-Wereldlanden zitten
de vliegen bij mensen op de ogen. Mis
schien dat die eiwitten daar nog wel
een belangrijke rol spelen.»
Contactlenzen
Men hoopt bij het onderzoek naar
traaneiwitten antwoord te kunnen ge
ven op de vraag waarom sommige
mensen veel last krijgen' bij het dragen
van contactlenzen en anderen totaal
niet. Boonstra «Je kunt natuurlijk ge- goed
woon te weinig traanvocht hebben, zo- beker
dat de contactlens niet goed blijft drij
ven en steeds maar weer het slijmvlies
kapot maakt. Dat is gemakkelijk te
controleren met een Schirmer-pa-
piertje. Dan ligt het niet aan de kwali
teit, maar aan de hoeveelheid.»
«Verder is het mogelijk dat bepaalde
stoffen in de traanvloeistof ontbreken.
Welke, dat weten we niet. We weten
eigenlijk nog heel weinig van de in
vloed van contactlenzen op de traansa-
menstelling. Sommige eiwitgehalten
blijken bij aanvang van contactlensge-
bruik bij de ene mens veel lager te lig
gen, en bij de ander juist veel hoger.
Daar zit dus al weer een tegenstrijdig
heid in. Hoe de samenhang precies i~
is nog een punt van onderzoek.»
Antiplak
Boonstra heeft in tranen een stof
vonden die voorkomt dat eiwitten
lenzen plakken en ze troebel maken.
jaren soms ingrijpende ontwikkelingen zien,
t feit. Thuis wonen en thuis verzorgen zijn
met het (jQg o_ 0 a de vergrijzing van
toenemend belang. En dat is voor het
welfarewerk natuurlijk niet zonder ge
volgen.
Hulp op maat
Voor alle mensen die thuis blijven
wonen en eventueel thuis verzorgd
contact met anderen van
belang. In eigen kring zal
t niet altijd gevonden kun
nen worden.
Het welfarewerk zal dan ook zeker
in de toekomst nodig blijven, zelfs nog
belangrijker kunnen worden dan het
nu al is voor de vele deelnemers. Een
toename van het aantal hulpvragen en
waarschijnlijk ook de toename van
verschillende soorten hulpvragen ligt
in de lijn der verwachtingen. Hulp-c
maat, zoveel mogelijk in de thuissi'
tie van de hulpvragers, zal het ant
woord hierop moeten zijn.
En vóór 12 uur gebr
dezelfde dag om 17 uur
Perfect
7 Het Welfarewerk van het Nederlandse Rode Kruis bestaat veertig jaar. Al die
lig- tijd is het doel van dit werk hetzelfde geblevenmensen met elkaar in contact
is, brengen door middel van sociale en recreatieve bezigheden. De oorsprong van het
werk gaat terug naar het Engeland van vlak na de tweede wereldoorlog.
Aan Welfare-activiteiten wordt van oudsher deelgenomen door mensen die
ge- beperkt zijn in hun mogelijkheden om contact met anderen te onderhouden, dan
aan wel beperkt zijn bij de uitoefening van gewenste bezigheden. De activiteiten zijn
te beschouwen als een hulpmiddel voor de deelnemers, bij de realisatie van een
grotere zelfstandigheid in het sociaal verkeer.
en ze later weer afgeven. In een liter
traanvocht zit ongeveer tien gram
eiwit. Er zijn tot nu toe zo’n zestig ver
schillende soorten eiwitten gevonden
een groot aantal is afkomstig uit het
bloed en komt via beschadigingen in
de oogslijmvliezen terecht in het traan
vocht. Vooral eiwitten die in bloed het
transport van verschillende voedings
stoffen verzorgen (albur.
niet in traanvocht thuis, 1
er bij ontstekingen wel in geve
Van de eiwitten die alleen
vocht voorkomen, zijn
slechts in geringe hoeveelhc
zig. Het grootste deel van
lijk traaneiwit bestaat uit tv
die geproduceerd wordei
traanklier. Het ene eiwit wordt I,
zym genoemd omdat het in staat is de
celwand van een bacterie gedeeltelijk
op te lossen, het zogenaamde lyseren.
De bacterie raakt hierdoor «lek»,
loopt leeg en sterft. Het andere eiwit
heet lactoferrine, omdat het voor het
eerst werd aangetoond in melk (La- zijn tranen
tijn lac) en in staat is ijzer (Latijn we hier in 1
ferrum) te binden. De functie ervan is
nog niet geheel opgehelderd. Men ver
moedt dat dit eiwit de vermenigvuldi
ging van bacteriën in traanvocht stop
zet, omdat deze ijzer nodig hebben om
te groeien.
In tranen zit daarnaast een eiwit Se-
cretoir immunoglobuline A) dat ervoor
zorgt dat bacteriën of virussen niet aan
het oogoppervlak kunnen hechten en
gemakkelijk weggespoeld worden.
Verzamelen
De laatste tien jaar is het onderzoek
van traaneiwitten sterk gegroeid. Ener
zijds om meer inzicht te krijgen in hun
rol bij verschillende oogziekten en an
derzijds vanwege de problemen met
contactlenzen. Anco Boonstra is één
van de onderzoekers die zich bezig
hield met traaneiwitten, het onderwerp
waarop hij in september dit jaar pro
moveerde.
Een groot deel van zijn onderzoek was
gericht op het verbeteren van laborato
riumtechnieken om eiwitten in traan
vloeistof aan te tonen en de gehaltes
ervan te bepalen. Voor zo’n onderzoek
moeten er eerst tranen worden verza
meld. Dat gaat niet zonder problemen.
Boonstra«De vloeistof bij het oog
bevat niet alleen tranen, maar ook
vocht uit de slijmvliezen. Die lekken
gewoon. Normaal heel weinig, maar
bij een ernstige ontsteking kan er veel
vocht uitkomen. Dat wordt een pro
bleem, wanneer je bij bepaalde ziekten
de concentratie van eiwitten in het
traanvocht wilt meten. Die concentra-
Uitgroeien
De unieke expositie van antieke
automobielen en vliegtuigen zal een
extra-dimensie geven aan dit nationale
evenement, dat in de ambitie van de
organisatoren in de naaste toekomst
uit moet groeien tot de drukstbezochte
weekend-antiekbeurs van Nederland.
Er zal veel aandacht geschonken
worden aan de presentatie in kerst
sfeer.
De VNA-Kunst/Antiekbeurs
worden opgeluisterd door de verkoof
expositie «Zaltbommel in grav
met ruim veertig antieke kaarte
stadsgezichten, voor het overgrote
daterend uit de zeventiende eeuw.
Behalve met prenten en topografie is
de beeldende kunst vertegenwoordigd
met schilderijen en aquarellen uit de
19e en aanvang 20e eeuw. Vermeldens-
waardig is ook de aanwezigheid van
enige galerieën met hedendaagse
kunst.
Naast de beeldende kunst is er een
rijke diversiteit aan antiquiteiten te be
wonderen.
Ons land heeft één centraal instituut
voor oogonderzoek, het Interuniversi
tair Oogheelkundig Instituut in Am
sterdam. Dit instituut ontstond in het
begin van de jaren zeventig, toen de
oogheelkundige afdelingen van de bei
de Amsterdamse universiteiten en van
de Erasmus Universiteit Rotterdam
besloten samen te werken.
Later sloten de universiteiten van Lei
den, Limburg en Groningen zich hier
bij aan. De oogheelkundige afdelingen
van de academische ziekenhuizen zijn
te klein om voor hun onderzoekers al
lerlei kostbare apparatuur zoals elek
tronenmicroscopen te kunnen aan
schaffen. Door budgetten en onder
zoekers te bundelen kan men meer be
reiken.
Het doel van het centrale onderzoek is
een beter inzicht te krijgen in de bouw
en werking van het oog en de versto
ringen die daarin kunnen optreden.
Het voorkomen van blindheid speelt
op de achtergrond steeds mee. Hoewel
het onderzoek niet direct is gericht op
het genezen van patiënten, zijn ver
schillende afdelingen van het Interuni-
versitair Oogheelkundig Instituut be
trokken bij de ziekenhuispraktijk. Een
duidelijk voorbeeld hiervan is de afde
ling genetica, die niet alleen erfelijke
oogziekten bestudeert, maar ook diag
noses stelt en meehelpt erfelijkheids-
adviezen op te stellen.
Bovendien is in het instituut de hoom-
vliesbank gevestigd. Elk hoornvlies dat
in Nederland voor transplantatie
wordt afgestaan, wordt gekeurd en be
waard tot het bij iemand kan worden
geïmplanteerd. Transplantaties wor
den uitgevoerd bij mensen die een ver
troebeld hoornvlies hebben. Vervan
ging door een helder exemplaar kan
dan uitkomst bieden. Vroeger moest
men daarbij snel handelen, omdat een
donoroog slechts één dag kon worden
I bewaard. Men heeft een kweekvloei-
stof ontwikkeld waarin hoornvliezen
gedurende maximaal zes weken
«goed» blijven, zodat er meer tijd is
een geschikte patiënt te vinden en ope-
ratieklaar te maken. Wanneer hoorn
vliezen niet geschikt zijn voor trans
plantatie, bijvoorbeeld vanwege een
beschadiging, kunnen ze vaak nog nut
tig worden gebruikt voor onderzoek.
Afweer
Sinds 1979 heeft het instituut ook een
afdeling immunologie, waar onderzoek
wordt gedaan naar afweerreacties te
gen micro-organismen in en rond het
oog. Het immunsysteem maakt deel
uit van een hele linie van verde
systemen waarmee het oog
weerstelt tegen invloeden uit
ten wereld.
De oogkassen maken de ogen minder
bereikbaar. Oogleden en wimpers ver
hinderen dat kleinere deeltjes in het
oog terecht kunnen komen. Als stof
deeltjes, bacteriën, virussen en chemi
caliën toch op het oogoppervlak te
rechtkomen, worden zij weggespoeld
door tranen. Traanvocht wordt gepro
duceerd door traanklieren die aan de
Het oogoppervlak wordt bovendien
nog beschermd door een dun laagje
Tranen als blijk van vreugde of verdriet
vormen een vertrouwd beeld. Fysiolo
gisch gezien maken tranen deel uit van
een ingenieus afweersysteem ter be
scherming van onze ogen. Niet alleen
het traanvocht zelf, maar ook eiwitten
daarin spelen een belangrijke rol.
Een bijdrage van de Stichting Bio-We-
tenschappen en Maatschappij.
nen. Bij de afdeling longziekten ziet hij
parallellen met het traanonderzoek
«Er is een specialist bezig met onder
zoek van het vocht dat in de luchtwe
gen wordt afgescheiden. Daar zitten
ook allemaal afwerende stofjes in, net
als tranen. Het gebiedje traneneiwit
lijkt heel beperkthet gaat maar om
één orgaan, het oog, daar dan weer de
tranen van, en daarvan dan alleen
maar de eiwitten. Maar eigenlijk heeft
het met alle slijmvliezen te maken en
gaat het om de afweer van het hele li
chaam. Dat is een veel breder gebied».
Uit: «lota» nr. 11, jrg. ’88
Hij kwam daar bij toeval achter, door
dat een test voor het opsporen van het
eiwit lactoferrine mislukte. Voor het
doen van deze test is het noodzakelijk
eiwitten te binden aan de wand van
een plastic bakje. Bij aanwezigheid van
menselijke tranen lukt dat opeens niet
d meer. Boonstra heeft al een paar
cende traaneiwitten getest, maar die
bleken niet verantwoordelijk te zijn
voor de antiplak-eigenschap.
Mogelijk heeft het snel troebel worden
van contactlenzen bij sommige mensen
te maken met het ontbreken van de
nog onbekende stof in het traanvocht.
e
4
